Tíminn - 14.10.1936, Blaðsíða 2

166
TlMTNN
Gengisfallið á Italíu
og áhríS þess á íslenzk víðskiptí
Rangfærslur íhaldsblaðanna hraktar
L
Eins og frá var skýrt í
síðasta blaði, hafa ítalir nú
fellt gengi lírunnar um oa.
30%. Morgunblaðið telur lækk-
unina tæp 44%, en sá útreikn-
ingur þess er rangur.
Um síðustu mánaðamót voru
innieignir íslendinga á „clear-
ing“-reikningi í Italíu ca. 740
þús. kr., reiknað með þáverandi
gengi lírunnar. Mestum hluta
þéssarar fjárhæðar hefir gjald-
eyris- og innflutningsnefnd
fyrir alllöngu ráðstafað, með
veitingu innflutnings frá Ítalíu,
en vegna þess að afgreiðsla á
ítölskum vörum gengur mjög
seint, eru þær vörur ekki komn-
ar og því ekki greiddar, svo að
gengislækkun verður á þessari
innstæðu.
Þá hefir S. í. F. nýlega selt
íisk til Italíu, gegn greiðslu í
lírum, sem enn eru óinnkomn-
ar, sem hér segir:
1 farmur farinn
ísl. kr. ca. 660.000,00
2 farnar ófamir
ísl. kr. ca. 1250.000,00
Samtals ca. kr. 1910.000,00
Af þessu fé hefir þegar verið
ráðstafað ca. 1250 þús. kr., og
má því gera ráð fyrir að sá
hluti af andvirði þessara
þriggja fiskfarma, sem gengis-
fall verður á, nemi ca. 660 þús.
kr., en verulegur hluti þeirrar
upphæðar verður notaður til
kaupa á veiðarfærum og salti
til útgerðarinnar.
Með ráðstöfunum þeim, sem
gerðar hafa verið um vörukaup
frá Italíu, hefir þannig verið
komið í veg fyrir gengistap á
langmestum hluta þeirrar fjár-
hæðar, sem útgerðarmenn hafa
selt fisk fyrir til Italíu á þessu
ári. Og yfirleitt hefir gjald-
eyrisnefnd tvö undanfarin ár
unnið mjög að því að beina
vörukaupum til ítalíu, og bund-
| ið mikið af innflutningsleyfum
þ\ú skilyrði, að keypt væri það-
an. Hefði þetta ekki verið gert,
myndu útvegsmenn nú eiga
j stórkostlegar upphæðir í fölln-
! um ítölskum lírum.
I Ummæli Morgunbl. um van-
I rækslu gjaldeyrisnefndar í þess-
; um efnum eru því algerlega út
: í hött eins og útreikningur þess
á því, um hve mörg „prosent“
líran hafi fallið! Færi vel á því.
að menn, sem ekki kunna ein-
íaldan prósentureikning hætti
sér ekki út í ádeilur á aðra um
gjaldeyris- eða viðskiptamál.
n.
í hinum heimskulegu skrifum
! Mbi. og ísafoldar um gengis-
I fall lírunar og afleiðingar þess
■hér á landi, eru tvö aðalatriði:
| I fvrsta lagi segir Mbl., að það
hafi verið „í lófa lagið“ fyrir
i ríkisstjórn og gjaldeyrisnefnd
í að sjá svo um, að ekkert tap
: yrði á gengisfallinu. Það hafi
verið hægt með því að leyfa
vörukaup fjrrir innieignir í
; ítalíu.
I-Iér að framan er gerð glögg
grein fyrir því, að af þeirri
upphæð, senr gengisfallið kem-
i ur niður á, var ekki nema lítill
hluti eða um 740 þús. kr., inni-
eign á „clearing“ reikningi í
ttalíu, þegar gengið féll. Og
fyrir þeirri upphæð var búið
að veita innflutningsleyfi að
langmestu leyti, þó að leyfis-
hafar væru ekki búnir að koma
vörukaupunum í kring.
En eins og áður hefir verið
margsinnis fram tekið, er meg-
inhluti þeirrar upphæðar, sem
gengisfall verður á, andvirði
jmiggja fiskfarma, sem S. í. F.
var búið að semja um sölu á,
en ekki búið að fá greidda, og
andvirði þeirra því ekki orðin
innieign í Italíu, þegar gengis-
fallið varð.
