Tíminn - 07.05.1936, Blaðsíða 1

©jaí&bagi
bíabalne ei I.
&t8angtti;f&Ð footat 7 (t.
^ifgzei&slci
•fl tnn^etmta á £ansaneg l<>.
€5iml 2Ö53 - Páetbóll 861
XX. árg.
Reykjavik, 7. maí 1936.
19. biað.
Fjólur upp úr sujónum
Það er haft eftir Áma pró- I
fessor Pálssyni, að þegar hann
setjist niður til að skrifa í Mbl.
komi yfir sig ótrúleg heimska.
Menn skilja það svo, að eigin-
leikar blaðsins komi yfir mann,
þótt greindur sé, ef hann fer
að móta hugsanir sínar í far-
vegi hinnar skipulagsbundnu
heimsku.
Sama hefir orðið reynslan
með laglega gefinn og fremur
duglegan bónda fyrir norðan.
I-Iann hefir slcrifað árásargrein
um Framsóknarflokkinn í eitt
af fylgiblöðum Mbl., sem dreift
er á kostnað vesölustu speku-
lanta höfuðstaðarins út um
sveitir, til að sundra samvinnu-
mönnum. Af bónda þessum
niátti búast við talsverðri
skynsemi. En hann hefir ekki
haft að þessu sinni gagn af
þeim eiginleikum. Félagsskap-
urinn hefir dregið hann niður.
Grein hans er yfir að líta eins
og vel yrktur fjóluakur, sem að
þessu sinni kemur upp úr
snjónum á heiði fyrir norðan,
en ekki undir húsvegg Valtýs
Stefánssonar.
. Fyrsta fjólan er sú, að þessi
maður bregður Framsóknar-
mönnum um stefnusvik. En
.sjálfur er hann fyrir löngu
hættur að vinna í þeim flokki,
auk þess sem hann játar
tryggð sína við samvinnufé-
lögin með því að lýsa margra
ára braski sínu við að koma
vörum sínum inn til fjand-
manna samvinnufélaganna. Og
sjálfa greinina birtir hann í
málgagni manna, sem allir vita
að hafa brugðizt stefnu Fram-
sóknannanna, og vinna í þjón-
ustu óvina sveitanna.
önnur fjólan er um það, að
Tr. Þ. hafi farið úr Framsókn-
arflokknum fyrir það að við
fyrri samherjar hans höfum
brugðizt stefnu flokksins með
þyí að fella ekki íslenzka
krónu. En varaliðsmaðurinn
gleymir því að Tr. Þ. var bú-
inn að vera forsætisráðherra
fiokksins í 5 ár, og aðalstuðn-
higsmaður Á. Á. í nærri tvö
ár, þegar hér var komið. Hann
hafði auk þess verið fjármála-
ráðherra um stund og alla sína
ráðherratíð og til dauðadags í
gengisnefndinni. Allan þennan
tíma hafði Tr. Þ .ekki hreyft
legg eða lið í gengismálinu, og
haft þó alla aðstöðu til að
vinna þar meira en nokkur
annar, nema ef vera skyldi Ás-
geir mágur hans, sem var líka
í gengisnefndinni og var í
stjóm með liði Kveldúlfs, sem
beinlínis heimtaði krónulækk-
un. Nú er það vitað, að Fram-
sóknarflokkurinn hefir ekki
annað unnið til saka í gengis-
málinu, en að feta í fótspor
þessara tveggja oddvita sinna.
Eina breytingin er sú, að
Framsóknarflokkurinn hefir
stórlega hækkað verðið á öllu
kjöti bænda, eftir klofninginn,
og eins þeirra, sem hafa svik-
ið flokkinn og eru vikapiltar
hjá óvinum bændastéttarinnar.
öll ádeila varaliðsmannsins
er byggð á þessum grundvelli,
að Framsóknarmenn hafi svik-
ið stefnu sína með því að
fvlgja fordæmi Tr. Þ. og Á. Á.
í gengismálinu. Aftur á móti
eigi þeir að hafa verið í sínum
fulla rétti að ganga úr flokkn-
um, af því að flokkurinn ekki
afneitaði í verki stefnu þeirra
og fortíð.
