Tíminn - 04.06.1936, Blaðsíða 2

flllRN
Feígðarmerkí íhaldsíns
Stelnuleysi — Ábyfgðarleysi — Kjarkleysi
&8
Varasjóðnr
Öll fyrirtæki sem standa
eiga á trygg'um grundvelli,
verða að fylgja þeirri reglu að
reyna að safna eigin fé til þess
að mæta erfiðleikum þegar þá
ber að garði. Er þetta sumpart
gert á þann hátt, að reyna að
verja reksturshagnaði til þess
að auka verðmæti og borga
niður skuldir og sumpart með
því að safna sjóðum — vara-
sjóðum — sem þó oftast ganga
inn í reksturinn en verða þá
eigið. fé í fyrirtækinu.
En jafn sjálfsögð eins og
þessi regla sýnist að vera,
brestur þó mjög á um það, að
henni hafi almennt verið fylgt
eins vel og vera skyldi. íhalds-
nienn, „núverandi sjálfstæðis-
menn“, telja sig eina færa um
að sjá fjármálum borgið. En
einmitt fyrirtæki, sem stofnuð
hafa verið af þessum mönnum
munu tilfinnanlega hafa brotið
þá reglu að safna eigin fé, sem
fyrirtækið ráði yfir og sé þess
eigið starfsfé.
í þessu sambandi er vert að
athuga hvernig stærsta fyrir-
tæki íhaldsmanna, Kveldúlfur,
hefir hagað sér.
Allir hljóta að sjá, að fé
það, sem Kveldúlfarnir hafa
varið til þess að kaupa ýmsar
eignir og lána út, getur ekki
komið annarsstaðar frá, en frá
afrakstrinum af fiskiveiðum og
verzlun félagsins með fisk og
annað. Hefir nú þessu fé verið
varið þannig, að það sé til
styrktar rekstrinum og tryggi
afkomu félagsins?
Kveldúlfarnir keyptu á sín-
um tíma allar þær jarðir, sem
voru í landnámi Björns aust-
iæna í Helgafellssveit. Flestar
jarðirnar voru lagðar í eyði og
munu nú seldar. Hvað mikið
happ var þetta fyrir bændurna ?
Og hvað mikið munu Kveldúfl-
arnir hafa fengið aftur af því
feikna fé, sem til jarðakaup-
anna og rekstursins gekk?
Kv.eldúlfarnir keyptu á sín-
um tíma einnig jarðirnar í
kringum Haffjarðará, seldi svo
rnest af þeim aftur, en tóku
ána undan jörðunum, og
stunda þar veiði, byggðu vegi
og „villur“. Ifvað mikið fé er
bundið í þessu ? Og ætli það
sé til hagsbóta fyrir bændurna,
sem búa á jörðunum við Haf-
fjarðará að hafa misst veiði-
,,í skjólí mnfluin-
íngshaftanna"
Morgunbl. birtir nýlega
frásögn um það, að þeir Pétur
Guðmundsson kaupmaður og
Trausti Ólafsson efnafræðing-
ur hafi sett á stofn verk-
smiðju, til að búa til málning-
arvörur til notkunar hér í land-
inu. í þessari nýju verksmiðju
skapast nú þegar ný atvinna
fyrir 14 manns, og með því að
flytja þessa framleiðslu inn í
landið (enda þótt hráefni sé að-
keypt) sparast helmingur
þeirrar upphæðar, sem hingað
til hefir þurft að borga út úr
landinu fyrir fullunnar máln-
ingarvörur.
Þetta eru góð tíðindi. Og
Morgunblaðið birtir frásögn
sína undir fyrirsögninni:
„Hvernig nýju iðnfyrirtækin
verða til í skjóli innflutnings-
haftanna“.
