Tíminn - 04.11.1936, Blaðsíða 1

2\fgreit>&la
og tnnl>cinita 5>afnatott. )6
<3fmt 2353 - Piotfjilf 96)
(öjalbbagi
blabetno ct 1 fAoí
Átgangurinn fostat 7 ft.
XX. ár.
Keykjavík, 4. nóvember 1936.
46. blað.
Bændastéttin og Bnnaðarfélag Islands
Flugriti Þorsteins Briern svarað
Fyrir næstu áramót þurfa öll
hreppabúnaðarfélög landsins,
um 200 að iölu, að svara eftir-
íarandi spurnmpu:
Vilja bænd if, að Búnaðaríé-
lag íslands haldi áfram að fara
með framkvæmd jarðræktarlag-
anna og breyti fyrirkomulagi
búnaðarþingskosninga til sam-
ræmis við ákvæði hiruia nýju
jarðræktarlaga?
Þegar þetta er ritað, hafa sex
hreppabúnaðarfélög svarað
þessari spumingu. Þau hafa öll
svarað henni játandi. Eftir
þessum fyrstu undirtektum að
dæma lítur út fyrir, að meiri-
hluti búnaðarþings hafi ekki
haft meirahluta bændastéttar-
innar á bak við sig, þegar hann
ákvað að hafna framkvæmd
jarðræktarlaganna, og fer það
að vonum. Og, að óreyndu verð-
ur að ganga út frá því að þessi
sami meirihluti telji sér skylt
að fara að vilja bændastéttar-
innar í þessu máli, þegar bún-
aðarþing kemur aftur saman
eftir áramót.
En miðstjórnir Sjálfstæðis-
flokksins og svokallaðs Bænda-
flokks hafa þegar hafið póli-
tíska áróðursstarfsemi í því
skyni að reyna að hafa áhrif
á atkvæðagreiðslur hreppabún-
aðarfélaganna í þá átt að hafna
framkvæmd jarðræktarlaganna.
Til viðbótar þeim pólitísku
trúnaðarbréfum, sem mið-
stjórnir þessara flokka hafa
sent út um landið og Tíminn
hefir fengið tækifæri til að
birta almenningi, hefir Þor-
steinn Briem prestur á Akra-
nesi, samið flugrit til ófræg-
ingar jarðræktarlögunum og
sent það flestum eða öllum
bændum landsins.
Steingrímur Steinþórsson
búnaðarmálastjóri hefir í síð-
asta blaði Tímans birt ítarlegt
og rökstutt svar við þeim hlut-
anum af flugriti Þ. Br., sem
um jarðræktarstyrkinn fjallar.
En sá hluti flugritsins, sem
aðallega fjallar um Búnaðarfé-
lag Islands og ákvæði jarðrækt-
arlaganna um það, skal nú tek-
inn til nokkurrar athugunar —
og þá um leið ýmsar aðrar
firrur um I. kafla laganna, er
fram hafa komið frá samherj-
um Þ. Br. við ísafold.
Er Þorsteinn Briem að reka
erindi socialista?
Þ. Br. gerir sér mikið far um,
að koma þeirri skoðun inn hjá
bændum, að socialistar hafi
haft áhrif á undirbúning og af-
greiðslu jarðræktarlaganna. Út
af fyrir sig eru þetta auðvitað
ekki heiðarleg rök gegn lögun-
um. Það er fávísra manna hátt-
ur að dæma mál eftir því fyrst
og fremst, frá hverjum þau eru
komin. Og ef socialistar hefðu
átt frumkvæði að heppilegum
jarðræktarlögum, var auðvitað
sjálfsagt, að jafnvel andstæð-
ingar socialista tækju þeim vel.
En sannleikurinn er raunar sá,
að socialistar höfðu engin af-
skipti af undirbúningi jarð-
ræktarlaganna. Þeir áttu engan
fulltrúa í nefndinni, sem undir-
bjó lögin. Og Framsólcnarflokk-
urinn átti vitanlega i'rumkvæð-
ið að því, að málið væri flutt á
Alþingi. Ákvörðunin um það,
að frumvarpið skyldi flutt, var
fyrst tekin á aðalfundi mið-
stjómar Framsóknarflokksins
og síðar í þingflokknum.
