Tíminn - 07.10.1936, Blaðsíða 3

TÍSSfWS!
163
Svar til Jóns á Laxamýri
Jón Þorbergsson á Laxamýri
fer aftur af stað í blaðinu
„Framsókn“ 4. júlí s. 1. í þeim
tilgangi að reyna að svara
greinum mínum í Tímanum um
hann og búnaðarþingsfulltrúa-
kosninguna í fyrravor. Er þessi
grein J. Þ. öll einn hrærigraut-
ur af hugsunar- og rökvillum,
kryddaður með lastmælum og
illyrðum. En svo er að sjá sem
J. Þ. sé það fyrirmunað að „slá
sér upp“ með þessháttar orð-
færi, þegar rökin þrýtur, því
hann þrástagast ailtaf á sömu
iJlyrðunum, og er laus við að
vera nokkuð frumlegur. „Mörð-
urinn“, „Marðar-skrif“, „net
ósannsöglinnar“, „gæta lyginn-
;nnar“, „rógur og blekkingar“,
o .s. frv. Slík hugtök ásamt tih
efnislausum, meiðandi fullyrð-
ingum eru uppistaða greinar-
innar. Ég býst við, að ýmsa þá,
er greinina lesa og lítt þekkja
til J. Þ. eða þeirrar miklu bar-
áttu, sem hann hefir háð, fyrir
endurkosningu sinni til búnað-
arþings, hver veit hvað lengi,
reki í rogastanz við lestur þess-
arar greinai’, en þeir sem kunn-
ugir eru, vita í því sambandi
eina afsökun eða a. m. k. skýr-
ingu á þessari dæmalausu rit-
smíð. J. Þ. hefir beðið endan-
legan ósigur, hann er endan-
lega fallinn. Honum hefir verið
vikið frá sem fulltrúa þing-
eyskra bænda á búnaðarþingi.
Og J. Þ. telur, að ég eigi mesta
sök á þessum ósigi’i hans, hann
finnur ekki, að það er breytni
hans sjálfs og takmarkaðir
verðleikar, sem fyrst og fremst
-hafa valdið falli hans. Þetta sér
hann ekki, en snýst nú gegn
mér með svo mikilli bræði, að
hann missir alla stjóm á penna
sínum. Þessvegna sé ég í gegn
um fingur við J. Þ.
Grein hans læt ég að mestu
ósvarað, enda svara slík skrif
sér jafnan sjálf, þó er það at-
riði í okkar deilu, sem ég neyð-
ist til að gera meiri skil en ég
þegar hefi gert. Ég hefi í fyrstu
grein minni sagt frá grunsam-
legri vinnu J. Þ. á bak við tjöld-
in, sem lyti að því að stuðla að
c-ndurkosningu hans. „Af ein-
skærri hlífð“ við J. Þ. eins og
með sérstökum ráðstöfunum
til afsetningar á innlendum
markaði, því eins og nú standa
sakir má svo heita að útlendur
markaður sé nú lokaður fyi’ir
þessar vörur. Það eru þessvegna
ekki önnur úrræði en að búa
svo um með löggjöf að þessar
vörur verði notaðar í landinu
sjálfu.
Ef nokkur maður efast um
að svo fari með aukning fram-
leiðslunnar á næstu árum eins
og hér er gert ráð fyrir er auð-
velt að færa fram sannanir,
sem ekki verða véfengdar. Á
síðastliðnum áratug mun hið
ræktaða land hafa aukizt um
eða yfir 10 þús. hektara á öllu
landinu. Af þessu landi má
ætla að geti fengizt um 400
þús. hestburðir af töðu eða fóð-
ur fyrir að minnsta kosti 10
þús. kýr. Það má því óhikað
gera ráð fyrir að næsti áratug-
ur verði enginn eftirbátur með
afköstin í þessum efnum. Að
vísu má gera ráð fyrir, að eitt-
hvað af ræktunarframkvæmd-
um næstu ára færist yfir á
aukna ræktun matjurta vegna
löggjafar um þau efni frá síð-
asta Alþingi, en tæplega mun
ég áður hefi sagt, hefi ég hing-
að til látið vera að leggja fram
sannanir fyrir þessum ummæl-
um, en úr því hann hvað eftir
annað heimtar þessar saimanir
birtar tel ég mig ekki geta hlíft
lionum við þeim lengur. Eins
og ég áður hefi sagt og sann-
að, boðaði J. Þ. til umræddrar
kosningar vorið 1935 á ólögleg-
um tíma og svo skyndilega að
fulltrúaval í hreppabúnaðarfé-
lögunum gat ekki farið fram
með tilliti til kosningarinnar.