Sannleikanum ber að veita
eftirtekt, hvaðan sem hann
kemur. Og í þessari feitletruðu
fyrirsögn í Mbl. felst ákaflega
athyglisverð viðurkenning og
játning af hálfu þess blaðs,
sem sýnkt og heilagt hefir bar-
izt á móti innflutningshöftun-
Kveldúlls
réttinn ?
Kveldúlfamir hafa keypt,
ræktað, byggt upp og reka
stórbú á Korpúlfsstöðum og'
Lágafelli og fleiri jörðum
(Melshúsum og Arnarholti).
Hvað hefir þetta kostað? Og er
það til hagsbóta fyrir bænda-
stéttina, að Kveldúlfarnir
framleiði nú einir þá mjólk,
sem 30 bændur gætu liíað af
að framleiða?
Kveldúlfarnir hafa að sögn
lanað hjá sínu eigin félagi —
Kveldúlfi — framt að '/2 millj.
króna. Það ef þessu fé, sem
ekki hefir orðið að eyðslueyri,
stendur í lúxusbyggingum og
öðru slíku. Mun þetta fé vera
innheimtanlegt nú og' geta
styrlct fjárhag Kveldúlfs í
kreppunni ?
Kveldúlfarnir munu einnig
ciga ýmsar aðrar eignir víðs-
vegar um landið, t. d. uppfyll-
ingu í Hafnarfirði og' bryggju
við ytri höfnina í Reykjavík,
sem allir þekkja meðal annars
af því að bryg'gjuhausinn kem-
ur skakkt við sjálfa bryggjuna
og hallar myndarlega á um
fjöruna. Hvað mikið hafa þess-
ar eignir kostað og er féð, sem
í þeim er fólgið, handbært fyr-
ir félagið nú?
Kveldúlfarnir munu einnig
hafa lagt fram ekki lítið fé í
pólitískum tilgangi fyrir flokk
sinn. Meðal annars myndarleg-
ar fúlgur til þess að treysta
aðstöðu þingmanna sinna í
Gullbringu og Kjósarsýslu og á
Snæfellsnesi. Hefir þetta fé
farið til þess að bæta upp
„eyður verðleikanna“ hjá
Kveldúlf sþingmönnunum ? Og
er þetta fé innheimtanlegt nú?
Allt þetta fé er raunveru-
lega komið frá Kveldúlfi og'
ætti að vera varasjóður fyrir-
tækisins. En allt þetta fé —
allur þessi varasjóður — -hefir
verið dreginn út úr rekstrin-
um — og kemur félaginu nú
að engu liði.
Hvað þetta fé nemur miklu,
er ekki lýðum ljóst. En al-
menningur mun þó sjá að þetta
er feikna fé — fé sem fyrir-
tækið hefir eignast og mundi,
ef það væri kyrrt í félaginu,
hafa megnað að gera það starf-
hæfara en það er nú.
Það eru ekki skattarnir, sern
liafa linekkt Kveldúlfi. — Fé-
um og talið þau til skaða og
skemmdar fyrir land og lýð.
Alla tíð síðan kreppan hófst,
hefir Framsóknarflokkurinn
unnið að því í fullu trássi við
íhaldsmenn og þrátt fyrir
nokkra tregðu í Alþýðuflokkn-
um, að koma í veg fyrir að út-
flutningsverðmæti landsmanna
væri eytt í það að kaupa er-
lendan óþarfavarning eða vöru,
sem hægt er að framleiða í
landinu sjálfu. Baráttan um
þessar ráðstafanir hefir verið
mjög hörð. Sá hluti verzlunar-
stéttarinnar, sem græðir á inn-
ílutningi, hefir beitt sér af ai-
efli gegn hverskonar innflutn-
ingshöftum*). Og vegna sinna
miklu áhrifa innan íhalds-
fiokksins hefir þessi hluti
verzlunarstéttarinnar fyrir því
áorkað, að flokkurinn í heild og
blöð hans hafa um langt skeið
komið fram með fullum fjand-
skap og skilningsleysi gagn-
vart innflutningshöftunum og
nauðsyn þeirra.
