Tíminn - 09.07.1936, Blaðsíða 3

TlMINN
109
Hvenær læra blöð tog-
aranjósnaranna að þegja
um landhelgismál?
að starfsemi félaganna vex
iafnt og þétt um allt landið,
en stærstu félögin eru vitan-
lega í borgunum. Stokkhólms-
félagið selur nú vörur fyrir 50
milj. kr. árlega. Sænsku kaup-
félögin hafa nú 105 milj. kr.
eigin fé í rekstrinum og Sam-
bandið 65 milj. kr.
— En hvað er um fram-
leiðslufélögin ?
— Samvinna neytenda og
framleiðenda er algerlega að-
greind í Svíþjóð. En samvinn-
an um sölu framleiðsluvara
landbúnaðarins hefir náð mjög
miklum vexti. Ber þar fyrst og
fremst að nefna samvinnu-
nijólkurbúin og samvinnuslát-
urhúsin, sem sín á milli mynda
tvö samvinnusambönd. Sam-
band samvinnumjólkurbúanna
ræður yfir 80% af mjólkur-
framleiðslu landsins og sam-
band. samvinnusláturhúsanna
70% af allri kjötframleiðsl-
unni.
— Er ekkert samstarf milli
neytendasamvinnunnar annars-
vegar og framleiðslusamvinn-
tmnar hinsvegar?
— Jú, slíkt samstarf er nú
alveg nýskeð hafið, eða fyrir
nálega mánuði síðan. Þessar
tvær aðalgreinar félagsskapar-
ins hafa hvor um sig tilnefnt
fulltrúa í samvinnunefnd, sem
á að hafa yfirlit um ‘starfsemi
hvorratveggja og samræma
starfið, eftir því sem unnt er
og henta þykir. I þessari nefnd
eru m. a. Albin Johansson for-
stjóri „Kooperativa“ fyrir hönd
neytendafélaganna og Axel
Pehrson núv. forsætisráðherra
Svía fyrir hönd framleiðslufé-
laganna.
— Fá ekki sænsku samvinnu-
félögin margar heimsóknir
samvinnumanna úr öðrum lönd-
um, sem koma til að kynna sér
starfsemina?
— öðru hverju. Ég get nefnt
það, að nú á næstunni er vænt-
anleg til Svíþjóðar sendinefnd
frá Roosevelt, sem meðal ann-
ars á að kynna sér sænska
samvinnu.-------
Lengra var samtalið ekki að
þessu sinni. — En Tíminn
væntir þess að fá síðar tæki-
færi til að fræðast nánar af
þessum góða gesti um hið
sænska stórveldi í samvinnu-
málum heimsins.
samvinnufélögin íslenzku fóru
að flytja það þangað. Á fáum
árum hefir tekizt að vinna þar
markað fyrir allt að 400 tonn-
um af kjöti á ári, þó þessi lönd
séu bæði mikil kjötframleiðslu-
lönd, auk þess sem kjötmeð-
ferðin innanlands hefir stórum
batnað á þessu tímabili. Og ég
get fullvissað þig um það, að
ég og samverkamenn mínir
munum halda áfram ótrauðir
við að vinna markað fyrir ís-
lenzkar landbúnaðarvörur, þrátt
fyrir bakbit þitt og annara
samherja þinna, ef einhverjir
eru.
Þá þykist þú hafa uppgötvað
einhverja aðferð til að „hrað-
frysta“ kjöt, sem geri það að
íyrsta flokks vöru í stað þess
að það sé annars flokks vara
nú. Þú hefir verið seinheppinn,
að láta ekki þessa vitneskju
í ljósi fyr og ert um það mjög
ámælisverður. Þér til glöggv-
unar skal ég þó upplýsa það,
að í frystihúsum hér á landi,
er íylgt alveg sömu reglum um
frystingu á kjöti, sem meira en
50 ára reynsla og margvísleg-
ar rannsóknir hafa leitt í ljós,
að verja kjötið lengst og bezt
skemmdum, og breyta útliti
I.