líosningin skyldi koma mönn-
um á óvart, af ásettu ráði og
í ákveðnum tilgangi. 5. marz
1935 ritar J. Þ., formaður Bún-
aðarsambands Þingeyinga, for-
manni Búnaðarsambands Norð-
ur-Þingeyinga bréf*), um ýms
málefni og viðskipti Búnaðar-
sambandanna, m. a. boðar hann
formanni B. N. Þ. fundinn 26.
apríl og kosningu búnaðar-
þingsfulltrúans og segir enn-
fremur: „Ég ætla að trúa þér
fyrir því, að ég legg áherzlu á
það að komast aftur á búnaðar-
þing eða að verða endurkosinn
... Ég bið þig að hafa hægt um
þetta til fundarins, þótt ég
treysti því, að þú verðir mér
innanhandar í þessu efni við
fulltrúa úr N-sýslunni og er á
kosningahólminn kemur“**).
Til samanburðar við þetta er
einkennilegt að lesa það, sem J.
Þ. skrifar í „Framsókn“ 4. júlí
s. 1. Þar segir hann: „Ég hefi
unnið fyrir Búnaðarsambandið
nær 8 ár, án þess að stofna til
nokkurrar starfsemi „á bak við
tjöldin. Enda er svo fyrir að
þakka, að mér hefir tekizt að
standa utan við allt baktjalda-
makk um dagana og aldrei
dottið í hug að skreyta mig
með þeim tjöðrum, sem „mörð-
urinn“ Bjöm Haraldsson not-
ar“. J. Þ. kallar það ekki bak-
tjaldamakk, þó hann biðji for-
mann B. N. Þ. að vera sér „inn-
an handar við fulltrúana" og
styðja sig á „kosningahólmin-
um“, um fram allt leynilega. J.
*) Bréf þetta er að finna meðal
annara skjala búnaðarsambands-
ins, sem afhent voru núv. for-
manni..
**) Auðkennt hér. — B.H.
það þó verða til þess að draga
úr framkvæmdum túnræktar-
innar neitt til muna.
Ef ræktunarmálin þróasc
þannig fram næsta áratuginn
eins og hér hefir verið bent á
að framan, bendir allt til þess
að kúaeign landsmanna muni
aukast að minnsta kosti um 10
þús. á sama tíma. Ég skal
skjóta því hér inn í gamans, að
á ferð minni um Noreg síðast-
liðið vor, lét norskur Islands-
vinur, sem vel fylgist með mál-
um hér, svo um mælt við mig í
gamni að svo liti út sem ís-
lenzku blöðin hefðu legið í
bleyti í mjólk undanfarna
mánuði. Ef svo skyldi fara um
aukning mjólkurframleiðslunn-
ar hér á landi eins og hér er
gert ráð fyrir, mætti ætla að
betur yrði farið að blotna í
blöðunum að 10 árum liðnum.
Þetta aukna mjólkurmagn,
sem nema myndi um 20—30
milj. lítra á ári yrði að afsetja
sem unnar afurðir. Það svarar
til þess að úr því fengist um
1000 smálestir af smjöri eða
um 1 milj. kg. Reiknað til verð-
mætis yrði það um eða yfir 3
milj. króna.
Þ. þvær hendur sínar í ákafa,
en hætt er við að glamrið og
stóryrðin reynist léleg sápa við
handaþvottinn. Þá vill J. Þ.
halda því fram, að gegn sér
sem búnaðarþingsfulltrúa hafi
verið háður pólitískur andróður
og þessvegna hafi hann fallið.
