Tíminn - 09.07.1936, Blaðsíða 2
108
TÍM'INN
Sídasta áráiin
á zxijólkvu'lögizz
Ihaldsróguvinn eríendis og
greinin i „Exírabladei^
Síðastl. laugardag komu all-
margir bændur hér úr nágrenn-
inu á fund Mjólkursamsölunnar
og sögðu sínar farir ekki slétt-
ar. Þeir skýrðu frá, að þá um
morguninn hefðu svo að segja
allir þeir bændur, sem ekki eru í
Mjólkursamlagi Kjalarness-
þings, verið gerðir afturreka
írá gerilsne.vðingarstöðinni með
mjólk sína, með þeim ummæl-
um, að henni yrði ekki veitt
viðtaka.
Var þar fyrir á stöðinni Eyj-
ólfur Jóhannsson forstjóri
Mjólkurfélags Reylcjavíkur, og
með honum tveir menn úr
stjórn Mjólkursamlags Kjalar-
nessþings. Stóð Eyjólfur fyrir
því að vísa bændum burt með
mjólkina. Hann er þó ekki fé-
lagsmaður í samlaginu, og ekki
einu sinni starfsmaður þess,
svo að mönnum sé kunnugt um.
Lét Eyjólfur þarna all dólgs-
lega, og varpaði að mönnunum
köpuryrðum.
Lögregluþjónar, sem þama
voru viðstaddir, skýra svo frá,
að 32 bændur hafi verið gerðir
afturreka með mjólkina. Munu
þeir þó hafa verið fleiri, því
að á sumum vögnunum var
mjólk frá fleiri en einu heimili
saman.
Bændur þeir, sem fyrir þessu
urðu, tóku því misjafnlega, sern
von var. Einn þeirra sneri sér
til lögTegluþjónanna, og bað þá
að hella niður mjólkinni fyrir
fætur Eyjólfi. Gegndi þá Eyj-
ólfur, og sagðist skyldi taka
rnjólk af þessum bónda í þetta
sinn.
í 7. gr. mjólkurlaganna seg-
ir svo:
„Heimilt er landbúnaðarráð-
herra að gera það að skilyrði
fyrir löggildingu og starfsemi
mjólkurbúa, að þau taki til
gerilsneyðingar mjólk fyrir ut-
anfélagsmenn gegn sanngjömu
gjaldi, og getur ráðherra á-
kveðið hámark þess“.
Samkvæmt þessu ákvæði lag-
anna er löggilding mjólkur-
stöðvarinnar hér bundin því
skilyrði, að hún gerilsneyði
mjólk fyrir bændur, sem ekki
eru í Mjólkursamlagi Kjalar-
nessþings. Einnig hefir ráð-
herra ákveðið hámarksverð
Nokkur orð
til Jóns í Stóradah
Blaðsnepill þinn hefir annað
slagið verið að narta í mig og
störf mín fyrir samvinnufélög-
in. Ég hefi þó sjaldan séð á-
stæðu til að svara. — En
þar sem þú heldur uppteknum
hætti í grein sem birtist 20. f.
m., og mér var sýnd, svara ég
þér í þetta sinn nokkrum orð-
um.
Þær sakir, sem þú berð á
mig, samverkamenn mína í í.
S. I. og „ýmsa kaupfélags-
stjóra“, er að við tökum ekki
þátt í því, sem þú kallar „verð-
lagsbaráttu bænda“, og að við
„séum auðsveipir til undan-
sláttar kaupkröfum verkalýðs-
félaganna".
Um fyrra atriðið get ég orð-
ið fáorður. Það stendur enn
óhrakið, að með kjötsölulögun-
um hefir tekizt að hækka kjöt-
verðið á innlenda markaðnum
rnjög mikið, og auk þess gert
mögulegt að bæta nokkuð upp
verð kjötsins á erlendum mark-
aði með verðjöfnunargjaldinu.
Verðlagsráðstafanir kjötverð-
lagsnefndar hafa yfirleitt
fyrir gerilsneyðinguna 2,2 aura
pr. lítra.
En tiltæki Eyjólfs kemur
ekki alveg á óvart. Því að fyr-
ir nokkrum dögum var utanfé-
lagsbændunum ritað bréf, þar
sem þeim var tjáð, að þeir
yrðu að ganga í Mjólkursam-
lag Kjalarnesþings, ef þeir
vildu fá mjólk sína gerilsneydda
áfram.