En viðvíkjandi sérafstöðu
socialista í þessu máli, gefur
Þorsteinn Briem yfirlýsingu um
ei'tt mikilsvert atriði. Hann
segir:
„Socialistar — — héldu því
fram, að ríkið ætti sjálft að
annast framkvæmd laganna“.
Þetta er eitt af því fáa, sem
er satt í riti Þ. Br. Socialistar
vildu þetta helzt. En þeir gerðu
það þó ekki að ágreiningsatriði.
Þeir gengu inn á kröfu Fram-
sóknarflokksins um það, að
stéttarfélagi bænda yrði falin
framkvæmdin.
En Þorsteinn Briem og sam-
herjar hans í Sjálfstæðisflokkn-
um halda að þessu leyti fastar
fram málstað socialista en soci-
alistamir sjálfir. Þeir láta
meirahluta búnaðarþings afsala
framkvæmd jarðræktarlaganna
1 hendur ríkisvaldsins. Og þeir
vinna að því öllum árum að fá
bændastéttina til þess að stað-
festa það, að Bf. I. skuli ekki
hafa framkvæmdina.
Er Þorsteinn Briem þarna að
reka erindi socialista meðal
bænda ?
Val bunaðarmálastjóra.
Andstæðingar jarðræktarlag-
anna hafa gert mikið veður út
af ákvæðum I. kafla um ráðn-
ing búnaðarmálastjóra. Þ. Br.
kems't svo að orði, að Bf. í. hafi
„ekki í reyndinni nein ráð um
val þessa starfsmanns síns“.
Hann segir ennfremur, að
stjórn Bf. 1. eigi eftir lögum
„hvorki að ráða vali né upp-
sögn þessa starfsmanns síns“.
Og loks segir hann, að í bún-
aðarmálastjórastöðunni geti
orðið maður, „sem virði fyrir-
mæli búnaðarfélagsstjórnarinn-
ar algerlega að vettugi“.
Furðulegt má það heita, að
maður, sem á sæti á Alþingi,
skuli leyfa sér að bera aðra
eins vitleysu á borð.
Hið eina vald, sem ráðherra
er fengið um þetta afriði, er
það, að hann á að „samþykkja“
þann mann, sem stjórn Bf. 1.
velur til starfsins. Ráðherra
getur ekki skipað búnaðarmála-
stjóra. Og hann getur ekki vik-
ið búnaðarmálastjóra frá starfi.
Lögin gera því alls ekki ráð
fyrir því, „að búnaðarmála-
stjóraskipti verði jafntíð og
ráðherraskipti í landinu" eins
cg Þ. Br. vill láta menn álíta.
*) A aðalfundi miðstjórnar Fram-
sóknarflokksins eiga sœti 35 menn,
búsettir i öllum sýslum landsins.
Telur Þ. Br. að það væri
ávinningur fyrir Bf. 1. að
skip'ta á því valdi yfir ráðningu
búnaðannálastjóra, sem henm
og ráðherranum er ákveðið í
lögunum ?
Með sömu röksemdaleiðslu cg
Þ. Br. notar má halda því fram,
og það þó með meira rétti, að
ráðherra hafi ekkert að segia
um ráðningu búnaðarmálastjór-
ans. Því að auðvitað getur
stjórn Bf. 1. neitað öllum þeim
mönnum, sem ráðherra kynni
að vilja samþykkja og einskorð-
að sig við mann, sem ráðherra
teldi sig með engu móti geta
samþykkt. Og ef henni þykir
búnaðarmálastjórinn of hlynnt-
ur ráðherra getur hún sagt
honum upp starfi og neitað að
ráða hann aftur.