Einn af þessum fiskförmum
\'ar seldur 12. ágúst, en hinir
tveir voru ekki seldir fyr en 18.
september, eða rúml. hálfum
mánuði áður en gengisfallið
skall á. Þessir tveir síðasttöldu
farmar eru enn ófamir héðan
og greiðslan fyrir þá í ítölsk-
um lírum kemur ekki inn fyr
c.n í nóvember og desember.
Mbl. segir nú, að ríkisstjóm-
in hefði átt að vera búin að
láta nota andvirði þessara
farma til greiðslu á vörum í
ítalíu, og mega allir sjá, að
slíkt var óhugsandi, enda mæl-
ir blaðið hér að sjálfsögðu gegn
betri vitund.
Einhver kynni að segja, að :
hægt hefði verið að festa kaup
á vörum fyi’irfxam í Italíu j
með greiðslufresti.
En sá möguleiki var í raun- !
inni ekki fyrir hendi. Til þess '
að hægt væri að gera slíkar j
ráðstafanir nógu snemma,
hefði það þurft að vera fyrir-
fram vitað, hvenær S. í. F.
myndi selja. En um það var
ekki vitað fyr en rétt að segja
samstundis. Hitt gat alveg eins
átt sér stað, að S. 1. F. gerði
engan sölusamning fyr en í
nóvember eða desember.
En í sambandi við þennan
þvætting Mbl., verður mörgum.
að spyrja?
Hversvegna selur S. 1. F. tvo
fiskfarma fyrir ítalskar lírur
hálfum mánuði áður en líran
fellur, vitandi það, að andvirð-
ið fékkst ekki greitt fyr en eft-
ir 2—3 mánuði?
Vitanlega var það af því, að
hvorki forstjórar S. 1. F. né
aðrir sáu gengisfallið fyrir, þó
að Mbl. geypi nú um það, að
gengisfallið hafi verið yfirvof-
andi.
Ef nokkur er ámælisverður
fyrir óaðgæzlu í þessu máli, þá
eru það hinir hálaunuðu for-
stjórar S. 1. F.
Hefði ekki verið rétt af Mbl.
að aðvara forstjórana, þar sem
það þykist hafa séð hættuna?
IIL
Sem betur fer er ennþá ekki
víst að við Islendingar verðum
fyrir þjóðhagslegu tapi, sem
verulegu nemur af falli lírunn-
ar. Því að samkvæmt upplý3-
ingum, frá Ítalíu er verð á
mörgum vörum enn óbreytt
þar í lírum, og íslenzkir inn-
flytjendur eru nú sem óðast að
semja um vörukaup sín.
En Mbl. geypar um það, að
verið sé að flytja gengismun-
inn frá ríkissjóði yfir á al-
menning í landinu. Mun blaðið
þar eiga við það, að innflytj-
endum voru seldar lírur fyrir
ca. 1250 þús. kr. áður en geng-
isfallið varð.
En Mbl. gleymist að geta
þess, að ríkissjóður ber ekki
ábyrgð á nema ca. helmingi af
verðfallinu. Hinn helmingur
verðfallsins var því á ábyrgð
fiskeigenda sjálfra.
Með áðumefndri ráðstöfun
hefir tap fiskeigenda verið
minnkað um ca. 190 þús. kr.
Þessa ráðstöfun til hjálpar
fiskframleiðendum kallar Mbl.:
„Að níðast á fátækri alþýðu*!
En stjómendur Sölusambands
ísl. fiskframleiðenda virðist
hér hafa verið á allt öðru máli
en Mbl.
Þann 3. okt. s. 1., tveim dög-
um áður en tilkynnt var um
fall lírunnar, rita forstjórar S.
í. F. fjármálaráðherra eftir-
íarandi bréf:
„Eftirrit.
Sölusamband ísienzkra
fiskframleiðenda.
Rvík, 3. okt. 1936.
Á fundi Sölusambands íslenzkra
liskframleiðenda í dag var eftir-
farandi tillaga samþykkt í einu
hljóði:
„Stjórn S. f. F. æskir þess að
ríkisstjórnin hlutist til um að nú-
verandi lira-inneign á „clearing"-
reikningi Landsbankans á ftaliu,
\ egna saltfisksölu þangað, og and-
virði þeirra þriggja fiskfarma, sem
seldir eru til Ítalíu með leyíi rík-
isstjórnarinnar, en ennþá ógreidd-
ir, verði þegar 1 stað, eða svo fljótt
sem unnt er, ráöstafað, meS nú-
verandl gengi*), til kaupa í itölsk-
um vörum“.
