Tíminn - 09.09.1936, Blaðsíða 2

144
TlMINN
Frttken Ingibjttrg Olafsson
»
Samfylkin^in1
Eftír Despína Karadfa
[Höfundur greinarinnar er grísk
aðalskona. Hefir hún um margra
ára skeið þekkt fröken Ingibjörgu
Ólafsson og l'ylgst með hinum
margþættu störfum hennar. A. J.].
Það var í Stokkhólmi 1923,
sem ég hitti fyrst Ingibjörgu
Ólafsson. Hún hélt þar fyrir-
lestur um Island, með skugga-
myndum. — Hin fagra og
skemmtilega lýsing á ættlandi
hennar, Sögueyjunni, var mér
sem opinberun. Á þessu kvöldi
vaknaði áhugi minn fyrir föð-
urlandi hennar!
Fröken Ingibjörg Ólafsson er
afbragðs fyrirlesari, á hægt
með að vekja áhuga og hrifn-
ingu fyrir því málefni, sem
hún talar um. Þegar hún talar
um efni eins og ættland sitt,
sem hún elskar, hrífst fólk
ósjálfrátt. Síðan þetta var, hefi
ég hitt fólk frá ýmsum löndum
veraldar, sem hefir sagt, að
reynsla þeirra hafi verið sú
sama og mín, að frk. Ingibjörg
Ólafsson hafi með gáfum sín-
um, hugsjónum, djúpri alvöru
og drenglyndi vakið áhuga
þeirra fyrir íslandi, Sögueyj-
unni í Norðurliöfum, og fyrir
þjóðinni sem býr þar.
Þegar ég hitti frk. Ingi-
björgu Ólafsson var hún á ferð
um Norðurlönd til þess að
flytja fyrirlestra um ættland
sitt meðal skólafólks. Kunnátta
þess um ísland var talin heldur
lítil og hafði hún verið beðin
að koma þangað. Til þessa
starfs var hún sérstaklega vel
fallin. Hún hafði kunnáttu og
skilning til að gera efnið
áheyrilegt og fróðlegt og vekja
áhuga æskunnar fyrir „undra-
landi andstæðnanna".
Á hinum fjölmörgu fyrir-
lestraferðum sínum hefir „Ingi-
björg útbreitt meiri þekkingu
um Island en flestir landar
hennar.
Ég minnist þess á einu Norð-
urlandamótinu, að þegar ís-
lenzki fáninn var dreginn við j
hún, hvernig allra augu hvíldu |
á „dóttur íslands“, og með hví-
líkum hlýleik þjóðsöngur Is-
Ingibjörg Ólafsson.
lendinga var sunginn! Sýndi
það bezt þá virðingu og vin-
áttu, sem frk. Ingibjörg Ólafs-
son hefir áunnið sér meðal
f rændþ j óðanna.
Síðan frk. Ingibjörg Ólafsson
kom fyrst til Danmerkur eru
nú liðin um 30 ár. Hefir hún
aðallega starfað meðal æsku-
lýðsins. Fyrir kærleiksstarf-
semi kristindómsins hefir hún
alveg sérstaka hæfileika. Hin
sanna trú hennar, fórnfýsi,
gáfur og glaða viðmót hefir
cpnað heimili fyrir henni og
hjörtu manna í öllum stéttum.
Hún hefir einnig haft á hendi
ýms trúnaðarstörf utan Norð-
urlanda, t. d. hefir hún verið
skipuð í nefnd hjá Þjóðabanda-
laginu, sem er til að minnka
hina hræðilegu hvítu þrælasölu,
unnið að hjálparstarfsemi í
Þýzkalandi á kreppuárunum
eftir stríðið, farið fyrirlestra-
ferðir í Bandaríkjunum, o. fl.
Hinar fjölbreyttu gáfur frk.
Ingibjargar Ölafsson hafa einn-
ig sýnt sig í ritstörfum henn-
ar. Svo árum skiptir hefir hún
skrifað að staðaldri í mörg
blöð og tímarit Norðurlanda,
og á seinustu árum einnig í
Englandi. Hinar mörgu greinar
hennar, sem birzt hafa, bera
bezt vott um hin víðtæku
áhugamál hennar. Bók hennar
Álygar um vaxandí áhrif Kommúnísmans í
vinstrí flokkunum eiga að réttlœta nazismann
í íhaldsflokknum.
