Tíminn - 09.09.1936, Qupperneq 1

^fgreibsla
*>9 lunfjeimta íf)afnacötc. )Ö
<3imt 2353 -- ^Pó»ti)6lf Ö61
©jaíbbagi
felaCstns er 1 jónt
Átgangnrtmi footat 7 ft.
XX. ár.
Reykjavík, 9. september 1938.
37. blað.
Mjólkurmark*
aðþarfað auka
Afkoma landbúnaðarins hvíl-
ir næst árferði á markaðs-
möguleikunum fyrir þá vöru,
sem framleidd er.
Á allra síðustu árum hefir
orðið allstórfelld aukning á
framleiðslu mjólkur, og fjölg-
un mjólkurbúa hefir gjört
meira af mjólk en áður að
söluvöru.
Til þess að auka lífsskilyrðin
i sveitunum, þarf að neyta
allra ráða til þess m. a. að auka
markaðinn fyrir mjólk og
mjólkurafurðir.
Og þá fyrst og fremst í land-
inu sjálfu.
Skulu hér nefnd nokkur úr-
ræði, sem helzt virðast tiltæk
í þessu efni.
Þurmjólkurvinnslu þarf að
setja á fót. Hingað til hefir
verið flutt inn talsvert af þur-
mjólk, sem notuð ‘nefir verið til
iðnaðar, svo sem framleiðslu á
súkkulaði og fleii*u."-_
Þá er sjálfsagt að auka
mjólkurnotkun í hveitibrauð að
því marki, sem bezt borgar sig
fyrir neytendur, bæði um nær-
ingargildi og bragðgæði.
Jafnframt þarf að rannsaka
hugmyndir þær sem fram hafa
lcomið um notkun þurmjólkur í
brauð.
Af sömu ástæðum þarf að
taka til alvarlegrar athugunar
smjörlíkisframleiðsluna í land-
inu. Nú er mjög mikið af við-
biti landsmanna unnið úr að-
keyptum hráefnum, með hlut-
fallslega ódýrum, en mikilvirk-
um tækjum, sem þurfa lítið
starfslið með sér. En á sama
tíma hrúgast smjörið upp hjá
mjólkurbúunum og gengur ekki
út.
1 nágrannalöndunum er f ram-
leiðslu þessarar vafasömu vöru
hvað notagildi snertir mjög
haldið í skefjum af löggjafar-
valdinu, og jafn ísmeygilegt
nafn hefir hún hvergi hlotið
eins og hér á landi. Ofan á bæt-
ist svo það, að tekinn hefir ver-
ið upp sá háttur, að "vísu í góðu
skyni, að blanda þetta viðmeti
með svonefndum bætiefnum,
og hefir það óefað orðið til
þess að auka trú almennings á
notagildi þessarar stælingar-
vöru.
Nú er það álit kunnáttu-
manna, að engin trygging sé
íyrir því, að þessi ákvæði lög-
gjafarinnnar um íblöndun bæti-
efna, sé ekki hrein blekking.
Og má þá heita all-kalt búið að
báðum, smjörframleiðendum
annarsvegar og neytendum
hinsvegar.
Og þó kastar tólfunum þegar
svo er komið, að jafnvel smjör-
i'ramleiðendurnir sjálfir eru
farnir að reiða þessa gyllingar-
vöru í stórum stíl heim á bæ-
ina til þess að drýgja sem mest
smjörframleiðsluna, sem svo
enginn markaðuri er fyrir með
skaplegu verði.
Af þeim ástæðum, sem nú
hafa verið greindar verður þeg-
ar á næsta þingi að taka öll
þessi mál til yfirvegunar og úr-
Framh. á 4. síðu.
Takmörkun
fiskmarkaða
og úvræði sijórnarinnai
Um sama leyti og undirbún-
ingur síðustu kosninga stóð
sem hæst, komu fregnir um,
að Spánverjar væru að leggja
hömlur á innflutning saltfisks.
íhaldsmenn höfðu þá talið sér
trú um, að þeir rnundu vinna
kosningarnar með aðstoð
þeirra, sem settir voru til þess
að kljúfa Framsóknarflokkinn
cg kölluðust bændaflokksmenn.
