Alþýðublaðið - 25.05.1927, Page 2

a
A LÞ Y'Ð U BL Aö IÐ
ALÞÝÐSJBLAÐIBÍ
kemur út á hverjum virkum degi. ►
Afgreiðsla í Alpýðuhúsinu við >
Hverfisgötu 8 opin írá kl. 9 íird. ►
til kl. 7 síðd. i
Skrifstofa á sama stað opin kl. >
i 9 Va —10 V* árd. og kl. 8—9 síðd. |
* Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294 t
1 (skrifstofan). ►
IVerðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á ►
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15 [
hver mm. eindálka. )
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan ►
(í sama húsi, sömu símar). ;
Gerið háar kröfur!
(Nl.)
Nei; pað á sér dýpri rætur,
fþegar enginn þessara mannfélags-
flokka hefir getað tileinkað sér
og haldið fram kröfum fyrirmynd-
ar-þjóðfélags. Hjá þeim öllum
rikir sem sé sá hugsunarháttur,
að reyndar sé sjálf vinnan nauð-
synleg, ef til vill virðingarverð,
en ekki meginatriðið í tilveru
þeirra; menn létu sér vel lynda
að sjá verkfð unnið af öðrum
og voru jafn-nýtir bændur, há-
skólakennarar og bankaráðsmenn
þrátt fyrir það.
Sérhver mótaður þjóðfélags-
flokkur hefir nefnilega innri
þungamiðju, sem er ákveðandi
um hagsmuni hans og mat og
setur hinn eiginlega svip sinn á
hlutaðeigandi rnann, sem án þessa
væri alls ekki sá, sem hann er
Engum hinna ráðandi þjóðfé-
lagsflokka, sem til þessa hafa
þekst, hefir vinnan verið hin innri
þungamiðja. Aðlinum var hún
upprunalega riddaraherpjónusta,
seinna meir œtterni að eins; óð-
alsbóndanum var hún. alt af /arð-
eignin fremur en vinnan sjálf;
lærdómsstéttinni mentunin frem-
ur en atorka, en einnig fremur
en auöur og ætterni; kaupsýsiu-
manninum ágód'.nn (non olat:
Meðulin hafa minna að segja).
Gerið tilraun með mjög einfaidri
spurningu: hverjum gifta þessir
mótuðu flokkar einkum dætur sín-
ar?
En fyrirmyndar-þjóðfélag, hvort
'sem það er nefnt „staðleysa“ eða
jafnaðarmenska, er það þjóðfé-
lag, þar sem viðurkent er, að
vinnan sé uppspretta allra auð-
æfa, og þeir eigi að hljóta hagn-
aðinn, sem vinni. Penna aöalá-
jhuga á vinnunni hefir engin áður
rík^andi þjóðfélagsfíokkur haft.
Allir þessir þjóðfélagsflokkar, sem
ég hefi minst á, hafa lifað sitt
fegursta og örlagastund þeirra
rutmið upp, — hinna „mentuðu“
á árunum fyrir og til 1890, bænd-
anzia á tímabilinu.. fyrir og til
1910, auðmagnsins nánast meðan
á styrjöldinni stóð og eftir hana.
Þeir hafa sýnt, að þeir höfðu ekk-
ert að markmiði nema aö láta
sér líða vel og græða fé á ánnara
kostnað.
En kröfur tímans eru tilkall til
þ::irta manna, sem geta og þora
að drottna samkvæmt hinu innra
lögmá’i framleiðsiu'íísins. Eink-
wnnerorð vorra tíma er samrinna
og óskert réttindi þeim, sem
vinno. Vinnan er þungamiðja
vorra tíma, og jafnaðarstefnan er
því áhugamál þessarar aldar, lær-
dómur styrjaldarinnar og vilji
þjóðanna, og nú hefur verkalýð-
urinn sig upp til að verða hinn
drottnandi flokkur þjóðfélagsins.
Honum er vinnan hin innri þunga-
miðja, sem er ákveðandi um mat
hans Oig setur svip sinn a hann,
og án hennar vœri hann ekki sá,
sem hann er.
Þess vegna er það eitt af mark-
miðum jafnaðarstefnunnar að
skapa forvígismenn og drottnara,
sem séu verkamenn og skemm-
ist eigi þannig, að þeir verði að
nokkurs konar eignamönnum eða
mentamönnum, sem að 'visu hafi
hiria góðu eiginleika þessara
stétta, en galla þeirra einnig,
heldur séu þéir ímynd þeirra
manna, sem eru vaxnir hinum
þjóðfélagslegu viðfangsefnum,
menn, sem peningar hrína ekki á,
sem ekki glúpna andspænis ment-
un, heldur meti alt nákvæmlega
og hispurslaust en réttlátlega eft-
ir vinnunni.