Það vekur almenna athygli og
óskipta, að „Sjálfstæðisflokkur-
inn“ er seinustu árin orðinn
gersamlega stefnulaus. í lands-
málum bendir hann aldrei á
nein ráð til úrlausnar, sem hann
gerir að sínum stefnumálum
eins og siðaðir flokkar eru þó
vanir að gera. I bæjarmálum,
þar sem flokkurinn stjórnar,
kemur fram sama stefnuleysið,
— flotið sofandi að feigðarósi,
og ekkert gert. í Reykjavík virð-
ist allt vera að fara sömu leið-
ina og áður undir stjórn íhalds-
ins á ísafirði, í Hafnarfirði og
nú í Vestmannaeyjum. íhalds-
flokkurinn er, eins og áður hef-
ir verið bent á, einskonar óald-
arflokkur, sem reynir að gera
hverju umbótamáli bölvun. Það
rná benda á kjötmálið, mjólkur-
verkfallið, bílstjóraverkfallið og
tilraunina til þess að stöðva
síldarútveginn í sumar. í at-
vinnumálunum kemur fram
sama stefnuleysið. Einn daginn
er barist fyrir einstaklingsfram.
taki, annan daginn er barizt
fyrir einkasölu á síld, þegar
einstaklingsframtakið er að
eyðileggja síldarútgerðarmenn,
•og næst er barizt fyrir fisk-
einkasölu, þegar samkeppnin er
búin að koma verðinu niður í
sama og ekki neitt. Þriðja dag-
inn er svo heimtað það verð-
lag fyrir síldina, að öll síldar-
útgerð myndi hafa stöðvast ef
þeirri kröfu hefði verið sinnt.
Þetta er gert vegna þess, að
álitið er að með því sé unnt
að gera ríkisstjórninni og land-
inu mesta bölvun.
Þessi baráttuaðferð íhalds-
flokksins er raunverulega „fac-
istisk“; hún er viðhöfð til þess
að reyna að skapa upplausn og
glundroða í þjóðfélaginu, því að
þeir menn, sem íhaldsflokknum
stjórna eru vonlausir um að
geta unnið meirahlutafylgi í
landinu með heiðaidegum rök-
um og heiðarlegum málefnum.
En í sjálfu sér er stór hluti af
kjósendum flokksins þessum
baráttuaðferðum algerlega mót-
fallinn. Baráttuaðferðirnar og
stefnuleysið hafa skapað þeir
þrír menn, sem í framkvæmd-
inni eru forvígismenn flokks-
ins. Og það er merkilegt hvern-
ig foringjarnir hafa valizt í
þessum flokki. ólafur Thors,
einhver treggáfaðasti og mesti
oflátungurinn, sem komið hefir
í menntaskólann, Jón Kjartans-
son, sem stuttu eftir að hann
kom að Mbl. fékk viðumefnið
,,moðhausinn“, og Valtýr Stef-
ánsson, sem snemma varð orð-
lagður fyrir það eitt hve illa
liann væri gefinn. Þessir menn
hafa valizt til þess að stjóma
„Sjálfstæðisflokknum“. Hvemig
ættu svo þau undur að ske,
að í höfðum þessara þremenn-
inga vakni skynsamleg mál og
hugsjónir. Enda er það eðli-
lega svo, að þessa menn vantar
stöðugt málefni tii að skrifa
um. Þessvegna eru alltaf
„Þorkell á Bakka“ hefir fengið
ágæta dóma í blöðum á Norð-
urlöndum. „Hún er byggð upp
af mikilli list með fomsögu-
blæ“, segir einn ritdómur um
bókina. I haust koma tvær bæk-
ur eftir hana á markaðinn,
„Tanker Undervejs“ kemur út
á dönsku og „Æfisaga Jesú
Krists“, sem hún hefir skrifað
fyrir „Kristilega Bókmennta-
félagið“ í Reykjavík.
Fjöldamargir vinir frk. Ingi-
bjargar Ólafsson í Englandi,
Skotlandi, Irlandi og Norður-
löndum glöddust yfir því, þeg-
ar þessi ágæti fulltrúi Islands
var sæmd heiðursmerki þjóðar
sinnar.
Þegar frk. Ingibjörg Ólafs-
son verður fimmtug, þann 7.
september, munu margar heilla-
óskir og hlýjar hugsanir
streyma til hennar frá hinum
fjölmörgu vinum hennar, sem
borið hafa gæfu til að kynnast
þessari göfugu „dóttur Is-
lands“.
fundnar upp einhverjar taum-
lausar blekkingar og álygar
eins og nú síðast um Faxaflóa-
síldina, sem daginn eftir voru
reknar ofan í ritstjórana, um
rétt háskólans til þess að veita
embætti, sem líka var rekið of-
an í þá samstundis.
