Tíminn - 04.06.1936, Blaðsíða 1

•fl bm^eltnta d £ansaosg 10.
6lal 2353 — Póat&ll 961
©Jaíbbagi
h latia i n 9 e t I. fðtti
Átsaafiutíun toatax 7 £t*
XX. árg.
Reykjavík, 4. júní 1936.
Ellitryggingin
Af hálfu íhaldsmanna kvað
nú sumstaðar vera uppi haldið
undirróðri gegn Framsóknar-
flokknum út af hinum nýju
lögum um ellitryggingar og þá
einkum í sambandi við gjald
það, er menn eiga að greiða til
tryggingarinnar.
Þetta er mjög einkennilegt,
þegai' athuguð er afstaða
íhaldsmanna til tryggingarlag-
anna á Alþingi. Fulltrúar
þeii'ra í allsherjarnefnd neðri
deildar (en sú nefnd hafði mál-
ið til meðferðar) voru Garðar
Þorsteinsson og Thor Thoi’s.
Þeir skiluðu sérstöku nefndar-
áliti á þsk. 688 í A-deild þing-
tíðindanna, þar segja þeir svo
um ellitrygginguna:
„Hinsvegar viljum við, að
elli- og örorkutryggingarnar
komi þegar til framkvæmda*),
svo að Lífeyrissjóður Islands
geti sem fyrst tekið til starfa.
Við teljum, að það hafi stór-
vægilega þýðingu fyrir þjóð-
ina*) að koma sér sameigin-
lega upp jafnöflugum sjóði og
Lífeyrissjóði Islands er ætlað
að verða, er fram líða stundir.
Gæti þetta fjármagn hrundið
af stað eða veitt stuðning
mörgu nytjafyrirtæki og nauð-
synjamáli".
Fulltrúar íhaldsmanna í
nefndinni gerðu enga tillögu
um, að lækka iðgjöld til trygg-
ingarinnar frá því sem nú er.
En tveir Framsóknarmenn,
Tiergur Jónsson og Gísli Guð-
mundsson báru fram fyrir
hönd flokksins tillögu um að
gjaldið skyldi í sveitum og
smáþorpum lækka úr 6 kr.
(sem var í frv.) niður í 5 kr.
og var sú breyting samþykkt.
Ihaldsmenn standa því illa að
vígi til þess að ámæla öðrum
fyrir að hafa hækkað gjöld
sveitafólks til ellitryggingar-
innar, því að ef að þeir hefðu
ráðið, hefði það verið hærra en
nú. Þar að auki barðist einn
maður úr miðstjórn flokksins,
Jakob Möller, mjög fyrir því að
sem mestur munur yrði gerð-
ur á útborgun til gamalmenn-
anna í kaupstöðum og sveit-
um. Og það var eingöngu verk
Framsóknarflokksins, að sá ó-
réttláti og óeðlilegi munur, sem
gert var ráð fyrir í frv. —
kaupstöðunum og einkum
Reykjavík í vil var felldur úr
lögunum. En útborganimar
áttu að vera eftir frv. 1125 kr.
til hjóna í Reykjavík, 750 í
öðrum kaupstöðum og 450 kr.
í kauptúnum og sveitum.
Eins og áður er tekið fram
er persónuiðgjald til ellitrygg-
ingarinnar í sveitum 5 kr.*’'‘)
é mann. Samkvæmt gömlu lög-
unum um ellistyrk var elli-
styrksgjald 3 kr. fyrir karl-
mann og kr. 1,50 fyrir konur.
Og það gjald fellur nú niður.
Hinsvegar lagði ríkið áður að-
eins 75 þús. kr. á ári til elli-
styrks, en nú 150 þús. kr. eftir
hinum nýju lögum. Enda á
Frh. á 4. slðu.
’) Auðkennt hér.
**) Aulc þess 1% af skattskyld-
um tekjum hjé þeim, sem skatt-
skyldar tekjur hafa.
17. gr. jarðræktarlaganna
íhaldið vill ilytja jarðræktarstyrkinn
burt úr sveitunum.
