Tíminn - 27.05.1936, Blaðsíða 4

$6
TIHINS
Ferðaáæilun
e.s. »Esja« 26. júni*>l.sept. 1936
1 2 3 4 5
Frá Reykjavík .... 26. júní 11. júlí 25. júlí 8. ág. 22. ág.
í Ve8tmannaeyjum . . 27. — 12. — 26. — 9. — 23. —
Til Glasgow ...... 30. — 15. - 29. — 12. - 26, —
Frá — 3. júlí 17, — 31. — 14. — 28. —
Á Hornafirði 6. — 20. — 3. ág. 17. — 31. —
Til Reykjavíkur . 1. — 21. — 4. — 18. — l.sept.
Skipaúlgerð ríkisins.
Happdrætti
Háskóla Islands
Endurnýjun tíl 4. Sl. er halin
Dregid verdur 10. júní
300 vinningar - 56600 krónur
Bezta
Munntébakið
er frá
Brödrene Braun
KAUPMANNAHÖFN
Eftir eru á pessu ári vinn-
ingar að upphæd samtals
91S pús. kr.
Vinningarnir eru tekjuskatts- og útsvarsfrjálsír
Bíðjið kaupmann yðar utn
B.B. munntóbakið
Húsmæðraskólinn
á Hallormsstáð
Nám8tíminn er 2 vetur: Yngri deildar frá vetur-
nóttum til aprílloka, eldri deildar frá 20, september til
aprílloka.
í báðum deildum eru þessar námsgreinar: Isletizka,
reikningur, náttúrufræði, heilsufræði, danska, fatasaumur,
vefnaður, prjón og hannyrðir og auk þess matreiðsla í
eldri deild,
Fæði og skólagjald 360 kr,
Aldurstakmark 18 ár.
Gjalddagi skólakostnaðar 1. nóv. og 1. febr.
Umsóknarfrestur til loka ágústmánaðar.
Sigpún F. Blöndal.
Grasið grær
— bráðum líður að slætíi —

Aria 1904 var
1 tynte slnn
þaklagt 1 Dan-
tnörkti to
ICOPAL.
Becta og ódýrasta efni i þök. Tfu ára ábyrgO á þðkunozn.
Þurfa ekkert viShald þann tlma.
Létt. ------Þétt. -------- mttt.
Betra en b&rujárn og málmar. Endlst eina vel og eklfVþðk.
Fmt alataðar á íalandi.
Jens Villadsens Fabriker
Kalvebodbrygge 2. Köbenhavn V.
Biðjið um verðekrá vora og aýniahom.
Fæst allsstaðar.
Reykjavík Sími 1249. Símnefni Sláturfélag.
Niðursuðuvepksmiðja. Bjúgnagerð.
Reykhús. Frystihús.
Framleiðir og selur í heildsölu og smásöln: Niður-
soðið kjöt og fiskmeti fjölbreytt úrval. Bjúgu og aliskonar
áskurð á brauð mest og best úrval á landinu.
Hangikjöt, ávalt nýreykt, viðurkent fyrir gæði. Fros-
ið kjötíð allskonar, fryst og geymt í vélfrystihúsi, eftir
fylstu nútímakröfum.
Ostar og smjör frá Mjólkrubúi Flóamanna. Verðskrár
sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar um alt
land.
Notid eíngöngu1
stálljáina frá
BRUSLETTO
- Eylandsljái
Handslegnir. — Hertir í viðarkolum.
Bíta bezt. — Endast lengst.
Kaupum eins og að undanförnu
fallega tófuyrðlinga, Verð hjá okkur s. 1. vor var langhæst
á öllu landinu, Leitið tilboða hjá okkur áður en þið seljið
öðrum,
HergilseyiaP'bændur, Breiðafirði.
Ritstjóri: Glsli Guðmurtdsson.
Prentsmiöjan Acta.
Alil með Islenskum skipuni!
„Mikiis þykir þeim við þurfaU
Framh. af 1. iICu.
láta þessa „sögu“ héraðs míns
fara hjá athugasemdalaust, af
því mér fannst hún gefa
ranga mynd af svo mörgu, —
bæði með þögn og frásögn.
Hafi rök ritdómsins ekki ver-
ið rétt, væri ánægjulegt að að-
standendum „sögunnar" tækist
að hnekkja þeim að einhverju
leyti með næsta bindi, fyrst
þeim tekst það ekki í öllum
þessum blaðaskrifum sínum.
Því rétt mynd af heilu héraði
og íbúum þess, starfi þeirra
og stríði í nærri heila öld, er
rneira virði, en þó að þessum
greinariturum tækist að búa til
augnabliks „Spegil“-mynd af
einum einstakling þessa héi'-
aðs. V. G.
iaga 11 þús. En í nánd við
þennan vin Péturs og Jóns er
Framsóknarbóndi. Hans lán ev
2500. Veð hans 105 kr. meira
en lánið. Eftirgjöfin 34%. Ekk-
ert skilið eftir óveðsett.