, I sumar flutti ómerkilegt
blað í Kaupmannahöfn ósannar
fregnir um fjárhagsafkomu ís-
lands, sem til þess máttu vera
fallnar að spilla trausti þess er-
lendis, og jafnframt skýrði
blaðið frá því, að unnið væri að
lántöku handa íslenzka ríkinu
í Danmörku og Svíþjóð. Þessar
staðlausu fregnir lézt Morgun-
blaðið taka trúanlegar, og það
eftir að ríkisstjórnin hafði
mótmælt þeim opinberlega, og
taldi það dauðasynd, ef unnið
væri að slíkri lántöku í þessum
löndum.
En nú, tveimur mánuðum
síðar, flytur blaðið grein um
það, að sjálfsagt sé að útvega
landinu lán t. d. í Svíþjóð!
Síðasta blekkingin er sú, að
Framsóknarflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn ætli að fara að
ganga til samvinnu við Komm-
únistaflokkinn. Tíminn veit
auðvitað ekki um hvað Al-
þýðuflokkurinn ætlar að gera,
en um Framsóknarmenn má
gjarna taka það fram, að slík
samvinna hefir vitanlega aldrei
komið til orða, og er uppspuni
og lýgi frá rótum. Það er talað
um það, að einhver samvinnu-
nefnd hafi verið skipuð milli
þessara flokka. En það er óhætt
að fullyrða það, að ráðherrarn-
ir, sem sæti áttu að eiga í þess-
ari nefnd, hafa ekki einu sinni
heyrt á hana minnzt, fyrr en
þessi lygafregn birtist í Morg-
unblaðinu. Hvernig í ósköpun-
um ætti líka að hugsa sér sam-
vinnu milli Framsóknarmanna
og kommúnista, meðan þeir
beita þeim bardagaaðferðum,
sem þeir hafa beitt? Fram-
sóknarflokkurinn hefir veríð
aðalandstöðuflokkur kommún-
ista, og einmitt sem milliflokk-
ur sýnt fram á það, hve bar-
dagaaðferðir þeirra væru
heimskulegar og viðbjóðslegar.
Milliflokkur, eins og Framsókn-
arflokkurinn, sem vinnur að
því að bæta kjör fólksins í
iandinu, er höfuð andstöðu-
flokkur kommúnista, því að
J
hann kemur í veg fyrir, að sá
jarðvegur geti myndast, sem
kommúnistar vilja undirbúa, til
þess að geta komið á hinni svo-
kölluðu byltingu.
Hinsvegar er kommúnistum
mjög vel við íhaldsmenn, vegna
þess, að þeir vita það, að
íhaldsmenn einir geta innleitt
það siðspillta ástand í réttar-
fari og öðrum málum, svo sem
reynslan hefir sýnt, t. d. í
Rússlandi, að er nauðsynlegur
undanfari og grundvöllur bjdt-
ingarinnar. Kommúnismi og
bylting geta ekki vaxið upp úr
öðru en spillingu, og enginn
flokkur er fær um að skapa þá
spillingu annar en íhaldsflokk-
urinn. Nefna má Hnífsdalsmál-
ið, Behrensmálið, kollumálið,
sviknu síldarmálin, vatnsblönd-
un mjólkur og mai’gt fleira.
Enda hefir oft verið náin sam-
vinna milli íhaldsins og komm-
únista. Þeir hafa unnið saman
að mjólkurverkfallinu í Reykja-
vík, reynt sameiginlega að gera
kjötlögunum alla þá bölvun,
sem þeir gátu, og í bílstjóra-
verkfallinu stóðu þeir hlið við
hlið. Og síðast en ekki sízt:
Einar Olgeirsson og ólafur
Thors reyndu í sameiningu að
koma síldarútveginum í kalda
kol. Báðir hafa svipað mark-
mið, að koma öllu í upplausn og
reyna svo að ná völdum með
hálfgerðu eða algerðu ofríki og
valdi, sbr. aðferðirnar á Spáni.
Framsóknarflokkurinn leggur
þessa peyja, íhalds-íasista og
kommúnista, að því leyti að
jöfnu, að hvorutveggja eru
öfgaflokkar, eins og baráttu-
aðferðum þeirra er háttað, sem
samvinna getur ekki komið til
greina við.
En menn skulu sanna til, að
þessar lygar um samvinnuna
við kommúnista verða endur-
teknar í blöðum íhaldsins.
Einhver íhaldsnazistinn hefir
bent moðhausunum á, að þess-
ari aðferð hafi verið beitt í
þeim löndum, þar sem fólkið
hefir nú tapað frelsi sínu, svo
sem í Þýzkalandi.