Eins og að líkum lætur, er
margt rætt og ritað um jarð-
ræktarlögin nýju, sem síðasta
Alþingi samþykkti. Enda mun
teynslan sýna það og sanna,
að þau í þessari nýju mynd
munu reynast betri og full-
komnari, en þau gömlu voru.
Ihaldsmálgögnin hafa forð-
azt að skrifa nokkurt oi*ð af
viti um þessa nýju löggjöf. Þar
hafa eingöngu rangfærslur og
útúrsnúningar verið á borð
bomir. Eitt af því, sem þau
gera sér tíðræddast um, eru á-
kvæði 17. gr. laganna, þar sem
eigendum jarða er bannað að
selja eða veðsetja þann styrk,
sem jörðin hlýtur eftir að hin
nýju lög ganga í gildi. íhalds-
blöðin þykjast vera að fræða
bændur um það, að nú sé ekki
framar um styrk að ræða, held-
ur eingöngu lán. Bændur fái
ekki styrkinn til eignar, og að
lokum, að með þessu sé ríkið
að seilast til að ná eignaryfir-
ráðum á öllum jörðum í land-
inu. Ýmist er hér um herfi-
legar rangfærslur að i’æða, eða
bein ósannindi.
Ákvæði 17. gr. miða að því
einu, að jarðræktarstyrkurinn
verði ekki seldur strax við
fyrstu sölu eða erfingjaskipti.
Þetta er gert til þess að spoma
við þvi að jarðir hækki í verði
úr hófi fram. Of hátt jarða-
verð veldur þeim stórtjóni,
sem jarðirnar nytja. Þeir einir
hafa gott af því, sem hugsa um
það eitt að selja jörð sína við
fyrsta tækifæri fyrir okurverð.
Þess vegna er hin mesta nauð-
syn að hindra, eftir því sem
hægt er, að jarðir hækki of
mikið í verði. Meginorsök land-
búnaðarkreppunnar er of hátt
verð fasteigna þeirra, sem
standa undir framleiðslunni.
Styrkur til jarðræktar er
veittur vegna þess, að það er
nlmennt viðurkennt, að búnað-
urinn getur ekki ávaxtað allt
það fé, sem til þess þarf að
reisa frá grunni býli, er reka
megi á nútímabúskap. Vegna
þessara staðreynda, verður að
láta nokkra fjárhæð í hvert
býli, sem ekki verða greiddir
vextir af. Þetta má eins orða
þannig, að ríkið leggi hverju
býli til dálítinn túnblett, girð-
ingu um hann, ásamt áburðar-
geymslu og heyhlöðu. Þetta
sjónarmið hafa flestar eða all-
ar menningarþjóðir viðurkennt
með því að veita styrk til
stofnunar nýbýla. Áður en
jarðræktarlögin gengu í gildi
1923, voru flest býli svo lítið
ræktuð, að sjálfsagt var að
byrja á því, að veita styrk til
hinna byggðu býla. Jarðrækt-
arlögin skópu merkileg tíma-
mót, því að þá viðurkenndi
löggjafarþing vort, að nauðsyn
bæri til að veita styrk til rækt-
unar á býlum landsins.
En löggjafamir voru að
sumu leyti misvitrir þá, eins og
ol't vill verða. Eins og jarð-
ræktarlögin hafa verið, hefir
jarðiæktarstyrkurinn gengið
stni persónuleg’ eign til þess
manns, sem jörðina átti, þegar
styrkur var veittur. Þegar
jörðin var seld, eða ef erf-
ingjaskipti urðu, var styrkur-
inn seldur með jörðinni. Næsti
kaupandi varð að kaupa hann
fullu verði, eins og búfé og
annað til búrekstrar. Þá er
þetta ekki neinn styrkur leng-
ur. Hinn nýi eigandi er bú-
inn að kaupa hann fullu verði
og verður framvegis að greiða
vexti af honum eins og öðru
lánsfé.