Þriðja fjólan er almenn á-
deila á Hermann Jónasson og
Jón Árnason fyrir að hafa ekki
fellt krónuna. En varaliðsmað-
urinn gleymir Þ. Br., Jóni í
Stóradal og Ásg. Ásg. Á þeirra
veldistíma haustið 1932 fengu
bændur 52 aura fyrir kg. af
bezta kjöti. En þeir gerðu ekk-
ert til að bæta úr því. Haustið
eftir, 1933, telur landbúnaðar-
ráðherrann Þ. Br. alveg nóg
ef bændur fái rúmlega 70 aura
fyrir kg. Jón á Reynistað held-
ur þá fram 40 aura verðinu,
sem hugsjón íhaldsbænda. Alla
stjómartíð Á. Á. og Þ. Br.
liallast meir og meir fyrir
bændum, vegna hins lága verðs
a afurðunum, og kreppuvand-
ræðin komast í algleyming. En
tveir menn rísa gegn þessu
eymdarástandi, og hafa höfuð-
forustu um málið: Jón Áma-
son og Hermann Jónasson.
Vegna forustu þeirra tekst að
koma á kjötskipulagi og ger-
breyta aðstöðu bænda. Síðan
sú umbót komst á, hafa þau
kaupfélög, sem að mestu eða
öllu skifta með landbúnaðar-
vörur, bætt hag sinn svo stór-
lega, að þau eiga vaxandi inni-
eignir um áramót, í stað þess
að skuldir þeirra hækkuðu
stöðugt í stjórnartíð Þ. Br. —
Fjólublærinn á allri hugsun
varaliðsmannsins sést glöggt á
því, að hann finnur til sj úkr-
ar löngunar hins skammsýna
og vanþakkláta manns til að
víkja illa að þeim tveim mönn-
um, sem alveg sérstaklega era
forustumenn um þá stærstu
félagslegu velgerð, sem fram
hefir komið við bændastétt Is-
lands síðan kreppan byrjaði.
Fjórða fjólan er um spari-
féð. Hann lætur eins og Fram-
sóknarmenn standi í vegi fyr-
ir lækkun vaxta. Veit maður-
inn ekki um þá löggjöf, sem
flokkur Framsóknarmanna hef-
ir knúð fram í þessu efni?
Heldur hann að Þ. Br. sé lík-
legur til, í félagi við alla þá
fépúka í íhaldsflokknum, sem
líta á vaxta- og innstæðumál-
in eins og fyrverandi eigandi
Hrafnagils, eða manna líkleg-
astur til að ganga hart að inn-
stæðueigendum ? Allir sem til
þekkja, vita að meginkjarni í-
haldsflokksins og það eru nú-
verandi húsbændur varaliðs-
mannsins, eru höfuðféndur
hárra skatta á miklar eignir,
cg lækkunar á innlánsvöxtum
í bönkum.
Fimmta fjólan er með litblæ
hins sjúka hugleysis. Hvað
hefir bjargað bændastétt Norð-
ur- og Austurlands úr hinum
geigvænlegu vetrarharðindum ?
Halda menn að það hafi verið
hugleysi og úrtölur? Víst ekki.
Það var kjarkur, ró og lífstrú
samvinnubændanna, fyrst og
Framhu á 4. síðu.
A víðavangi
TJppbót og hámark.
Meðal nýmæla hinna nýju
jarðræktarlaga eru ákvæðin
um að uppbót skuli greidd á
jarðræktarstyrk þeirra býla,
sem minnstan styrk hafa feng-
ið, að dregið skuli lítilsháttar
úr styrk hæstu býlanna, og að
hámark skuli sett á styrkinn.
Nánar tiltekið eru ákvæðin
iessi. Býli, sem er neðan við
1000 kr. styrk, fær 20% upp-
bót. Býli, sem hefir fengið
4000—5000 kr. styrk sætir
20% lækkun*), og einstakt
jýli getur aldrei fengið meira
en 5000 kr. samtals (nýbýli á
óræktuðu landi þó allt að 7000
kr.). Þrátt fyrlr þessi ákvæði
eiga öll býli að geta fengið jafn
mikið fé samtals (5000 kr.),
en breytingin er sú, að greiðsl-
urhar eiga að vera hærri með-
an ræktunin er lítil, en lægri
eftir að hún er orðin mikil.