Sérhverri þjóðmenningu hefir
tekist að skapa sér imynd þeirra
manna, sem þörfum hennar og
nauðsynjum var fullnægt með.
Hið forna rómverska lýðveldi
skapaði sér ímynd herstjóra þeirra
og valdsherra, sem Scipionarnir
■og Etillernarnir voru, tímar keis-
aradæmisins ímynd hinna stjóm-
sömu og duglegu ráðherra öld-
ungaráðsins, lénsmannatímabil
miðaldanna hinn hérskáa, harð-
snúna aðal og páfakirkjan hinn
biíðmála, tungumjúka og valds-
mannlega „preláta".
Þjóðmeimingarhrörnun kemur
fram hið ytra í hnignun hinnar
ráðandi stéttar, og nýi tíminn birt-
ist þannig, að á nýrri drottnandi
stétt bólar. Þeir tímar og sú öld,
er vér lifum á, eru jafnaðarstefn-
unnar. Að hve miklu leyti þörf-
um okkar verður fullnægt, velt-
ur á því, hvort verkamennirnir
geti sjálfir úr sínum hópi teflí
fram mönnum, sem eru ímynd
ihins nýja tíma og hugsjónir þeirra
eru: þjóðnýtt framleiðsla, barátta
gegn almætti peninganna, samúð
milli alira þjóða.
Þessi flokkur manna mun ekki
líkjast neinum fyrrum og mun
tæplega falla rikjandi menningu
í geð, en yfirbragð mun hann eiga
sér sameiginhgt með öðrum
kunnum valdsherrum: alþýðufor-
ingjum (tribunus plebis) hins róm-
verska tímabils, borgarstjórum
Iiansabæjanna, Kristmunkum
Ignatiuss Loyolas, embættismönn-
um hins gamla prússneska ríkis
á dögum Friðriks II. eða hinum
rússnesku alþýðufulltrúum ráð-
stjórnarveldisins nú á dögum.
Þessir synir vei kamannanna,
fulltrúar þeirra og drottnarar,
munu í því greina sig frá öllum
fyrram, að þeim er vinnan það
höíuðatiiði, sem ríkiö, mátíurinn
og dýrðin hvílir á, en hvorki á
ætterni eða eignum, mentun eða
tungumálum, þjóðerni eðn trúar-
brögðum, hieldur að eins á vinn-
unni og starfsdugnaði.
En það að gera ímynd slíkra
manna raunverulega er ekki ein-
ungis komið undir hinum svo
nefndu „fjármunalegu hagsmun-
um“ (sem auðvitað geta aldrei
annað gertr en flutt peningana úr
einni pyngjunni í aðra), heldur
þeim hiugsjónum, sem efst eru
á baugi meðal*,. verkalýðsins, —
hugsjónir, sem tákni hér sama
og fyrirmynd.
Öll mannleg sérkeimamyndun
skapast eftir fyrirmynd, hvort sem
hún nú er Mucius Scævola eða
Jörundur helgi eða „Emile“ Rous-
seaus eða Marx og Engels,’ og ber
eftir því, sem við á, hver um sig
sem árangur hina rómversku
borgarstjórn, krossferðariddarann,
Jacobina-sinnann og ráðstjórnar-
fulltrúann.
Máttur orða og hugsjóna felst
í því, að þau verk séu fyrir-
mynd, er sviphafi hins nýja tíma
mótast eftir.
Bænasamkomur hreintrúarsinna
á Englandi, hin skorinorðu rit
fræðslutímabilsins á Frakklandi
og hinir fjarrænu,, sveimhuga
sameiningardraumar á Þýzkalandi
voru ekki án árangurs. I kjölfar
þeirra komu þeir Cromwell, Ro-
bespierre og Bismarck, er breyttu
þessum hugsunum í bjargfastan
veruleika.
Á sama hátt munu þeir menn,
er drottna fyrir hönd verkalýðs-
ins, skapast af þeim hugsjónum,
sem láta til sín taka í orðum
og hugsunum verkamannsins.