En sá, sem jörðina seldi, gat
svo hæglega flutt jarðræktar-
styrkinn í kaupstað og byggt
þar hús fyrir hann eða lagt
hann þar í eitthvert atvinnu-
fyrirtæki. Talsverður hluti
jarðræktarstyrksins er nú eftir
aðeins 12 ára framkvæmd jarð-
ræktarlaganna, fluttur á þenn-
an hátt úr sveitum til kaup-
staða.
Það er vel skiljanlegt, að
forráðamenn íhaldsflokksins
séu ánægðir með þennan
flutning jarðræktarstyrksins
úr sveitum til kaupstaða, en
allir bændur hljóta að skilja,
að þeirra hagsmunir, sem
stéttar, krefjast þess, að sett
verði sem fyrst undir þennan
leka.
Að undanförnu hafa jarðir
hér á landi skipt oft um eig7
endur.Um leið og eigendaskifti
verða, er jarðræktarstyrkurinn
undantekningarlítið „kapitali-
seraður“ og hinn nýi eigandi
eða ábúandi verður að greiða
fulla vexti af honum, eins og
hverju öðru lánsfé.
Bændur hafa því verið alger-
lega í’éttlausir í þessum efnum.
Löggjafamir 1923 gleymdu að
tryggja það, að styrkurinn
kæmi fleirum að notum, en
þeim einstaklingum einum,
sem áttu jarðimar, þegar hann
var greiddur.
Það er þetta hróplega rang-
læti, að einungis ein kynslóð
eigi að njóta hins vaxtalausa
höfuðstóls, sem lagfæra á með
ákvæðum 17. greinar. 1 stað
þess, að styrkurinn var áður
gjöf til þeirra manna, sem
jarðirnar áttu, þegar verkið
var framkvæmt, þá á hann nú
að ganga til býlisins, vera þar
sem vaxtalaust framlag ríkis-
ins, sem hver ábúandi fær að
nota, en verður að skila í hend-
ur þess næsta. Með þessu er
tryggt, að jarðræktarstyrkur-
inn geti innt það höfuðhlut-
verk sitt af hendi, að létta
líísbaráttu allra þeirra, er býl-
in byggja í framtíðinni.
Að ríkisvaldið sé með ákvæð-
um 17. gr. að seilast til eign-
aryfirráða á jörðum bænda, er
hrein og bein fjarstæða, sem
engum mönnum með heil-
brigðri skynsemi getur dottið
í hug að halda fram í alvöru.
Einmitt með því að hindra það,
að jarðræktarstyrkurinn hækki
jarðirnar í verði og takmarka
um leið, hversu mikið má veð-
Frh. á 4. síðu.
23. blað.
A víðavangi
Jarðræktarlögin nýju.
Landbúnaðarráðh. Hermann
Jónasson, hefir nú látið sér-
prenta í bókarformi nýju jarð-
ræktarlögin, frumvarpið eins
og það var lagt fram í þing-
inu, ásamt greinargerð, breyt-
ingar sem á því voru gerðar
og stuttum eftirmála, þar sem
ráðherrann rekur í fáum
dráttum meðferð málsins og
lielztu nýmæli. Hefir rit þetta
nú verið sent öllum bændum
landsins. Eiga bændur þannig
kost á að kynna sér sjálfir til
fullrar hlítar öll atriði þessa
þýðingarmikla máls, og þurfa
þar ekki að fara eftir sögu-
sögnum annara. — Eftirtekt-
arvert er það, að ísafold og
dindill hennar, eru nú í bili
a’veg þögnuð um hámarkið og
20% uppbótina í jarðræktar-
lögunum, en eru nú með alls-
konar tunglspeki og rangfærsl-
ur út af 17. gr. En það verð-
ur þeim líka skammgóður
vermir, þegar bændum eru
málavextir kunnir.
Bræðslusíldarverðið.
Stjórn síldarverksmiðja rík-
isins hefir verið á fundi í
Reykjavík undanfarna daga,
m. a. til að gera tillögur um,
hvaða verð verksmiðjumar
skuli greiða í sumar fyrir
bræðslusíld, sem lögð verður
inn hjá þeim til vinnslu. Hef-
ir verksmiðjustjórnin ekki
orðið sammála um þetta atriði.
