Tíminn - 14.10.1936, Blaðsíða 1

^fgxeifcskt
09 tuníjeinna §afnatötc. 16
(Simt 2353 — í>63tf)ó*'f 961
(^jalbbagi
klo5»<n» i| 1 )An1
Átganflutittn (oatat 7 ft.
XX. ár.
Reykjavík, 14. október 1936.
43. blað.
Loddý rarækt
Frá því er verzlunarviðskifti
hófust fyrir alvöru hefir grá-
\ara jafnan verið verzlunar-
vara. Virðast loðskinn því eiga
öruggan markað og öruggari en
ýmsar aðrar vörur.
Þegar veiðitæknin færðist í
aukana, þvarr mjög framboðið
á grávöru. En þá hófst loð-
dýraræktin. Þessi tiltölulega
nýi atvinnuvegur er orðinn
stórfelldur þáttur í búskap ein-
f.takra þjóða. Einkum eru það
norðlæg lönd, sem talin eru að
standa vel að vígi um þessa
framleiðslugrein.
Mættu afrek Norðmanna á
þessu sviði vekja athygli hér á
landi, en þeir hafa á sárfáum
árum gert loðdýraræktina að
einni megin framleiðslugrein
norska landbúnaðarins.
\* 2 3 * * * 7erðmæti útfluttrar grávörii
frá Noregi 1931 var 2,3 millj.
króna, en 1935 var það komið
upp í 23 milljónir. En verðmæti
allrar loðdýraframleiðslunnar
þetta ár nam 30 millj. kr.
Til þess að gera mönnum
skiljanlegt hvert afrek Norð-
menn hér hafa unnið, má geta
þess til samanburðar, að öll
framleiðsla á stórgripakjöti í
landinu er talin 5 milljónum
króna meira virði samtals en
framleiðsla loðdýraræktarinnar,
en öll framleiðsla sauðfjáraf-
urða, smjörframleiðsla mjólk-
ur og rjómabúa, og eggjafram-
leiðsla var hver um sig miklu
lægri að verðmæti en loðdýra-
framleiðslan.
0g enn vekur það sérstaka
eftirtekt, að af þessum 23
millj. króna, sem grávöruút-
flutningurinn frá Noregi nam í
fyrra, voru 21 millj. fyrir að-
eins eina tegund loðskinna,
silfurrefaskinn.
Við munum standa flestum
betur að vígi með refarækt.
Náttúruskilyrðin eru góð. 0g
engir munu standa betur að
vígi um fóðuröflun handa ref-
um en við. Við höfum hlut-
fallslega mikla kjötframleiðslu
og þar af leiðandi æði mikið af
úrgangskjöti. Þá mun hrossa-
uppeldi svara kostnaði í sum-
um sveitum í þeim tilgangi, að
nota það til refafóðurs. Hval-
veiði er hafin að nýju hér við
land og kjötið selt til Noregs,
einmitt til refaeldis.
Enn er selurinn sem t. d.
við sumar stórárnar á Suður-
landi liggur í hundraðatali til
lítilla eða engra nota, en spillir
hinsvegar silungsveiði til mik-
illa muna. Og loks er okkar
sérstaklega góða aðstaða við
öflun sjávarfangs, en það er
einn aðalliðurinn í kostnaði við
öflun refafóðurs.
Hin knýjandi þörf um bætt
og aukin lífsskilyrði í sveitum
landsins, jafnhliða þörfinni á
fj ölbreyttari útflutningsvörum,
hlýtur að orka því, að þegar á
næsta Alþingi verði sett lög-
gjöf sem veiti þeim vísi, sem
hér er upp kominn til loðdýra-
ræktar öflugan stuðning, svo
sem með því að tryggja að
þau ein loðdýr verði höfð til
undaneldis, sem eru af góðum
og verðmætum stofni, að út-
vegaður verði erlendur sérfræð-
ingur til leiðbeiningar um loð-
dýrarækt, að greiða fyrir því
að unt verði að flytja til lands-
ins valin loðdýr til undaneldis,
og þá jafnframt gjört að skil-
yrði að sikpulagi verði komið
á sölu gi’ávöru.
