Tíminn - 07.10.1936, Blaðsíða 2

162
fiinrs
Hverjir hafa veitt útlending-
um ,tonsessionir6 til atvinnu-
rekstrar hér á landi?
Undanfama daga hefir aðal-
málgagn íhaldsflokksins talið
það til landráða að nefna orðið
„konsession“ í viðtali við er-
lenda menn.
Hvað er það að veita útlend-
ingUm „konsession“ ?
Það er að veita erlendum
mönnum eða fyrirtækjum, að-
stöðu til að stunda atvinnu- j
rekstur hér á landi og þá j
fyrst og fremst undanþágu til j
að eiga hér fasteignir, sem j
atvinnureksturinn byggist á.
!
Nú liggur það alls ekki fyrir :
að verið sé að bjóða útlending- j
um nýjar „konsessionir" eða j
gefa þeim neitt vilyrði um
slíkt. Þvert á móti er unnið að
því af alefli af núverandi rík- j
isstjóm, að landsmenn sjálfir
verði þess megnugir að hagnýta ;
þau gæði landsins, sem enn eru
ónotuð.
Meðal annars þess vegna |
hefir verið unnið að því af
fjámiálaráðherra að takmarka
svo vörukaup til landsins, að
landsmenn þurfi ekki að þraut-
nota lánstraust sitt til að
standa skil á algengri vömút-
tekt erlendis.
En öll fíflalætin í Mbl. eru
út af því, að fjármálarðherra
hefir rætt um það við erlenda
fjármálamenn árið 1935, að til
þess að komast hjá því að veita
„konsessionir“, þurfi íslending-
ar að geta átt kost á erlendu
lánsfé í framtíðinni, ef kostn-
aðarsamt reynist að hagnýta
þau gæði landsins, sem enn eru
ónotuð.
Það má ekki nefna(!) orðið
„konsession“ erlendis, því að
þá segirMbl. að verið sé að
ofurselja verðmæti landsins!
Sumir þeir, sem lesa Mbl.
þessa dagana, ganga sjálfsagt
út frá því sem gefnu að „kon-
session“ til útlendinga, sé alveg
óþekkt fyrirbrigði hér á landi
og að Morgunblaðið og flokkur
þess hafi að minnsta kosti
aldrei látið sér slíka fjarstæðu
til hugar koma.
Tíminn telur þessvegna
rétt að rifja upp sýnis-
hom af því hvað gerzt hefir í
Eru ritstjórar Mbl. svo fá-
vísir, að þeir viti ekki eða séu
búnir að gleyma, hver afstaða
þeirra sjálfra og flokksmanna
þeirra í ráðherrastólum hefir
verið gagnvart útlendingum í
þessum efnum?
Eða hafa þessir ábyrgðar-
lausu gasprarar treyst því, að
aðrir myndu ekki þekkja sögu
þeirra í þessum málum?
Þeir halda kannske að þjóðin
sé búin að gleyma því, hvemig
íhaldsmenn gerðust leiguþý út-
lendinga í Islandsbankamálinu.
Eða því, að Jön Kjartansson
og Valtýr Stefánsson voru af
dönskum kaupmönnum ráðnir
ritstjórar Morgunblaðsins og
launað af dönsku fé til þess að
styðja þá stjórn, sem Jón
| Magnússon, Jón Þorláksson og
þessum málum á þeim tímum,
þegar íhaldsmenn höfðu völdin i
í landinu.
Magnús Guðmundsson mynd-
uðu á árinu 1924.
Eða því, hversvegna Magnús
Guðmundsson hlaut viðumefnið
„Skeljarleppur“!
En nú er Mbl. og allt þess
nánasta lið enn einu sirmi kom-
ið í gapastokkinn.
Sjálfir hafa þeir byrjað að j
tala um „konsessionir“ — al- !
gerlega að tilefnislausu.
Afstaða þeirra sjálfra til
„konsessiona11 hefir nú verið
aflrjúpuð.
Kannske þeir vilji halda á-
fram að tala um „konses-
sionir“!
Kolaverzlun
UOUB9AH ðurMRAI
KOU Ivrhlailk. SboM UB
16. febrúar 1922 er G. Evanger, norskum manni, veitt leyfi
til að hafa eignarrétt á síldarverksmiðjunni á Dagverðareyri
við Eyjafjörð. Forsætisráðherra var þá Jón Magnússon.