— Ólafur Thórs reiknaði þá
vafalaust með því að verða
forsætisráðherra í 4 árin
næstu.
Ef einhver háttvirtur kjós-
andi ,,suður með sjó“ hefði
á landsmálafundi spurt ólaf
Thors að því, hvort ekki
mundi verða erfitt að halda í
horfinu, ef aðalmarkaður okkar
á Spáni fyrir saltfisk brygðist
verulega, hefði Ólafur sjálf-
sagt átt erfitt með að finna
nógu sterk orð til þess að lýsa
því, hvílíkum erfiðleikum slíkt
hlyti að valda landsmönnum og
þá ekki sízt landsstjórninni
(sem hann hélt að yrði íhalds-
stjórn) og vafalaust mundi
hann hafa lagt áherzlu á að
þá yrðu menn að vera við því
búnir, að ekki yrði úr slíkum
vandræðum greitt til neinnar
hlítar. Áheyrendum hefði þótt
þetta sanngjarnlega mælt.
Árið áður en núverandi
stjórn komst til valda, seldum
við fisk á Spáni fyrir um 12.5
millj. kr. meira en við keyptum
íyrir frá Spáni — og þá töl-
uðu menn um almenna kreppu
—. Árið 1935, tveim árum síð-
ar, var salan til Spánar aðeins
um 2.6 millj. meiri en við
keyptum þar, og í ár lítur út
fyrir að fisksala til Spánar
verði ekki meiri en sem svarar
vöi’ukaupum þaðan.
Hefir þá fisksalan til Spánar
lækkað um 12.5 millj. króna
síðan 19331). Svai-ai’ markaðs-
tapið í þessu eina landi til
fjórða hluta af andvirði út-
fluttra vara undanfarin 2—3
ár. — Hér við bætist svo veru-
legt markaðstap á Ítalíu.
Þegar íhaldsmenn (þar með
taldir bændafl.menn að sjálf-
sögðu) gagnrýna gerðir stjóm-
arinnar, gera þeir það aðallega
með því að þrástagast á, að á-
standið í landinu sé ekki eins
gott og bezt yrði á kosið —
tekjur framleiðanda ættu að
vera hærri, og atvinnuleysi
ætti að útrýma o. s. frv.
Til þess að mynda grundvöll
fyrir þessari tegund af gagn-
rýni, hefir íhaldið orðið að
finna það upp, að undanfarið
liafi verið hið mesta góðæri í
viðskiptum og því eðlilegt að
allt gæti gengið á hinn æskileg-
asta hátt. Þarf mikil brjóst-
heilindi til þess að byggja á-
rásir á ráðandi flokka á slíkum
grundvelli, þegar það liggur
fyrir sem staðreynd, að aðal-
markaðurinn fyrir aðalútflutn-
ingsvöruna er svo að segja lok-
aður.
Frh. á 4. síðu.
') Vörukaup á Spáni voru að
kalla jöfn 1933 og 1935.
A víðavangi
Kornræktin eykst.
Af tilraunaökrunum á Sám-
stöðum eru nú 191/2 dagsl.
undir b.vggi og höfrum, en rúrn
hálf dagsl. undir rúgi. Á síð-
asta voi’i seldi tilraunastöðin 5
smál. af sáðkorni, en alls telur
forstöðumaður stöðvarinnar, að
sáð lia.fi verið á þessu ári 10
smál. á 300 stöðum víðsvegar
um land. Á fyrra ári var korni
sáð á 200 stöðum. Mest er
kornyrkjan í Reykholti. Þar er
stærð akranna 27—30 dagsl. A
Sámstöðum hefir meðaluppsker
an vevið 7 tunnur af byggi úr
dagsl. og lítið eitt meira af
höfrum. Klemenz Kristjánsson
telur að kornrækt gefi meiri
arð ei> grasrækt og telur það
staðreynd að unnt sé að rækta
allt fóðurkorn í landinu sjálfu
og „valsa“ allt haframjöl
til manneldis. Vill Klemenz að
bændur hefjist handa um kom-
rækt á ræktuðu landi, og hafi
síðan sáðskipti á korni, kar-
töflum og töðu.