En auðvitað ganga lögin ekki
út frá því, að svona fari. Til-
gangur ákvæðanna er sá, að
valinn verði maður, sem báðir
aðilar geta nokkurnveginn sætt
sig við, enda getur ekki orkað
tvímælis, að það sé heppilegast.
Ef ríkisstjómin á annað
borð átti að hafa nokkuð að
segja um ráðningu í þetta
ábyrgðarmikla s'tarf, varð því
ekki á annan hátt fyrirkomið
en að láta ráðherra „sam-
þykkja“ manninn.
Og ekki verður það á neinn
hátt talið óeðlilegt, þó að rík-
inu séu áskilin einhver afskipti
af ráðningu starfsmanns, sem
árlega á að ráðstafa að meira
eða minna leyti einni miljón af
fé úr ríkissjóði.
Samkvæmt jarðræktarlögum
þeim, sem giltu í ráðherratíð
Þorst. Briem, réð Alþingi bún-
aðarmálas'tjórann, því að það
kaus tvo fulltrúa af þrem í
stjóm Bf. I. Fulltrúar Alþingis
framkvæmdu þetta verk þvert
ofan í yfirlýstan vilja búnaðar-
þings.
Hvað segir Þorsteinn Briem
prestur á Akranesi um það, að
Þorsteinn Briem landbúnaðar-
ráðherra skyldi láta þetta af-
skiptalaust ?
„Pólitískir trúnaðarmenn“.
I 4. gr. jarðræktarlaganna
segir: „Hvert búnaðarsamband
ræður trúnaðarmann í samráði
við búnaðarmálastj óra“.
Hér hnýtur Þ. Br. um það, að
mennirnir skuli ekki vera ráðn-
ir í samráði Búnaðarfélag Is-
lands heldur búnaðarmálastjóra,
og gefur í skyn, að með þessu
eigi ráðherra „með tilstyrk
búnaðarmálastjóra síns“ að
ráða pólitíska trúnaðarmenn!
Má segja, að „lítið dregur
vesælan", þegar Þ. Br. nennir
að halda fram svona fjarstæðu.
Eins og allir sjá eiga búnaðar-
samböndin að ráða mennina, og
eru alls ekkert bundin við vilja ‘
búnaðarmálastjóra í því efni.
Það hefði vitanlega ekkert gert
til, þó að orðalag Þ. Br. hefði
verið haft um þetta atriði. En
sjálfsagt hefði það orðið svo
i reyndinni, að stjórn Bf. í.
hefði falið búnaðarmálastjóra
að gefa samböndunum ráðlegg-
ingar í þessu efni.
Búnaðarblaðið Freyr.
Þ. Br. og fleirum þykir það
ceðlilegt, að bændum sé gert að
greiða 3 kr. árstillag til Bf. J.
gegn því því að fá búnaðarblað ■
ið Ffey án annars endurgjalds.
Það er vitanlega augljóst mál,
að þetta ákvæði var sett inn í
lögin til þess að tryggja það
i'járhagslega, að unnt væri að
halda úti fræðilegu mánaðarriti
í'yrir bændur. Og tæpas't verð-
ur það í vafa dregið, að bænd-
ur geti haft gott gagn af slíku
riti, ef því er sæmilega stjóm-
að. Hinsvegar má vel vera, að
andúð gegn þessu ákvæði stafi
af því, að mönnum þyki rit-
stjórn blaðsins nú eigi í því
lagi sem skyldi, en það stendur
auðvitað til bóta, ef stjórn Bf.
í. vill aðra skipun á gera. Þ.
Br. er með dylgjur um það, að
bændum sé „lítt trúað til skil-
vísi“. Hann um það. En hitt
er víst, að hingað til hafa bún-
aðarblöð ekki borið sig vegna
kaupendafæðar.
Það er mjög algengt, að at-
kvæðisréttur í félagi sé bund-
Framh. á 4. síðu.