2. október 1922 var D. H. Bookless (brezkum manni)
veitt leyfi til að kaupa fasteign í Hafnarfirði og nota hana við
rekstur útgerðar þaðan. Forsætisráðherra var þá Sigurður
Eggerz. y |
27. febrúar 1923 var Siglufjord Sildoliefabrik (norskt fyrir- !
tæki) leyft að eiga fasteignir á Siglufirði og endurbæta þær.
Forsætisráðherra var þá Sigurður Eggerz.
25. júní 1924 var það leyft, að Landsbankinn mætti selja
„Hellyer Bro’s“ (brezku félagi) útgerðarstöðina „Svendborg^ i
Hafnarfirði. Jón Magnússon var þá forsætisráðherra.
25. ágúst 1924 er leyft að selja sama brezka útgerðarfé-
lagi bryggju í Hafnarfirði. .1. M. var þá forsætisráðherx-a.
15. septenxbei’ 1924 var The Harbour and Pier Association
í London leyft að eiga lóðir í Skildinganesslandi. J. M. var þá
I forsætisráðherra.
28. febrúar 1927 var Svensk-Islandska fryseríaktiobolaget,
Göteborg, leyft að byggja og starí'rækja fxystihús í Reykjavík
(sænska frystihúsið). Jón Þorláksson var þá forsætisráðherra.
21. rnarz 1927 var Shell í London veitt leyfi til að kaupa
lóð til olíugeymslu í Skildinganesi. Jón Þorláksson var þá for-
sætisráðherra.
Kjötlögin
brotín
Því er haldið fram af sum-
um, að kjötverðið myndi vera
alveg eins hátt og nú, þó kjöt-
verðlagsnefnd væri ekki til og
engin „kjötlög".
Þeim mönnum er gott að at-
huga eftirfarandi staðreyndir.
14. ágúst í sumar byrjaði
einn kaupmaður í Reykjavík að
selja nýtt dilkakjöt á kr. 1,60
kr. kg. Nefndin var þá ekki
byrjuð að veita sláturleyfi og
ekki farið að slátra í Reykja-
vík. Kjötið kom austan úr
sveit. Vitanlega var kaupmað-
urinn sektaður og sala stöðvuð.
Þegar slátrun var leyfð, var
heildsöluverðið 1,80 eða 20 aur-
um hæiTa, en út úr búðinni hjá
kaupmanninum 14. ágúst.
Sunnudaginn 27. sept. hring-
ir trúnaðarmaður kjötverðlags-
nefndar í Hafnarfirði, hr. Þor-
leifur Jónsson, til formanns
nefndarinnar og skýrir honum
frá, að maður í Hafnarfirði
liafi daginn áður selt kjöt á kr.
1,10 pr. kg. af fyrsta flokks
kjöti. Á mánudaginn var svo
viðkomandi yfirheyrður af bæj-
arfógeta. Kom þá í Ijós, að
kjötið var eign Sigurðar Pálma-
sonar kaupmanns á Hvamms-
tanga. Hafði hann sent bíl af
nýju kjöti til Hafnarfjarðar og
beðið — að því er borið er í
réttinum — nefndan mann, sem
þó hvorki hefir kjötbúð né
vex-zlunarleyfi að selja fyrir sig
kjötið á kr. 1,10 pr. kg. Nú er
lieildsöluverð í Hafnarfirði
1,18, en í heilum skrokkum til
ne.vtenda 1,23, og var því kjötið
?elt 13 auram undir skráðu
verði.
Sá, sem seldi, bar það fyrir
réttinum, að hann hefði selt
kjötið með þessu verði, af þvi
að Sigurður Pálmason, er átti
kjötið, hefði mælt svo fyrir, en
sjálfur kvaðst hann ekkert
vera inni í kjötsölu. Sagðist þó
hafa spurt S. P. að því, hvort
þetta væri leyfilegt og hefði
hann kveðið já við.
Sala þessi var vitanlega
stöðvuð, og verður Sigurður
Pálmason látinn svara til þessa
að lögum.
