Tíminn - 24.06.1936, Side 1

^feretfcsk*
•9 Itmíjeltnta d Zaagaoeg 10.
&mt 2353 — Piotbití 001
0ja(bbagi
Jblafiatno e t 1. )&ni
ÁtgansutftiD foetat 7 (t.
XX. árg.
Reykjavík 24. júnf 1936.
26. blað.
Kaupmannafundurinn
og landbúnaðarmálín
Á öðrum stað hér í blaðinu
er lítilsháttar skýrt frá sam-
kundu þeirri, sem íhaldsmenn
héldu á Þingvöllum í vikunni,
sem leið. En sú samkoma var
í raun og veru aðeins fram-
hald af verzlunarþinginu, og
aðalfulltrúarnir flestir hinir
sömu. Sýnir þetta enn það,
sem vitað var, að verzlunar-
stétt kaupstaðanna (og þá
einkum heildsalarnir og lið
þeirra) er aðalkjarni íhalds-
flokksins, enda skoðar hún
hann sýnilega sem stéttarflokk
sinn fyrst og fremst.
Samkoma þessi eða „lands-
fundur“ var að vísu næsta
ómerkileg á flestan hátt, enda
hefir henni lítil athygli verið
veitt. Mestur fundartíminn fór
í að flytja „erindi“, en um lýð-
ræðislega meðferð mála mun
þar alls ekki hafa verið að
ræða. Útdráttur úr sumum
þessum „erindum“ hefir verið
birtur í Mbl. Og tvö þeirra eru
á þá leið, að Tímanum þykir
rétt að gera þau að umtals-
efni, og benda bændum á að
íylgjast með því, sem þar er
á ferðum.
Hið fyrra er „erindi“ Jóns
Pálmasonar á Akri.
Mbl. segir, að Jón á Akri
hafi í ræðu sinni varpað fram
eftirfarandi spumingu:
„Hvað þarf aS gera tll þess, aS
landbúnaSurinn blómgist svo, aS
hann geti a. m. k. haldlS kyrri
lólksfjðlgunlnni í sveitunum og
búskapurlnn gefið viSunandi lífs-
kjör?“
„Þessum spumingum svaraði
Jón á Akri“, segir Mbl.
Og hann svaraði þeim á
þessa leið (orðrétt eftir Mbl.):
„Hann bentl á féiagslega aS-
stöSu bænda. Féiagsskapurinn
þyrftl að vera frjóls og óhóður.
Hann fór ítarlega út i þann fé-
lagsskap, sem bændur eru mest
tengdir við nú, búnaSarfélagsskap-
inn og samvinnuféiagsskaplnn og
benti á, hvaS (sic) þar væil ábóta-
vant“.
Blaðið segir að vísu, að Jón
hafi „komið inn á“ fleiri „úr-
ræði“ í erindi sínu, en tilgrein-
ir ekkert annað. í þessu svari
hefir því sýnilega falizt meg-
inúrræði Jóns á Akri landbún-
aðinum til handa.
Og hvað segja nú bændur
landsins um slíkt meginúrræði
til að „halda fólksfjölguninni
í sveitunum“ og skapa sveita-
fólkinu „viðunandi lífskjör"?
Halda heildsalamir og Kveld-
úlfsbræður, að nokkur bóndi
trúi því, að t. d. afurðaverðið
myndi sérstaklega hækka við
það, að gera búnaðarfélags-
skapinn og samvinnufélags-
inn „frjálsari“ og „óháðari" en
hann nú er? Halda þessir háu
herrar, að nokkur bóndi sé svo
einfaldur að trúa því, að það
sé fyrst og fremst þetta, sem
að sé, að þessi félagsskapur
bændanna sé ekki nógu „frjáls“
og ekki nógu „óháður“.
Nei, svona mikil böm eru ís-
lenzkir bændur ekki. Þeir vita,
að félagsskapur þeirra er
„frjáls og óháður“ og verður
það a. m. k. svo lengi, sem
Reykjavíkuríhaldið drottnac
ekki yfir landinu.
Nei, svona „úrræði“ eru ekk-
ert annað en hjal ábyrgðar-
lausra froðusnakka, sem engin
raunveruleg úrræði hafa land-
búnaðinum til handa; og slík-
um mönnum væri nær að þegja
um sitt eigið úrræðaleysi.