Þegar það er aðgætt, að meðal-
styrkurinn á jarðir, sem styrk
hafa fengið er enn ekki nema
669 kr. og 496 jarðir hafa
aldrei fengið styrk, er auðsætt
að bændastéttinni í heild er
hagur að þessum ákvæðum. Um
hámarkið er það að segja, að
náttúrlega er miklu meira vit
í því, að reyna að styrkja
bændur almennt til að koma
fyrir sig ræktuðu landi, en að
hjálpa einstökum mönnum til
að mynda stórrekstur. Með
5000 kr. styrk er hægt að koma
upp 45 dagslátta túni, 1000
hesta hlöðu, og áburðargeymslu
sem svarar til 16 kúa bús.
Myndi þá sæmilega fyrir séð,
ef bændur almennt gætu komið
búskap sínum í það horf.
íhaldsmenn munu því áreiðan-
lega elcki ávinna sér neinar
vinsældir meðal bænda fyrir
að vera á móti þessum ákvæð-
um.
Kveinstafir „þeirra stærstu“.
Höfuðandstaðan gegn há-
marksákvæði nýju jarðræktar-
’aganna kemur frá mönnum
eins og ólafi Thors og Pétri
Ottesen. Ólafur er búinn að fá
rúml. 42 þús. kr. styrk í eina
jörð, Korpúlfsstaði í Mosfells-
sveit, og er reiður yfir því, að
fá ekki meira. Ottesen er bú-
inn að fá 4600 kr. í jörð sína,
Ytra-Iiólm í Borgarfjarðar-
sýslu, og er nú að komast í
hámark. Afstaða slíkra manna
er skiljanleg út frá „prívat“-
sjónarmiði þeiraa. En þeir 4052
bændur, sem enn eru neðan við
eða rétt við 1000 kr. styrk sam-
tals, munu naumast hafa mikla.
samúð með kveinstöfum þess-
ara manna. Alls eru ekki nema
rúml. 20 jarðir í landinu komn-
ar yfir hámarkið, og á mörg-
um þeirra eru tvíbýli eða fleir-
býli, sem halda áfram að fá
styrk, þótt jörðin í heild sé
komin yfir hámarkið.
*) í frv. var fyrst gert ráð fyrir,
að 25% lækkun kæmi é styrk milli
3000 og 4000 kr. og 50% lækkun á
styrk milli 4000 og 5000 kr. En
þessu ákvæði var breytt með tll-
lftgu er síðar kom fram frá Fram-
sóknarmönnum í l&ndbúnaðar-
nefnd.
Jarðakaupalögin.
Ihaldsmenn leyfa sér að
fara með hinar fáránlegustu
fjarstæður út af lögunum um
jarðakaup ríkisins. Þeir halda
því fram blákalt og gegn betri
vitund, að lögin séu sett til að
flæma bændur frá jörðum sín-
utn og gera þá að leiguliðum.
Þessir menn vita þó vel, að
ríkisstjórnin mun síður en svo
hvetja bændur til að selja jarð-
ir sínar. Lögin eru þvert á
móti sett vegna þeirra mörgu
umsókna, sem fyrir liggja frá
bændum sjálfum um að geta
selt ríkinu jarðir. Enginn mað-
ur mun verða hvattur, hvað
þá neyddur til að selja ríkinu
jörð. En jarðakaupalögin eiga.
eftir því sem fé hrekkur til, að
koma í veg fyrir, að bændur
flosni upp frá jörðum og neyð-
ist til að láta þær lenda í
braski. Ríkisstjómin mun
reyna að nota heimild laganna
svo lítið, sem frekast er unnt,
og óskar einskis fremur en að
ábúendumir geti sjálfir staðið
straum af þeim veðskuldum,
sem á jörðunum hvíla. Og þess
verður að vænta í lengstu lög,
að bændum megi takast þetta
í flestum tilfellum.
Sá Hannes Jónsson tvöfalt
í eldhúsinu?