A víðavangi
Tvö búnaðarfélög
í viðbót við þau, sem áður
voru talin, hafa samþykkt
áskoranir um það, að Búnaðar-
íélag Islands haldi áfram að
fara með framkvæmd jarðrækt-
arlaganna. Það eru Búnaðar-
félag Holtamanna í Rangár-
vallasýslu og Búnaðarfélag Dyr-
hólahrepps í Vestur-Skaptafells-
sýslu. Búnaðarfélag Holta-
manna nær yfir þrjá hreppa og
er annað stærsta hreppabún-
aðarfélag landsins.
Á flokksfundi
Framsóknai-manna í Austur-
Húnavatnssýslu, sem haldinn
var á Blönduósi, mættu um 40
manns, og á flokksfundi Vest-
ur-Húnvetninga á Hvamms-
tanga daginn eftir 40—50
manns. Var þó hríðarveður
báða dagana og margir bændur
önnum kafnir við smölun. Ey-
steinn Jónsson ráðherra og
Steingrímur Steinþórsson bún-
aðarmálastjóri mættu á fundi
þessum. Á Stórólfshvoli í Rang-
árvallasýslu var flokksfundur
rétt fyrir mánaðamótin og
sóttu hann um 50 manns úr
þrem hreppum. Eysteinn ráð-
lierra og S'teingrímur búnaðar-
málastjóri mættu einnig á þeim
fundi. Enginn vafi er talinn á
því, að fylgi flokksins fari vax-
andi í sýslunni.
Hinir stimpluðu.
Fjármálaráðherra, Eysteinn
Jónsson, ritaði grein í síð-
asta blað Tímans, þar sem
hann — eins og lesendum er
kunnugt — rakti ósanninda-
þvaður Mbl. um samfylkingar-
Jón Árnason
íramkvæmdarstjóri skýrir í
þessu blaði frá samningavið-
ræðum milli Islendinga og Breta
í s. 1. mánuði, en Jón var þar
cinn fulltrúanna af íslands
hálfu.
slúður ritstjóranna. Hann skor-
aði á þá að sanna ummæli þau,
er þeir þóttust hafa eftir ráð-
herranum, eða heita opinberir
ósannindamenn ella.
Ritstjórar Mbl. hafa þegið
síðari kostinn — eins og við
var að búast. Þeir geta ekkert
orð sannað af þvaðri sínu um
„samfylkingu“ Framsóknar-
manna við kommúnista. Þeir
geta ekki gert neitt af þvætt-
ingnum líklegt, hvað þá meir —
ekki einu sinni í augum allra
vitgrennsta íhaldsfólksins.
En þeir halda áfram þvaðr-
inu, og taka á sig stimpilmerki
ósannindanna með undirgefni
þeirra manna, sem finna, að
liér er í rauninni engu við að
bæta. Þetta er „medalía“, sem
þeir hafa fyrir löngu áunnið sér
og sem ekki verður frá þeim
tekin.
Ihaldið hefir sjálft
verið í „samfylkingu*.
Það er íhaldsflokkurinn einn
allra íslenzkra stjórnmála-
flokka, sem ekki einungis hefir
sótzt eftir samfylkingu við
kommúnista, heldur myndað
hana með þeim.
Hér þurfa engar tilgátur,
engar óljósar dylgjur. Stað-
reyndir liggja fyrir.
Ihaldsmenn og kommúnistar
mynduðu samfylkingu s. 1. vor
um síldveiðiverkfall.
íhaldsmenn og kommúnistar
mynduðu nokkru áður sam-
fylkingu í bílstjóraverkfallinu.
Ihaldsmenn og kommúnistar
stóðu í einni fylking í mjólkur-
verkfallinu.
Og þessir tveir öfgaflokkar
stóðu sem einn maður í því að
vinna á móti kjötlögunum.
„Góðir Sjálfstæðismenn
með hreinar hugsanir“.
Þekktur og áhrifamikill
inaður í íhaldsflokknum lét svo
ummælt um nazistana hér fyr-
ir rúml. tveim árum, að þetta
væru æskumenn með „hreinar
hugsanir“ og í raun og veru
„góðir Sjálístæðismenn". Og í
ræðu á barnaskólatröppunum
1. maí í vor vitnaði einn af
ræðumönnum nazista i þessi
ummæli sér og félögum sínum
til réttlætingar.