Arangur Norðmanna er þeg-
ar orðinn svo mikill, að við
höfum ekki efni á því að hefj-
ast ekki handa meir og betur
en orðið er um þennan nýja
atvinnuveg, sem virðist eiga
hér öll hin beztu vaxtar- og
I þrifaskilyrði.
| Löggjafinn hefir greitt fyrir
j auknum iðnaði hér á landi m.
; a. með því, að ákveða að iðn-
íyrirtæki í sérhverri nýrri iðn-
grein skuli útsvarsfrjálst og
skattfrjálst um þriggja ára bil.
Virðist ástæða til að fara
sömu leið, þegar verið er að
koma upp nýjum atvinnuvegi,
eins og t. d. loðdýrarækt.
Það hefir verið sagt um ís-
lenzka bændur, að þeir væru
fyrri til en stéttarbræður þeirra
í öðrum löndum, að tileinka sér
nýjungar í atvinnuháttum. Er
vonandi að þetta reynist sann-
mæli, þegar um er að ræða
nýjar framleiðslugreinar, sem
allt bendir til að geti haft
mikla f járhagsþýðingu fyrir at-
vinnuveg þeirra, svo sem refa-
ræktina.
Deílan um íaga-
prófessors-
embættíd
Svo sem kunnugt er hefir
staðið allmikill styrr að undan-
förnu út af veitingu ísleifs
Árnasonar fyrv. fulltrúa, á pró-
fessorsembætti, sem laust var í
lagadeild háskólans. Háskóla-
kennarar lagadeildar, þeir Ólaf-
ur prófessor Lárusson og
Bj arni Benediktsson hafa báðir
i sameiningu birt skýrslu um
málið, og ísleifur Árnason
svarað henni með skýrslu frá
sinni hálfu.
Ég ætla mér eigi að fara að
dæma um það út af fyrir sig,
hvor umsækjendanna um há-
skólakennaraembættið myndi
reynast betri og happasælli
kennari, því mér er alls ókunn-
ugt um kennsluhæfileika þeirra.
Mér er kunnugt um að báðir
eru vel gefnir menn og betur
að sér í lögfræði, heldur en
flestir aðrir yngri lögfræðinga
vorra, en því verður eigi neit-
að, að Isleifur Ámason hefir að
baki sér miklu lengri reynslu
sem starfandi lögfræðingur í
erfiðri stöðu — dómasamningu
við stærsta dómaraembætti
landsins — heldur en hinn,
enda er Gunnar allmikið yngri
maður. En það er eitt lögfræð-
islegt atriði, sem ég hefi eigi
séð hreyft að neinu verulegu
leyti í „barátturitum“ málsins
og vil því benda á.
| Ifáskólakennarar telja að
| kennslumálaráðherra hafi brot-
ið á þeim rétt samkv. 9. gr. há-
j skólareglugerðar frá 9. okt.
Framh á 4. sóðu.
A víðavangi
Meira freðkjöt til Englands.
Ríkisstjómin hefir unnið að
því undanfarið og einkum nú í
sumar, að fá rýmkað um inn-
flutning á fiski og frosnu kjöti
til Englands.
Hefir ríkisstjórninni nú bor-
izt tilkynning um það frá
brezkum stjórnarvöldum, að
leyfður verði á þessu ári inn-
flutningur á skipsfarmi af
frosnu kjöti fram yfir það inn-
flutningsmagn, sem gildandi
samningar hafa heimilað.
Jafnframt hefir það orðið að
samkomulagi við brezku stjóm-
ina, að sendimenn færu héðan
nú þegar, til viðræðna um
nýjan viðskiptasamning milli
íslands og Bretlands.
Viðskiptajöfnuðurinn
fer stöðugt batnandi.
Samkvæmt bráðabirgðaskýrsl-
um Hagstofunnar nam verð-
mæti innfluttra vara í septem-
bermánuði 4 milj. 498 þús. kr.