Vel sýndi það drengskap
araliðsins", að það lét
Hannes sinn Jtoma með mestu
skröksögu sína í eldhúsinu
þegar Framsóknannenn voru
búnir með sinn ræðutíma. Þá
sagði Hannes m. a., að J. J.
hefði 20 þús. í laun, en Guð-
brandur forstjóri 18 þús. kr.
Er hægt að ljúga betur? Þess-
ir tveir menn hafa reynst
miklar andstæður við hina
gráðugu bitlingahákarla, sem
fylgdu Jóni Jónssyni. Hannes
veit að í launaskrá núgildandi
fjárlaga stendur að forstjóri
Áfengisverzlunarinnar hefir
rúmlega 8000 kr. árslaun.
Hannes veit ennfremur, að í-
baldsmaðurinn Mogensen hafði
18 þús. kr. í laun hjá íhald-
inu við forstöðu Áfengisverzl-
unarinnar frá 1927—28. Hann-
es veit að það var J. J. sem
skifti um forstöðumann og lét
samherja sinn, G. M., fá helm-
ii.gi minna en íhaldið borgaði
fyrir sama starf. Hannes veit
vel að J. J. sjálfur fór úr ráð-
herrasæti 1931, og fékk rúm-
lega 7000 kr. fyi'ir störf sín,
en tryggði vini sínum Tr. Þ.
19000 kr. í Búnaðarbankanum.
Enn hefir J. J. sömu laun við
Samvinnuskólann og „Sam-
vinnuna". En Þ. Br. skamtaði
Pétri Magnússyni 7000 kr.
fyrir aukastarf í kreppusjóði,
oían á bankastjóralaun, og of-
an á allan sinn málfærslu-
gróða, m. a. 30 þús. kr. fyrir
eitt mál. Ekki batnar fyrir
Hannesi með rógmælgina, er
framkoma J. J. er borin sam-
an við Hrafnagilsmál Þorst.
Briem, eða við Halldór Stef-
ánsson, sem tólc 1000 kr. fyrir
að skrifa undir kreppubréf
fyrir Norðmýlinga, eða Jón í
Dal, sem laumaðist inn :i
kreppusjóð, og fékk með ó-
drengskap 14 þús. kr. fyrir að
standa fyrir framkvæmdum
þar, við vafasaman orðstír.
Indriði Einarsson
hagfræðingur og leikritahöf-
undur varð 85 ára 30. apríl sl.
Var þess minnst í útvarpinu og
á ýmsan hátt í Reykjavík.
Vegalögin.
Frumvarpið um breytingar
á vegalögunum hefir nú verið
afgreitt sem lög frá Alþingi.
Eiríkur Einarsson flutti brtt.
um að fella niður heimildina,
til að leggja Suðurlandsbraut
um Hafnarfjörð, Krísuvík og
Selvog. Sú tillaga var felld.
En íhaldsmenn allir greiddu,
við nafnakall, atkvæði með
brtt. Eiríks og gegn syðri
leiðinni — nema Jón á Akri.
Hann sat hjá, en verðu r nú
sjálfsagt tekinn til bæna af
„moðhausunum“ og Kveldúlfi.
Málsvarar landhelgisbrjótanna
afgreiddir með rökstuddri
dagskrá.
Tillaga sú til þingsályktun-
ar, er íhaldsmenn fluttu í
gremju sinni út af togara-
njósnarmálinu, var á Alþingi
afgreidd með svohljóðandi
rökstuddri dagskrá, sem borin
var fram af Stefáni Jóh. Stef-
ánssyni:
„Þar sem upp hefir komizt,
við rannsókn á loftskeytum,
stórfelld njósnarstarfsemi fyr-
ir erlenda og innlenda land-
helgisbrjóta, hættuleg fyrir
land og lýð, sem ekki virðist
hafa verið hægt að sanna án
slíkrar slioðunar, og þannig er
reynsla fengin fyrir því, að
fyllsta nauðsyn getur verið til
þess að rjúfa leynd símans
þegar að hann er notaður til
hættulegra eða víðtækra lög-
brota, og með því, að upplýst
er, að síðan að núverandi rík-
isstjórn kom til valda, hafi
ekki verið rofin leynd síma-
samtala, nema að undangengn-
um dómsúrskurði og þá í því
skyni einu að fá upplýsingar
um alvarleg lögbrot, sem rök-
studdur grunur var á, að fram-
in væri eða fremja ætti, og
þar sem hér er urn að ræða
valdsvið og athafnir dóms-
valdsins í landinu, sem er ó-
háð framkvæmdarvaldinu, þá
telur deildin tillöguna á þskj.