En í ,,skjóli“ þessara inn-
*) Skylt er þó að geta um heið-
arlegar undantekningar í þessu
c-fni, t. d. Bjcrn Ólafsson, sem sýnt
hefir góðan skilning á nauðsyn
innflutningshafta.
Þrjú einkenni.
Merkur stjórnmálamaður hef-
ir látið svo um mælt, að þrjú
séu höfuðeinkenni þess flokks,
sem viti sig vera að missa
fótfestu og’ sjái hið endanlega
fall sitt nálgast. Þessi þrjú ein-
kenni séu stefnuleysi, ábyrgð-
arleysi og kjarleysi.
Og þessi þrjú einkenni eru
nú að koma glöggt fram hjá í-
haldsflokknum hér á íslandi.
Stefnuleysið.
Sé litið yfir orð og athafnir
íhaldsflokksins á seinni árum
verður hvergi vart neinnar höf-
uðstefnu í hinum þýðingar-
mestu málum. Hann hefir að
vísu oftast í orði kveðnu játað
sig fylgjandi óbundnum at-
vinnurekstri einstaklinga og
frjálsri verzlun, en í fram-
kvæmdum sínum iðulega oft
gengið skrefi lengra í þjóðnýt-
ingaráttina en sósíalistar.
Iívað atvinnureksturinn snert-
ir má þessu til sönnunar minn-
ast á allra seinasta dæmið,
síldarverksmiðjur ríkisins. —
Flokkurinn heimtar þar ein-
dregið hinn fullkomnasta ríkis-
rekstur og ógnar með því að
halda síldarflotanum í höfn, ef
kröfum hans um ríkisrekstur á
þeim verður ekki fullnægt. Ól-
afur Thors hótar með verk-
falli!
Á sviði verzlunarinnar er
þessi tvískiptingur íhaldsina
milli einkarekstrar og ríkis-
rekstrar ekki síður greinilegur.
Gleggsta dæmið þaðan er frá
þeim eina mánaðartíma, sem
íhaldsmenn trúðu Ólafi Thors
til að gegna ráðherrastöi*fum.
lagið hefir safnað geysifé, en
það hefir verið dregið út úr
rekstrinum. Mikið af því er
tapað, Hitt bundið í lítt selj-
anlegum eignum. Þannig hefir
varasjóðum Kveldúlfs verið
varið. Og þetta er „stóri skatt-
ur“ félagsins, sem nú hnekkir
því og lánsstofnunum.
Og það eru stjórnendur þessa
félags, sem nú veita íhalds-
flokknum forstöðu, og það eru
þessir menn og þessi flokkur,
sem telja sig hafa fengið þá
vöggugjöf að kunna að fara
með fé!
flutningshafta, sem Framsókn-
arflokkurinn hefir beitt sér
fyrir, hefir hinn ungi íslenzki
iðnaður vaxið og dafnað meir
en nokkru sinni fyr, og meir
en nokkrir möguleikar hefðu
verið á, ef innflutningshöftin
hefðu ekki verið.
Vegna innflutningshaftanna
er nú svo komið, að iðnaðinn
má telja meðal aðalatvinnu-
vega íslendinga a. m. k. hér í
höfuðstað landsins og á Akur-
eyri. Og þó að ýmislegt megi,
sem von er, að hinum nýja ís-
lenzka iðnaði finna, þá hefir
hann ómótmælanlega haft stór-
bætandi áhrif á þjóðarafkom-
una og veitt fjölda manns at-
vinnu. Og sú álitlega byrjun,
sem innflutningshöftin hafa
skapað, — í þessu efni, verður
áreiðanlega ekki kæfð niður,
svo framarlega, sem sjónai’mið
Framsóknarflokksins í þessum
málum fær að verða áframráð-
andi.