En þar ber að draga frá 1 milj.
251 þús. kr. innflutning vegna
Sogsvirkjunarinnar. Samsvar-
andi innflutningur í sept. í
fyrra 2 milj. 977 þús. kr.
Heildarverðmæti innflutnings
á árinu til septemberloka er 31
milj. 30 þús. kr., en þar frá
ber að draga innflutninginn
vegna Sogsvirkjunarinnar og
til rafveitu á ísafirði og Siglu-
firði samtals 1 milj. 619 þús.
kr. Nemur því vöruinnflutning-
urinn raunvemlega á þessum 9
mánuðum 29 milj. 411 þús. kr.,
en var á sama tíma í fyrra 32
milj. 632 þús. kr.
. Verðmæti útfluttra vara í
septembermánuði er samkvæmt
bráðabirgðaskýrslunum 7 milj.
53 þús. kr., en var 6 milj. 340
þús. kr. í september í fyrra.
V erðmæti útfluttra vara
samtals á árinu til september-
loka er 33 milj. 200 þús. kr., en
var 29 milj. 748 þús. kr. á
sama tíma í fyrra.
Verzlunarjöfnuðurinn um síð-
ustu mánaðamót hefir sam-
kvæmt framansögðu verið hag-
stæður, sem nemur 3 milj. 789
þús. kr., en var óhagstæður um
2 milj. 884 þús. kr. um sama
leyti í fyrra.
Verzlunarjöfnuðurinn um síð-
ustu mánaðamót er því 6 mi!j.
673 þús. kr. hagstæðari en um
sama leyti í fyrra.
Viðleitni ríkisstjórnarinnar í
gjaldeyrismálum miðar þannig
iafnt og þétt í áttina. Og illa
gengur Ólafi Tliors að standa
við „stóru orðin“ frá eldhús-
degi 1935, um það, að inn-
flutningstakmarkanirnar hafi
engin áhrif haft og fjármála-
ráðherrann standi í „fordyri
helvítis".
Fundir
í Norður-Þingeyjarsýslu.
Gísli Guðmundsson alþm.
kom heim um 20. sept. frá
íundahöldum í Norður-Þingeyj-
arsýslu. Hélt hann alls 8 fundi
í kjördæminu: Á Grímsstöðum
á Fjöllum, Snartastöðum i
Núpasveit, Lundi í öxarfirði,
Keldunesi í Kelduhverfi, Sval-
barði í Þistilfirði, Þórshöfn, j
Raufarhöfn og Harðbak á
Sléttu. Síðasti fundurinn, á
Harðbak, var haldinn eftir j
ósk vegavinnumanna, sem þar ;
voru að verki við Raufarhafn-
arveg, og gerðu þeir hlé á
vinnu hluta úr degi, til að geta
hlýtt á skýrslu þingmannsins
um landsmál.
Fundirnir voru yfirleitt vel
sóttir og sumstaðar ágætlega.
Fjölmennást var í Keldunesi og
v Þórshöfn á Langanesi. A
Keldunesfundinum var sam-
þykkt í einu hljóði ályktun um
að lýsa yfir fullu trausti á rík-
isstjórninni og þingmanni kjör-
dæmisins. Og á Þórshöfn var
samþykkt eftirfarandi ályktun,
sömuleiðis í einu hljóði:
,Fundurinn þakkar alþingis-
manninum, Gísla Guðmunds-
syni, störf hans fyrir kjördæm-
ið og vottar honum fyllsta
traust“.
Á Raufarhafnarfundinum var
samþykkt eftirfarandi ályktun:
„Fundurinn vottar þing-
manni kjördæmisins, ásamt
ríkisstjórninni, fyllsta trau3t
sitt og þakkir fyrir þær um-
bætur, sem hann hefir unnið
að í þessum hluta kjördæmis-
ins“.
Var þéssi yfirlýsing sam-
þykkt einróma á fundinum. En
á Raufarhöfn var talið, að
Sveinn Benediktsson hefði átt
mest fylgi um síðustu kosn-
ingar.