Þessi tvö dæmi ætti að vera
þeim mönnum á Suðurlandi,
sem hafa haldið að Sláturfélag
Suðurlands og Kaupfélag Borg-
firðinga, gæti haldið uppi verði
i á Reykjavíkurmarkaði, án að-
1 stoðar laga og kjötverðlags-
nefndar, glögg bending um það,
hvert kjötverð mundi verða, ef
nefndin ekki væri starfandi.
Hið síðara ætti líka að geta
sýnt mönnum, hvern hug og
vilja kaupmenn hafa á að koma
kjötinu í hátt verð fyrir bænd-
ur, þegar þeir leika það nú,
þrátt fyrir verðákvæðið, að
reyna að selja undir verði, til
að koma sínu kjöti út, þó vita
mætti, að slíkt kæmist upp, og
yrði ekki þolað.
Sérstaklega ættu bændur í
l’estur-Húnavatnssýslu að
minnast þessa næst, þegar þeir
heyfa um það talað, að kaup-
menn þar geti ekki greitt eins
hátt og kaupfélagið. Kaupfélag-
ið hefir selt sitt kjöt, sem hing-
að kemur eins og lög standa til,
en það er hætt við, að Sigux’ði
Pálmasyni hefði orðið erfitt að
gefa sama verð fyrir kjötið til
bænda og það, ef hann hefði
komizt upp með að selja þann
hluta, er hann má selja innan-
lands 13 aurum lægra. En
hverju myndi hann hafa kennt
um?
Kornræklln
Nokkrir áhugamenn í Reyk-
holtsdal í Borgarfii-ði stofnuðu
fyrir þremur árum félag með
sér til að gera tilraunir með
í kornrækt. Félag þetta nefnist
„Komræktin í Reykholti* og
befir haft með höndurn all-um-
fangsmikla starfsemi.
Hefir Tíminn nýlega átt tal
við Þórj Steinþórsson, bónda í
Reykholti um framkvæmdir fé-
lagsins, en hann skipar stjórn
þess ásamt Jóni Hannessym,
bónda í Deildartungu og Þor-
gils Guðmundsyni kennara í
Reykholti.
— Félagið tók á leigu um 14
hektara lands í Reykholti og
var sumarið 1934 byrjað á
framkvæmdum, m. a. byggð
koi’nhlaða og gerðar tilraunir
a landinu.
í fyrravor var Andrés Kj er-
ulf frá Hafursá á Fljótsdals-
héraði, er áður starfaði á til-
raunastöðinni á Sámsstöðum,
íenginn til að standa fyrir
kornræktinni. Var í fyrrasum-
a-r sáð byggi og höfrum í 10
hektára lands og var uppsker-
an rúmlega 200 tunnur. Seld-
um við hverja tunnu á 18—22
kr. til hænsna og hestafóðurs
og er markaður nægur í hérað-
ínu. Útsæði seldum við út um
land á kr. 80 tunnuna á skips-
i'jöl í Borgarnesi.
— Hvernig er uppskeran í
haust?
— Hún verður sennilega
ámóta og í fyrra. Sáð var i
ámóta stórt svæði, höfram I
um 2 hektara, en byggi í 8
hektara. Var spretta nokkuð
misjöfn, ágæt þar sem þurt var
í vor, en lakari þar sem jörð
var blautari. Er akurinn allur
fullþroska, nema þar sem síð-
ast var sáð höfrum, en von
í Reykholti
ei' um að þeir verði líka full-
þroska.
Sáð var 3 tegundum af
byggi, mest af Donnes-byggi,
sem gefur mikla uppskeru,
Solen-bygg þroskast norðar,
er öi’uggara, en gefur eigi svo
: mikla uppskeru. Guld-bygg þarf
lengri þi’oskunartíma, er tví-
raða, en hefir ýmsa kosti fram
yfir hinar tegundirnar, er m.
a. síður hætt við foki, en í of-
viðrinu í síðasta mánuði urðu
. t. d. töluverðir skaðar á ökrun-
um í Reykholti vegna þess, að
bygg fauk úr öxum. — Auk
kornræktai’innar vonx kartöfl-
: ur ræktaðar í einum hektai’a
, lands og er uppskera góð í
! nokkrum hluta landsins, þar
1 sem áður var ræktað, en
nokkru lakari í nýi’æktinni.
