Tíminn - 10.06.1936, Side 1

•9 U»«5*ltnta & Sansaoeg 10.
Glmi 2353 - p&tbóli 061
0ja(bbagi
HoDO t ní e t I. Jöai
Áigeagniínn tostat 7 £*.
24. blaS.
XX. árg.
Reykjavík, 10. JAní 1936.
Trúir þjönar!
Viðtal við formann
norska bændaílokksíns
A víðavangi
í sambandi við hin ábyrgð-
arlausu skrif ólafs Thors um
sfldarverðið, er ástæða til að
vekja sérstaka athygli á einu
stóru atriði.
Hann hefir með mjög ótvíræðu
orðalagi vikið að því í þess-
um skrifum, að eins og nú
standa sakir, sé ekki sann-
gjámt að ætlast til þess, að
stóratvinnurekstur landsins —
t. d. sfldarverksmiðjurnar —
greíði afborganir og jafnvel
ekki vexti af lánum sínum í
bönkunum.
ólafur Thors á sæti í banka-
jtáði Landsbankans, nýkosinn
þangað af Sjálfstæðisflokkn-
um.
Og manni verður að spyrja:
Myndi það vera þolað nokkurs-
staðar í heiminum, að banka-
ráðsmaður skrifaði um það
opinberlega, að hann ætlaðist
ekki til að skuldunautar bank-
ans greiddu afborganir og
vexti af lánum?
Hér á landi er eitt fordæmi.
Það er fordæmi Jóns í Dal,
sem átti sæti í stjóm Kreppu-
lánasjóðs og skrifaði grein í
þlað „varaliðsins“ um, að
bændur skyldu ekki hraða sér
um of að standa í skilum með
afborganir og vexti af kreppu-
lánum.
Jón var þá að hrökklast úr
sjóðstjóminni, og endaði trún-
að sinn við stofnunina á þenn-
an hátt.
ólafur er nýkominn í banka-
ráðið. Hann á að lögum rétt til
að sitja þar enn um langan
tíma og tala á þennan hátt
máli bankans við viðskipta-
mennina.
En við hverju er að búast,
þegar fjármálasiðferði fjöl-
menns þingflokks er komið á
það stig, að hann vill bera á-
byrgð á því, að kjósa „skuld-
ugasta manninn við skuldug-
asta fyrirtækið“ til að gæta
hagsmuna hins íslenzka þjóð-
banka ?
TJtgerðarfyrirtæki Ólafs,
Kveldúlfur, skuldar bönkunum
fast að fimm miljónum króna,
sem það hefir fengið að láni
til að veiða fisk og verzla með
fisk sem útflutningsvöru. Um
Vi miljón af þessu fé hafa
framkvæmdastjórarnir tekið
út úr rekstrinum og lánað
sjálfum sér. Af þessari 14 mil-
jón munu þeir hvorki greiða
vexti né afborganir.
Hvað segir nú þjóðin um
slíkan mann, sem er fram-
kvæmdastjóri í þannig stæðu
fyrirtæki, formaður í stórum
stjómmálaflokki, situr í banka-
ráði þess bankans, sem hefir
lánað honum meirahlutann af
5 milj. og skrifar jafnhliða
greinar í aðalmálgagn flokks
síns, þar sem hann breiðir út
þann hugsunarhátt, að skuldu-
nautar bankanna þurfi ekki að
standa í skilum með afborgan-
ir og vexti?
, Er það vansalaust og hættu-
laust fyrir þjóðfélagið að þola
áfram slíka þjóna eins og Jón
i Dal var í Kreppulánasjóði ok
ólafur Thors er nú í Lands-
bankanum með þá aðstöðu, sem
hann enn hefir utan bankans?
Nýja dagblaðið birtir 7. þ.
m. eftirfarandi viðtal, sem
fréttaritari blaðsins í Kaup-
mannahöfn hefir nýlega átt við
formann norska bændaflokks-
ins. Fréttaritarinn segir svo
frá:
Þegar norræna þingmanna-
mótið stóð yfir hér í borginni,
fékk ég, fyrir hönd Nýja dag-
blaðsins, tækifæri til að tala
við formann bændaflokksins
norska, J. Hundseid, f.vrv. for-
sætisráðherra.