Og nú er líka svo komið, að
hugsunarháttur Framsóknar-
manna er að sigra í meðvitund
alls almennings, hvað sem æst-
ustu samkeppnismenn íhalds-
ins segja. Menn eru almennt
famir að viðurkenna, að Fram-
sóknarflokkurinn hafi haft rétt
Þá notaði hann vald sitt til að
fyrirskipa einkasölu á saltfiski
og batt með því enda á frjálsu
samkeppnina, sem þá hafði full-
mettað hina sterktrúuðu Kveld-
úlfsmenn.
Jarðeignamálið er líka skýr
vottur um stefnuleysi íhaldsins
í skipulagsmálum. Það hefir alla
jafnan haldið því fram, að rík-
ið ætti engar jarðeignir að
eiga. En á næst seinasta þingi
fylgdu íhaldsmenn því með tölu
að banna sölu á þjóðjörðum og
koma á því skipulagi, sem mun
ijölga jörðum í ríkiseign.
Hinar stöðugu kröfur íhalds-
flokksins um að ríkið leggi
fram stórfé til atvinnubóta 0g
veiti deyjandi fyrirtækjum
spekulantanna stórfellda hjálp,
er líka fullkomið brot á þeirri
stefnu að ríkið eigi ekki að
blanda sér inn í atvinnurekst-
ur, heldur eigi að láta hann al-
gerlega einstaklingunum eftir.
Eitt dæmið, sem sannar áber-
andi stefnuleysi íhaldsflokks-
ins, eru innflutningshöftin.
Hann segist vera þeim andvíg-
ur, en vilja þó greiðslujöfnuð.
Hann hefir enn ekki, þegar
innflutningshöftum og lands-
verzlun sleppir, bent á neina
leið til þess að ná því marki.
Skoðanahringl og stefnuleysi
íhaldsins kemur þó ef til vill
hvergi betur í ljós en í fjármál-
um. Það hefir talið sig fylgj-
andi hallalausum ríkisbúskap,
en á seinustu þingum greitt at-
kvæði með fjölmörgum, stór-
felldum útgjaldahækkunum, án
þess að koma með tillögur um
lækkun á öði’um útgjaldaliðum
eða nýja tekjustofna. Það hef-
ix' lagt til að afnema allar
einkasölur ríkisins, án þess þó
að benda á nýja tekjuöflun
eða lækkun útgjalda til að vega
þar á móti. Það hefir stunduin
látist vera fjandsamlegt toll-
um, en hefir þó aldrei bent á
aðra leið til nýrrar tekjuöflun-
ar en þá að hækka alla tolla
um 10%.
Þannig mætti lengi telja og
niðurstaðan yrði jafnan hin
sama. Orð og vei’k íhaldsins
seinustu árin sanna það ómót-
mælanlega, að það heldur sig
ekki að neinni ákveðinni
stefnu um úrlausnir hinna
fyrir sér, þegar hann byrjaði
að halda því fram, að innflutn-
ingshöft væi’u óhjákvæmileg og
nauðsynleg. — Og nú er meira
að segja svo langt komið, að
jafnvel Morgunblaðið er komið
i hóp þeiri’a, sem láta í ljós á-
nægju sína yfir því,
„hvernig nýju iðnfyrirtækin
verða til í skjóli innflutnings-
haftanna“.
Þessi viðui’kenning er eftir-
tektarverð. Hún sýnir, að góð-
ur málstaður beygir jafnvel
hina harðsvíi’uðustu andstæð-
inga.
Hér fer á eftir all-ítai’legt
yfirlit um áhrif innflutnings-
haftanna, að því er snertir
aukna notkun innlendrar fram-
leiðslu, sem áður var til í land-
inu, og jafnframt um það
skjól, sem innflutningshöftin
hafa orðið iðnaðinum í land-
inu.
