Tíminn - 12.08.1936, Síða 1
^fgneibsla
og litnþcimta >5)a(nar»tt. !6
eimt 2353 - Piotbéíf 9S1
©faíbfeagi
blaCeins et !. (Ani
&t0M9artnn footai 7 ft.
XX. ár.
Reykjavík 12. águst 1956
Um kjötvevðið
í landinu
Ég var nýlega staddur á
heimili bónda sem hefir svo
rnargt sauðfé að hann leggur
1000 kg. af ull inn í verzlunina.
Hann leiddi talið að kjötverð-
inu og endurtók skoðanir þær
sem Þ. Br. og málpípur íhalds-
ins í sveitunum halda fram.
Iiann sagði að kjötverðlags-
nefnd gæti sett miklu hærra
verð á kjötið innanlands heldur
en gert væri. Bæjafólkið yrði
neytt til að kaupa kjötið hvað
sem öllu verðlagi líður. Ég benti
honum á að þeir tveir menn,
sem hefðu ákveðið verðið í
í fyrra haust hefðu miklu meiri
kunnugleika á málinu heldur en
nokkur maður í Litla-íhaldinu.
Ég benti honum á að Helgi
Bergs þekti afarvel til á Suð-
urlandi og Jón Árnason og
Páll Zophóníasson í öllum lands-
fjórðungum, að þessir menn
hefðu kunnugleika og reynslu
í þessu efni fram yfir alla, sem
hafa gagnrýnt þá fyrir að selja
ekki kjötið miklu dýrara en
gert var árið sem leið.
Ég hefði getað bætt við þess-
ar röksemdir, að þó að allt kjöt
hefði verið selt til útlanda, sem
víst var að koma þar út, og
öll viðleytni til kjötsölu innan-
lands, þá eru enn eftir kjöt-
birgðir sem nægja fram að
fjallskilum. Kjötverðlagsnefnd
virðist því hafa fundið hvar
hinn öruggi meðalvegur lá. Því
að fáa bændur mundi langa til
að miklar birgðir lægju óseldar
þegar slátrun byrjar í haust.
Sú kenning andstæðinga nú-
verandi stjómar um að óhaítt
væri að selja kjötið miklu
hærra verði heldur en gert hef-
ir verið, þykir heldur ólíkleg.
Til skýringar þessari skoðun
vil ég segja frá eftirfarandi
staðreynd:
Á Austurlandi er mjög yfir-
lætisfullur bóndi, sem tekið hef
ir trú Litla-íhaldsins og er
manna kröfuharðastur um að
kjötverðið megi setja svo hátt
sem vera vill. Hann hefir auk
þess aðstöðu til greiðasölu í
stórum stíl. Ekki alls fyrir
löngu var skemmtisamkoma á
bæ hans og gestir vildu kaupa
sér kaffi. En er alllangt var
komið kaffidrykkjunni og sum-
ir vildu fara að borga kom í
Ijós að kaffið kostaði í þetta
sinn 25 aurum meira á mann
heldur en títt er á greiðasölu-
stöðum. Út af þessu varð þegar
í stað svo megn áónægja meðal
gestanna að veitingamaðurinn
varð að lækka seglin, og láta
sér nægja að fá fyrir kaffið
eins og annað fólk. Með öðru
móti gat hann ekki komið kaff-
inu út og fengið það borgað.
Það er eftirtektarvert fyrir
konu bóndans sem hér átti hlut
að máli að athuga þessa reynslu
á hans eigin heimili. Hann
hefir sjálfur verið sigraður um
verð á kaffi á skemmtifundi af
sveitungum sínum. Hversu
mikið erfiðara mundi þá ekki
að hækka allt kjöt í landinu til
innanlandsneyzlu langt fram úr
hlutfallslegu verði annarra
Framh. á 4. síðu.
Fáein orð um
Eyjólf og
mjólkurlögin
Eyjólfur Jóhannsson hefir
enn á ný farið á stúfana i
Morgunblaðinu í vikunni sem
leið. Ennþá sýnist hann
ekkert hafa lært af hrakförum
sínum í mjólkurmálinu. En van-
máttug reiði þessarar niður-
beygðu stríðskempu brýst út í
iliyrðum um landbúnaðarráð-
herra og Mjólkursölunefnd,
sem hafa látið brigðmælgi hans
vélráð og ofstopa koma honum
sjálfum í koll.