Var þessi ráðstöfun borin
fram á fulltrúafundi samlags-
ins nýskeð, með atgöngu Eyj-
ólfs og Korpúlfsstaðamanna.
En margir bændur eru með
öllu ófáanlegir til að ganga í
þetta fyrirtæki.
Ástæðan er meðal annars:
Þegar hið' svokallaða Mjólk-
ursamlag Kjalamessþings var
stofnað, að tilhlutun Eyjólfs
Jóhannssonar, var því seld
mj ólkurstöð Mj ólkurfél.Reykja-
víkur fyrir 270 þúsund krónur,
og losaði það þannig Mjólkui'-
félagið frá að bera ábyrgð á
eigninni.
En með tilliti til matsverðs
stöðvarinnar og þess, að ríkið
hefir greitt til hennar 80 þús.
kr. styrk, hefði söluverð henn-
ar að réttu lagi ekki átt að
fara fram úr 140 þús. kr.
Hér er því um að ræða 130
þús. kr. óeðlilega byrði, sem
samlagið hefir verið látið taka
á sig, og utanfélagsbændur
vilja eklci taka þátt í með því
að ganga í samlagið. Auk þess
eru margir, sem vegna kynna
af Eyjólfi Jóhannssyni vilja
sem minnst koma nálægt hon-
um eða Mjólkurféiagi Reykja-
víkur.
Gífurleg gremja er nú hér í
nágrenni bæjarins út af þess-
um síðustu tiltektum Eyjólfs.
Mun hann sjálfsagt fá að
reyna, að hér hefir meir ráðið
kapp en forsjá af. hans hendi.
Landbúnaðarráðherra hefir
svarað þessu gerræði Eyjólfs
með því að gefa út bráðabirgða-
lög um að taka mjólkurstöðina
í Reykjavík leigunámi. Er þar
farið að dæmi Magnúsar Guð-
mundssonar, sem gaf út slík
lcg um leigunám síldai'verk-
smiðjunnar á Sólbakka.
mælzt vel fyrir, þó einstöku
pólitískar „fígúrur“ hafi reynt
að rægja bændur saman til
ófriðar út af framkvæmd lag-
anna, sér til pólitísks fram-
dráttar. Þannig réðst blað þitt
með fúkyrðum, á þá ráðstöfun,
að kjötverðlagsnefndin gaf
leyfi að flytja mætti hingað til
Reykjayíkur nokkur þúsund
skrokka af kjöti noi’ðan úr
Vestur-Húnavatnssýslu og vest
an frá Breiðafirði. En annars
var ekkert við þetta kjöt að
gera, annað en salta það til út-
flutnings og selja á þann hátt
fyrir hraklágt verð. Ég ráð-
stafaði sölu á þessu kjöti og tel
mig með því hafa gert þarft
verk fyrir sölu kjötframleiðsl-
unni yfirleitt, því þó eitthvað
hefði þurft að flytja út af kjöti
héðan, — sem þó var engan-
vegin víst, þegar þessi ákvörð-
un var tekin, — þá var hægt
að frysta það og fá á þann hátt
miklu hærra verð fyrir kjötið
heldur en hægt var að fá fyr-
ir það saltað.
Á nýafstöðnum aðalfundi S.
í. S. var lesin upp tillaga, sem
samþvkkt hafði verið á aðal-
fundi eins kaupfélagsins, þar
sem að því var fundið, að kjöt-
Enn einu sinni hafa íhalds-
| menn opinberað heilindi sín við
| íslenzkt sjálfstæði.
Síðastliðinn laugardag var
Fi'egn um greinina í Extra-
blaðinu hafði kvöldið áður bor-
izt hingað til ríkisstjórnarinn-
ar. I tilefni af því birti ríkis-
stjórnin yfirlýsingar í hádegis-
útvarpinu næsta dag.
Hermann Jónasson, forsætis-
ráðherra, kveður sér alls
ókunnugt um það, að um neitt
lán, danskt eða dansk-sænskt,
hafi verið talað í sambandi við
komu Staunings til landsins, og
lætur þess að lokum getið, að
enginn fótur sé fyrir söguburði
þeim, sem virðist liggja til
grundvallar fyrir þessari grein
Extrablaðsins.