Þegar ég spurði um ástand
norska landbúnaðarins, svar-
aði hann á þessa leið:
— Samstarf bændaflokksins
og jafnaðarmannaflokksins,
sem leiddi til þess, að jafnað-
armenn mynduðu stjóm, hefir
gert mögulegt að bæta að
miklum mun aðstöðu og af-
komu bændanna. Tvær ástæð-
ur voru fyrir því, að stjórn
Mowinckel féll, að hún beitti
sér gegn lögum um lánsstofn-
un fyrir bændur og kornlögun-
um. Hvoi*tveggju þessi lög
hafa nú náð fram að ganga og
áreiðanlega komið bændum að
miklu gagni. Lánsstofnunin var
bráðnauðsynleg, sem og sézt
bezt á því, að í mörgum sveit-
um lá við algerðri upplausn.
Hinn nýi flokltur, „Kreppu-
hjálp bænda“, sem tók þátt í
þingkosningum 1932, án þess þó
að fá nokkurn þingfulltrúa,
stefndi mjög til ofbeldis. T. d.
gekk svo langt við nauðungar-
uppboð í sveitum, að áhang-
endur flokksins hótuðu að
beita ofbeldi svo lög næðu eigi
fram að ganga. En með starf-
rækslu lánsstofnunar bænda
komst friður á. „Kreppuhjálp
bænda“ er liðin undir lok og
hefir því enga menn í kjöri
við þingkosningamar í haust.
Með aðstoð lánsstofnunarinnar
er gömlum og dýrum lánum
breytt í hagstæðari lán, hún
hjálpar bændum til að fá hag-
lcvæman afdrátt með því að
veita þeim afdráttarlán, og
liefir á margan hátt greitt úr
fjárhagsvandræðum landbún-
aðarins. Og skuldir bænda
hafa minnkað.
Komlögin tryggja bændum
hagkvæmara kornverð. Vegna
þessara Laga, hinna svonefndu
„korntrygginga“, vex korn-
rækt hröðum skrefum í Noi’-
egi. Kornverzlun ríkisins fær
þannig sexfalt meira korn nú
heldur en fyrir þremur árum
— og við væntum áframhald-
andi aukningar.
Á öðru sviði í kjarnfóður-
öfluninni, hafa orðið hraðfara
umbætur. Áður var mestallt
kjarnfóður flutt frá útlöndum,
en með nýjum lögum til vemd-
ar norskri kjamfóðurfram-
leiðslu, hefir þetta breytzt, svo
að nú er nær allt kjamfóður
framleitt í landinu sjálfu — og
þannig sparast erlendur gjald-
eyrir.
Ég vil ennfremur benda á
þann ágæta árangur, heldur
Hundseid áfram, sem orðið hef-
ir af skipulagi mjólkursölunn-
ar. Samkvæmt þeim reglum,
sem í gildi eru um starfsemi
mjólkursamsölunnar, er greitt
verðjöfnunargjald af þeirri
mjólk, sem seld er beint í bæ-
ina og því varið til að styðja
þá, sem búa langt frá bæja-
markaðinum og verða að
vinna smjör og osta úr mjólk-
inni. Afkoma þeirra var áður
afar bágborin, en með fram-
kvæmd mjólkurlaganna hefir
framleiðsla smjörs og osta orð-
ið arðsamari, án þess þó að
ríkið hafi þurft að leggja nokk-
uð af mörkum til þess. Upp-
haflega vöktu lögin nokkra
óánægju, en nú verður hennar
ekki vart.
— En eru tekjur norskra
bænda ekki yfirleitt of litlar?
— Jú, eins og í mörgum öðr-
um löndum. Auk þess háttar
svo til, að 80—90% norskra
bænda eru smábændur, sem
eru neyddir til að, lifa á fram-
leiðsluvörum sínum — fæstir
hafa ráð á miklum innkaupum.
