Tíminn - 06.08.1936, Side 1

^fgteifrsla
09 inní)cimta ^afnaretc. 1Ö
©ími 2353 ~ PóotÉ)6íf 961
©faíbbagi
fcloíolna et 1 |éni
ÁcgíHifluriuti fostat 7 ft.
XX. ár.
Reykjavík, 6. ágúst 1936
32. blað
«oicrss7»ararr
Viðskíptín víð útlönd
og steSna ríkísstjórnarlnnar í gjaldeyrxsmáhim
Það má heita daglegt brauð
nú orðið, að heyra skapæsta
eða illa upplýsta íhaldsmenn
berja það blákalt fram, að nú-
verandi ríkisstjórn og stuðn-
ingsflokkar hennar, hafi ekkert
gert til leioréttingar verzlun-
arviðskiptum þjóðariimar út
á við. Slík svigurmæli, þótt af
litlum hyggindum séu fram
borin, gefa tilefni til að rifja
upp nokkur atriði í sambandi
•. ið viðskiptin við útlönd tvö
síðustu árin.
Flestum mönnum í þessu
landi mun nú vera það kunn-
ugt, að þjóðin hefir á 2—3
síðustu árum átt í meiri og ó-
viðráðanlegri erfiðleikum með
að selja framleiðslu sína er-
lendis en nokkru sinni fyr. Sá
niar-kaðurinn, sem langmest
munaði um og mest hefir verið
t.reyst á undanfarið, saltfisk-
inarkaðurinn, hefir stórkost-
lega brugðizt þrjú seinustu ár-
in, og um framtíð hans er allt
évíst. Það má búast við, að
saltfisksútflutningur þessa árs
verði allt að því 12 roillj. kr.
minni að verðmæti en hann
var árið 1933.
Þessvegna er það líka, að
rnargir þeir, sem af sanngirni
og viti líta á þessi mál, undr-
ast það beinlínis, að þjóðinni
skuli hafa tekizt að forða sér
frá algerðu viðskiptalegu
liruni, samhliða því sem sala
aðalútflutningsvörunnar hefir
svo hraparlega brugðizt.
Það er líka almennt viður-
kennt nú orðið af þeim rnöirn-
um, sem til þessara mála
þekkja, að án þeirra aðgerða,
sem núverandi ríkisstjórn hef-
ir beitt sér fyrir í viðskipta-
og atvinnumálum, myndu af-
leiðingar hinnar gífurlegu
markaðsrýmunar hafa orðið
algerlegá óbærilegar. Þetta við-
urkenna hinir skynsamari
stjómarandstæðingar líka æf-
inlega í einkaviðtölum, þó að
þeim þyki, mörgum hverjum,
henta að láta annað í ljós í
blöðum og á mannfundum.
Af innflutningstakmörkun-
um núverandi ríkisstjórnar
hefir sá árangur náðst nú á
rniðju ári 1936 (eftir að gjald-
eyrislögin nýju eru búin að
vera IV2 ár í gildi) að ársinn-
flutningur erlendra vara til
landsins hefir minnkað um 10
milljónir króna frá því sem var
á árinu 1934*).
Þessi mikla takmörkun á
innflutningi erlendra vara hefði
vei’ið algerlega ómöguleg, ef
íhaldsflokkurinn og flokkur
Jóns í Dal hefðu átt að vera
við völd, og stjóma í samræmi
við hina ráðandi viðskipta-
stefnu í íhaldsflokknum, og
kröfur verzlunarstéttarinnar.
') Á árinu 1935 minnkaöi inn-
flutningur um 7 millj. kr. frá því
sem var árið áður, og á fyrra
helmingi þessa árs er hann 3
milj. kr. minni en á sama tíma
1935
En árangurinn af gjaldeyris-
ráðstöfunum stjórnarinnar hef-
ir raunar komið fram í fleiru
en því að draga úr innflutn-
ingnmn. Hann hefir líka haft
þau áhrif, að flytja innkaup
þjóðarinnár milli landa, draga
úr kaupum í þeim löndum, sem
tiltölulega minnst kaupa héð-
an, en auka innkaupin í þeim
löndurn, þar sem með þvi var
hægt að greiða fyrir sölu ís-
lenzkra afurða.
Ef bomar eru saman niður-
stöðutölur í júlíheftum Hag-
tíðindanna, 1934 og 1936, sézt
að þessi tilfærsla innkaupanna
milli landa er þegar orðin mjög
mikil.
Á fyrra árshelmingi (jan.—
júní) 1934 hafa verið fluttar
inn vörur frá Danmörku fyrir
4 millj. 465 þús. kr. Á fyrra
árshelmingi í ár er innflutn-
ingurinn frá Danmörku kom-
inn niður í 2 millj. 743 þús.
krónur.