Utanríkismálaráðherrann,
Ilaraldur Guðmundsson, gaf
svofellda yfirlýsingu:
„Mér þykja þessi blaðaskrif
næsta furðuleg. Konungur
ræddi alls ekkert við ríkis-
stjórnina um f járhagsástand
Islands, né samband þess við
Danmörku, eða önnur Norður-
lönd; heldur ekki um neinar
lántökur. För Staunings til Is-
iands var ákveðin fyrir all-
löngu síðan, og alls ekkert hef-
ii verið minnst á lántöku af ís-
lands hálfu, í sambandi við
hingaðkomu hans. Engir samn-
ingar né samningaumleitanir
standa heldur yfir um danskt,
eða dansk-sæhskt lán handa Is-
landi.
\ erðlagsnefnd hefði ákveðið of
lágt verð á kjöti síðastl. haust.
Enginn mælti fyrir tillög-
unni, en einn fundarmanna,
síra Arnór Árnason, skaut því
fram, að kjötverðlagsnefndin
hefði líklega sett verðið frekar
of hátt heldur en of lágt. Þú
i'arst á fundinum, en þig brast
manndóm til að koma með
ádeilu þína þar. Á fundinum
voru þó mættir 45 fulltrúar frá
33 kaupfélögum og sláturfélög-
um, svo tækifærið átti að vera
hentugt fyrir þig til að láta
l.iós þitt skína.
Þá er það um undansláttinn
við kaupkröfur verkalýðsins.
Hvaða afrek hefir þú unnið t.
d. á Blönduósi? Yeturinn 1932
hleyptir þú öllu í bál og brand
út af ágreiningi við verka-
menn þar við skipavinnu. Það
sem á milli bar voru 5 aurar
um klukkutímann. Frystihús
ykkar var fullt af kjöti og
komið fram í marzmánuð, en
til þess að kjötið gæti selst í
Englandi það ár, varð það að
komast til útlanda mjög bráð-
lega. —' Verkamenn gerðu
verlcfall og félagar þeirra hér
syðra lofuðu þeim stuðrjingi.
Þú stóðst þá eins og glópur og
borinn út um götur bæjarins
— í þúsunda tali — svohljóð-
andi fregnmiði frá Morgun-
blaðinu:
Ennfremur vil ég taka fram,
að ríkisstjórnin hefir símað
sendiráðinu í Kaupmannahöfn,
og lagt fyrir það, að mótmæla
þessari frásögn blaðsins, og
spyrjast fyrir um heimildirnar
fyrir þessum söguburði“.
Samdægurs sendi ríkisstjórn-
in danska utanríkisráðuneytinu
eftirfarandi mótmælaskeyti:
„Blað hér í bænurn sendi út
fregnmiða með símskeyti um
grein í „Ekstrabladet“, sem
hefir inni að halda ummæli um
fjárhag íslands, sem eru full
af algerlega ósönnum staðhæf-
ingum og verða að teljast ill-
girnislegar og upplognar.
Þar sem svo fjandsamleg
blaðaskrif geta verið mjög
skaðleg fyrir Island, ef þau ná
meiri útbreiðslu, mælist stjóni-
in til þess við utanríkisráðu-
neytið, að það skerist i leikinn
og hindri slík blaðaskrif“.
Atferli Morgunblaðsins í
þessu máli mun hjá ýmsum
mönnum vekja eigi alllitla
furðu.
Erlent blað — sem ekki er
almennt talið í áreiðanlegasta
lagi — flytur fregnir um fjár-
hag íslenzka ríkisins og íslenzk
stjórnarmálefni, sem, ef sönn
reyndist, væri mjög alvarlegs
eðlis.
Morgunblaðinu eru tafarlaust
símuð þessi ófrægingarskrif
hins erlenda blaðs um fjármál
kunnir engin ráð, nema þráast
við þinn keip. Ég ætla ekki að
rifja upp íyrir þér hvernig
Tryggvi Þórhallsson tók þá í
þetta mál. Geri ráð fyrir að þú
munir það. En ég skal aðeins
minna þig á mín afskipti af
málinu. Ég var búinn að út-
vega skiprúm fyrir þetta kjöt
í „Brúarfoss“. Stjórn Eim-
skipafélagsins vildi vera laus
við að blanda sér í deiluna og
óskaði eftir að kjötið yrði lát-
ið verða eftir. Ég heimtaði
hinsvegar að félagið stæði við
loforð sitt, ef hægt yrði að
koma kjötinu um borð. Þetta
tókst og kjötið fór með skip-
inu til útlanda. Ég fékk að vísu
óþökk margra fyrir hjálpina
við þig, en þrátt fyrir þessa
hjálp, hélzt þú ekki betur á
málinu en svo, að þú skömmu
síðar lézt undan í þessari fræld-
legu kaupdeilu.