— Hve margir starfa að
ræktuninni ?
— 1 vor unnu að henni 4
menn í þriggja vikna tíma í
sambandi við verklegt nám-
skeið í kornrækt, en sennilega
hefðu 3 menn nægt. Akurinn
þarf lítillar umhirðu við yfir
sumartímann, en í haust starfa
6 menn að uppskerunni. Er
henni enn eigi lokið.
— Hvaða mannvirki hafa
verið gerð í sambandi við korn-
ræktina ?
— Byggð kornhlaða 10X14
m. Er loft yfir henni hálfri
auk hanabjálkalofts. Þreskivél
er höfð þar. Ennfremur hafa
veiið byggð tvö búpeningshús.
Voru þar fóðraðir s. 1. vetur 6
hestar félagsins og auk þess
teknir 8 kálfar og 80 kindur til
fóðui’s. Er fóði’að á hálmi þeim
er til fellur.
Að lokum getur Þórir þess,
að félagið hafi í hyggju að fá
sér kommyllu.
Framþróun landbúnaðar-
ins og afsetníng afurðanna
Eftir Björn Konráðsson á Vífilstöðum
Frá upphafi íslands byggðar
hefir landbúnaðurinn verið að-
alatvinnuvegur landsmanna.
Líf og líðan landsins bama hef-
ir þessvegna orðið að byggjast
á því, sem landið hefir gefið á
hverjum tíma. Um það bil sem
landið var að byggjast, er því
svo búsældarlega lýst í fomum
sagnaritum, að ekki er ástæða
til að efast um það, að land-
búnaðurinn hafi staðið með
miklum blóma langt fram eftir
öldum. En gæði landsins hverfa
smátt og smátt, skógamir eyð-
ast, veðráttan harðnar og eld-
ur og ís gera strandhögg um
sveitir landsins ýmist á víxl
eða svo að segja samtímis. All-
ar þessar þrekraunir hefir ís-
lenzkur landbúnaður orðið að
þola án þess að láta bugast. Að
sjálfsögðu hefir þetta kostað
mikla baráttu og töpin á sum-
um tímum orðið fleiri en sigr-
arnir. Það er því ekki að
ástæðulausu, þó íslenzkur land-
búnaður hafi svo að segja stað-
ið í stað fram á seinni hluta
síðastliðinnar aldar.
Um síðustu aldamót má
segja, að nýtt tímabil hefjist í
sögu landbúnaðarins. Jarðabæt-
ur vaxa meðferð búfénaðarins
batnar, félög bænda eru sett á
stofn og áhugi fyrir bætti’i
meðferð og afsetning afurð-
anna fer vaxandi. Enda er þá
farið að senda landbúnaðarvör-
ur á erlenda markaði með góð-
um árangri.
Afkomu landbúnaðarins þok-
ar þannig fram um skeið hægt
en örugglega, þar til straum-
hvörf stríðsáranna grugga svo
allt viðskiptalíf þjóðanna, að
bæði einstaklingar og heilar
þjóðir verða meira og minna
áttavilltar um afkomu sína og
efnahag. Þegar svo birtir upp
að nýju, er allt orðið breytt.
Breiðir álai’ hafa brotið sér
leiðir yfir allar viðskiptaleiðir
og venjur. Gamlir og góðir veg-
ir verða nú ófærir í einni svip-
an. Viðskipti þjóðanna torveld-
ast eða stöðvast, ekkert verður
komizt áfram viðskiptalega
nema með samningum slyngra
stjórnmálamanna og má segja,
að við svo búið standi enn þann
riag í dag.
A þessu síðasta tímabili hef-
ir þó íslenzkur landbúnaður
tekið skjótum og miklum fram-
förum. Alþingi hefir afgreitt
íjölda mörg lög síðasta áratug-
inn landbúnaðinum til handa
sem orðið hafa og verða honum
til ómetanlegs gagns. Með
jarðræktarlögunum er landbún-
aðurinn styrktur með meir en
1/2 milljón króna árlega og með
ýmsum öðrum lögum er hann
einnig styrktur um hundrað
þúsunda. Síðasta og merkasta
löggjöfin sem samþykkt hefir
verið landbúnaðinum til handa,
eru nýbýlalögin, sem afgreidd
voru frá næstsíðasta AJþingi.