Faxaflóasíld.
Allt bendir til að síld hafi
verið í Faxafóa og reyndar
víðar við Suðurland frá ómuna
tíð. En ákafinn um að veiða
fisk til söltunar og það lengst
af fyrir of þröngan markað
liefir verið svo mikill, að „afla-
kiæmar“ eins og ólafur Thórs
kallar m. a. sjálfan sig virðast
ekki hafa veitt þessum nytja-
fiski eftirtekt. Jafnvel beitusíld-
in hefir til skamms tíma verið
keypt frá Norðurlandi. En þeg-
ar aflabrestur varð í fyrra á
miðri síldarvertíð nyrðra, upp-
götvuðust hinir miklu síldveiði-
möguleikar við Suðurland. Að
vísu er Suðurlandssíldin ekki
eins eftirsótt vara eins og sú
norðlenzka, en allt um það hef-
ir hér verið gjörð mjög mikils-
\ erð uppgötvun í atvinnulífi
þjóðarinnar. I fyrsta lagi verð-
ur Suðurlandssíldin einskonar
varasjóður ef síldveiði bregst
fyrir norðan, en auk þess á hér
að geta orðið til einskonar við-
bótaratvinnuvegur, sem fyllir
upp í bilið milli höfuðvertíða,
síldveiðanna á sumrin og þorsk-
veiðanna á veturna. Úrræðin
eru mörg. Suðurlandssíldina má
reykja til útflutnings, ísa til
útflutnings pg íað sjálfsögðu
salta meðan markað er að fá
fyrir síld með þeirri verkunar-
aðferð. Er það ekki ólíkt „afla-
klónum“ að leggja það eitt til
þessara mála, að ónotast út af
því að tekizt hefir að gjöra
samning við Rússa um sölu á
19 þúsund tunnum af algengri
saltsíld úr Faxaflóa meðan enn
er ekki tekið fyrir veiðina við
Norðurland og það fyrir krónu
hærra verð, en fengizt hefir
fyrir norðlenzka síld verkaða
með sama hætti.
Egilsstaðafundur íhaldsins.
Isafold er allstátin af flokks-
fundahaldi þeirra ólafs Thors
og Péturs Ottesen á Egilsstöð-
um. Á fund þennan skyldi til
sótt úr þrem kjördæmum. Var
mikil áherzla lögð á „öflun“
fundarmanna. Uppskeran varð
nokkur slæðingur verzlunar-
manna af fjörðum neðar en af
öllu Fljótsdalshéraði — 9
hreppum — mættu um 25
manns. Minna gat það varla
verið eftir undirbúninginn og
með tilliti til þess að hagstætt
var fyrir sveitafólk að sækja
fundinn vegna undangenginna
þurka. Mun P. Ottesen hafa
fundizt fátt um bændur á fundi
þessum, sem von var. Fundar-
sóknin á þennan fund sýnir
betur en margt annað hve
Sjálfstæðisflokkurinn er ger- j
sneyddur öllu fylgi í sveitum
á Austurlandi og raunar í öll-
um fjórðungum ntl orðið. —
Einhverjir unglingar gerðu að
gamni sínu og sögðust vera
„nazistar“ og var þá heimil
innganga á fundinn!
Komst upp um
strákinn Tuma.
Svo mikil er þjónkun Jóns í
Dal við kaupmennina í íhalds-
flokknum, að þegar upp kemst,
að þelr hafa brotizt inn á mark-
aðinn í Reykjavík og smyglað
þangað 70 smálestum af kjöti,
beinlínis í því skyni að reyna
að spilla gagnseim kjötlaganna,
þá lætur Jón blað sitt afsaka
kaupmennina, en reynir jafn-
framt að skella sökinni á Pál
Zóphóníasson formann kjöt-
verðlagsnefndar, að hann hafi
ekki litið nógu vel eftir! —
Eftir sömu reglu ætti að dóm-
fella lögregluna, en ekki þjóf-
inn. Fer vel á þvi að hið sanna
ínnræti Jóns í Dal og málgagns
hans komi jafn berlega í ljós
og hér hefir orðið. Að sjálf-
sögðu liggur honum í léttu
rúmi, þótt bændumir í Slátur-
félagi Suðurlands þyrftu fyrir
þessa svikastarfsemi að senda
70 smál. af kjöti sínu á erlend-
an markað og selja það þar
fyrir lægra verð en Reykjavík-
urmarkaðurinn gaf.