Tekjur bændanna eru til jafn-
aðar 40—60% lægri en tekjur
iðnaðarverkamanna. Af þess-
um ástæðum vinnur sú stefna
stöðugt meira fylgi, að bænd-
ur verði að standa saman, á
sama hátt og verkamenn, tíl
þess að bæta lífskjör sín. Af-
leiðingar þessarar skipulags-
starfsemi, sem samstarf
bændaflokksins og jafnaðar-
manna hefir átt mikinn þátt i
að efla, er sú, að kjör norskra
bænda fara nú jafnt og þétt
batnandi.
— Er hægt að segja það
sama um afkorau sjávarút-
vegsins ?
— Nei, sj ávarútvegurinn er
skuggahliðin á norsku atvinnu-
lífi nú sem stendur. Nú veiðist
meiri fiskur en hægt er að
selja, og sívaxandi veiðitækni
cg nýjar veiðiaðferðir auka
ekki aðeins framleiðsluna í
stórum stíl heldur gera 0g
óþarfan stöðugt stærri hluta
af vinnukrafti útvegsins. Sam-
þykkt hafa verið ýmis lög til
að bæta afkomu sjávarútvegs-
ins, en með lögum er vitanlega
ekki hægt að neyða erlendar
þjóðir til að kaupa meiri fisk.
Það er því orðið alvarlegt við-
fangsefni, á hvem hátt sé
mögulegt að hindra offram-
leiðslu á fiski. Og í Noregi
verður að leysa þetta með því
að minnka sjávarútveginn, en
efla landbúnaðinn.
— Er nægilegt landrými í
Noregi til þess?
— Já, bæði nægilega mikil
og góð jörð. Vil teljum að hægt
sé að tvöfalda ræktunina frá
því sem nú er. Skilyrðin eru
bezt í Norður- og Vestur-Nor-
egi.
Það verður að efla landbún-
að, en draga úr fiskveiðunum.
— Verður þess vart í Noregi,
að menn hafi áhuga fyrir því,
að hætta við fiskveiðamar og
snúa sér að landbúnaði?
— Áhugi fyrir búskap fer
hraðvaxandi. Og búizt er við,
að þeim fari stöðugt fjölgandi,
Kaupkröfumaðurinn
Ólafur Thors.
Á sínum tíma héldu íhalds-
menn og aftaníhnýtingar
þeirra uppi þrotlausum árás-
um á ríkisstjórnina fyrir það,
að hún samræmdi kaup í vega-
vinnu ríkisins um land allt, og
vildi ekki láta vegamenn í
sumum héruðum, þar sem
sveitamenn aðallega nutu at-
vinnunnar, vinna fyrir lægra
kaup en annarsstaðar. En hvað
gerir Óafur Thórs nú ? Hann
roynir að kaupa sjómenn til að
styðja hina fráleitu kröfu um
6 kr. síldarverð með því að
heimta um leið, að ríkisstjóm-
in sjái um að tryggja sjómönn-
um, að þeir fái fast kaup á
síldveiðunum í stað hlutaráðn-
inganna sem tíðkast hafa, og
þáð þótt smáútgerðarmenn
telji sér lítt mögulegt að upp-
íylla þessa kröfu. Hann segir
í Mbl. í dag: „Við (þ. e. hann
og Sveinn Ben.) beitum okkur
fyrir því að útgerðarmenn
gangi inn á kauptrygginguna,
og gerum þar með það, sem í
okkar valdi stendur til að
bægja voðanum frá dyrum al-
mennings“! (Mbl. 10. júní).
Hvað er nú orðið úr gífur-
yrðum þessa manns og þjóna
hans í varaliðinu, um það, að
aðrir séu að „drepa atvinnu-
vegina með kaupkröfum" ? Get-
ur nokkur viti borinn maður í
landinu framar tekið mark á
fleipri slíkra gasprara?