Þessi sami ræðumaður var
nú í haust færður fyrir lög-
regluréttinn í Reykjavík til að
gera grein fyrir því, hvað það
Framh. á 4. síðu.
Uían úr heimi
í gær (3. nóv.) iór fram f'or-
setakosning í' Bandaríkjunum,
við gífurlega kjörsókn .Úrslitin
eru þegar nokkurnveginn kunn.
I ranklin Roosevelt hefir verið
endurkosinn og unnið mildu
giæsilegri sigur en búizt var
við hér í álfu. Af 531 kjör-
manni, sem kosnir voru um öil
Bandaríkin hefir Roosevelt (eða
Demokrataflokkurinn) fengið
516, en Alfred Landon ríkis-
stjóri í Kansas, sem var fram-
bj óðandi Republikanaflokksins,
hefir ekki fengið nema 15 kjör-
menn kosna. Þessar kjörmanna-
tölur sýna, að í svo að segja
öllum sambandsríkjunum hefir
Roosevelt hlotið meirahluta at-
kvæða, en hversu stór sá meiri-
hluti hefir verið í einstökum
ríkjum, eða samtals í þeim öll-
um er enn ófrétt.
Til nánari skýringar er þess
að geta, að forsetakosningin
fer fram á þá leið, að hvert
sambandsríki kýs ákveðna tölu
kjörmanna (eftir íbúafjölda),
þannig að sá flokkur, sem
sigrar í hverju sambandsríki,
fær þar alla kjönnennina kosna.
Samhliða forsetakosningunni
fór fram kosning til neðri deild-
ar þingsins og þriðjungs efri
deildar. Einnig í þessum kosn-
ingum virðist flokkur Roose-
velts hafa unnið glæsilegan sig-
ur.
Roosevelt mun nú að þessum
sigri fengnum halda áfram við-
reisnarstarfsemi sinni, og þá í
fyrsta lagi taka upp baráttuna
við hæstarétt Bandaríkjanna,
sem undanfarið hefir dæmt
ýms atriði viðreisnarlöggjafar-
innar ógild. En dóma þessa hef-
ir rétturinn byggt á því, að „al-
ríkið“ hafi takmarkaðan rétt til
að setja lög, sem séu bindandi
fyrir einstök sambandsríki.
Frjálslyndir umbótamenn og
andstæðingar einræðisstefnunn-
ar um víða veröld munu fagna
þessum úrslitum og sumir
munu telja sigur Roosevelts
þýðingarmesta heimsviðburð
þessa árs.
Þingkosningamar í Noregi
fóru fram 19. okt. s. 1. Verka-
mannaflokkurinn jók mest at-
kvæðatölu sína eða um 100 þús.
atkvæði. Hann bætti þó ekki
við sig nema 2 þingsætum (hef-
ir 71 í stað 69) og hefir því
ekki hreinan meirahluta, nema
i félagi við Bændaflokkinn eins
og áður. Nazistar og kommún-
istar fengu engan þingmann
kosinn.
Mussolini hélt í vikunni sem
leið stórpólitíska ræðu í Milano
á Norður-Ítalíu, þar sem hann
var óvenju berorður um stefnu
fasista í alþjóðamálum. Hann
lýsti því þar yfir sem sinni
skoðun, að þjóðabandalagið
ætti ekki tilverurétt, að ástæðu
laust væri að gera sér vonir um
heimsfrið eða útilolcun styrj-
alda og þýðingarlaust að ætla
sér að vemda rétt smáþjóð-
anna, því að sá sterkari yrði að
ráða. Ræða þessi hefir að von-
um vakið stórkostlega athygli
um allan heim og gleggri skiln-
ing en áður á þeirri gífurlegu
liættu, sem af fasismanum
stafar fyrir gervalla veröldina.