Nazistarnir þar þreyttust
aldrei á að þrástagast á því, að
samband væri á milli umbóta-
flokkanna þýzku og kommún-
ista. Þjóðin ætti ekki nema um
einræði að velja, og þá væri
Um jarðræktarlögin
Eltír Halldór Kristjánsson á Kirkjubóli
í Önundarlirði.
Ég hélt að íhaldið myndi
fljótlega heykjast á níðskrifum
sínum um jarðræktarlögin
nýju, eins og svo margt annað
gott. En ég sé, að það heldur
ennþá áfram skrifum um þau
og afflytur þau á marga vegu.
Þann 11. ágúst segir Isafold
og Vörður, að þau kveði svo á,
„að reita skuli jarðeignirnar
smátt og smátt af íslenzkum
bændum“. Og í „Framsókn“ 25.
júlí, skrifar Jón H. Þorbergs-
son grein, þar sem hann hefir
eftir Jóni H. Þorbergssyni, fyr-
verandi formanni Búnaðarsam-
bands Þingeyinga, — sem mér
skilst að sé sami maður, — að
hin nýju lög afnemi jarðrækt-
arstyrkinn og geri hann að tak-
mörkuðu fylgifé jarðanna, sem
bændur eigi að viðhalda og
skila í fullu gildi, lið fram af
lið. Sé þetta rétt haft eftir, þá
hefir fyrrverandi formaður tal-
að af litlu viti, því að lögin
gera blátt áfram ráð fyrir því,
að styrkurinn verði afskrifaður
í vissum tilfellum. Situr því
illa á Jóni rithöfundi að bregða
þeim mönnum, sem vottuðu
fylgi sitt við lögin um það, að
þeir hafi hvorki skilið upp né
niður í lögunum. Annaðhvort
hefir Jón rithöfundur ekki
skilið Jón fyrrverandi, eða Jón
fyrrverandi hefir ekki skilið
lögin, nema hvorttveggja sé.
Slíkir menn mættu hugleiða
hið fornkveðna um þá, sem
þóttust vera vitrir, en urðu
heimskingjar og snéru sann-
leika í lygi.
Það er annars harla merki-
legt, að nokkur búandmaður
skuli gleypa við því, að hin
nýju lög miði til þess, að koma
jörðunum í eign ríkisins. Rík-
ið leggur noklcurr. styrk til
endurbóta í sveitum, vegna
þess, að það er þjóðfélagsleg
nauðsyn að fólkið haldist í
sveitunum og landbúnaðurinn
aukizt og blómgist. Þessi fram-
lög eru gjafir þjóðfélagsins til
þeirra manna, sem gera lífvæn-
legra í sveitunum. Þess verður
að gæta, að styrkurinn nemur
aðeins nokkrum hluta þess til-
kostnaðar, sem er óhjákvæmi-
legur. Það fer því fjarri því að
ríkið veiti bændum atvinnu við
að lagfæra fyrir sjálfa sig.
Slíkan skilning hefi ég fundið
á mölinni. Og af samskonar
þekkingu og skilningi virðist
hún sprottin, greinin, sem mál-
gagn „Bændaflokksins“ svo-
nefnda prýddi sig með í vor,
þar sem bændum var bent á þá
leið, að flytja á jörð, sem eng-
an styrk hefði fengið, þegar
þeirra eigin jörð fengi ekki
rneira. Slíkir menn skilja ekki
hin fjárhagslegu og hagrænu
hlutföll milli styrksins og fram-
kvæmdanna. Annað eins og
þetta getur enginn, sem þekkir
lífskjör sveitafólksins og bú-
skaparhætti, látiö sér detta í
hug. Máltúða „bændablaðsins“
skyldi ekki bændalífið.
Þegar þess er gætt, að jarð-
ræktarstyrkurinn nemur aðeins
nokkrum hluta þess, sem bænd-
ur þurfa að greiða, vegna hins
styrkta verks, er það augljóst
mál, að bændur safna styrkn-
um ekki í sjóði. Með honum
greiða þeir kostnað, sem ella
yrði þeim oftast að skuld, ef
þeir legðu í hann. Þá má því
nákvæmlega einu gilda meðan
þeir búa, hvort kallað er, að
þeim sé gefið þetta án frekari
skilyrða en þeirra, að þeir hafi
gert svo og svo mikið, eða þeim
sé lagt þetta án þess að hægt
sé að krefja það aftur eða
beimta vexti af því. Hinsvegar
er það ætlunin, að þessi styrkur
geri landbúnaðinn léttari og
lífvænlegri urn aldur og æfi.