Á sama tíma 1934 er inn-
flutningurinn frá Noregi 2
millj. 288 þús. kr. Nú í ár er
liann kominn niður í 1 millj.
128 þús. kr.
Á sama tíma 1934 er inn-
flutningur frá Bretlandi 6
millj. 417 þús. kr. Nú í ár ekki
nema 4 millj. 694 þús. kr.
Á sama tíma 1934 var inn-
ílutningur frá ítalíu ekki nema
496 þús. kr. Nú í ár er inn-
flutningur frá Ítalíu orðinn 1
millj. 298 þús. kr. á sama tíma.
Innflutningurinn frá Spáni
var á fyrra árshelmingi 1934
um 864 þús. kr. Nú í ár 1
millj. 42 þús. kr.
Á sama tíma 1934 var inn-
ílutningur frá Þýzkalandi 2
millj. 566 þús. kr. Nú í ár 4
millj. 372 þús. kr.
Innflutningur frá Svíþjóð
1934 á sama tíma var 843 þús.
kr. Nú í ár er hann kominn
upp í 1 millj. 287 þús. kr.
Þanng hefir tekizt á IV2 ári
að færa 3—4 millj. kr. af inn-
kaupum fyrra árshelmings
milli viðskiptalanda, íslenzkum
framleiðendum í hag — sam-
hliða því, sem tekizt hefir að
færa ársinnflutninginn niður
um 10 milljónir króna.
Því ber heldur ekki að
gleyma, að innflutningshöftin
liafa haft geisimikil áhrif í þá
átt að auka iðnaðinn í landinu.
Mikill hluti iðnaðarframleiðsl-
unnar á tilveru sína beinlínís
innfluíningshöftunum að þakka.
En á þann hátt hafa skapast
lífsmöguleikar fyrir fólk, sem
að öðrum kosti hefði þurft að
stunda íramleiðslu fyrir erlend-
an UiSrkað og auka þannig á
söluerfiðleikana.
En iðnaðurinn hefir verið
styrktur einnig á annan hátt í
löggjöf síðustu tveggja ára.
Þannig hafa verið gerðar breyt-
ingar á tollalöggjöfinni iðnaðin-
um til verndar, sumpart á bá
leið að létta tolli af hráefnum
til iðnaðar og sumpart með toll-
ahækkunum á erlendum vörum,
sem hægt er að íramleiða hér
á lahdi. Auk þessa hafa verið
gerð lög um að undanþiggja
ný iðnaðarfyrirtæki tekjuskatti
og útsvari meðan þau eru að
Icoma rekstrinum á traustan
grundvöll.
Allar þessar ráðstafanir miða
að því að draga úr þörf lands-
majina fyrir erlendan gjaldeyri.
Iíefir á þennan Iiátt tekist að
vsga nokkuð upp á móti hinni
stórfelldu rýrnun saltfisksmark-
aðarins.
En eins og högum er háttað
hér á landi er sú leiðin þó vit-
anlega hvergi nærri einhlít.
Enda hefir af hálfu hins opin-
bera eigi síður verið haft auga
á hinni aðalleiðinni til úrbóta —
þ. e. þeirri leið að auka hina
erlendu sölu á þeim framleiðslu
tegundum sem helzt geta til
greina komið til að bæta upp
þá sölurýrnun sem orðið hefir
af óviðráðanlegum ástæðum.
Framleiðslumöguleikar síldar-
afurða hafa verið stórkostlega
auknir í tíð núverandi ríkis-
stjómar. Og síldveiðin er nú sú
framleiðslugrein, sem líkleg er
til að skapa mesta gjaldeyri nú
í ár. Tekizt hefir að vinna all-
verulegan markað fyrir salt-
síld í Vesturheimi.
Karfaveiðin er algerlega ný
framleiðslugrein, sem byrjað
var á fyrir rúmu ári að opin-
berri tilhlutun. Áður var öllum
þeim ógrynnum af karfa, sem
togararnir fengu á Halanum,
umhugsunarlaust hent í sjóinn.
Nú sem stendur sýnist vera
nægur og góður markaður bæði
fyrir karfamjöl og karfalýsi. Og
það, sem af er þessu ári er kom-
inn á land karfi fyrir 800 þús.
kr. í erlendum gjaldeyri.
Full ástæða er til að nefna
aðra nýbreytni, rækjuveiðina,
sem hafin var, einnig að opin-
berri tilhlutun, vestur á Isafirði
í fyrra. Ámi Friðriksson fiski-
fræðingur hefir í viðtali við
Nýja dagblaðið látið í ljós, að
hér muni vera um mjög álit-
lega framtíðar markaðsvöru að
ræða, sem víða er útgengileg.