Á flestum fundunum voru
samþykktar ýmsar tillögur í
innanhéraðsmálum, þar á með-
al um hafnarbætur á Þórshöfn
og Raufarhöfn, og fjárframlög
til Kópaskersvegar og til ruðn-
ings á öxarfjarðarheiðjfS
Stjórnarandstæðingar höfðu
sig yfirleitt ekki í frammi við
umræður á fundum þessum.
Heimdellingar búast við,
að íhaldsflokkurinn
klofni í þrennt.
Nýlega var haldinn fundur í
i'éiagi ungra íhaldsmanna(Heim
dalli) í Rvík. Átcu þeir Thor
Thors og Gunnar Thoroddsen
að hafa framsögu á fundinum.
Skyldi annar þeirra tala um
vetrarstarfsemi félagsins, en
hinn gefa „yfirlit um stjórn-
málin.“
En eftir því, sem einn fund-
armanna hefir tjáð Tímanum,
snerust umræðurnar að miklu
I.eyti
um yfirvofandi klofn-
ing í Sjálfstæðisflokkn-
um og með hverj-
um hætti sá klofn-
ingur myndi verða.
Það virtist vera nokkuð
áberandi skoðun á fundinum,
að klofningurinn hlyti að
verða í næstu framtíð, og að
hann myndi verða vegna á-
greinings, sem upp væri kom-
inn um það, hvaða bandamenn
flokkurinn aðallega ætti að
tryggja sér fyrir næstu kosn-
ingar.
Á fundinum kom það fram í
þessu sambandi, að mestar lfk-
ur væru til, að SjálfstæðÍ3-
flokkurinn klofnaði í þrjá hluta
og að þeir yrðu þessir:
1. Flokksbrot, sem vill sam-
einingu við nazi»ta og algerlega
Salbjörg Einarsdóttir
húsfreyja frá Akureyjum í
Helgafellssveit átti 100 ára af-
mæli 10. þ. m. Hún er fædd að
Kýrunnarstöðum í Hvamms-
sveit í Dalasýslu, en á nú
heima í Skógum á Fellsströnd
hjá Margréti dóttur sinni og
tengdasyni sínum, Jóhanni
Jónassyni bónda þar.
nazistiska bardagaaðferð.
2. Flokksbrot, sem vill sam-
einingu við „Bændaflokkinn".
3. Flokksbrot, sem vill hafa
ílokldnn eins og liann nú er,
meira og minna grímubúinn,
með sérauðkenndu „varaliði“ í
sveitunum og nazistisku „árás-
arliði“ í bæjunum, sem þó
'æri afneitað af flokksstjórn-
inni a. m. k. milli kosninga.
Bollalögðu Heimdellingar
mjög um það á fundinum, hver
leiðin myndi vera heppilegust
og voru ekki á eitt sáttir.,
En bersýnilega er þessi
klofningur innan flokksins orð- !
inn nokkuð alvarlegur úr því að
farið er að tala um hann opin-
berlega á fundi á þennan hátt.
Mbl. þegir ennþá um þessar
umræður,
Skýrsla Kjötverðlagsnefndar.
Blað Jóns i Dal er að
reyna að telja bændum trú um
að það hafi viljað birta skýrslu
kjötverðlagsnefndar, en bara
ekki getað það, því það hafi
ekki fengið skýrsluna. Með
þessu reynir blaðið, að sið ó-
menna, að kenna öðrum um eig-
in syndir, rétt alveg eins og
óknyttastrákurinn, sem hendir
snjókúlu í náungann, ,en segir
svo að félagi sinn hafi gert
það. Ilið sanna er, að blaðinu
var send skýrslan. En það er nú
svo á heimilinu því, að það er
stundum mannlaust. Þá er
látið á hurðarhúninn, það sem
blaðinu er fært. Og meðan blað-
ið hélt til í húsi Búnaðarfélags
Islands, þá vildi það stundum
verða að gólfþurku þeirra, sem
um gengu, sem á hurðarhúninn
hafði verið látið, og af honum
hafði dottið. Ætli það hafi
farið svona með skýrsluna, eða
ætli blaðið skrökvi þessu
bara af því að það blygðist
sín fyrir að segja sannleikann?