Því er reynt með hinum nýju
lögum að hindra það, að sá sem
styrkinn fær, geti látið eftir-
mann sinn leysa veitta hjálp
alþjóðar út með jafnmikilli
t'járupphæð. Það er meira en
nóg fé sem flutt hefir verið og
fleygt úr sveitunum í þorpin,
þó að jarðræktarstyrkurinn sé
stöðvaður í sveitunum. Svo
finnst okkur, sem heima sitjum
í sveit okkar. Við lítum líka
þannig á, að jarðræktarlögin
séu til fyrir landbúnaðinn,
framtíðina og þjóðarheildina,
en ekki vegna einstakra brask-
ara.
Samkvæmt hinum nýju lög-
um hefir rikið ekkert umráða-
vald yfir styrktum jörðum.
Eigendurnir hafa óbundnar
hendur eftir sem áður með
jarðir sínar. Aðeins er þeim
bannað að braska með styrk-
inn. Framlag ríkissjóðs fylgir
jörðinni hvernig sem hún
gengur kaupum og sölum, án
alira afskipta ríkisvaldsins.
Umráðavald bóndans er alveg
óskert.
Það er ekkert í hinum nýju
logum, sem bendir til þess, að
ætlast sé til, að þeim verði
breytt á einn eða annan hátt,
þó að jafnan sé von á slíku og
er það ekki einsdæmi um þessi
lög. Enginn getur sagt hvað
síðar kann að verða lögleitt um
jarðeignamálið og styrkinn. En
þess er ég minnugur, að árið
1932 sagði mér sjálfstæðisbóndi
í minni sveit, að jarðræktar-
styrkurinn væri til þess að
leggja rökin í hendur kommún-
istum seinni tímans.
Eftir jarðræktarlögunum
gömlu gat hin veitta hjálp rík-
isvaldsins orðið baggi á land-
búnaðinum og blóðtaka fyrír
sveitirnar, þegar skipti um
jarðeigendur. Sá sem styrkinn
hafði fengið fór burt, en eftir-
maður hans tók lán til að end-
urgreiða honum styrkinn. Þetta
er verið að laga. Og það verður
eitthvað að gera til að hindra
I liðstæðan fjárdátt ýr sveitun-
um. Ég nefni það aðeins sem
dæmi, að úr einni fátækri sveit
fór aldraður bóndi til Reykja-
víkur. Leiguliðar hans greiða
honum þangað 1000 krónur ár-
lega í afgjald af jörðum hans.
Þó er þetta lítið móts við allt
það fé, sem streymir úr sveit-
unum geg-n um bankana, því að
þyngst er jarðarleiga á þeim,
sem „eiga“ jarðir sínar í skuld.
Þannig kemur það fyrir, að
fjarlægir staðir og enda óskyld-
ir atvinnuvegir gleypa lífsorku
og æfistarf bóndans. Þetta er
nógu illt öfugstreymi, þó að
hjálp ríkissjóðs leggist ekki í
sama farveg.
Nú mætti ætla, að þeir, sem
skilja styrkveitinguna eftir
nýju lögunum sem refsiaðgerð-
ir, sæju ljósan punkt þar sem
hámarksákvæðið er. Þeim ætti
að þykja vænt um það, að ekk-
ert er gert til að „reita jarð-
eignirnar“ af þeim, sem mest
hafa gert. Svo er þó ekki. Hitt
er algengt, að þeir nefni þessi
ákvæði, að verðlauna slóðaskap-
inn. En það eru voldug rök fyr-
ir því, að styrkurinn verður að
vera hærri til þeirra, sem
minnst hafa gert. Fyrst er það,
að dugnaður bænda stendur
ekki í föstu og órjúfandi hlut-
falli við þeginn jarðræktar-
styrk. Ef svo væri gætu menn
reiknað út dugnað sinn eftir
því. Þá þyrfti meira en tuttugu
Jóna eins og eru á Laxamýri
og Akri til að jafnast á við
Thor Jensen einn í dugnaði, og
fjögur stykki af svoleiðis Jón-
um voru vísast mun slóðalegri
en Bjarni á Reykjum, að Magn-
ús á Blikastöðum sé ekki
nefndur. Það er enginn sér-
stakur dugnaður að draga fé
frá öðrum atvinnuvegi á óvið-
íeldinn hátt og leggja það í
landbúnað, eins og dæmi eru
til. Og allt þetta tal um að
verðlauna slóðaskapinn er frek-
leg móðgun við alla þá fátæku