Samkvæmt verzlunarskýrsl-
unum 1929 nam innflutningur
á landbúnaðarvörum, sem nú
er alveg tekið fyrir innflutning
á, því sem hér segir:
krónur
Pylsur og kjöt........119.000
Svínafeiti og tólg. .. 98.000
Niðursoðin mjólk
vandasömustu mála, að það
fylgir engri ákveðinni stefnu í
atvinnumálum, vei’zlun og fjár-
málum, heldur hringlar á milli
hinna mestu andstæða, þjóð-
nýtingar og einstaklingsrekst-
urs eftir því sem vei’kast vill
í það og það sinn.
Ábyrgöarleysið.
Það verður stöðugt meira á-
bei’andi einkenni á íhaldinu að
reyna að losna við alla ábyrgð,
þegar um vandasöm mál er að
ræða, jafnframt því að leitast
við að gera andstæðingana
ábyrga fyrir þeim verkum þess,
sem vekja réttláta reiði og
andúð almennings.
Þessu til sönnunar má nefna
það, að þegar vandi utanríkis-
málanna eykst vegna vaxandi
markaðsörðugleika, þá hlaup-
ast allir íhaldsmennirnir úr
nefndinni til að losna við
ábyrgðina. Sama skeður, þeg-
ar íhaldsforkólfarnir æsa út-
gerðarmenn og sjómenn til að
gera hóflausar ki’öfur til síld-
arverksmiðjanna, þá draga þeir
fulltrúa sinn úr stjórn verlc-
smiðjanna til að komast hjá
allri ábyrgð. Þegar íhalds-
meirihlutinn í bæjarstjórn
Reykjavíkur hefir á örfáum ár-
unx hækkað útsvörin um 160%,
þá ’áta íhaldsforkólfarnir eins
og [ f im sé stjórn Reykjavíkur-
bæjar óviðkomandi og stjórn-
ai’flokkai’nir beri ábyrgðina.
Þegar íhaldsmenn binda togar-
ana við hafnargarðana og
reyna ótal aði’ar leiðir til að
auka atvinnuleysið, þykjast
þeir hvergi nærri koma, en öll
sökin sé hjá stjórninni, sem
hafi lofað að vinna gegn at-
vinnuleysinu, en svo séu efnd-
irnar oi’ðnar þessar!
Kjarkleysið.
Þriðja hnignunarmerkið,
kjarkleysið, einkennir íhaldið
þó ef til vill greinilegar en tvö
hin áðurnefndu.
Kjarkleysi íhaldsins birtist á
margan hátt. Það birtist í
megnri vantrú á landi og þjóð.
Það birtist í illgjömu 0g jafn-
vel hlakkandi nöldri um það, að
sveitabúskapur beri sig ekki á
íslandi. Það kemur fram í nýj-
um og nýjum myndum, sem
það dregur upp til þess að
sýna, að ástandið sé alltaf að
versna. Það kemur fram í
klökkum og angurværum lýs-
ingum íhaldsforkólfanna á
þeirri afleiðingu stjórnar sinnar
og rjómi............. 846.000
Ostar og smjör . . . . 168.000
Egg................... 136.000
Samtals kr. 858.000
Viðvíkjandi þessum vörum
hafa innflutningshöftin þýtt
mai’kaðsaukningu innanlands
fyrir íslenzkan landbúnað.
IÐNAÐARVÖRUFLOKKAR
sem ekki er leyfður innflutn*
ingur á og nú eru unnir í Iand-
inu, námu, samkvæmt verzlun-
arskýrslunum 1929:
krónur
Kaffibætir............ 257.000
I-Iart brauð, kex, kökur 482.000
Súkkulaði ............ 436.000
Brjóstsykur og annað
sælgæti ........... 160.000
Öl, gosdrykkir......... 82.000
Burstar, sápur......... 98.000
Lóðabelgir............. 64.000
Húsgögn............... 523.000
Smjörlíki............. 170.000
Samtals kr. 2212.000
EÐNVÖRUFLOKKAR,
sem að langmestu eru nú fram-
lelddir 1 landinu Bjálfu.