Hingað eru væntanlegir nú á
næstunni Stauning forsætisráð-
herra Dana og Alsing-Ander-
sen landvarnarráðherra, og
bafa hér nokkra dvöl.
Erindi þeirra er sérstaklega
að ræða við íslenzku stjórnina
um verzlunarviðskipti Dana og
íslendinga. En eins og alkunna
er, kaupum við íslendingar
miklu meiri vörur af Dönum
en þeir af okkur. Er naumast
hægt að hugsa sér, eins og er-
lendur gjaldeyrir er takmark-
aður hér, að hægt sé að halda
áfram svo ójöfnum viðskiptum.
t fyrra var af hálfu dansk-ís-
lenzku lögjafnaðarnefndarinnar
i gerð tilraun til samninga um
j þessi efni. Sú tilraun hefir því
miður enn ekki borið tilætlaðan
árangur. En fyrir okkur ts-
lendinga er full ástæða til að
taka því með ánægju, að ráð-
herrar úr dönsku stjóminni
skuli nú koma hingað til að
ræða þessi mál.
II.
En svo furðulega ber við, að
Morgunblaðið hefir undanfama
daga hleypt í sig hinni mestu
fólsku og blásið sig út með
gífuryrðum í sambandi við
komu hinna dönsku ráðherra
hingað. Gæti maður haldið, að
blaðið væri vitandi vits að
í'eyna að spilla fyrir því, að á-
rangur geti orðið af komu
þeirra.
Mbl. finnur sér það nú til á-
steytingar, að til orða hafi
komið, að danska stjómin
sendi hingað flugvél til aðstoð-
ar við landhelgisgæzlu. Með
þessu telur blaðið, að íslenzku
þjóðinni sé gerð „skömm“. Og
nýlega flytur það afar feitletr-
aða fyrirsögn svohljóðandi:
„Stærstu svikin: Afsal land-
lielgisvamanna í hendur Dana“.
Þessi gífurmæli em óneitan-
lega nokkuð hjákátleg þegar
þau birtast í aðalmálgagni tog-
aranjósnaranna. Og blað, sem
getur sætt sig við, að Thor
Thors lýsi yfir því við Ber-
linske Tidende, að Islendingar
megi vera harðánægðir með
þess og bragði minnst, frá því
sem það er nýslátrað. En það
er annað, sem ég oft hefði bent
á og sem ekki má gleymast.
Mjög mikið af kjöti olckar er
rýrt og á því eru útlitsgallar,
sem gera það lakari markaðs-
vöru en sumt annað kjöt, sera
selt er á brezkum markaði. Á
þessu má ráða bót með bættri
meðferð fjárins, með meiri
kynbótum, með því að gelda
hrútlömbin á vorin, og með því
að vanda svo sem Ibezt má
verða alla meðferð og verkun
kjötsins í sláturhúsum og
frystihúsum. Til þess að ná
þessu marki, hafa margir sér-
fj'óðir menn um kjötverkun
verið fengnir hingað til lands
til leiðbeininga. Þrír íslending-
ar hafa verið sendir út til að
læra slátrun og kjötmeðferð, og
nú er í undirbúningi námskeið
5 haust, þar sem kenna á slátr-
un og kjötmeðferð og ráðgert
er að a. m. k. öll félög, sem
reka frystihús taki þátt í, með
því að senda þangað menn til
að læra þessi störf sem allra
bezt. Fyrir þessu hefir S. I. S.
beitt sér og á sama hátt gert
far um það, að koma öðrum
framleiðsluvörum landbúnaðar-
meðferð Dana á íslenzku ut-
anríkismálunum, ætti ekki að
vera svo afar viðkvæmt fyrir
því, þó að við njótum aðstoð-
ar Dana á einhverju öðru sviði.
III.
Eins og kunnugt er, var
hér fyrir nokkrum árum notuð
fiugvél til síldarieitar við Norð-
urland. Vai’ð sú starfsemi að
talsverðu gagni, en lagðist þó
niður vegna þess, að of dýrt
reyndist þá að halda hér uppi
flugferðum.
En talsverðai' óskir hafa
verið uppi um það meðal út-
gerðarmanna, að reynt yrði að
taka þessa starfsemi upp aftur.