Þá koma nú aðalsakargift-
irnar á hendur mér, 1. „sleifar-
lag á markaðsleitinni fyrir ís-
lenzkar Iandbúnaðarvörur“, 2.
„engar tilraunir hafa verið
gerðar til að hraðfrysta kjöt
til útflutnings“ og svo að síð-
ustu, að ég sitji heima á há-
launum um krepputímann og
íslands. En blaðinu dettur
ekki í hug að snúa sér til ís-
lenzku ríkisstjórnarinnar, og
spyrjast fyrir um, hvort sögu-
burður þessi hafi við rök að
styðjast.
Svo brátt er því að birta tíð-
indin, að það getur ekki beðið
næsta útkomudags, heldur gef-
ur út sérstakan fregnmiða um
hvalsöguna.
En þeir sem fylgst hafa með
starfsemi íhaldsmanna fyrir ís-
lenzka hagsmuni erlendis nú
síðustu árin, eru ekkert hissa
á þessari framkomu blaðsins.
Héf er verið að leika sama
leikinn og 1930, þegar þurfti
að' spilla lánstrausti ríkisins,
sama leikinn og í fyrra, þegar
óhróðursfréttir birtust í ensk-
ur og norskum blöðum, og að
sumu leyti voru beint hafðar
eftir formanni íhaldsflokksins,
Ólafi Thors.
íhaldsmenn í Reykjavík reka
útbreiðslustarfsemi erlendis
fyrir róg og ósannindi um ís-
lenzk fjármál og atvinnulíf.
Þegar svo rógurinn birtist í er-
lendum blöðum, gefur Mbl. út
fregnmiða um „álit“ erlendra
þjóða!
Góður gestur
Ritstjóri sænska sam-
vinnublaðsins Koopera-
tören er kominn hingað
til lands og ætlar að
skrifa bók um íslenzka
samvinnu.
I vikunni, sem leið kom hing-
að Torsten Odhe ritstjóri
sænska samvinnublaðsins Ko-
operatören í Stokkhólmi. Tók
hann þátt í sænsku vikunni, og
ílutti s. 1. þriðjudag fyrir-
lestur um sænska verzlun
(Varudistributionen i Sverige).
Odhe er kunnur rithöfundur
um samvinnumál, hefir ritað
ýmsar bækur um þau efni, og
ferðast víða um lönd til að
kynna sér samvinnumál. Meðan
„verðfesti kjöt bændanna rfs
neðan við kostnaðarverð".
Ég hefi heyrt ýmislegt af
svipuðu tagi áður í Mbl. um
störf mín, þó nú hafi orðið hlé
á um alllangt skeið. Þér mun
hafa verið falin rógsiðjan af
hálfu kaupmannavaldsins í
landinu, af því þú varst einu
sinni bóndi og þessvegna ekki
örvænt um að bændur kynnu
frekar að leggja trúnað á orð
þín. En ég óttast jafnlít-
ið áreitni þína sem hinna
Morgunblaðsmannanna. Á með-
an ég finn að ég hefi traust
samvinnumanna, held ég störf-
um mínum áfram, en lengur
ekki. Þú hefir ekki haft mann-
rænu til að koma með ásakanir
þínar á hendur mér fyrir van-
vanrækslu á störfum við Ut-
flutningsdeild S. í. S„ á þeim
eina vettvangi, sem mér ber
skylda að svara til saka, en það
er á aðalfundum Sambands ísl.
samvinnufélaga.
Ég býst nú við, að eitthvað
mundi syngja einkennilega í
tálknum ykkar „barlóms-
manna“, ef ég væri á sífelldum
ferðalögum utanlands, þar þar
S. I. S. hefir fastar skrifstofur
í Englandi, Danmörku og sér-
hann dvelur hér á landi, er
hann gestur Sambands ísl.
samvinnufélaga, og mun hann
ferðast nokkuð um landið og
heimsækja Sambandsfélögin.
Ilefir hann í hyggju að skrifa
bók um íslenzka samvinnu, og
mun sú bók koma út í Stokk-
hólmi í haust.
Torsten Odhe er íslenzkum
samvinnumönnum næsta kær-
kominn gestur.