Samkvæmt þessu leyfum vér oss
liénneð að æskja þess að ríkis-
stjórnin gjöri nú þegar ráðstafanir
') Leturbr. blaðsins.
I
ti! að selja lira-inneign S. f. F. á
Ítalíu.
Virðingarfyllst,
Sölusamband ísl. fiskframleiðenda
sign. O. Proppé. Thor Thors.
Kr. Einarsson.
sonar, sem annarsvegar greiðir
atkvæði' í stjóm S. 1. F., en
hinsvegar leggur á ráð um
hversu Mbl. skuli sltrifa um
hið „fólskulega gerræði“!
Til íjármálaráðherrans, Rvík.“
Um þessa ákvörðun sem
stjórn S. í. F. hefir „samþykkt
í einu hljóði“, segir Morgun-
blaðið nú:
„Fólskulegra gerræði á vafa-
laust hvergi sinn líka“.
Með „þessu fólskulega ger-
ræði“ hafa þeir Jóhann Þ. Jós-
efsson og Sig. Kristjánsson
greitt atkvæði í stjóm
Sölusambandsins, og Kristján
Einarsson, Ólafur Proppé og
Thor Thors biðja fjármálaráð-
herra að gera „nú þegar“ ráð-
stafanir til að framkvæma
þetta „fólskulega gerræði“.
Sjálfstæðismennirnir í gjald-
eyrisnefnd voru líka alveg sam-
mála S. í. F. um nauðsyn þessa
„fólskulega gerræðis“.
Á hinu óvandaða höfuð-
málgagni Sjálfstæðisflokksins
sannast hið fornkveðna:
„Ekki sér hann sína menn,
svo hann ber þá líka“!
En ómerkingsháttur Mbl.-
manna í þessu máli kemur
fram í allri sinni andstyggð í
atferli Sigurðai' Kristjáns-
Það má nærri geta, hvort
stjórn S. 1. F. hefir gert sam-
: þykkt sína „í einu hljóði“ fyrst
| og fremst af umhyggju fyrir
i ríkissjóði og hagsmunum hans!
Enda er það svo, að „fólsku-
j \ erkið“, sem Mbl. talar um, er
til þess framið fyrst og fremst
að bjarga hluta af fiskandvirði
fátækra smáútvegsmanna, sem
eiga fisk sinn í sölumeðferð
hjá S. I. F. Það telur Mbl.
,,fólskuverk“.
Eins og áður er fram tekið,
líggur enn ekkert fyrir um það,
að þessi ráðstöfun þurfi að
koma fram sem verðhækkun á
ítölskum vörum hér. Og fari
svo, að vörur hækki ekki í lír-
um í Italíu fyrst um sinn, verð-
i ur „fólskuverkið“ til þess ein-
göngu, að hindra að innflytj-
endur fái óeðlilegan gróða á
kostnað fiskeigenda.
En árás Mbl. á þessa ráðstöf-
un er sjálfsagt ein tegundin af
'ninni margumtöluðu „um-
hyggju Sjálfstæðisflokksins
fyrir þrautpíndum útvegsmönn-
um“!
Dæmisögur
I 42. og 43. tbl. litla íhalds-
ins, er mér sagt, að sé grein,
er heiti „Dæmisögur P. Z.“.
Að þessu blaði standa nokkrir
skriftlærðir menn, sem eru
vanir við að lesa dæmisögur,
og túlka þær eins og við á í
það skiftið. Hér hafa þeir
gert hvorttveggja, búa dæmi-
sögurnar að nokki*u leyti til og
túlka þær svo á sinn hátt. En
hvorki hafa þeir sett nafn
fariseans né þess skriftlærða
undir, heldur „gamall bóndi“ og
hefir þeim þótt líklegra að þá
mundi einhver trúa. En oft sézt
úlfurinn undir sauðargærunni
og svo er hér.
Annars mun þessi grein eiga
að vera svar við grein minni
um 17. gi\ jarðræktarlaganna,
sem birtist í Tímanum. Er mér
tjáð, að það sé einkum þrennt,
sem þeir hafa við hana að at-
huga, og skal það nú athugað
nánar.