Trúnaði brugðizt.
Frambjóðandi íhaldsins í
Vestur-Húnavatnssýslu við síð-
ustu kosningar, Bjöm Leví
Björnsson, fékk heimild til að
taka þátt í útvarpi til útlanda
síðastliðinn sunnudag, til þess
að þakka fyrir aðbúð, sem Is-
lendingum var veitt á Olympíu-
leikunum, en hann hét að vera
foringi þeirrar farar. Þessl
maður hafði þá í frammi þá
smekkleysu að nota nazista-
kveðju að kveðjuávarpi. En
slíkt mun aldrei hafa átt sér
stað í útvarpi nokkurrar þjóð-
ar, sem lýtur lýðræðisskipulagi.
Þetta atvik sýnir hinar óhreinu
línur, sem orðnar eru innan
íhaldsflokksins, þegar nazism-
mn er annarsvegar, úr því einn
af frambjóðendum íhaldsins
skuli gera sig sekan um slíka
ósvinnu. En útvarpsráð verður
að vera betur á verði gagnvart
siðleysi piltunga eins og þessa
Björns Leví Björnssonar. Og
vonandi verður almenningi séð
fyrir þeim sárabótum, að hann
þurfi ekki að eiga á hættu fyrst 1
um sinn að þurfa að hlusta á .
þennan mann í ríkisútvarpinu .
íslenzka.
Guðmundur á Sveinseyri
sextugur.
Hinn 3. sept. varð Guð-
mundur S. Jónsson óðalsbóndi
á Sveinseyri í Tálknafirði sex-
tugur.
Hann er fæddur á Álítamýri
í Auðkúluhreppi 3. sept. 1876.
Foreldrar hans voru þau Magn-
dís Sigurðardóttir og Jón Ól-
afsson. Fimm ára gamall flutt-
ist hann með þeim að Bakka í
Ketildalahreppi og fimm árum
síðar að Neðrabæ í Selárdal í
sömu sveit. Árið 1901 kvæntist
hann Guðríði Guðmundsdóttur
frá Skeiði í Selárdal í sömu
sveit. Árið 1902 keyptu þau
hjón Sveinseyri i Tálknafirði
og reistu þar bú, og hafa þau
búið þar síðan með rausn og
skörungsskap. Eiga þau sjö
uppkomin börn, þrjá sonu og
fjórar dætur.
Guðmundur gerðist brátt at-
liafnasamur, stundaði bæði bú-
skap og sjósókn með hinni
mestu atorku, hefir hann mjög
bætt og ræktað jörð sína og
húsað vel og komið upp all-
stórri rafstöð til suðu, hitunar
og ljósa fyrir heimili sitt og
næstu bæi.
Framfaramál héraðsins hefir
hann allmjög látið til sín taka,
meðal annars var hann einn
aðalhvatamaður þess, að ágæt
sundlaug hefir verið byggð á
Sveinseyri, við jarðhita, sem
þar er, og er þar nú einnig
kominn prýðilegur bústaður
fyrir sundnemendur.
Árið 1909 varð Guðmundur
forstjóri nýstofnaðs kaupfélags
í Tálknafirði og gegnir því
starfi enn.
Hreppsnefndaroddviti Tálkna-
fjarðarhrepps hefir hann verið
síðan 1907 og 'setið í sýslu-
nefnd Vestur-Barðastrandar-
sýslu síðan 1923. I skattnefnd
hreppsins hefir hann lengi set-
ið, og gegnt ýmsum fleiri opin-
berum störfum. Hefir hann
jafnan leyst sín mörgu trún-
aðarstörf af hendi með rögg
og prýði.