Allir kunnugir munu sammála
um það, að svo hafi ekki verið.
í fyrra svari sínu í Framsókn
íordæmir hann þá, sem reyni
að gera búnaðarfélagsskapinn i
landinu pólitískan (þörf ádrepa
fyrir samflokksmenn hans). En
hversu hreinn er skjöldur hans
sjálfs 1 þessu efni? J. Þ. og
bróðir hans hafa verið fram-
bjóðendur ákveðins stjórn-
málaflokks í suðursýslunni. Og
hver er þessi maður, sem hann
rítar bréfið sæla, formaður B.
N. Þ.? Það er fiambjóðandi
sama flokks í norðursýslunni.
I bréfinu brýnir hann samherj-
ann með því að nefna stjórn-
málamann, sem flokkur þeii-ra
átti í höggi við, til þess að vera
sér „innan handar“ við þá, sem
atkvæðisréttinn hafa og veita
sér lið á hann. J. Þ. skorar á
samherja sinn að láta B. N. Þ.
veita ríflega fé til ferðakostn-
aðar fulltrúa og annara, er sæki
fundinn og skorar á hann að
koma sérstaklega með „betri
bændur" á fundinn.
Engum, sem bréfið les,
blandast hugur um að það er
pólitískt og gegnir furðu, að
maður, sem telst fyrirliði á
sviði opinberra mála, skuli sem
slíkur láta annað eins plagg frá
sér fara. Bréf þetta er ritað 5.
mars 1935, eins og áður er sagt.
Það er frumkvæði þeirrar
snjöllu hugmyndar J. Þ. að hafa
fundinn 26. apríl 1935, ári áð-
ur en löglegt var. Þegar í þessu
bréfi, talar J. Þ. fyrir kosn-
ingu sinni, sem pólitísku áhuga-
máli. Leynt skal það að vísu
fara, en frá hans hlið skal kosn-
ingin þó vera pólitísk, fylgið
pólitískt, og fyr.'r því eru marg-
ar fleiri sannanir en þetta bréf.
En J. Þ. ber sér á brjóst. Hann
segist alltaf hafa reynt að
sporna gegn því, að pólitík
kæmist inn í búnaðarfélags-
skapinn í landinu, en ríkis-
stjói-nin og hennar fylgifiskar
stnndi þar í vegi.
Vesalings Jón. Finnst þér nú
sjálfum þetta ekki dálítið vafa-
samt hjá þér? Þær tilbúnu
sakir, sem þú hefir borið á mig
og aðra, sem ekki vildu endur-
kjósa þig, hafa nú sannast á
þig sjálfan. En þú mátt sjálf-
Á undanfömum árum hafa
hráefni til smjörlíkisgerðar ver-
ið flutt inn í landið fyrir allt
að 1 milj. króna árlega. En
framleiðsla alls smjörlíkis í
landinu mun nú nema um 1200
smálestum árlega eða svo að
segja sömu upphæð eða rétt-
ara sagt sama þyngdarmagni
eins og smjörið verður úr því
aukna mjólkunnagni, sem um
getur að framan. Það liggur því
nokkurnveginn í augum uppi,
að vegna framleiðslunnar og
vegna þjóðarinnar allrar verð-
ur að gera þær ráðstafanir, að
jafnóðum og smjörframleiðsl-
unni þokar áfram í landinu,
verði smjörlíkið látið víkja af
markaðnum.
Það liggur nú að sjálfsögðu
fyrir næsta Alþingi að ráð-
stafa þessum málum með nýrri
löggjöf. Á næstu 10 árum ætti
þessi löggjöf í nánu samstarfi
við hinn vaxandi landbúnað að
geta komið þvi til leiðar að ís-
lenzkt smjör kæmist að hvers
manns borði í stað smjörlíkis.
Það yrði hin eðlilegasta fram-
þróun fjárhagslega, menningar-
lega ag heilbrigðislega séð fyr-
ir alla íslenzku þjóðina.
um þér um kenna, ef þér svíð-
ur undan þinni eigin svipu.