Nú víkur sögunni til Gísla
Sveinssonar í Vík. Hann á sér
dyggan stuðningsmann, sem
fær gefið eftir 64%. Lán hans
er 8000. Veð hans 8515 kr. En
óveðbundin eign hans er urn 10
þús. kr.
En til að gera myndina fjöl-
breyttari, þá ei' þar á næstu
grösum efnalítill Framsóknar-
rnaður. Lán hans er 1200 kr.
Veðið 1100, og allt tekið sem
til var. En eftirgjöfin er hér
38%.
Gullbringu- og Kjósarsýsla
hefir algerða sérstöðu í
Kreppusjóði. Þar voru skuldir
bænda stórfelldastar og hjálpin
að sama skapi stórmannleg.
Ef teknir eru 10 bændur með
númer frá rúmlega 80 og upp
í tæp 2700, þá fá þeir jarðir
sínar hækkaðar með mati fyrir
Kreppusjóð, svo að stundum
nemur tugum þúsunda á hvert
hýli. Venjulega er þessum lán-
takendum sleppt með lausafé
sitt allt eða mestallt algerl«ga
óveðbundið.
Einn var sá mannflokkur,
sem Jón og Pétur unnu um-
fram aðra menn og það voru
sprengiframbjóðendur varaliðs-
ins.
Einn hinn köpurlegasti í
þeirra hóp fékk 16 þús, að láni
í Kreppusjóði. Hann gat borg-
að lánardrottnum sínum 18%.
A þessum manni gerðu Jón og
Pétur það kraftaverk að taka
áfallna vexti af fasteignaláni i
almennar skuldir. Á þennan
hátt tókst að rétta manninum
1500 kr. að gjöf frá Búnaðar-
bankanum á þessum eina lið.
Næsti frambjóðandi er nr.
1915. Lán hans- er 9630 kr.
Þessunl manni eru gefnar frá
almenningi 5000 kr. í einu.
Þriðji frambjóðandi fær að
láni tæp 26 þús. og hefir lítið
eitt meira að veði. Lánar-
drottnar eru látnir gefa þess-
um manni, 59%.
Fjórði frambjóðandi fær að
láni 13250. Með þessu greiðir
hann veðskuldir sínar það sem
það nær, því að kröfuhaíar
fengu ekki nema 10%.
Ol'an á öll önnur ljót og leið-
anleg einkenni þesarar lána-
starfsemi er áníðslan á þeim,
sem er minni máttar. Af hin-
um fáu dæmum, sem tilfærð
eru hér að framan, sést glögg-
lega hve kuldalega er vikið að
minni bændum. Eftir eru stór-
bændurnir vinir Kreppusjóðs,
og þeirra vegur er gerður því
meiri sem þeir skulda meira.
Fyrir slíka menn er gert
hið fræga yfirmat í Mosfells-
sveit, sem nokkur dæmi hafa
verið tilfærð um
Ég hefi nú nefnt nokkur at-
riði úr sögu kreppunnar og um
framkvæmd hennar. Sú saga
er ekki falleg. Hún ei’ um sam-
starf pólitískra spekúlanta,
sem hafa leikið sér með trún-
fðarstörf sín, fé ríkissjóðs
og fjárhag bænda. Hugmyndiif
að Kreppuhjálpinni er frá þessu
blaði, en menn í Framsóknar-
flokknum, sem voru ráðnir í
að svíkja stefnu sína, flokk og |
málstað, gerðu launbandalag
við íhaldið um að taka málið
allt í sínar hendur, bola Fram-
sóknarmönnum frá áhrifum á
löggjöfina, framkvæmd lag-
anna, og láta þá eins oft og
unnt var, finna að það voru
andstæðingar þeirra, sem hefðu
öll völd í málinu.
Þegar ég hitti Tr. Þ. í síð-
asta sinn, sagði ég honum frá
nokkrum af þeim athugunum, ’
sem hér er sagt frá, og þá (
höfðu verið gerðar, en bætti (
við, að mér þætti það ánægju-
legt, að svo virtist sem hann j
væri hvergi riðinn við hinar
i-anglátu lánveitingar. Síðari og’
meiri athuganir hafa leitt í
ljós, að Tr. Þ. fór allt öðruvísi
að í Strandasýslu heldur en fé-
lagar hans í kjördæmum, þar
sem þeir buðu sig fram. Rangs-
leitni Péturs er langmest áber-
andi. Þá kemur Jón í Stóradal.
Ef um yfirsjónir er að ræða
hjá Tr. Þ., þá er það helst al-
menn mildi og góðgirni, sem
nær til allra. Þessvegna eru
þeiv Pétur og Jón mennimir,
sem bera ábyrgðina á hinum
stórkostlegu ágöllum á fram-
kvæmd laganna.