En á samkundu þessai'i var
flutt annað erindi um landbún-
aðarmál. Það var erindi Péturs
Magnússonar. Og Pétur Magn-
ússon er ekki óákveðinn í orð-
um. Hann hefir alveg ákveðin
„úrræði“ að tilkynna bændum
landsins. Mbl. segir svo frá:
„Ræðu sína endaði Pétur Magn-
ússon á þessa leið:
Ég hefi þá í sem fæstum orðum
reynt að sýna fram ó það, hver
höfuðstefnan hefir verið í landbún-
aðarlöggjöf síðustu þinga. Hún
miðar öll að því að víkka vald-
svið hins opinbera á kostnað ein-
staklingsins, að gera ríkið sterkt
en einstaklinginn veikan, að draga
úr einstaklingsfraxntakinu og tak-
marka einstaklingsfrelsið. það
þarf ekki um það að ræða, í hve
gersamlegri andstæðu þessl lög-
gjöf öll er við stefnu SJálfstæðis-
flokksins’), sem hefír það á
stefnuskró sinni að liefta ekki ein-
slaklingsfrelsið, nema 'alþjóðar-
heill krefjist".
Hér er ekki um að villast.
Pétur Magnússon lýsir yfir því
opinberlega og alveg ótvírætt,
að „öll“ landbúnaðarlöggjöf
núverandi ríkisstjómar sé í
„gersamlegri andstöðu við
stefnu Sjálfstæðisflokksins“.
Með öðrum orðum: Kjötlög-
in, sem færðu bændum lands-
ins 600 þús. kr. hagnað á einu
ári, og mjólkurlögin, sem hafa
hækkað mjólkurverðið til
bænda að meðaltali um 2,9
aura á hvem einasta lítra, em
í „gersamlegri andstöðu við
stefnu Sjálfstæðisflokksins".
Það getur þá heldur ekki
verið minnsti vafi á því, sam-
kvæmt yfirlýsingu Péturs
Magnússonar, að ef Sjálfstæð-
isflokkurinn fengi meirihluta-
aðstöðu, myndi hann láta það
verða sitt fyrsta verk að af-
nema afurðasölulögin.
Sunnlenzkir bændur hafa áð-
ur fengið nokkra reynslu um
hug Péturs Magnússonar í
mjólkurmálinu. Það var þegar
hann sjálfur gerðist þátttakandi
í mjólkurverkfalli „húsmæðra-
félags“ íhaldsins og kommún-
ista og minnkaði mjólkurkaup
tit heimilis síns úr 8 lítrum
niður i 3 lítra á dag.
En nú hefirþessi sami mjólk-
urverkfallsmaður á landsfundi
íhaldsins, gefið allsherjar yfir-
lýsingu um heildarafstöðu
flokksins í þessum höfuðmálum
bændanna.
Þannig er þá hið raunveru-
lega hugarfar Sjálfstæðis-
flokksins til þeirrar löggjafar,
senf mest af öllu miðar að því,
að skapa „viðunandi lífskjör“ í
sveitunum. Og samhliða á svo
að friða sveitafólkið með því að
láta Jón á Akri fimbulfamba
Kaupfélag Eyfirðinga fimmtíu ára
*) Laturbr. TýjWi*.
Halígrímur Kristinsson
frkv.stj. 1902—1917.
Eyfirðingar minntust 19. þ.
m. 50 ára afmælis kaupfé-
lags síns með veglegri hátíð
að Hrafnagili.
Hafði undirbúningurinn fyr- \
ir hátíðahöldin verið mikill og '
vandaður, enda tókust þau að
sama skapi vel.
Hátíðahöldin sóttu um 3000
manns og er það sennilega
allra fjölmennasta hátíð, sem
haldin hefir verið norðanlands. |
Fundarmenn á aðalfundi
Sambands ísl. samvinnufélaga j
voru mættir á hátíðinni.
Kaupfélagið sá um alla fólks- j
flutninga til staðarins og
gengu þeir vel og greiðlega.
Auk samkomuhússins, hafði
sýslutjald Skagfirðinga, sem
rúmar 250 manns, verið fengið
að láni, og reist tjaldbúð fyrir
500—600 manns. Um 70 stúlk-
ur önnuðust veitingamar og
var borðhaldi hinna mörgu
gesta lokið á tveim tímum
(milli kl. 2—4). Rómuðu gest-
irnir mjög hina rösku fram-
reiðslu. Maturinn var næstum
allur íslenzkur og að mestu
leyti framleiddur af kaupfélag-
inu.
Á Hrafnagili er fagur
skógarlundur, sem ungmenna-
félagar byrjuðu að rækta fyrir
25 árum. í skjóli hans var
reistur stór danspallur og ræðu-
stóll og voru þar margir ís-
lenzkir fánar dregnir á stöng.