Meirihlutinn, þeir Þorsteinn
M. Jónsson og Finnur Jónsson,
leggur til að greitt verði kr.
5.30 fyrir mál. En Þórarinn
Egilson leggur til að greiddar
verði 6 kr. pr. mál. fyrir
fyrstu 180 þúsund málin, sem
verksmiðjurnar fá, en síðar
verði útborgunin lækkuð, ef
verð útfluttra síldarafurða
fellur. Tillaga þeirra Þorsteins
og Finns er rökstudd með mjög
ýtarlegri greinargerð, sem þeir
hafa sent ríkisstjórninni og
birt var í Nýja dagblaðinu í
morgun. Sézt á þeirri greinar-
gerð, að með kr. 5.30 útborgun
er teflt á fremsta hlunn um að
reksturinn beri sig, enda er
þetta verð kr. 1,28 hærra en í
fyrra, og raunar hærra en
nokkru sinni áður. Krafa ölafs
Thors og hans nóta hefir hins-
vegar verið 6 kr. fyrir mál, og
er hún ekki á neinu viti byggð,
enda hefir Þórarinn Egilson
ekki treyst sér til að taka
hana fullkomlega til greina.
Kaupfélag Héraðsbúa.
Aðalfundur Kaupfélags Hér-
aðsbúa var haldinn að Ketils-
stöðum 25. og 26. maí sl.
Félagið skuldar Viðlagasjóði
44 þúsund krónur, en út á við
eru engar aðrar skuldir. Inni-
stæður í bönkum og hjá S. í.
S. eru um 80 þúsund kr. Stofn-
sjóður 65 þús. krónur. Sam-
eignarsjóðir 180 þúsund kr.
Eignamegin eru taldar alls 600
þús. kr. Tekjuafgangur síðasta
árs var 40 þús. krónur. í stofn-
sjóð verður greitt 3%. Uppbót
á ull varð um 50 aurar á kg.
Kjötuppbót er óviss.
Hjálmar Vilhjálmsson
fyrv. bæjarstjóri á Seyðisfirði,
nú nýskipaður sýslumaður í
Iíangárvallasýslu.
Rætt var um að koma upp
lítilli kommyllu í Reyðarfirði.
Sömuleiðis að stofna litla fóð-
urmjölsverksmiðju í Reyðar-
firði, ef álitlegt þykir. Ákveð-
ið var að styrkja bókasafn á
íélagssvæðinu og rafveitu að
Hallormsstað.
Páll Hermannsson alþingis-
maður var endurkosinn í
stjórn. Fulltrúar á aðalfund S.
I. S. verða Björn Hallsson og
Benedikt Blöndal.
Fisksalan til Ítalíu.
Kunnugt er, að gert er ráð
fyrir vöruskiptaverzlun í
\ erzlunarsamningi okkar við It-
alíu. En fram hafa komið ýms-
ir erfiðleikar á því að kaupa
vörur frá Ítalíu jafnóðum og
fiskurinn er seldur þangað.
Hefir raunin orðið sú, að nokk-
uð af andvirði fiskjarins hefir
ekki greiðst fyr en seint og
síðar meir og stendur sjó-
mönnum og útvegsmönnum
stór bagi af.
Af þessum ástæðum var
ílutt í síðustu þinglok, af fjár-
hagsnefndum beggja deilda og
samþykkt í sameinuðu þingi,
svohljóðandi tillaga:
„Sameinað Alþingi ályktar
að heimila ríkisstjórninni að
ábyrgjast allt að 85% af upp-
hæð þeirri, sem útflytjendur
fiskjar til Ítalíu eiga á hverj-
um tíma inn á „clearing“-reikn-
ing Landsbanka íslands í „In-
stituto Nazionale per i Cambi
con l’Estero“ Roma.“
Ríkisstjórnin hefir nú undir-
ritað ábyrgð samkv. heimild
þessari og skuldbindur sig til
að ábyrgjast 85% af innstæðu
íslenzkra fiskimanna á ítalíu.