Tíminn náði fljótlega tali af
honum og spurði hann frétta.
— Hvernig gekk ferðin?
— Ágætlega. Logn mestalla
leiðina. — Ástæðan til þess, að
ég kem svo seint er sú, að ég'
var að ljúka við bók um nýja
gerfisilkiiðnaðinn. Ég hraðaði
þessu verki eins og ég gat til
þess að geta komizt hingað á
sænsku vikuna.
Gerfisilkiiðnaðurinn má heita
nýr í Svíþjóð og sænska Sam-
bandið (Kooperativa Förbun-
det) hefir nýlega reist stóra
verksmiðju, sem er rétt tekin
til starfa í Norrköping.
I þessari verksmiðju er not-
uð aðferð, sem ekki er áður
þekkt í Svíþjóð. Silkið er unnið
úr tré. Verksmiðjan selur líka
efni til annara stærstu gerfi-
silkiverksmiðja í Svíþjóð.
Þessi verksmiðjá framleiðir
líka gerfigler, sem meðal
annars er hentugt efni í
gróðurhús. Það er líka búið
til úr tré, en er ódýrara og létt-
ara en gler, „isolerar" betur
en gler, og þar að auki hefir
það þann kost, að í gegnum
það kemst 75% meira af ultra
fjólubláum geislum en gegnum
venjulegt gler. Reynslan sýnir,
að þetta hefir mikil áhrif á
gróðurinn. Þannig hefir við til-
raunastöð ríkisins í Stokk-
hólmi fengist allt að ferfalt
meiri uppskera af tómötum
með því að nota gerfigler en
venjulegt gler.
80% af ágóða verksmiðj-
unnar fer til vísindalegra rann-
sókna á þessu sviði:
— En starfsemi kaupfélag-
anna að öðru leyti?
Sænska sambandið hafði á s.
1. ári heildsölu til félaganna
fyrir 178 milj. sænskar krónur.
En vörusala félaganna nam ca.
365 milj. sænskar krónur.
I sambandinu eru nú um 620
félög víðsvegar um landið,
með ca. 550 þús. félagsmönn-
um. Þar af eru um 100 þús.
bændur, sem reka sjálfstæðan
búskap. Það er óhætt að segja,
stakan mann, sem stöðugt
vinnur fyrir Sambandið í Mið-
Evrópu síðan skrifstofan var
lögð niður í Hamborg. Ég hefi
þó, þrátt fyrir þetta, æðioft
farið til útlanda, aldrei sjaldn-
ar en einu sinni á ári og stund-
um oftar, eða allt að fjórar
ferðir á ári.
i Ég held þú talir gegn betri
| vitund, þar sem þú ekkert þyk-
ist vita um „markaðsleit" S. í.
S. erlendis. Af því þú deilir hér
aðallega á störf mín við kjöt-
söluna skal ég minna þig á, að
á einum 11 árum er búið að
brevta kjötmeðferðinni á um
það bil 2/3 af útflutningskjöt-
inu í það horf, að flytja kjötið
út frosið, í stað þess, að salta
það. Hvað miklum hörmungum
heldur þú að hafi verið rutt úr
vegi bændastéttarinnar íslenzku
með þessari ráðabreytni ? Ég
læt þig um að svara því. Með
þessu vil ég þó alls ekki þaklca
mér það mikla starf, sem orðið
hefir að inna af hendi í þágu
þessa máls. En ég hefi unnið
þar með öðrum starfsmönnum
S. I. S. og kaupfélaganna. Þá
skal ég geta þess, að í Dan-
mörku og Svíþjóð hefir aldrei
verið selt frosið kjöt fyr en
1
Morgunblaðið
Laugardaginn 4. júlí 1936.
Fregnmiði.
Einkaskoyti til Morgunblaðsins í morgun.
Ekstrablaðið í Kaupmannahöín skýrir svo írá í gær:
ísland er kornið í ákaflega alvarlega fjárhagseríiðleika, og
eru lánveitcndur landsins, einkum Englendingar, alveg að
missa þolinmæðlna.
í ráði er að reyna að ráða fiam úr erfiðleikunum með því
ab taka milljónalán í Danmbrku og Svíþjóð, meðal annars með
það fyrir augum að varðveita samband íslands við Norðurlönd.
Blaðið telur að mál þetta haíi verið rætt í heimsókn kon-
ungs til íslands og erindi Staunings sé í sambandi við þessi mál.