Á hæð beint á móti blasti við
einstakur fáni, með regnboga-
litum — alþjóðafáni samvinnu-
manna. Minntist Vilhjálmur
Þór hans og alþjóðasamvinn-
unnar sérstaklega í ræðu sinni.
Hátalari var hjá ræðustóln-
um, svo allir gætu heyrt ræð-
urnar greinilega.
Hátíðin var sett kl. 11 Vfe af
Einari Árnasyni, formanni fé-
lagsins. Flutti hann ítarlega
ræðu um sögu félagsins. Næst
talaði Ingimar Eydal ritstjóri
fyrir minni bændanna, sem
stofnuðu félagið, Vilhjálmur
Þór fyrir minni samvinnunnar,
séra Sigurður Stefánsson fyrir
minni Eyjafjarðar og Bem-
harð Stefánsson alþm. fyrir
minni íslands. Karlakórinn
Geysir söng tiltekið lag eftir
hverja ræðu.
Að loknum þessum ræðum
flutti Einar Ámason minninga-
um, að það sem fyrst og
fremst vanti, sé að félög bænd-
anna séu ekki nógu „frjáls“ og
ekki nógu „óháð“!
Sigurður Kristinsson
frkv.stj. 1917—1923.
ræðu um Hallgrím Kristinsson.
— Var ræðunni útvarpað. —
I-Iöfðu margir samvinnumenn
í Reylcjavík safnast saman
við leiði Hallgríms í kirkju-
garðinum og hlýddu þar á
ræðuna. Tvær smámeyjar lögðu
á leiðið fagran blómsveig frá
Kaupfélagi Eyfirðinga.
Þegar þessari minningar-
athöfn var lokið nyrðra hófst
l’orðhaldið og var því lokið á
tveim tímum.
Kl. 4 hófust aftur ræðuhöld.
Töluðu þá Sigurður Kristins-
son forstjóri, Hólmgeir Þor-
steinsson bóndi á Hrafnagili,
Jónas Jónsson skólastj. Sam-
vinnuskólans, Jónas Þorbergs-
Vilhjálmur Þór
frkv.stj. síðan 1924.
son útvarpsstjóri og Pét-
ur Sighvatsson símastjóri.
Ilulda skáldkona og Sigurður
á Arnarvatni fluttu kvæði.
Þá fói' fram sýning íþrótta-
manna frá Siglufirði.
Að þeim loknum fóru fram
kaffiveitingar milli 7—8 og
síðan hófst dans, sem stóð
fram á nótt.
Kaupfélaginu bárust gjafir
og mörg heillaóskaskeyti af til-
efni dagsins. M. a. gáfu starfs-
menn þess því málverk
af Hallgrími Kristinssyni
og Gefjun gaf því stóran ís-
lenzkan fána, unnan úr ís-
lenzkum efnum. Meðal heilla-
óskaskeytanna voru tvö frá
Uían úr heimi
Frá Rússlandi berast nú þau
tíðindi, að stjóm Kommúnista-
flokksins hafi ákveðið að lög-
festa stjórnarskrá fyrir sovét-
ríkin og setja á stofn löggjaf-
arþing í tveim deildum. í ann-
ari deildinni eiga að vera full-
trúar kosnir almennum kosn-
ingum innan alls ríkjasam-
bandsins, en í hinni fulltrúar
hinna einstöku ríkja. Er skýrt
frá því, að á næsta hausti eigi
að koma saman fulltrúaþing til
að ganga frá þessari stjórnar-
skrá, og eigi að kjósa einn full-
trúa fyrir hverjar 300 þúsund-
ir manna, og kosningaréttur að
vera almennur og jafn fyrir
alla. Ennþá eru þessar fregnir
óljósar og er eigi vitað, hvort
framboð verða óhindruð eða
Ivommúnistaflokknum einum
leyft að hafa menn í kjöri. Sé
hin síðari leið farin er kosning-
in aðallega til málamynda eins
og í ítalíu og Þýzkalandi, en sé
um fyrri leiðina að ræða, er
Rússland þar með horfið frá
stjórnskipulagi kommúnismans
og komið í tölu þingræðislanda.
Er þess að vænta, að svo megi
fara, enda hafa Rússar nú upp
á síðkastið slegið mjög af öfg-
um byltingarinnar síðan þeir
gengu í Þjóðabandalagið og
tóku upp nánara samstarf við
Vesturlönd.