Hvort sem er, þá er það bezt
fyrir alla, og sérstaklega bá
prestvígðu, sem að blaðinu
standa, að koma til dyranna
eins og þeir eru klæddir, og
segja' eins og er, að þeir kærðu
sig ekki um að bændur sæju
skýrsluna og vildu ekki stuðla
að því. Það var orsökin til þess,
að þeir birtu hana ekki.
Uian úr heimi
Borgarastyrjöldin á Spáni er
nú búin að standa hátt á f jórða
mánuð. Enn er ekki hægt að
segja fyrir um úrslitin, en
undanfarnar vikur hafa upp-
reisnarmenn undir forystu
Franco hershöfðingja stöðugt
unnið á, og nú er barizt um
höfuðborgina, Madrid. Á valdí
stjómarinnar er enn austur-
hluti landsins, strandlengjan
við Miðjarðarhaf með hinum
stóru hafnarborgum Barcelona
og Valencia, og ennfremur
mestöll strandlengjan við At-
lantshaf milli Portúgal og Pyr-
eneafjalla, en sá landshluti er
nú einángraður frá aðalvalda-
svæði stjórnarinnar. Meira en
helmingur Spánar er nú í
höndum uppreisnarmanna. Er
það vesturhluti landsins, að
landamærum Portugals, allt
norðan frá Pyreneaf jöllum suð-
ur að Gibraltarsundi, að und-
antekinni áðumefndri strand-
lengju við Atlantshaf. Hafa
uppreisnarmenn nú öll völd í
Gibraltarsundi og hafa flutt yf-
ir það fjölda Afríkuhermanna
frá spönsku nýlendunni í
Marokko. Eru það Márar, þjóð-
flokkur sá af Arabakyni, er
eitt sinn hafði mikil völd á
Spáni. Er mjög látið af fram-
göngu þessara manna í bardög-
um og grimmd þeirra við sigr-
aða óvini, og þykir þessi her-
mannaflutningur frá Marokko
ljóður eigi alllítill á ráði upp-
reisnarmanna.
Jafnaðarmannaforinginn Lar-
go Caballero er nú orðinn for-
sætisráðherra spönsku stjórn-
arinnar og stjómar vörn
ríkishersins gegn her upp-
reisnarmanna, sem nú sækir að
höfuðborginni úr ýmsum átt-
um.
iForingjar uppreisnarmanna
hafa í sinn hóp útnefnt Franco
sem einræðisherra Spánar. Enn
hefir stjórn hans þó ekki verið
viðurkennd af neinu erlendu
ríki.
Nokkru eftir að uppreisnin
brauzt út, var gerður svokall-
aður hlutleysissamningur milli
flestra eða allra Evrópuríkja,
þar sem aðilar skuldbundu sig
til að veita hvorki stjórninni
né uppreisnarmönnum lið í
styrjöldinni og leyfa eigi her-
gagnaflutninga til Spánar. Var
samningur þessi talinn gerður
vegna þess, að óttást væri um
að saman myndi ljósta í alla-
herjar styrjöld annarsvegar
fascistaríkjunum Ítalíu og
Þýzkalandi, en hinsvegar Rúss-
um og Frökkum, sem styðja
vildu hina löglegu stjóm. Átti
brezka stjómin frumkvæði að
samkomulagi þessu, að því er
talið er. En ýmsum sögum fer
um það, hversu samningur
þessi hafi verið haldinn. Hefir
spánska stjórnin kært yfir því
til Þjóðabandalagsins, að upp-
reisnarmenn hafi fengið stuðn-
ing frá Þýzkalandi, Italíu og
Portúgal og hafi hlutleysis-
famningurinn reynst þeim
skálkaskjól. Talað er um, að
fjöldi þýzkra og ítalskra flug-
véla hafi sézt í liði uppreisn-
armanna, og að Franco hafi
Fvamh, á 4. síð\*>