Greinar þínar hafa verið
kryddaðar með ýmsum dylgj-
um í minn garð, sem ekkert
snerta það mál, sem um hefir
verið rætt. M. a. segir þú, að
Suður-Þingeyingar muni kann-
ast við mig í sambandi við með-
ferð á óskilafé. Og þú lætur í
það skína, að sú meðferð hafi
máske verið í meira lagi at- j
hugaverð. Ég veit ekkert hvað
þú átt við með þessu, því ég
hefi aldrei iiaft óskilafé til með- '
ferðar fyrir Suður-Þingeyinga. ■
Eins gasprar þú út í bláinn um
fjallskilamál og vegamál. —
i Hvorki kunnugir eða ókunnugir
| vita hvað þú ert þar að fara
! og þú sjálfur þó líklega allra
| sízt. Björn Haraldsson.
Opid brél
tíl Árna Jakobssonar
1 17. tbl. ,,Framsóknar“ í ár
birtist grein eftir þig, er nú
nefnir Stefnusvikin og Fi’am-
sóknarflokkurinn. Segir þú það
tilgang þeirra lína, „að sýna
og sanna að Framsóknarfl.
er genginn frá sínu fyrra hug-
sjónastaifi og er á leið til að
verða niðurrifsflokkur sauð-
fjárræktarlandbúnaðarins“. —
Þó að þetta væri mjög þung á-
sökun á alla Framsóknarmenn í
landinu, og þó greinin væri
ekki óliðlega skrifuð, virtist
mér og fleirum ekki þær sann- I
anir færðar fyrir þessu í grein i
þinni, að mikil ástæða væri til
að svara henni, og ásökunin að
öðnx leyti sú fjarstæða, að um
hana þurfi ekki að rökræða; og
lét ég hana því af skiptalausa.
En um það leyti sem þín grein
kom út, skrifaði ég í „Tímann“
nokkur orð um gengismál. Er
svo að sjá í greinarköflum frá
þér, sem birtast í 31.—33. tbl.
Framsóknar, að þú takir grein
mína sem svar til þín og helg-
ar mér þar einn kafla. Ég
ákvað þá strax að senda þér
nokkrar línur, ekki svo mjög
af því að ég teldi mig þurfa að
svara því sem þú beinir að mér
sérstaklega, heldur vegna þess
að mér virðist að greinar þínar
og málsmeðferð benda ömur-
lega til þess, sem ég áður hafði
tekið eftir, að flestir þeir, sem
ganga erinda Bændaflokksins
svokallaða vinna sér til minnk-
unnar. Vopnaburður þeirra og
bardagaaðferðir eru með þeim
hætti, að þeir hljóta að teljast
minni menn eftir en áður. Á
þetta vildi ég benda þér, úr því
þú snerir þér persónulega að
mér og mínum málum, en bið
velvirðingar á því að sumar-
annir hafa valdið því, að þetta
hefir dregizt þar til nú.
Ásökun þá til Framsóknar-
flokksins, sem ég gat um í
upphafi, byggir þú á því, að
hann vilji ekki lækka gengið og
þannig útvega bændum fullt
framleiðsluverð fyrir afurðir
þeirra, en þó aðallega á því, að
hann hafi gert Steingrím bróð-
ur minn að búnaðarmálastjóra,
en hann hafi, að því er þú seg-
ir, lýst því yfir, að „ekki sé
hægt að lifa á sauðfjárrækt hér
á landi“ og „að það sé orðið of
dýrt að viðhalda og auka dreif-
býli landsins, það svari ekki
kostnaði að styrkja það, því
þar sé fólki ekki unnt að lifa
því menningarlífi, sem nútíma-
líf heimtar“.