Fylg því að málum kröfunni um
alþýðumentun, ekki einungis sem
nokkurs konar fyrirlestrahreyf-
ingu, sem birtir niðurstöður vis-
indanna, heldur sem öflugri og
djarfri útbreiðslustarfsemi, er
beinir sjónum manna að mark-
miði jafnaðarstefnunnar.
Gerum háar kröfur —Neinnig til
vor sjálfra!
Framsýnmg
,Sendiherrans frá Jápiíer4.
Auðvitað var húsið troðfult;
hvað eftir annað dundi það við af
lófataiki a’mennings, og Kamban
viar marg-kaliaður. fram.
Ojt í efni leiksins skal ekld far-
ið að sinni, en það er beizk á-
deila á þjóðfélögin, eins og þau
eru nú, og harðsnúin árás á með-
ferð yftrráðastéttarinnar á alþýð-
unni, full af mannúð og skilningi
hjartans á því, hvað rétt er og
gott.
I leiknum er í raun réttri ekki
nema eitt hlutverk, sendiherrann,
og var hann leikinn af Kamban
sjálfum, l jómandi vel. Leikur hans!
er þö frskar borinnn uppi af ö'r-
uggii smekkvísi hcidur en mikl-
um leikhæfileikum; það er ágæt-
ur kunnáttuleikur.
Af aukahlutverku num má nefne
forsætisráðberrafrú, sem ungfrú
Sigríður Björnsdóttir lék- Var
henni tekið forkumiarvel, en frek-
ar mun það þó hafa verið frá-
igangur höf. á hlutverkinu en
meðferð ungfrúarinnar á því, þó
að óaðfinnanieg væri, sem jók
fögnuð áhorfenda. Herra Gunnar
Hansen, danskur maður, sem ný-
kominn er hingað, lék umrenning-
inn afarsnoturlega, og var aðdá-
anlegt, hvað hann bar íslenzkuna
vel fram, sem ekkert kemur þó
leik hans við. Frú Kvaran fór
snoturlega með lítið hlutverk. Hr.
Öskar Borg lék tvö smáhlutverk
ágæta-vel. Önnur smáhlutverk
voru leikin rétt eins og. gerist
hér og gengur.
Leiktjöld voru ágæt og sum
þó með öðrum hætti en hér er
venja. Allur frágangur leiksviðs-
ins var og ágætur og miklu
smekklegri en hér tíðkast, og leik-
urinn sjálfur er miklu betur æfður
en hér er vani. Fyrir bragðið renn-
ur leikurinn miklu liprar yfir leik-
sviðið enn leikrit hér gera.
Það er vafalaust, að almenning-
ur munni sækja leikinn, og enn
vafálausara, að hann hafi gott af
því að leggja sér kenningar hans
á hjarta.
Jést Bnðnasoii
fimtugur.
Jón Guðnason fisksali, Berg-
staðastræti 44, er fimtugur í dag.
Hann er einn af stofnendum Sjó-
mannafélags Reykjavikur og
hvatti fyrstur manna mjög til
stofnunar þess. Hann var í stjórn
þess um skeið, 1918 til 2. jan.
1920, og endurskoðandi reikninga
þess í þrjú ár. Hann hefir verið í
fulltrúaráði verkalýðsins í Reykja-
vík og sambandsþingsmaður jafn-
an frá 1916. Hann var í samninga-
nefnd Sjómannafélagsins 1919 og
1920. Hann var forstöðumaður.
fisksölu félagsinns meðan hún var
starfrækt og hefir auk þessa
gegnt ýmsum öðrum trúnaðar-
störíum fyiir félagið. Jón er fædd-
ur í Laugardælum í Hraungerð-
ishreppi í Árnessýslu. Alþýðu-
bLaðið óskar honum hamingju.
Ameríkufarar.
Með „Gullfossi" í gær fóru hiéð-
an til Boston í Bandaríkjunum
fimm ungir sjómenn, sem unn-
ið hafa á íslenzku togurunum,.
þegar vinnu hefir verið að ta.
Þeir heita: Ástmann Bjartmars-
son, Skólavörðustíg 28, Guðm.
Þórðarson, Framnesvegi 5, Sigurð-
ur Guðmundsson, Laugavcgi 75,
Jóhannes Björasson, Hólatorgi
ættaður frá Eyrarsveit á Snæfells-
nesi, hefir tekið stýrimannspróf,
Jónas Hallgrímsson, Baldursgótu
13. Allir þessir menn hyggja til
að vinna á togurum frá Bostor..