Árið 1929 nam innflutningur
„að togararnir séu ryðkláfar,
sem óðum týni tölunni og eng-
inn bætist við“. Það kemur
fram í vanti’austi á öllum nýj-
ungum og fjandsamlegri mót-
stöðu gegn öllum umbótuin,
því trúna skortir á það, að þær
verði að gagni. Það kemur
fram í stefnuleysi flokksins,
sem þorir ekki að halda fram
neinu ákveðnu, og það opinber-
ast í því ábyrgðarleysi hans, að
þora ekki að standa reiknings-
skap á verkum sínum, eða hafa
þátttöku í vandasömum málum.
Það kemui’ fram í smánarlegri
uppgjöf, eftir nokkur stór og
hreystileg orð í 2—3 daga, í
svo að segja hverju einasta
rnáli. Það kemur fram í þeirri
leynd, sem foringjarnir reyna
að hjúpa um sitt eina stóra
takmark, að geta losað sig
við stjórn bænda og verka-
rnanna og grundvallað einveldi
hinnar fámennu spekulanta-
klíku, sem hefir komizt til ó-
verðskuldaðra valda sökurn
fyrirhyggjulítillar stjómar á
bönkunum, en sér daga sína
talda, ef fólkið fær að ráða.
Hversvegna er íhaldið stefnu-
laust, ábyrgðarlaust og
kjarklaust?
Þeir spurningu er fljótsvai'-
að. Það er stefnulaust, vegna
þess að. foringja þess skortir
framsýni, skortir hugsjónir og
vilja til þess að vinna fyrir
þjóðina. Þeir hafa engin önnur
markmið en að afla sjálfum
sér auðs og valda, og það get-
ur heppnast með taprekstri á
síldarverksmiðjunum í dag og
ríkishjálp til gjaldþrotafyrir-
tækja á morgun. Þess vegna
er ríkisrekstur þeim ekkert
fjarri skapi og vel til vinn-
andi að brjóta stefnu hins ó-
háða einstaklingsframtaks, ef
það þyngir buddur aflaklónna
um stund.
íhaldið vill vera ábyrgðar-
laust í hinum viðkvæmustu
málurn, því það vill ekki taka
á sig óvild, sem leiðir af því að
koma fram með ákveðnar til-
lögur, eða svo orðaði Ólafur
Thors það í sambandi við fjár-
lögin á seinasta þingi. Það vill
losna við ábyrgð á sínum eigin
verkum, því hún fælir frá því
fylgi. Og það stjórnar atvinnu-
fyrirtækjum með óforsjá og
ábyrgðarleysi, því það miðar
rekstur þeirra við augnabliks-
hagnað spekúlantsins, en ekki
afkomu og vinnuöryggi al-
þessara vöruflokka, sem hér
segir: krónur
Leikföng .............. 78.000
Ávaxtamauk............ 127.000
Sápa, Þvottaduft.. . . 450.000
Olíufatnaður......... 241.000
Vínnuföt ............. 526.000
Botnvörpugarn......... 375.000
Fiskilínur............1370.000
Samtals kr. 3167.000
Þá er vert að geta þess að
upp eru risin ný iðnfyrirtæki,
sem framleiða vörur sem ekki
tilheyra framangreindum flokk-
um. —
Er blaðinu kunnugt um
þessi fyrirtæki:
1. Glerslípun og speglagerð
L. Storr, Reykjavík.
2. Axlabandagerðin Fönix,
Reykjavík.
3. Skógerð Lárusar G. Lúð-
vígssonar, Reykjavík.
4. Krómhúðun Björna Ei-
ríkssonar, Reykjavík.
5. Húfugerð Áslaugar Gunn-
arsdóttur, Reykjavík.
6. Gúmmílímgerð Þórarins
Kjartanssonar,Reykjavík.
7. Málningarvöruframleiðsla
h/f. Harpa, Reykjavík.
8. Hljóðfæragerð (orgel, pí-
ano) Pálmars ísólfssonar,