Fyrst kváðu þeir vera með
mikla vandlætingu yfir því, að
ég sagði, að aðallega hefðu það
verið sérhagsmunamennimir í
Alþingi, sem beitt hefðu sér
móti 17. gr. og móti því að sett
væri hámarksákvæði ura styrk-
inn til hverrar jarðar. Þetta
þykir þeim ómaklega mælt. En
við þetta stend ég. Móti lögun-
um talaði sonur þess mannsins,
sem á flestar jarðeignir í land-
inu. Hefir hann fyrir sína ætt
ekki tap af því að þetta er
samþykkt ? Faðir hans hefir
fengið meira en 8-falt hámark-
ið í styrk. Móti frv. töluðu
tveir bændur, sem eiga hvor
flvað flnna menn að skipulagi kjötsöl-
unnar og starfl kjötverðíagsnefndar ?
Kjötverðlagsnefnd berast
samþykktir frá fundum og bréf
frá einstaka mönnum, þar sern
fundið er að einu og öðru, og
óskað eftir að þessu eða hinu
sé breytt, eða það haft á annan
veg.
Ég veit að áður en slíkar
samþykktir eru gerðar, eða
bréf skrifuð, þá er málið rætt
og hugsað, og þá oft litið mjög
einhliða á aðstæður allar. Því
þykir mér hlýða, að skýra frá
því, sem helzt er fundið að, og
vona ég, að það geti orðið til
þess, að málið skýrist fyrir ein-
hverjum, og aðrir fái víðari
sjónarhól að sjá málið frá en
þeir höfðu áður.
Af Suðurlandi er þess kraf-
izt, að takmarkaður sé kjöt-
flutningur til Reykjavíkur. í
þessum kröfum er jafnvel
gengið svo langt, að þess er
krafizt, að ekkert kjöt sé flutt
á fyrsta verðlagssvæði fyr cn
búið sé að selja allt kjöt, er þar
fellst til. Þeirra skoðana verður
vart, að bændur hafi með
greiðslu verðjöfnunargjaldsins,
keypt sér nokkurskonar einka-
rétt til að selja kjöt sitt f
Reykjavík, og því eigi eklci að
leyfa sölu á öðru kjöti þar en
kjöti af Suðurlandi.
Af Vestur-, Norður- og Aust-
urlandi berast aftur áskoranir,
um að leyft sé að flytja þaðan
meira kjöt til sölu á fyrsta
verðlagssvæði en nú er gert. Því
er haldið fram, að bændur þar
hafi betra kjöt en þeir bændur,
sem nú selja og búa á fyrsta
verðlagssvæði, og því eigi þeirra
kjöt að ganga fyrir sölu í
Reykjavík.
Nefndin hefir ekki orðið við
neinum af þessum andstæðu
kröfum. Við úthlutun slátui*-
leyfa í ár var fylgt sömu reglu
og í fyrra, að láta þá er slátur-
leyfi fá, fá jafna sölu á slátur-
stað, og láta þá fullnægja henni,
eftir því sem hægt var, enda þó
þeir þá fengju meiri innan-
landssölu en meðaltal. Á nokkr-
um stöðum má selja meira kjöl
en nemur kjöti af því fé, sem
þar er slátrað. Á þessa staði
þarf að flytja kjöt að. Nefndin
reynir að gera sér ljóst, hve
mikið það kjötmagn er, sem
þannig þarf að flytja milli hafna
til að fullnægja innanlandssölu-
þörfinni, og skiptir þeirri innan-
landssölu sem jafnast milli
þeirra, sem minnsta hafa söl-
una á sláturstaðnum.
Með þessu er reynt að láta
innanlandssöluna ganga sem
jafnast yfir, og flutningskostn-
að á kjöti milli hafna verða sem
minnstan.
Allir, sem selja kjöt innan-
lands, borga af því verðjöfnun-
argjald. Það skiptir í því sam-
bandi engu hvar það er selt,
eða hvar því fé, sem kjötið er
af, er slátrað. Það er því byggt
á algerðum misskilningi, að
greiðsla verðjöfnunargjalds
veiti nokkum rétt til sölu
kjötsins á einum stað frekar
öðrum, enda með þeim sam-
göngum, sem nú eru orðnar,
bæði til sjós og lands, hægðar-
leikur að flytja kjöt milli staða.
Um kjötgæðin mun ég tala í
sambandi við aðra kröfu, sem
nefndinni hefir borizt.
Þá er skorað á nefndina að
ákveða verðið á kjötinu það
hátt, að bændur fái fram-
leiðslukostnaðinn greiddan. Er
hann talinn frá kr. 1,00 til kr.