Það er auðséð á öllu, að Eyj-
ólfur er sér þess meðvitandi nú
orðið, að öll brögð hans til að
vinna mjólkurmálinu tjón hafa
gersamlega misheppnast. Hann
veit líka, að bændurnir í Mjólk-
urfélagi Reykjavíkur eru nú að
gera sér það ljóst, að Eyjólfúr
hefir verið þeim allra manna ó-
þarfastur í mjóíkurmálinu. Af
pólitísku ofstæki og sauðtryggð
við Kveldúlfsmenn hefir hann
verið stöðugur friðarspillir í
þessu máli og þrándur í götu
alls skynsamlegs samkomulags.
í stað þess að gæta hagsmuna
bændanna í félagi sínu hefir
hann gerst þý í þjónustu
Reykjavíkuríhaldsins, með þann
höfuðtilgang fyrir augum að
reyna að fella frá völdum þá
ríkisstjórn, sem hafði dug og
þor til að framkvæma og bera
ábyrgð á þeim ráðstöfunum,
sem bændum voru lífsnauðsyn
til að koma í veg fyrir hið yfir-
vofandi mjólkurstríð og hrun í
rnjólkurframleiðslunni.
Bændum hér í nágrenni
Reykjavíkur mun nú fara að
verða nokkuð kunn tvöfeldni
Eyjólfs í þessu máli frá upp-
hafi. Þeir munu vera búnir að
fá að vita það nú, margir hverj-
ir„ að Eyjólfur var því raun-
verulega alveg samþykkur síð-
astl. vetur, að 2,2 aura hámark
væri sett á gerilsneiðinguna,
eftir að viðbótarstyrkur frá rík-
inu væri fenginn út á stöðina.
Og þeir munu vita það líka nú
orðið, að Eyjólfur óskaði bein-
linis eftir því, að ráðherra setti
hámarksverðið, svo að hann
(Eyjólfur) slyppi við að gera
þá ráðstöfun, eftir það sem á
undan var gengið. En að því
loknu gerir hann sig svo sekan
í því ódrengskaparbragði, að
rísa upp gegn hámarksverðinu
og hóta með þvi að koma í veg
fyrir að gerilsneiðingin geti
fram farið lögum samkvæmt.
Slík tegund heiðarleika hefir
hingað til ekki verið metin hátt
af bændum þessa lands.
Um þetta þegir Eyjólfur í
Mbl. En í staðinn dregur hann
fram á ný gamla og gatslitna
fullyrðingu eftir sjálfan sig um
að Samsalan mundi hafa grætt
150 þús. kr. á ári, ef hún hefði
tekið hinu svonefnda bakaratil-
boði í fyrra. En samkvæmt
þessu tilboði átti Samsalan að
afhenda bakarameisturum bæj-
a.ins allar mjólkurbúðirnar og
Eyjólfi reikningsfærsluna fyrir
ákveðið gjald, sem þessum aðil
um svo hefði verið innan hand-
Framh. á 4. síðu.
A víðavangi
Ivaupmannasvikin.
í skýrslu Kjötverðlagsnefnd-
ar, sem birt er á öðrum stað
hér í blaðinu, kemur það upp
úr kafinu, að allmargir kaup-
menn hafa eftir síðustu slátur-
tíð brotið í bág við fyrirmæli
nefndarinnar og svikið inn á
innlenda markaðinn hvorki
meira né minna en 90 tonn af
kjöti, sem þeir höfðu fengið
leyfi til að slátra til útflutn-
ings. Þessi sviksemi kaupmann-
anna kemur nú niður á Slátur-
félagi Suðurlands á þann hátt,
að það verður að flytja út um
70 tonn , sem það annars hefði
selt innanlands og átti rétt á.
Allt síðastliðið ár hafa íhalds-
menn og aftaníhnýtingar þeirra
jagast um það, að sambands-
kaupfélögin flyttu lítið eitt af
kjöti til Reykjavíkur og talið
goðgá. En á sama tíma láta
þeir samherja sína, lcaupmenn-
ina, hafa sölu af Sláturfélaginu
á sviksamlegan hátt. Sunnlenzk-
ii bændur fara nú væntanlega
að skilja til fulls heilindi þess-
ara heiðursmanna!