Talið er að keisaradæmi
Habsborgara muni innan
skamms verða endurreist í
Austurríki, og Otto prins verða
þar keisari. En nágrannaríkin,
sem risu upp eða juku lönd sín
eftir styrjöldina á kostnað
hins gamla austurríska keis-
aradæmis, líta þessar ráðagerð-
ir mjög illu auga. Eru það
lega Tékkóslóvakía, Júgóslavía
og Rúmenía, sem þar eiga í
hlut, en þau ríki hafa myndað
með sér hið svokallaða Litla
bandalag. Er jafnvel talið að
Litla bandalagið myndi grípa
tii vopna, ef til breytingarinn-
ar kæmi.
Því er spáð, að refsiaðgerð-
unum gegn ítalíu muni verða
hætt mjög bráðlega. Eru Bret-
ar nú orðnir þreyttir á að hafa
forystu í því máli og þykjast
hafa öðrum hnöppum að
hneppa en að taka málstað
sigraðrar smáþjóðar suður í
Afríku. Einn ráðherrann í
brezku stjórninni hefir nú
nýlega flutt ræðu, þár sem
hann segir, að stríðshættan sé
nú meiri en 1914 og átelur
harðlega hve brezki herinn sé
veikur og varbúinn við ófriði.
Brezka stjórnin hefir fyrir
sitt leyti ákveðið að leggja til
við Þjóðabandalagið, að felía
refsiaðgerðii-nar niður. Skýrði
Anthony Eden þinginu frá
þessari ákvörðun. Af hálfu
stjórnarandstæðinga var þess-
ari afstöðu kröftuglega mót-
mælt, og komst Lloyd George
svo að orði; að þetta væri í
fyrsta sinn, sem brezkur ráð-
herra kæmi til þingsins til að
tilkynna því, að Bretland hefði
beðið ósigur. Vantrauststillaga,
sem Attlee foringi Verka-
mannaflokksins bar fram á
stjóraina var þó fellt með
384 : 170 atkv.
Forsetakosning í Bandaríkj-
unum á að fara fram á næsta
hausti. Rebublikanaflokkurinn
hefir nú útnefnt frambjóðanda
Einar Arnason
formaður síðan 1918.
stærstu kaupmönnunum á Ak-
ureyri.
Hátíðahöldin fóru svo vel og
skipulega fram, að með fádæm-
um má telja. Má þar jöfnum
höndum þakka góðum undir-
búningi, og þeim áhrifum, sem
minning dagsins hafði á hina
mörgu þátttakendur. Dagurinn
var eyfirzkum samvinnumönn-
um sönn hátíðisstund, stund,
sem var bæði helguð fögrum
minningum og einlægum ásetn-
ingi um það, að halda áfram
með sama glæsileik hinu mikla
verki, sem tuttugu fátækir
bændur hófu fyrir aldarhelm-
ingi síðan, og verið hefir
mesta lán héraðsins.
sinn á móti Roosevelt, og er
það Alfred Landon ríkisstjóri
í Kansas. — Jafnframt hef-
ir flokkurinn lýst yfir því, að
hann muni, ef hann sigrar, af~
r.ema viðreisnarlöggjöf Roose-
velts í öllum aðalatriðum og
neita öllu samstarfi við Þjóða-
bandalagið. Talið er að allar
líkur þendi til, að Roosevelt
verði endurkosinn, en baráttan
muni hinsvegar verða mjög
hörð.
Vorháiíd
samvínnumanna
í Árnessýsiu
Vorhátíð sú er samvinnu-
menn í Árnessýslu héldu við
Geysi á sunnudaginn var var
mjög vel sótt og fór ágætlega
fram. Var og veður gott, frem-
ur hlýtt, og sólskin nokkum
hluta dagsins.
Hátíðin var að miklu leyti
útisamkoma. Var hún sett um
kl. 3 e. h. af Bjaraa Bjama-
syni alþm., en að því loknu
flutti sr. Jón Thorarensen í
Hruna guðsþjónustu. Hafði
ræðustóll verið reistur rétt hjá
íþróttaskóla Sigurðar Greips-
sonar, en áheyrendur sátu í
grasi gróinni brekku gegnt
ræðustólnum.
Að lokinni guðsþjónustu fóru
fram ræðuhöld. Töluðu þá Guð-
mundur Gíslason kennari á
Laugarvatni, Gísli Guðmunds-
son ritstjóri, Guðjón Rögn-
valdsson bóndi á Tjöm og Jör-
undur Brynjólfsson alþm. Á
milli ræðuhalda var söngur og
Frh. á 4. síSu.