Á þennan hátt er það tryggt,
að sjómenn og smáútvegs-
menn fái nú útborgað fyrir
þann fisk, sem þeir hafa selt
til Ítalíu, en ekki fengið
greiddan hingað til.
Utanför bænda.
Eins og áður hefir verið
skýrt frá, heldur Norræna fé-
lagið bændanámskeið í land-
búnaðarháskólanum í Ultuna,
sem er skammt frá Uppsölum,
dagana 8.—16. júní.
Þátttakendur í þessu nám-
skeiði verða frá öllum Norður-
löndunum og munu alls verða
milli 50—60. Auk fyrirlestra,
sem verða haldnir af ýmsum
þekktustu búvísindamönnum
Svía, verður farið í nokkur
ÍVamh. á 4. síðe.
Uian úr heimi
Hinn kunni brezki stjórn-
málamaður, Winston Churchill,
hefir haldið því fram í blaða-
v'ðtali, að eini árangurinn af
hinum alþjóðlegu flotasamn-
ingum sé sá, að hinar tvær
friðsömu þjóðir, Englendingar
og Bandaríkjamenn, neyði
hvor aðra til þess að byggja
herskip af óhentugum stærð-
um, meðan Japan og Þýzka-
land, sem standa utan við
, flotasamningana, hafi óbundn-
I ar hendur.
| Það hefir valdið óróa í Eng-
landi að brezka stjórnin hefir
tilkynnt, að samkvæmt Lund-
úna-samþykktinni eigi á þessu
ári að rífa fimm beitiskip af
C-flokki og eitt beitiskip af
„Hawkins“-gerð eigi að af-
vopna að nokkru leyti og á
það eigi að setja 15 cm. fall-
byssur í stað 18.75 cm. fall-
byssna, sem í því eru nú. Áð-
ur hefir stjórnin sagt að 70
beitiskip minnst þurfi til 'þess
að vernda matvælaflutninga
til Englands, en Bretar eiga nú
ekki nema 50 og í stað þess að
fjölga þeim upp í 70, fækka
þau á þennan hátt niður í 44.
Skattgreiðendur eru látnir
greiða fé til byggingar nýrra
herskipa, samtímis og full not-
hæf herskip eru rifin og þann-
ig er hvorutveggja í senn her-
væðst og afvopnað.
Churchill telur, að þar sem
Japan hafi sagt upp flota-
samningunum, en gott sam-
komulag' sé ríkjandi milli Eng-
lands og Bandaríkjanna um
flotamál, hefði verið full á-
stæða til þess nú við síðustu
flotaumræður, að taka upp í
samningana ákvæði viðvíkjandi
ófyrirséðum herskipasmíðum
þeirra þjóða, sem standa utan
við samningana.
Þjóðverjar eru nú farnir að
byggja kafbáta í sundurlaus-
um hlutum, sem síðan er hægt
að setja saman á mjög stutt-
um tíma. I heimsstyrjöldinni
náði kafbátabygging Þjóðverja
það miklum hraða, að þeir
gátu að jafnaði haft nýjan
kafbát tilbú.inn fimmtahvern
dag, og er engin ástæða að ef-
ast um að slíkum hraða eða
meiri sé eða verði aftur náð á
þýzkum skipasmíðastöðvum í
náinni framtíð.
Churchill segir, a ð þessu
verði ef til vill svarað á þá
leið, að hvorki sé hægt með
eða án samninga að hindra
Þjóðverja í að gera það, sem
þeim gott þykir, en hann held-
ur því fram, að alltaf hefði
þó verið hægt að nota brot
Þjóðverja á friðar- og flota-
sanmingum til þess að sam-
eina þær þjóðir, sem nú óttast
sívaxandi vígbúnað Þjóðverja,
til sameiginlegra aðgerða.
Hann leggur áherzlu á að
Englandi og Bandaríkjunum
stafi engin hætta hvoru af
cðru, heldur þvert á móti og að
þær þjóðir ættu með tilliti til
ástandsins í heiminum, að
hafa ákvæði uni lágmarksvíg-
búnað á sjó, í stað hámarks-
vígbúnaðar eins og samning-
arnir gera ráð fyrir nú.