Um fyrra atriðið er það að
segja, að gengislækkun hefir
aldrei verið stefnumál Fram-
sóknarfl. eða nokkurs annars
flokks. Hitt hefir verið og er
enn stefnuskrármál Framsókn-
arflokksins að vinna að öllu því
sem landbúnaðinum er til heilla,
og þá auðvitað fyrst og fremst
því, að hann geti orðið arð-
vænlegur atvinnuvegur, svo
bændur fái „framleiðsluverð"
fyrir afurðir sínar eins og ýmsir
crða það. En nú er einmitt
deilt um það, hvort gengislækk-
un ein út af fyrir sig geti ork-
að nokkru verulegu um þetta.
Blað þess flokks, sem þú ert nú
að ganga á mála hjá, segir að
ekki þurfi annað „en finna út
hvert framleiðsluverðið er og
skrá gengið samkvæmt því“,
með því sé „unnt að tryggja
íramleiðendum meðaltalsfram-
leiðsluverð" og sömuleiðis, að
það sé engin „réttmæt ástæða
til skattahækkunar, vaxta-
hækkunar né kauphækkunar bó
gengið yrði réttilega skráð“
(„Framspkn" 23. tbl. 1936). ---
Þessa skoðun virðist þú hafa
líka, en hvorki þú né blaðið
reynir til að sanna þetta. 1
þeim kafla síðari greinar þinn-
ar, sem á að vera svar til mín,
gerir þú ekkert til að afsanna
það, sem ég bendi á að allir
hðir framleiðslukostnaðarins og
þar á meðal þessir þrír áður-
töldu muni hækka að krónu-
tölu hlutfallslega eftir því sem
\erðgildi hennar minnkar. En
við skulum athuga staðhæfing-
una um að ekki þurfi annað en
skrá gengið réttilega til þess
að bændur fái framleiðsluverð
fyrir t. d. kjöt sitt og hvernig
þurfi að skrá það til þess. —
Þið í Þingeyjarsýslu munuð
hafa fengið síðasta ár 94 aura
fyrir kg. af dilkakjöti, en þú
segir að framleiðsluverð sé kr.
1,30. Nú ber öllum saman um,
að aðkeypt efni muni hækka að
krónutölu jafnmikið og kjötið
ykkar, fengist fleiri krónur fyr-
ir það vegna gengislækkunar,
og það er vafalaust. Nú mun sá
kostnaðarliður vera —2/s af
öllum framleiðslukostnaði í
fiestum sauðfjárræktarhéruð-
um landsins og þarf þá að
lækka gullverð krónunnar nið-
ur í i/2—V3 af því, sem nú er
til þess að „framleiðsluverð“ fá-
ist þó kaupgjald, vextir og
skattar séu óbreyttir að krónu-
tölu. En trúir nokkur því, að
hægt sé að lækka kaup ofan í
einn þriðja þess, sem nú er,
eða að lánsstofnanir komist af
með að fá i/3 af þeim vaxta-
tekjum, sem þær hafa haft, þó
vaxtagreiðslur til útlanda hald-
ist óbreyttar, eða ríkið geti allt
í einu komizt af með brot af
þeim tekjum, sem það hefir
liaft. Ég veit að þú trúir því
ekki og ritstjóri Framsóknar
ekki heldur. Og það kalla ég að
glamra um málin að slá fram
staðleysum án þess að trúa
þeim sjálfur.
Og það tel ég illt verk að
lelja bændum trú um að geng-
islækkun sé einhver sá lífs-
elixír, sem einn nægi til þess
að rétta hag bændastéttarinn-
ar, því það er margt fleira sem
til þarf. Því skrifaði ég grein
mína, að ég vildi benda þeim á,
að vafasamt væri gagn þeirra
af henni, en tók hitt skýrt
fram, að ef það virtist ljóst, að
framleiðendur hefðu verulegan
hag af gengislækkun væri hún
sjálfsögð, og þar var ég í fullu
samræmi við stefnu og starf
Framsóknarfl. Og þýki þér og
öðrum hann vera seinn til
framkvæmda í því máli, eru
fleiri sekir, því sé það synd af
Framsóknarfl. að vinna ekki að
því nú að fella krónuna, var
það glæpur af þeim mönnum,
sem þú ert nú að segja þig í
flokk með, að gera það ekki,
þegar þeir voru við stjórn, og
afurðaverð bændanna var mik-
ið lægra en nú. Ég get ekki
skilið hvernig þú getur treyst
þeim mönnum, sem segjast
þekkja öruggt ráð til að útvega
bændum framleiðsluverð afurð-
anna, en horfðu fyrir stuttu,
þegar þeir höfðu völdin, að-
gerðalausir á að bændur fengu
ekki helming þess, að þeirra
eigin áliti.