„Neytendafélag''1* íhaldsins.
Ýmsir munu nú spyrja, hvern
ig standi á þessari bíræfni kaup
mannanna og hvemig þeir
muni hafa farið að því að koma
út öllu því kjöti, sem þeir sviku
inn á markaðinn. En samhengi
málsins liggur nú Ijóst fyrir. f
september í fyrrahaust stofn-
uðu íhaldsmenn svokallað „neyt-
endafélag“ í Reykjavík. f í-
haldsblöðunum var opinberlega
skýrt frá því, að þetta félag
væri m. a. stofnað til þess að fá
„Reykvíkinga“ til að kaupa
kjöt af íhaldsmönnum. Með
auglýsingu í Morgunbl. voru
„Sjálfstæðismenn“ hvattir til
að snúa sér til skrifstofu þessa
félags og fá leiðbeiningar um
hvar þeir ættu að gera innkaup
é kjöti. Ýmsir (sem ekki voru
,,sjálfstæðismenn“) gerðu það
að gamni sínu að hringja til
þessarar skrifstofu og biðja um
leiðbeiningar. Og svörin voru
mjög á eina leið. Það var eklti
ráðlagt að kaupa hjá Slátur-
félagi Suðurlands, Kaupfélagi
Borgfirðinga eða Sambandsfé-
lögunum. öllum var bent á
kjötbúðir íhaldskaupmanna. Og
til að fullnægja eftirspurninni
sviku kaupmennirnir svo 90
tonn af kjöti inn á markaðinn,
þvert ofan í lög og rétt. — Von-
andi tekur Kjötverðlagsnefnd
hörðum tökum á þessu svívirði-
lega athæfi.
V erzlunar jöf nuðurinn
batnar um 3 milj. 600 þús.
Samkvæmt bráðabirgða-
skýrslum Hagstofunnar nam
verðmæti innfluttrar vöru í
júlímánuði síðastl. 3 millj. 163
þús. kr., en var 4 millj. 294
þús. kr. í júlí 1935. Verðmæti
útflutningsins í s. 1. mánuði
var 3 millj. 53 þús. kr., en var
3 millj. 178 þús. kr. í júlí í
fyrra.
Heildarverðmæti innfluttrar
vöru fyrstu 7 mánuði yfir-
standandi árs, er, samkvæmt
bráðabirgðaskýrslunum, 22
millj. 871 þús. kr., én þar ber
að draga frá innflutning til
Sogsvirkjunar og rafstöðva á
Siglufgirði og ísafirði, samtals
340 þús. kr. Er því vöruinn-
flutningurinn 22 millj. 531 þús.
kr.
Á sama tíma í fyrra var inn-
flutningurinn, að frádregnu
efni til Sogsins, 26 millj. 740
þús. kr„ og er því innflutning-
urinn 4 millj. 209 þús. kr. lægri
í júlílok í ár, en á sama tíma
í fyrra.
Á fyrstu 7 mánuðum yfir-
standandi árs var verðmæti út-
fluttrar vöru samtals 19 millj.
239 þús. kr„ og er það 585 þús.
kr. lægra en árið 1935.
Vei'zlunarjöfnuðurinn er því
óhagstæður í lok júlí þ. á. um
3 millj. 292 þús. kr„ en var ó-
hagstæður um 6 millj. 900
þús. kr. á sama tíma árið áður.
Á réttri leið.
Hins og getið er um hér að
framan hefir innflutningur er-
lendra vara í júlímánuði í ár
reynst rúmlega 1 milj. og 100
þús kr. lægri en hann var í júlí
í fyrra. Og verzlunarjöfnuður-
við útlönd er nú 3 milj. og 600
þús. kr. betri það sem af er ár-
inu, en hann var á sama tíma
i fyrra. Ýmsum, sem þessar
tölur sjá, munu koma í hug
gífurmæli Ólafs Thors á eldhús-
degi sl. vetur, er hann hélt því
fram, að innflutningshöftin
væru þýðingarlaus og að fjár-
málaráðherra stæði „í fordyri
helvítis"! Tölur Hagstofunnar
eru nú smátt og smátt að lægja
rostann í þessu ábyrgðarlausa
ofstopamenni. Þær sýna, að
þrátt fyrir óvenjulega erfið-
leika hefir ríkisstjórninni tek-
ist að halda áfram á réttri leiö
í gjaldeyrismálunum.