Ýmsir munu vera þess sér-
staklega minnugir, að í blöðum
stjómarandstæðinga var gert
mikið skop að þessari tilraun
um það leyti, sem hún var að
hefjast. Sýnir þetta talsvert á-
berandi fáfræði þeirra manna,
sem að blöðunum standa, því
að hér er um alþekkta vöru að
ræða, sem „forvígismenn“ sjáv-
arútvegsins hefðu átt að hafa
einhverja hugmynd um.
Um hraðfrystingu og sölu á
hraðfrystum fiski hafa verið
gerðar ýtarlegar tilraunir, sem
þegar hafa borið nokkurn á-
rangur og líklegar til að bera
meiri. Og sama er að segja um
harðfiskinn, sem á síðustu vetr
arvertíð myndi hafa selst fyrir
álitlega upphæð, ef afli hefði
ekki brugðist svo hraparlega,
sem raun varð á. Sömuleiðis
hefir telcizt að vinna upp nokk-
urn markað fyrir ufsa.
í sambandi við þær aðgerð-
Framh. á 4. síðu.
A víðavangi
Laugalandsskólinn
í Eyjafirði verður glæsileg
bygging og á að geta orðið til
búin í haust eða snemma í vet-
ur. Áhugasamar konur og karl-
ar í Eyjafirði hafa hrundið
málinu áfram með dugnaði og
þingflokkur Framsóknarmanna
beitti sér fyrir fjárveitingu á
þrem fjárlögum, sem nemur
hálfum stofnkostnaði. Sig Egg-
erz reyndi að stöðva málið í
fyrstu, en beygði sig er hann
sá vilja almennings og sam-
heldni liéraðsbúa. En hér á
dögunum hleypur Sig. Eggerz
fram fyrír skjöldu, sparlcar
konum í Eyjafirði til hliðar og
þeim þingflokki sem borið hafði
málið uppi. Sigurður gerir
bandalag við fáeina „varaliðs-
menn“ í Eyjafirði og ræður í
skyndi náfrænku sína, sem er
leikfimiskona en ekki kann
neitt sérstaklega til húsmæðra-
fræðslu. Var þó völ á útlærðri
matreiðslukonu sem kennt hafði
í fjóra vetur við hinn ágæta
húsmæðraskóla á Laugum. Kon-
ur í Eyjafii’ði hafa strax alls-
herjar samtök móti Sigurði
Eggerz og kæra framferði !
hans fyrir forsætisráðherra. !
Brá hann skjótt við og ógilti alt
brölt Sigurðar og sagði honum
fyrir verkum. Má Sigurður nú
klifra niður stigann og mun !
hans að engu getið í sambandi
við Laugaland nema því sem
honum er til mestu háðungar.
Ilefir forsætisráðherra mætt
hinum fórnfúsu Eyfirðingum á
miðri leið og bjargað málinu
aftur í hendur þeirra.
Kaifamið fyrir Austurlandi.
Nýlega bárust frá Aust-
íjörðum fregnir um það að
„Þór“ myndi í rannsólmarleið-
angri sínum vera búinn að
finna ný karfamið úti fyrir
Austurlandi, og að Árni Frið-
riksson teldi horfur á, að þessi
mið væru eins góð og karfa-
miðin á Halanum.
Ef rannsókn og reynsla sýn-
ir, að hér sé í raun og veru
um auðug karfamið að í-æða,
getur það bersýnilega haft
stórkostlega framtíðai-þýðingu
fyrir sjávarútveginn og afkomu
manna á Austfjörðum.
Verksmiðjan á Norðfirði
myndi þá væntanlega taka upp
karfavinnslu, þegar síldarver-
tíð er úti. Og þá er líka komið
ærið verkefni fyrir hina nýju
verksmiðju á Seyðisfirði, sem
verður tilbúin nú í september
og mun geta brætt yfir 1000
mál á sólarhring.
Það gæti sennilega einnig
komið til mála, að verksmiðjan
á Raufarhöfn ynni úr karfa að
lokinni síldarvertíð, ef á þyrfti
að halda.
Og hitt myndi þá væntanlega
verða tekið til athugunar,
hvort ekki ætti að reisa nýja
verksmiðju á Austurlandi, með
tilliti til karfavinnslu í fram-
tíðinni.
Allir þeir, sem áhuga hafa
fyrir viðreisn atvinnulífsins á
Austfjörðum, munu fylgjast
með því með eftirvæntingu,
Framh. á 4. síðu.