En aðaládeilan er í sambandi
við val Steingríms Steinþórs-
sonar sem búnaðarmálastjóra,
og þar fer þér þannig, að þú
slítur orð hans úr samhengi,
svo þau fá allt aðra merkingu,
og byggir svo ádeilu á hann og
flokkinn á því. Þó lestu senni-
lega „Framsókn“ og þar voru
þau birt, orðrétt þó undarlegt
sé, í vetur. Hann segir í hinum
tilvitnuðu ummælum. „Eins og
nú horfir er ekki hægt að búa
við sauðfé hér á landi“. Þegar
hann skrifar þetta,. fáið þið í
Þingeyjarsýslu víst rúma 50
aura fyrir kg. af kjöti. Þú segir,
að þið þurfið 130 aura. Er það
þá goðgá að segja, að ekki sé
hægt að búa við það, og ert þú
ekki sammála honum í því efni.
En trú Steingríms á sauðfjár-
búskapnum sést bezt á því, að
jafnframt ber hann fram frv.,
sem á að koma af stað nýju
landnámi í sveitum landsins,
sem engu síður á að byggjast á
sauðfjárrækt en kúa. 1 því fr\T.
eru gerðar meiri kröfur til rík-
isins um styrk til landbúnaðar-
ins en nokkru sinni fyr, og
þetta frv. hefir Framsóknarfl.
borið fram til sigurs. Gengur
þú úr Framsóknarfl. aðallega
vegna þess, að hann stuðlar að
því, eftir því er þú segir, að sá
maður er látinn vinna fyrir
landbúnaðinn, sem gert hefir
miklar kröfur um styrk honum
til handa og er bjartsýnn á
framtíð hans þó hart sé í ári.
Þá telur þú það stórámælis-
vert að benda á það að „afdala-
kot og heiðarhreysi“ eigi að
leggjast í eyði. Það er vitan-
lega teygjanlegt hvað kalla má
„kot“ og „hreysi“, en langt er
gengið, þegar á að láta þau
lieiti ná til Víðikers í Bárðar-
dal, eins og þú gerir. Þeirrar
jarðarinnar, sem að öllu sam-
antöldu er hæst metin í þeirri
sveit stórbýla og að landverði
er með þéim hæstu. En eigum
við að deila um, hvort stórtjón
sé þó Stóriás í sömu sveit færi
í eyði? Þar lá snjórinn stund-
um við baðstofugluggana fram
í júnímánuði og bóndinn varð
að bera útheyið vott á bakinu
úr mýrinni, á skíðum af því
hún var engri skepnu fær. Ég
held það sé enginn skaði, þó
menn slíti sér ekki út á því
líku, ef sveitabyggðin þéttist
þar sem lífsbaráttan er léttari.
Og ég get ekki stillt mig um
að minna þig á, þegar konan
i Stóraási varð úti, og lá við
að dóttir hennar yrði það líka,
af því þær voru að reyna að
bjarga sauðfénu þegar bylur
skall á, en bóndinn var ekki
heima og ókleift að fá aðstoð
annara vegna einangrunar.
Slíkt getur gerzt á afskekkt-
um heiðarbýlum, en naumast í
þéttbýlinu, og það er stefna
Framsóknarfl. að spoma við því
að slíkar sorgarfréttir fæli
menn frá því að búa í sveitum
landsins. Og þó betri jarðir séu
en Stóriás, sé ég ekkert eftir,
þó þær hætti að byggjast, þeg-
ar þær eru mjög afskekktar, ef
jafnframt rísa upp nýbýla-