2,00.
Aðrir víta nefndina fyrir
það, „að hún hafi hækkað kjöt-
verðið um þriðjung, og síðan
hafi markaður á kjöti í við-
komandi þorpi minnkað mjög“.
Frá enn öðrum er hún vítt fyr-
ir það, að hún hafi sett verðið
á kjötið svo hátt, að það hafi
selst of dræmt, sala þess því
gengið um of fram á sumarið,
og það aftur orðið til þess, að
sumarmarkaðurinn hafi orðið
lítiU.
Kjötverðlagsnefnd er ekki
ljóst, hver er framleiðslukostn-
aður kjöts, enda mun hann
vera ærið misjafn. Henni er
það hinsvegar alveg ljóst, að
við verðákvörðun kjötsins verð-
ur að taka tillit til fleira en
hans. Það er nú svo, að það
takmarkast mest af samning-
um milli ríkja, hve mikið kjöt
má selja á erlendum mörkuð-
um. Og það sem ekki má selj-
ast úr landi, verður að selja í
landinu sjálfu, eigi það yfirleitt
að seljast. Spumingin á hverju
hausti verður því sú, hve hátt
kjötverðið megi vera, miðað við
verð á öðrum almennum
neyzluvörum, og kaupgetu
fjöldans, til þess að það seljist,
milli sláturtíða. Þetta verða
þeir að reyna að gera sér ljóst,
sem ákveða kjötverðið, hverjir
sem, það gera. Þessi tvö ár, sem
nefndin hefir starfað, hefir
reyndin orðið sú, að það hefir
átt að heita svo, að kjötið sem ;
ekki varð selt úr landi, hafi
selst milli sláturtíða. Og bó
mundu allir óska þess, að infi-
anlandssalan hefði orðið nokkru
örari, svo sala kjötbirgðanna
frá undanfarandi sláturtíð
Lefði ekki þurft að ganga eins
langt fram á sumar og raun
hefir á orðið.
Þeim, sem finna að því, að
minna seljist nú í einhverju
sjávárþorpi á Vestur- eða Aust-
urlandi en áður, verður að
benda á það, að það er ekki síð-
ur kaupgeta fólksins í þorpinu,
sem ræður hve mikið selst þar
en verð kjötsins pr. kg. og það
er víst, um þau þorp, sem her
um ræðir, að kaupgeta manna
í þeim, er minni en hún var
áður, og þó sérstaklega síðustu
tvö árin, vegna óvenjulega lítils
afla.
Þeim, sem sjá mikið eftir
sumarmarkaðinum, sem er góð-
ur, og sem á að reyna að nota
sem jafnast fyrir alla bændur,
má benda á það, að sumar-
markaðurinn getur ekki tekið
við nema liðlega hundruðustu
hverri kind mest. Þó hann
styttist um viku eða hálfan
mánuð, þá skiptir það ekki
verulegu fyrir heildina.
Margir einstakiingar, sér-
| staklega úr hóp kaupmanna,
; vilja láta ívilna sér á ýmsan
, liátt. Þeir segjast hafa betra
bönd til að selja erlendis, og
því þurfa að fá leyfi til að selja
meira innanlands en aðrir, hafa
verið búnir að ávinna sér
ákveðna kaupendur innanlands
o. s. frv. 1 öllu þessu kann að
vera meira og minna af sann-
leika, en nefndin hefir ekki
viljað ívilna neinum, heldur
láta leyfin innanlands ganga
sem allra jafnast yfir alla.
Þá er kvartað yfir því, að
verðið á fyrsta verðlagssvæði
sé of hátt, samanborið við verð
á hinum verðlagssvæðunum.
Menn halda, að þetta skapi
bændum þar hærra verð, og
segja, að það sér mjög ranglátt,
því að þeir hafi verra kjöt.
Kjötgæðin eru misjöfn um
land allt, og fer það bæði eftir
árferði, heilsufari fjárins,
hvernig það gengur undan, og
landgæðunum. Allt þetta er
breytilegt, svo að bezta kjötið
í ár getur verið frá öðrum stað
en það var í fyrra. Með flokk-
un kjötsins er reynt að setja
saman í flokk samskonar kjöt,
og þó það náist ekki nema með
gæðamati eins og nú er á út-
flutningsfreðkjötinu, þá næst
þetta það vel, að verulegur
munur á t. d. dilksskrokkum í