Síld og karfi
fyrír 10 miljónir.
Um síðust helgi (8. ágúst)
voru alls komin á land rúml.
652 þús. mál af síld til bræðslu.
Er þetta um 150 þús. málum
meira en alls veiddist af
bræðslsíld allt sumarið 1933, en
bræðslusíldarmagnið þá er hið
mesta sem komið hefir á land á
einu sumri, þangað til nú. -
Saltsíldin var um síðustu helgi
orðin rúml. 143 þ.ús. tunnur og
er það rúmlega fimm sinnum
meira en á sama tíma í fyrra.
Af karfa voru á sama tíma
komnar á land nærri 14 þús.
smálestir. Alls má gera ráð fyr-
ir að útflutningsverðmæti síld-
ar og karfa, sem búið var að
veiða um síðustu helgi, sé yfir
10 milj. kr.
Síldaraflinn
skiftist þannig á einstaka
staði: Siglufjörður 308 þúsund
mál bræðslusíld, 75572 tunnur
saltsíld. Krossanes 14 þús. mál
bræðslusíld. Djúpavík 78 þús.
mál bræðslusíld, Hesteyri 50
þús. mál bræðslusíld. Dagverð-
areyri 46 þús. mál bræðslusíld.
Raufarhöfn 43 þús. mál bræðsl-
usíld, 563 tn. saltsíld. Nes-
kaupstaður 13 þús. mál bræðsl-
usíld. Vestfirðir 381 tn. salt-
síld. Ingólfsfjörður 13520 tn.
saltsíld. Reykjarfjörður 11233
tn. saltsíld. Hólmavík 7376 tn.
saltsíld. Skagasti’önd 7988 tn.
saltsíld. Sauðárkrókur 1295 tn.
Sigríður Ásgeirsdóttir
j húsfreyja að Hjarðarholti í
! Mýrasýslu andaðist 27. júlí sl.
! 72 ára að aldri. Sjá grein Bj.
Ásgeirssonar á öðrum stað hér
í blaðinu.
saltsíld. Eyjafiörður 23515 tn.
saltsíld. Húsavík 1977 tn. salt-
síld. — Karfinn er nú allur
lagður á land á Sólbakka og á
Patreksfirði.
Kartöflugeymsla
í Reykjavík.
Landbúnaðasráðherra ákvað
7. þ. m. að láta nú þegar hefja
undirbúning að byggingu kar-
töflukjallara og grænmetis-
skála í Reykjavík. — Ritaði
hann Árna G. Eylands for-
stöðumanni Grænmetisverzlun-
ar ríkisins og fól honum að
hafa forgöngu um framkvæmd
þessa verks. Byggingin mun
verða reist við Ingólfsstræli,
rétt hjá Fiskifélagshúsinu. —
Byrjað verður að grafa fyrir
grunninum eftir nokkra daga.
Er verið að vinna að teikningum
liússins. I-Iúsið verður tvær hæð
ir. Uppi yfir kartöflukjallaran-
um verður grænmetisskálinn,
og þangað geta framleiðendur
grænmetisins komið með það til
sölu og selt það þar eins og víða
tíðkast á toi’gum erlendis. Með
framkvæmd þessa verks er
margra ára áhugamál Fram-
sóknarmanna gert að veruleika.
Bjami Ásgeii'sson mun fyrst
hafa flutt frumvarp um kart-
öflukjallara fyrir 8 árum, en þó
hefir málið altaf dregizt á
langinn þangað til nú, sumpart-
vegna kostnaðar og sumpart
vegna þess að skipulag vantaði
á sölu garðávaxta og grænmetis
sem fi'amleitt er í landinu. En
þessu skipulagi var komið á
með lögum frá þinginu í vetur.
í þeim lögum var m. a. ákveðið
að veita verðlaun fyrir aukn-
ing kartöfluræktar. Og í landinu
er nú hraðvaxandi skilningur á
hinni stórkostlegu þýðingu garð
ræktarinnar. Kreppan hefir átt
sinn þátt í að efla þann skiln-
ing. Og núverandi landbúnaðar-
ráðherra hefir tekið málið föst-
um tökum, svo sem raun ber
vitni um.