Þá var það, að mönnum kom í
hug, að möguleikar kynnu að
vera á því, að fá danska ríkið
til að senda hingað eina af
ílugvélum sínum, með það
fyrir augum, að hún þá gæti
annazt landhelgisgæzlu jafn-
framt síldarleitinni. Var þessu
máli hreyft við dönsku stjórn-
ina í fyrra, en fékkst þá ekki
framgengt.
Samkvæmt sambandslögun-
um eru Danir skyldir til að
leggja fram aðstoð við land-
helgisgæzlu hér, svo lengi sem
þau lög eru í gildi og íslend-
ingar óska. Mun þessi kvöð á
Dönum hafa verið hugsuð sem
einskonar endurgreiðsla fyrir
það, að fæi-eyskir fiskimenn
fá að stunda veiðar í land-
helginni.
Engin skynsamleg ástæða
virðist vera til þess af hálfu
íslendinga, að hafa á móti því,
að Danir standi við þessa
skyldu, sem þeim er á herðar
lögð í sambandslögunum, að að-
stoða við landhelgisgæzluna.
Þeir hafa jafnan lagt til gæzlu-
skip hér við land, jafnframt
því, sem íslendingar sjálfih
hafa komið sér upp sínum eig-
in landhelgisvömum og tekið
stjórn landhelgisgæzlunnar í
sínar hendur.
Nú má það vera óskiljanlegt
venjulegum mennskum mönn-
um.hversvegna ekki má fara
fram á það við Dani, að þeir
láti okkur aðstoð sína í té á
ins í sem bezt verð, og að sem
beztum notum fyrir framleið-
endur. Vil ég í því sambandi
minna á gæruverksmiðjuna,
sútunarverksmiðjuna, gama-
hreinsunarstöðina og ldæða-
verksmiðjuna Gefjun, sem hef-
ir tvöfaldað starfsemi sína síð-
an S. í. S. keypti hana.
Þú segir að ég „verðfesti
kjöt bændanna á innlendum
markaði 1/3 neðan við kostnað-
arverð“ og gefur með þessu í
skyn, að ég hefði átt að beita
mér fyrir því, að setja kjöt-
verðið í fyrrahaust og vetui'
1/3 hærra en það var.
Nú er það vitanlegt, að öllu
er til skila haldið, að búið verði
að selja allt kjöt, sem seíja
vei’ður innanlands, fyrir næstu
kauptíð, og að útlendur mark-
aður tæplega tekur á móti því
kjöti, sem verkað var til út-
flutnings síðasta haust. Er enn
talsvert óselt af þessu kjöti.
Ilvað hefði skeð, ef farið hefði
verið að þínum ráðum og kjöt-
verið sett eins og þú nú segir
að það hefði átt að vera í
íyrrahaust? Ég efast ekki um,
að allt hefði lent í öngþveiti
með söluna. Og að þú ekki kem-
þann hátt, sem bezt má að
gagni verða. Það er vandséð,
hversvegna þessi aðstoð endi-
lega þarf að fara fram á göml-
um og þungfærum stríðsskip-
um, sem ekki eru smíðuð til
landhelgisgæzlu.
Hversvegna má ekki óska
þess af Dönum, að þeir — ef
þeir eru fáanlegir til þess —
uppfylli samningsskyldu sína á
þann hátt, að gera fyrir okk-
ur tilraun til nýrrar tegundar
landhelgisgæzlu — landhelgis-
gæzlu úr lofti?
Danir geta gert þetta án til-
finnanlegs kostnaðar, af því að
þeir eiga landvarnai’flugvélar,
sem þurfa að vera í æfingu
hvort eð er. En okkur myndi
slík tilraun kosta stórfé, áður
en vitað yrði, hvemig hún
gæfist.
IV.
Mbl. hefir hér sem oftar
verið óheppið með málstað.
AJmenningur er þess áreiðan-
lega mjög fýsandi, að þessi
tilraun verði gerð, ef hægt er
að fá hana gerða þjóðinni að
kostnaðariausu. Menn hafa því
mestu fyrirlitningu á þessu fá-
víslega skrafi þeirra Mbl.-pilta.