Af þessu verður ljóst, að
framleiðsla landbúnaðarins
1 iýtur að vaxa hröðum skrefum
á næstu ái’um, frá þvi sem nú
ei’, ef ekkert ófyrirsjáanlegt
kemur fyrir. I þessu sambandi
verður því ekki úr vegi að at-
huga ástandið í þessum efnum,
eins og það er nú og undirbúa
nýjar leiðir sem fara verður
framvegis, r' allt á að geta
gengið með er'hegum hætti.
Sauðfjári'æktiii eða kjötfram-
leiðslan hefir lengst af lagt til
aðalútflutningsverðmæti land-
búnaðarins á undanförnum ár-
um. Flest byggðarlög landsins
Ixafa orðið að byggja afkomu
sína á þessari framleiðslu og
mun svo vei’ða enn, um skeið.
Vert er þó að veita því athygli,
að alvarlega virðist nú vera
farið að þi'engja að kjötmark-
aði, bæði á útlendum og inn-
lendum markaði. Ef ekki verð-
ur hægt að finna nýjar leiðir
til þess að auka umsetningu á
þessarj framleiðsluvöru utan-
lands eða innan — eða hvort-
tveggja — má búast við að
sauðfénaði landsmanna geti
ekki fjölgað neitt til muna á
meðan svo standa sakir.
Mjólkurframleiðslan virðist
hafa vaxið nokkuð hin tvö síð-
ustu árin og er ekki ólíklegt að
þrengingar kjötmarkaðarins
eigi eða geti átt sinn þátt í
því. En hverníg sem afstaða
þessara tveggja framleiðslu-
greina kann að vera hvorrar
til annax-ar, þá má ganga út frá
því alveg vísu, að framleiðslu-
vörar landbúnaðarins í heild
ldjóta að vaxa mjög mikið á
næstu árum.
Þau rök, sem hægt er að
færa fyrir þessu, er í stuttu
máli sagt, sú löggjöf, sem land-
búnaðurinn á nú við að búa.
Síðasta Alþingi hefir gert gagn.
gerðar breytingar á jarðrækt-
arlögunum frá 1923 meðal ann-
ars á þann veg, að það sem
áður var þar reglugerðaratriði
um st.vrk til jarðabóta, er nú
lögíest og styrkurinn auk þess
í mörgum tilfellum hækkaður
frá því sem áður var. Einmitt
þessi breyting á jarðræktarlög-
unum er ef til vill sú mikil-
vægasta og öruggasta sem
hægt var að gera bændunum
til handa. Á meðan styrkurinn
eða upphæð styrksins var ekki
lögbundinn, hafði viðkomandi
ráðherra á hverjum tíma ó-
bundnar hendur með að lækka
hann aðeins með breyting á
reglugerð og var óneitanlega
nokkur hætta á að sú leið yrði
fyr eða síðar notuð annaðhvort
í tilfelli fjárhagslegra þreng-
inga hjá ríkissjóði eða þá með
lötum .vilja ráðherrans í garð
landbúnaðarins. Bændur geta
því vegna þessara laga lagt
ennþá öruggari út á ræktunar-
brautina en nokkra sinni fyr.
Nýbýlalögin er nú verið að
byrja að framkvæma. Eftir
þeim viðtökum að dæma, sem
þau virðast mæta út um byggð-
ir landsins má búast við að þau
verði frábærlega vinsæl meðal
þjóðarinnar. Fjölda mörg önn-
ur lög sem styðja að vexti og
viðgangi landbúnaðarins vei’ða
hér ekki talin, enda eru þau
þegar orðin kunn. En af þessu
verður séð, að á meðan svo er
búið að landbúnaðinum frá lög-
gjafarþingi þjóðarinnar hlýtur
framleiðsla hans að vaxa hröð-
um skrefum.
Eins og áður er getið er helzt
útlit fyrir að vöxtur landbún-
sðarins á næstu árum komi
mest fram í aukinni mjólk og
mjólkurafui’ðum. Af þessu leið-
ir að ekki verður hjá því kom-
izt að mæta þessari aukningu