óvenjuleg brúðkaupsferð
Gullbsrúðhjónin á Grímsstöðum í Mýrasýslu
Það er venja víða um lönd og
einnig hér á síðari árum, að
nýgift hjón, er hafa ástæður
til, fara svokallaðar brúðkaups-
ferðir og njóta þannig hveiti-
brauðsdaganna. Meðal íslenzkra ;
bænda mun þetta næsta sjald-
gæft, enda hafa þeir venjulega .
lítinn tíma aflögu til ferðalaga.
Og hins þekki eg ekki dæmi að
gullbrúðhjón taki sig upp og
fari langa „brúðkaupsferð“, fyr
en nú um þau Hallgrím Níels-
son og Sigríði Helgadóttur á
Grímsstöðum á Mýrum.
Eg naut þeirrar ánægju að
sitja gullbrúðkaup þeirra hinn
18. júní sl. Þá var saman kom-
inn f jöldi frænda, vina og i;unn-
mgja, eða um hundrað manns,
er nutu góðgerða á heimili
þeirra og sonar þeirra Tómasar
bónda að Grímsstöðum og glödd
ust með þeim á þessum heiðurs
degi þeirra.
Þeim bárust heillaskeyti og
heiðursgjafir frá vmum fjær
og nær, og þá var skorað á þau
að fara nú brúðkaupsferðina
sem varð að víkjá fyrír vorönn-
; unum fyrir 50 árum. Því að upp
| úr því rak hver önnin aðra,
I eins og gengur, og sjaldan mátti
um frjálst höfuð strjúka. Það
; eru annirnar sem búskapurinn
j og hjúskapurinn eru venjulega
! ríkastir af og oft halda bændum
og þó einkum húsfreyjum
þeirra bundnum við- heimilið,
sem enginn slítur nema dauð-
inn.
En nú virtist tækifærið kom-
ið þó seint væri. Börnin full-
orðin, jörð og bú í góðum hönd-
um sonar þeirra og þau sjálf
liraust og hress.
Og þau urðu við áskoruninni.
Eg var nýskeð á ferð aust-
ur á landi. Þá hitti eg hin
öldruðu heiðurshjón á Húsavík.
Þá voru þau búin að ferðast
víðsvegar um Suðurland og síð-
an sjóveg vestur og norður um
land og var ferðinni heitið
landleiðina til baka. Eg var
þeim samferða um Mývatns-
sveit og Ásbyrgi og ýmsa aðra
fegurstu staðina í Þingeyjar-
sýslum. Nutu þau ferðalífsins
eins og ung hjón í veðurblíð-
unni og náttúrufegurðinni.
Mér þótti ferðalag þetta
svo óvenjulegt og ánægjulegt
að ég afréð að minnast þess
með nokkrum orðum um þessa
gömlu, góðu vini mína og sveit-
unga.
Þau hjónin eiga mikið og dáð-
ríkt æfistarf að baki. Þau eru
bæði komin af þróttmiklum at-
orlcusömum ættstofnum og bera
skýr einkenni þeirra. Hallgrím-
ur er fæddur að Grímsstöðum
26. maí 1864. Foreldrar hans
voru Níels bóndi Eyjólfsson,
mikill myndar 0g dugnaðar-
maður, ættaður af Austurlandi,
og kona hans Sigríður Sveins-
dóttir, prests að Staðarstað og
fyrri konu hans Guðnýjar Jóns-
dóttur skáldkonu frá Grenjað-
arstað, sem margir kannast
við. Voru þau hálfsystkini
Sigríður móðir Hallgríms og
Hallgrímur biskup Sveinsson.
Níels og Sigríður bjuggu að
Grímsstöðum allan sinn búskap
og eignuðust sjö börn sem öll
eru á lífi enn nema Haraldur
heitinn prófessor. Ein systranna
Þuríður kona Páls Halldórsson-
ar skólastjóra giftist „út úr
sveitinni“, en fimm barnanna
staðfestu ráð sitt og bjuggu
búi sínu í fæðingarsveitinni,
Álftaneshreppi á Mýrum. —
Sveinn fyrrum bóndi að Lamba-
stöðum, Guðný fyrrum hús-
freyja að Valshamri kona
Guðna heitins Jónssonar, Marta
húsfreyja að Álftanesi, var
fyrri maður hennar Jón Odds-
son og seinni maður Haraldur
\ Bjarnason og hafa þau búið þar
i til þessa, og Sesselja húsfreyja
| á Grenjum, kona Bjarnþórs
j heitins Bjaraasonar frá Knarr-
I arnesi. Flallgrímur tók við föð-
urleifð sinni, sem fyr er sagt.
öll eru þau systkini mesta
myndar- og gæfufólk og settu
Framh. á 4. síðu.