Guðmundur er maður hygg-
inn og gætinn og áreiðanlegur
í hvívetna, áhugamaður, kapp-
samur og fylginn sér um öll
þau mál, er hann lætur til sín
taka; hef ir kona lians verið hon
um samhent og hin öruggasta
stoð í hvívetna. Með landsmál-
um fylgist hann af áhuga og er
frjálslyndur í skoðnuum.
Guðmundur er enn ungur í
anda, gleðimaður og góður heim
að sækja, og oft gestkvæmt hjá
honum.
Hann hefir verið sæmdur
heiðursmerki fálkaorðunnar.
Framh. á 4. síðu.
Utan úr heimi
Af viðburðum utan úr heimi,
er það enn borgarastyrjöldin á
Spáni, sem heldur öllum heim-
inum í eftirvæntingu.
Enn geysar hún æðisgengin
og vitstola og má ekki milli sjá,
hvorir bera hærra hlut.
Það var upphaflega ætlun
uppreisnarmanna að ná land-
inu á vald sitt á fáum dögum.
Þeir höfðu alla helztu áhrifa-
ög fagmenn spánska hersins á
sínu bandi. Þeir áttu víst fylgi
þaulæfðra hersveita. Hergagna-
framleiðsla landsins var að
mestu í héruðum, sem þeir
áttu í öruggt fylgi. Mikill hluti
loftflotans spánska fylgdi þeim
að málum, sjóherinn treystu
þeir einnig á þott hann brigð-
ist að verulegu leyti — og yfir
í Marokko, nýlendu Spánar réðu
þeir öllu og höfðu í sinni þjón-
ustu þaulæft og harðsnúið
stríðslið hálfvilltra Afríkubúa.
Með þessum undirbúningi töldu
fascistar og konungssinnar
ekki nema fárra daga verk að
steypa hinni löglegu lýðræðis-
stjóm landsins og setja á stofn
einræði að þýzk-ítalskri fyrir-
mynd.
En alþýða Spánar hefir tekið
á móti með fádæma afli og
harðneskju. Hún telur sig berj-
ast hér fyrir tilveru sinni, lífi
og frelsi.
Síðustu viku hafa orustumar
geysað tryllstastar við borgim-
ar Irun og San Sebastian á
Norðaustur-Spáni. Hafa upp-
reisnarmenn náð Irun og talið
að San Sebastian falli í þeirra
hendur innan skamms.
Nýverið urðu stjómarskipti
í landinu. Vænta lýðræðissinn-
ar meiri og röggsamlegri fram-
göngu gegn fjandmönnum sín-
um frá hendi hinnar nýju
stjómar en þeirri, er frá fór.
Sá heitir Caballero, sem er
stjórnarformaður og talinn
einn þróttmesti foringi alþýð-
unnar. Hefir hann þegar end-
urskipulagt herstjóm sína.
Hlutleysissamningar stórveld-
anna gagnvart styrjöldinni
ganga seint og þykja tafnir
með ýmiskonar vífilengjum.
Er fullyrt, að bæði Þýzka-
land og ítalía sendi uppreisnar-
mönnum stórar vopnasending-
ar, aðrir væna Frákka um að-
stoð til stjómarsinna. Annars
er að sjá sem Leon Blum ætli
sér að standa fast við þá ætlun
sína, að fá hlutleysissamning-
inn samþykktan, hvernig sem
um efndirnar kann að fara.
Annar stóratburður álfunnar
eru viðburðirnir í Rússlandi -og
aftökur hinna 16 ákærðu kom-
múnista, er áður voru margir
nánustu samverkamenn Stal-
ins. óstaðfestar flugufregnir
hafa gengið um það síðustu
daga, að hinir sakfelldu hafi
alls ekki verið líflátnir, heldur
fluttir í útlegð. önnur fregn,
sömuleiðis óstaðfest, segir frá
veikindum Stalins, er sé í lífs-
hættu, og hafi undanfarið haft
á sér hinn mesta vara gegn
hugsanlegum morðtilraunum.
Eru þær fregnir flestar teknar
á skotspónum og óvíst hve sann
ar eru.
H. J.