En skyldi sú vera ástæðan,
að málgagn togaranjósnaranna
sjái fram á það, að starfsað-
ferðum þess fólks megi fara
mikið fram, til að ná tilgangi
sínum, ef 'flugvél færi að ann-
azt landhelgisgæzluna?
Þar hefir hver sína skoðun.
Iiitt er víst, að almenning-
ur er fyrir löngu hættur að
taka mark á nokkru orði, sem
Kveldúlfsblöðin segja um land-
helgismál, og það af skiljanleg-
um ástæðum.
En það hlálegasta við þetta
uppþot Morgunblaðsins er þó
það, að tillagan um að fá hing-
að danska flugvél til landhelgi-
gæzlu var fyrir rúmu ári síðan
í dansk-ísl. lögjafnaðarnefnd-
inni eindregið studd af Magn-
úsi Guðmundssyni og bar hann
hana fram af hálfu íslenzku
nefndarmannanna. Magnús er
nú norður í Skagafirði, 0g hef-
ir sennilega ekki fylgst með
þankagangi moðhausanna síð-
ustu daga.
TILBOÐ
óskast í 200 kg1. bláber og
200 kg. krækiber.
Aðeins góð ber koma til
greina.
Leíðarþíngín í Eyjafírði
Þingmenn Eyfirðinga, þeir
Bernharð Stefánsson og Einar
Árnason, hafa undanfarið hald-
ið leiðarþing á ýmsum stöðum
í Eyjafirði. Garðar og „Mosa-
skeggur“, sem verið hafa á
flakki um héraðið, hafa mætt
a sumum þessum leiðarþingum,
og hefir þeim verið fálega tek-
ið.
Þann 30. júní var leiðarþing
í þinghúsi Skriðuhrepps. Bem-
harð þar mættur, og Pétur
ur, og Svafar Guðmundsson
frá einkafyrirtækinu. Fram-
sóknarmenn voru í miklum
meirahluta á fundinum.
Laugardaginn 4. júlí var
leiðarþing í Dalvík. Var Bern-
harð þar mættur, og Pétur
Eggerz fyrir einkafyrirtækið,
en Sigurður nokkur Jónsson
kvaðst þar tala af hálfu íhalds-
manna. ' Traustsjriirlýsing til
líkisstjórnarinnar og þing-
manna kjördæmisins var sam-
þykkt með yfirgnæfandi meira-
hluta atkvæða, og var sú til-
laga fram borin sem svar við
vantrausti því, er Garðar hafði
látið samþykkja á fámennum
klíkufundi þar á staðnum rétt
áður. Annarsstaðar voru ekki
bornar fram tillögur á leiðar-
þingum.
Sama dag var leiðarþing í
Ilrísey, og var Einar Árnason
þar mættur. Garðar mætti þar
fyrir íhaldið og Stefán í Fagra-
skógi fyrir varaliðið. Enginn
kjósandi mælti þeim Garðari
bót, og virtist fundurinn þeim
lítt sinnandi.
Sunnudag 5. júlí hélt Einar
Ámason leiðarþing í ólafsfirði.
Enginn var þar mættur til and-
svara af hálfu stjórnarand-
stæðinga.
Sama dag hélt Bernharð leið-
arþing í Árskógshreppi. Þar
mætti Sigurður mosaskeggur
og Stefán í Fagraskógi. Fóru
þeir hina mestu hrakför fyrir
Bemharð í rökræðum og undu
illa sínum hlut.
Garðar hafði þennan dag
boðað fund í Saurbæ. Mun hann
hafa hugsað sér að ná sér niðri
út af því, að þar var í vor á
almennum fundi samþykkt
traust til stjómar og þing-
manna kjördæmisins. Sendu
íhaldsmenn á Akureyri bifreið
til að smala Bændaflokksmönn-
um í öngulsstaðahreppi og
flytja þá á fund þennan. Þó
fór svo, að Framsóknarmenn
urðu í allstórum meirahluta.