Rógurinn um nýju
jarðræktarlögin
er nú þagnaður í blöðum íhalds-
ins og varaliðsins. Hermann
Jonasson landbúnaðarráðherra
hefir mætt þessum rógi á rétt-
an hátt. Hann hefir sent lögin
sjálf, ásamt þingskjölum máls-
ins og greinargerð um meðferð
þess til allra bænda á landinu.
Þá þurfa bændurnir ekki leng-
ur sögusagnir ísafoldar og Jóns
í Dal. En íhaldsliðinu verður
heldur ekki sleppt við svo búið.
Það mun verða hafin sú sókn
á hendur því í þessu máli, sem
ekki mun linna fyr en hinn
hræsnisfulli og auðvirðilegi
málstaður þess er dæmdur og
léttvægur fundinn á hverju ein-
asta sveitaheimili landsins.
sem hverfa að landbúnaði. Ríli-
iö veitir líka styrk og lán til
nýræktar og nýbýla.
— Því hefir verið haldið
fram, að efling norska land-
búnaðarins, geti leitt til of-
framleiðslu á innlendan mark-
að og örðugt muni vera um
öflun markaða erlendis.
— Þessi „hætta“ verður a.
m. k. ekki alvarleg fyr en að
mörgum árum liðnum. Ef
aukning landbúnaðarins stefn-
ir í heilbrigða átt, mun hún
þvert á móti verða til stór-
kostlegs gagns fyrir þjóðfélag-
ið. Þá lifir þjóðin meira á eig-
in framleiðslu og ennfremur
skapast vinna fyrir þá, sem
eiga örðugt uppdráttar við
sjávarsíðuna. Þannig verða
bætt lífskjör allrar þjóðarinn-
ar.
B. S.
Þorsteinn M. Jónsson
skólastjóri og fyrv. alþm., nú
fulltrúi Framsóknarflokksins í
stjórn síldarverksmiðja ríkis-
ins. Greinargerð verksmiðju-
stjómarinnar um síldarverðið
og afurðasölu verksmiðjanna
birtist á öðrum stað hér í blað-
inu í dag.
„Annara manna fé".
Á fundi, sem nýlega var
haldinn í barnaskólaportinu í
Rvík afsakaði ólafur Thors
innilegu Kveldúlfstogaranna á
þessa leið: Kveldúlfur hefir
tapað. Hann á enga reiðupen-
inga og lifir á lánum. Og við
verðum að fara varlega með
annara manna fé.
Það var óvenjulega bljúgur
maður, sem stóð á barnaskóla-
tröppunum þessa stundina. Og
mörgum mun hafa orðið að
spyrja: Er þetta sjálf „máttar-
stoð“ íslenzkra atvinnuvega?
Og hvar er nú „mátturinn“ og
dýrðin, og hvar er nú öll hin
marglofaða „ráðkænska“ ? Því
að það var rétt eins og Ól. Th.
kæmi beint neðan úr Kveldúlfi
með alla rukkarana á hælun-
um.
„Fortíð máttarstólpanna^.
Slík ummæli ber sízt að
lasta. öllum ber að fara var-
lega með annara manna fé.
En það hefði verið fullt svo
viðkunnanlegt, að þeir Kveld-
úlfsmenn hefðu gert sér það
ljóst dálítið fyr, og játað það
hreinskilnislega, að allt sem
þeir hafa handa á milli, er
„annara manna fé“.
En í stað þess að viðurkenna
þetta hafa þessir menn komið
fram með stöðugt vaxandi
hroka 0g yfirlæti, gortað af
því, að þeir væru voldugasta
fiskfirma í heimi(!), þótzt einir
standa undir svo að segja öllu
atvinnulífi landsins og vera til
þess kjömir „af guðs náð“ að
segja allri þjóðinni fyrir verk-
um.
Samhliða hafa þeir svo
skrökvað því upp í fullkomnu
blygðunarleysi, að fyrirtæki
þeirra sé ofsótt með sköttum,
enda þótt vitað sé, að Kveld-
úlfur greiðir engan tekjuskatt í
ríkissjóð og ekki nema lítilfjör-
lega upphæð í bæjarsjóð mið-
að við aðra gjaldendur.