Hin mörgu einstöku dæmi
um rangsleitni þeirra félaga
tala sínu máli, og eru kunn í
hverju héraði, og verða enn
kunnari eftir að þessi grein
hefir verið birt. Framkoma
Jóns, Péturs og Þorsteins
Briem við lagasetninguna og
framkvæmd hennar setti þeg-
ar frá byrjun blæ auðvirðileik-
ans á allt málið. Þeir Þorsteinn
og Jón gera Tr. Þ. ómerkan
orða sinna, er hann biður Ing-
ólf Bjarnarson að fara í
Kreppunefndina. í stað þess
bola þeir Jóni inn með Pétri í
fullkominni óþökk mikils meiri-
hJuta þingflokksins. Þeir félag-
ar vildu ekki Ingólf Bjamarson
í kreppustjórnina, af því að
þeir vissu að hann myndi verða
ósveigjanlega réttlátur í á-
kvörðunum sínum. Þeir félag-
ar þrír Þorsteinn, Pétur og Jón
bola Landsbankanum og Sam-
bandinu frá öllum áhrifum á
stjórn sjóðsins, af því að þeir
vildu ekki að þessar sterku
stofnanir, sem bezt hafa dugað
bændum landsins á erfiðum tím-
um gætu nú enn einu sinni
veitt bændum hjálparhönd í
þeirra mestu neyð. Þeir bjuggu
lögin ennfremur þannig út, að
gera kreppubréfin að almenn-
um gjaldmiðli, á þann hátt að
ríkir spekúlantar kaupa nú
kreppubréf af fátækum bænd-
um með miklum afföllum og
borga, með þessum kreppubréf-
um skuldir, sem óheiðarlegt er
að borga á þann hátt, af því
að til þeirra hafði ekki verið
stofnað í sambandi við land-
búnað.
Þeir Jón og Pétur höfðu af
vanþekkingu sinni haldlð að
Kreppusjóður þyrfti enga
handbæra peninga, svo að heit-
ið gæti. Af þeim ástæðum létu
þeir fella tillögu Framsóknax--
manna um reiðu peninga handa
sjóðnum. En er til kom þurftu
þeir mikla peninga og notuðu
þá óspart fyrst handa hinu
marga og kaupdýra fólki við
Kreppusjóð, og brúkuðu auk
þess meira en þeir þurftu,
handa sérstökum ágætismönn-
um er þeir þekktu, eins
og tilfærð dæmi sýna. En þeg-
ar það fé var búið, sem þeir
höfðu handa milli, gengu þeir
hart að sjóðum Búnaðarbank-
ans og höfðu snemma í sumar
sem leið sett fast nálega allt
handbært fjármagn bankans í
40 ára lán. í vesöld sinni litu
þeir Jón og Pétur vonaraugum
til Landsbankans um lán í
reiðu peningum til að geta inn-
leyst. sín óafsakanlegu ián í
Búnaðarbankanum. En þeir
vissu hvernig þeir höfðu komið
fram, og þorðu ekki að fara >'
fjárbón til Landsbankans. Varð
því niðurstaðan sú að Búnaðar-
bankinn hafði fest allt of mik-
ið af veltufé sínu á þannan hátt.
Auk þess festu bæði Búnað-
arbankinn, Landsbankinn og
fjöldi sparisjóða samtals svo
miljónum króna skipti í
Kreppubréfum. Þetta fé er
frosið inni og getur ekki hjálp-
að atvinnulífinu um mörg ár
fram í tímann. Á þennan hátt
hafa Jón og Pétur beinlínis
skapað kreppu í sveitunum,
sem er ærið tilfinnanleg.
„Varaliðið“ ætlaði að koma
Framsóknarflokknum á kné
með valdi sínu yfir Kreppu-
sjóði. Það ætlaði með valdinu
yfir þessum lánveitingum að
beygja hina starfsömu bænda-
stétt undir ok spekúlantanna.
Þetta tókst ekki. Framsóknar-
flokkurinn kom sterkari en
nokkru sinni fyr út úr eldraun-
inni og hefir sýnt þann mátt í
djörfum, þjóðnýtum fram-
kvæmdum. Varaliðið hefiv
reynt að láta Kreppusjóð verða
fjötur um fót bændastéttar-
innar í landinu. Hann verð-
ur það vafalaust að sumu leyti,
eins og til hans er stofnað. En
vegna þess, að Jón og Pétur
eru hættir að hafa nokkur
veruleg áhrif á meðferð þess-
ara mála, en aðrir betri menn
halda þar í stjórnartaumana,
og sakir þess, að Framsóknar-
flokknum hefir tekizt að stór-
bæta afurðaverðið á fram-
leiðsluvörum bænda þá er mesta
hættan liðin hjá um skaðvæn-
leg áhrif þeirra myrkraverka,
sem Jón og Pétur höfðu í
frammi um tveggja ára skeið.
En þó að svo tækist til, þá
er það ekki dyggð þeirra
manna, sem hafa komið fram
á þann hátt sem hér er lýst.
Þeirra verk bera með sér sinn
c-igin dóm. En bændastéttin á
fjör sitt að þakka sínum eig-
in þrótti, skipulagi sínu í sam-
vinnumálefnum, og þeirri
landsmálasamheldni; sem Fi-am-
sóknarflokkurinn hefir skapað.
J. J.