Ingimar Eydal og Árni Jó-
hannsson mættu fyrir hönd
Framsóknarflokksins og saum-
uðu að spjörum Garðars. Var
í ráði að bera fram trausts-
vfirlýsingu, en Garðar lét þá
skyndilega slíta fundi til að
sleppa við atkvæðagreiðslu.
Niðurstaðan er þá sú, þar
sem atkvæðagreiðsla hefir fav-
ið fram í Eyjafirði í vor, að A
fjórum stöðum hefir verið sam-
þykkt traust til ríkisstjómai’-
innar og þingmanna kjördæm-
isins, en á einum klíkufundi,
þar sem hvorugur þingmaður
kjördæmisins var mættur, hef-
ir Garðar getað látið samþykkja
vantraust með örfáum atkvæð-
um.
Það er almennt álit í Eyja-
firði, að Garðar og Mosaskegg-
| ur hafi á fundum þessum hlot-
| ið þá afgreiðslu, sem þeir áttu
j skilið. Alstaðar hafa þeir lotið
j í lægra haldi í umræðum. Og
I Garðar mun nú vera í talsverð-
um vafa um, hvort tilvinnandi
sé að falla í Eyjafirði í fjórða
sinn.
Um Mosaskegg segja Eyfirð-
ingar, að hann sé bæði orðljót-
ur og illa innrættur, og vilja
aíbiðja sér slíka sendingu eftir-
leiðis.
starfar í 2 deildum í 6 mánuði frá 10. október. Allar
algengar skólanámsgreinar keDndar. Tungumál: danska,
enska eða sænska eftir frjálsu vali. Handavinna kennd
SkríSstoSa
Ríkisspítalanna.
ur með ákveðna uppástungu
um, hvað kjötverðið hefði átt
að vera, fyr en nú, að sölu er
langt komizt, virðist þó benda
til, að þú hafir enn einhvern
snefil af ábyrgðartilfinningu.
En meira finnst mér þó skorta
á um sómatilfinningu þína, þar
sem þú leyfir þér að draga nafn
Hallgríms Kristinssonar inn í
ádeilu þína á starfsemi S. I. S.
í áminnstri blaðagrein. Það er
reyndar ekki nýtt að þú notir
nöfn framliðinna manna sem
skjöld fyrir þig. En lítið mun
þér stoða að ætla að telja sam-
vinnumönnum trú um, að fyr-
verandi starfsmenn og sam-
verkamenn Hallgríms Kristins-
sonar, sem unnu með honum ár-
um saman, hafi svikið hug-
sjónir hans og stefnumál, en að
þú og hin fámenna klíka, sem
þér fylgir, haldi merki hans á
lofti.
í þessum litla hóp þínum
getur að líta ýmsa af þeim,
sem deigastir voru og óþarf-
astir hinu merkilega hugsjóna-
starfi hans, en ekki einn ein-
asta mann, sem framarlega
stóð í fylgi sínu við áhugamál
hans.
Jón Árnason.
bæði piltum og stúlkum. íþróttir: sund, leikfimi og skíða-
ferðir. Umsóknir óskast sendar fyrir 15. ágúst. Eldri-
deildarnemendur tilkynni um skólavist sína fyrir sama
tíma.
Kostnaður allur, með sltólagjaid', um 300 krónur.
Björn Guðmundsson.
Bændaskólinn á Hólum, starfar í tveimur deildum
næsta vetur. Kenndar ^erða aðalgreinar búfræðinnar
og- að aukl söngur, smíðar og leikfimi. Dvalarkostnaður
s.l. vetur tæpar þrjú hundruð krónur. Verklegt nám vor
og haust. Umsóknir sendist undirrituðum fyrir lok ágúst-
mánaðar, sem gefur allar nánari upplýsingar.
Kristján Karlsson,
skólastjóri.
Ferðamenn
ættu að skipts viQ Kavpfálag
Reykjavfkur. — Þ*r hafa þefcr
tryggingu fyriy gðSvm og &-
dýrum vðtnsn.
Kolaverzlun
SIOURÐAR ÓUUTSSONAR
Slmn.i KOL. Reyfejavfk. Stml 1SS3