447 ástæðulausa og óréttmæta
og tekur fyrir næsta mál A
| dagskrá.“
Framh. á 4. stta.
Uian úr heimi
I Abessimustyrjöldinni hafa
orðið snögg umskipti. Her-
sveitir Abessiníumanna eru nú
gersigraðar og tvístraðar víðs-
vegar. Keisarinn er flúinn úr
landi og á leiðinni með brezku
herskipi áleiðis til Gyðinga-
ands. í höfuðborg Abessinu,
Addis Abeba, hefir undan-
farið ríkt algert stjórnleysis-
ástand. Ræningjaflokkar og
æstur mannmúgur hafa vaðið
um borginá með eldi og rán-
um, og sendiherrar erlendra
rikja og þegnar Norðurálfu-
landa hafa átt líf sitt undir
vernd hersveitar, sem brezki
sendiherrann hafði þar í þjón-
ustu sinni.
Með flugvélum, eiturgasi og
öðrum ægilegustu vopnum
hinnar nýju hernaðartækni
hefir Itölum tekizt að knýja
fram þennan úrslitasigur. Und-
anfarnar vikur hafa hin voveif-
legu morðtól Mussolini háð æð-
isgengið kapphlaup við hinn
yfirvofandi regntíma. Ef her
keisarans hefði getað v.eitt við-
nám þangað til regnið kom og
gerði landið illfært yfirferðar,
er talið allsendis óvíst, hverj-
ar lyktir hefðu orðið þessarar
styrjaldar. Því að refsiaðgerð-
irnar og erfitt ástand heima
fyrir var farið að sverfa svo að
ítölum, að óvíst er, hvort þeir
hefðu haldið út þangað til
regninu létti af aftur.
Þær ógnir og hörmungar,
sem dunið hafa yfir hina hálf-
\-illtu og varbúnu abbessinsku
þjóð af völdum „menningarinn-
ar“ undanfarnar vikur, verða
sjálfsagt aldrei að fullu kunn-
ar. Og um endanleg örlög
Abessiníu og þann grimma
leik, sem stórveldin eiga eftir
að leika á bak við tjöldin í
þessu hönnulega máli, er allt
á huldu. En það eitt er víst,
að þjóðabandalagið hefir nú
beðið sinn mesta ósigur og
glatað, svo að seint mun verða
endurheimt, trausti allra þeirra
manna um víða veröld, sem í
alvöru vilja vinna að útrým-
ing styrjaldanna úr heiminum.
I Frakklandi eru þingkosn-
ingar nýafstaðnar. Hafa þær
farið fram tvo s. 1. sunnudaga.
Kosningalög Frakka mæla svo
fyrir, að kosið skuli í tveim um-
ferðum. í fyrri umferð eru
þeir einir rétt kjörnir, er hrein-
an meirihluta fá í kjördæmi. I
kjördæmum, þar sem enginn
hefir fengið hreinan meirihluta,
er kosning endurtekin, og þá sá
rétt kjörinn, er flest fær at-
kvæði. I þessum kosningum
börðust 2 flokkasamsteypur um
völdin, íhaldsmenn og fasistar
annarsvegar, en frjálslyndir
flokkar, socialistar og komm-
únistar („vinstri flokkamir“)
hinsvegar. Úrslitin eru þau, að
vinstri flokkarnir hafa hlotið
um 380 þingsæti, en íhalds-
flokkarnir aðeins 240. Um
myndun nýrrar stjórnar er þó
allt í óvissu, en líkur benda til,
að socialistaforinginn, Leon
Blum, muni mynda stjórn með
stuðningi socialista, frjálslyndu
flokkanna og kommúnista. Eru
socialistar nú stærsti flokkur-
inn á þingi Frakka.