Slæmt sumar
fyrir Jensenssyni.
Mjög hefir Mbl. og synir
Thor Jensens látið skammt á
milli heimskulegi-a aðgerða í
vor og' sumar. Fyrst byrjaði
Ólafur með því að reyna að
æsa sjómenn upp til verkfalls
í byrjun síldveiðitímans og hélt
því fram að þó að síldarmálið
Framh. á 4. síðu.
33. blað
Utan úr heimi
Það er nú liðinn nærri mán-
uður síðan uppreisnin brauzt út
á Spáni, og enn geisar borg-
arastyrjöldin án þess að til
nokkurra úrslita dragi. Útlend-
ingar eru nú flestir flúnir úr
landi og herskip stórveldanna
sveima með Spánarströndum
til að veita viðtöku flóttamönn-
um sinna þjóða og hafa gætur
á því, sem fram fer á siglinga-
leiðum, þar sem herskip og flug
vélar heyja sinn þátt hinna
spönsku bræðravíga.
Spanska nýlendan í Marokko
er enn öll á valdi uppreisnar-
manna. Og þaðan hefir þeim
tekizt að senda nokurn liðs-
styrk bæði á sjó og í lofti, yf-
ir Gibraltarsund, til Spánar.
Hafa þó herskip stjórnarinnar
og flugvélar varið sundið eftir
mætti. Á ýmsum stöðum er tal-
ið að stjórnin hafi unnið á, en
hvergi svo, að úrslitaáhrif hafi
á styrjöldina í heild. Flugvélar
eru mikið notaðar til árása bæði
á borgir og hersveitir. Víða eru
afleiðingarnar ægilegar og
mannfall mikið.
Fregnir hafa borizt um, að
ósamkomulag nokkurt sé á milli
stuðningsmanna st j órnarinnar,
og þá einkum milli kommúnista
annarsvegar og frjálslyndt-a
manna og jafnaðarmanna hins-
vegar. Og heyrist þá jafnframt
að foringjar uppreistarmanna
séu heldur ekki á eitt sáttir.
Aðaluppreisnarforinginn Franco
hershöfðingi er fascisti. Aðalyf-
irforingi hans á Suður-Spáni,
Llano er talinn hafa verið lýð-
veldismaður. En Mola, foringi
uppreisnarhersins á Norður-
Spáni, er konungssinni. Bráða-
birgða ríkisstjórn hafa upp-
reisnarmenn sett á sofn í Bur-
gos á Norður-Spáni, og er for-
maður hennar Cabanellas, gam-
all herforingi. Eru eingöngu
herforingjar í þeirri stjórn, en
þó hefir það vakið athygli, að
Franco á þar ekki sæti.
Mikið hefir verið rætt og rit-
að um afskipti erlendra þjóða
af styrjöldinni á Spáni. ítalskar
flugvélar, sem urðu að nauð-
lenda í franska Marokko,
reyndust hafa meðferðis vopn
til ■ uppreisnarmanna. Þýzka
hersldpið „Deutschland", hefir
verið á sveimi suður í Miðjarð-
ai'hafi, og gengu foringjar af
því á fund Franco í Marokko.
Frá Frakklandi hafa hinsvegar
margir sjálfboðaliðar gengið í
stjórnarherinn. Og í Rússlandi
hafa verkamenn hafið fjársöfn-
un til styrktar hinum stríð-
andi spönsku kommúnistum.
Rétt eftir að uppreisnin
brauzt út, var skipt um for-
sætisráðherra í spönsku stjórn-
inni. Sá heitir José Giral, sem
nú er forsætisráðherra.
í Grikklandi var nýlega rof-
ið þing og lýst yfir hernaðar-
ástandi. Skipan þingsins var á
þá leið, að Venizelos-flokkurinn
og andstöðuflokkur hans voru
mjög jafnir að atkvæðum, en
kommúnistar gátu ráðið úrslit-
um. Var þetta talið óþolandi
stjórnarástand.
Blóðsúthellingar virðast ekki
hafa orðið, en eitthvað af rnönn-
um hefir verið sett í fangelsi.