Og hvemig hefir svo þetta
fyrirtæki farið með „annara
manna fé“ á undanfömum ár-
um? Um það voru m. a. gefn-
ar nokkrar bendingar í grein-
inni; „Varasjóður Kveldúlfs",
sem birtist hér í blaðinu fyrir
nokkrum dogum.
Uian úr heimi
•Jafnaðarmannaforinginn Leon
Blum hefir myndað stjórn í
Frakklandi. Sú stjórn er studd
af Frjálslynda flokknum (so-
ci al-radical), j af naðarmanna-
fiokknum og kommúnistum.
Kommúnistar eiga þó engan
i'áðherra í stjórninni. En ráð-
herrarnir eru alls 33, þar af
17 jafnaðarmenn, en hinir úr
Frjálslynda flokknum eða öðr-
um vinstri flokkum. 1 ráðuneyti
þessu eru tvær konur, og vek-
ur það eftirtekt, því að í
h'rakklandi hafa konur ekki
kosningarétt.
Eins og kunnugt er, var fyr-
ir síðustu kosningar í Frakk-
landi nú í vor, myndað kosn-
ingabandalag milli allra
„vinstri“ flokka, til varnar
gegn yfirvofandi fasisma í
landinu. Aðalflokkamir í þessu
kosningasambandi var Frjáls-
lyndi ílokkurinn undir forystu
Daladier og Herriot, jafnaðar-
mannaflokkurinn undir forystu
Leon Blum, og kommúnista-
flokkurinn. Þetta samband
vann mikinn sigur í kosningun-
um, og hefir nú sterkan meira-
hluta á þingi Frakka. Hefir nú
Leon Blum myndað stjórnina,
eins og áður er sagt, en hinn
frægi frjálslyndi stjórnmála-
foringi og mælskusnillingur.
Herriot, er forseti þingsins.
Leon Blum hinn nýi forsætis-
ráðherra er málafærslumaður
og rithöfundur nokkuð við ald-
ur. Skömmu fyrir kosningar
var nafn hans á vörum manna
um allan heim í sambandi við
árás, sem fasistar gerðu á
hann á götu í París. Slapp
hann naumlega úr ltlóm þeirra
með nokkrum áverka. Vakti
þessi atburður óhug í garð
fasista, og mun ekki hafa ver-
ið áhrifalaus 1 kosningunum.
Hin nýja stjórn hefir erfið
verkefni að leysa, Dagana áð-
ur en hún tók við völdum,
dundu yfir gífurleg verkföll í
París og víðar um landið, svo
að til stórvandræða horfði. Það
vandamál hefir verið leyst í
bili. Þá hefir stjórnin vikið for-
stjóra Frakklandsbanka frá
embætti, og ýmsar aðrar rót-
tækar ráðstafanir hefir hún
með höndum. En hve lengi
helzt samstarfið milli vinstri
flokkanna? Og hversu öflugur
er fasisminn í landinu? Á því
veltur mikið.
Það vekur eigi litla athygli
þessa dagana, að Sir Samuel
Iíoare, sem í vetur varð að
lirökklast úr sæti utanríkis-
málaráðherra í brezku stjórn-
inni, vegna afskipa hans af Ab-
essiníumálinu, hefir nú verið
tekinn í stjórnina aftur, sem
flotamálaráðherra. Þessum tíð-
iridum er tekið mjög vel í Ital-
íu. Abessiníukeisari er nú kom-
inn til London til að tala máli
sínu við Breta og ýmsa aðra
áhrifamenn Norðurálfunnar.
En ekki er að heyra að sú til-
raun hans beri mikinn árang-
ur. Enda haga Italir sér nú í
Abessiníu að öllu leyti eins og
landið sé þeirra eign, en hafa
í hótunum að gera „heilagt
bandalag“ við Þjóðverja og
Japani, ef refsiaðgerðunum
verði haldið áfram.