Tíminn - 04.11.1936, Blaðsíða 2

178
TfMSNM
Arangur inn-
flutningshaftanna
Eftir Skúla Guðmundsson
formann innflutnmgsnefndar
Hr. Gunnar Viðar hagfræð-
ingur hefir nýlega skrifað grein
í Morgunblaðið um „innflutn-
ingshöftin og gengismálin“. 1
upphafi greinar sinnar heldur
hr. G. V. því fram, að innflutn-
ingshöftin, sem nú hafi staðið
í hérumbil 5 ár, hafi ekkert
bætt greiðslujöfnuð þjóðarinn-
ar gagnvart öðrum þjóðum,
heldur þvert á móti.
Þó að nú séu liðin 5 ár síðan
hafin var takmörkun á inn-
flu’tningi erlends vamings, þá
eru innflutningshöftin í núver-
andi mynd aðeins tæplega
tveggja ára gömul. Á árunum
1931—1934 var aðeins tak-
markaður innflutningur á
nokkrum vörutegundum, sam-
kvæmt þágildandi lögum um
þessi eíni, og kom það greini-
lega í ljós á síðari stjórnarár-
um samsteypustjórnarinnar, að
m. a. vegna ófullnægjandi laga-
ákvæða reyndist þáverandi inn-
flutningsnefnd ókleift að halda
iunflutningnum innan nauðsyn-
legra takmarka. Árið 1932 varð
að vísu mikil lækkun á inn-
flutningi, en þess ber að gæta,
að árin á undan, sérstaklega
1930, hafði vöruinnflutningur
til landsins verið óvenjulega
mikill, og mátti því telja, að
allar sölubúðir og birgðaskemm-
ur væru fullar af vörum í byrj-
un ársins 1932. Næsta ár, 1933,
er innflutningurinn aftur miklu
meiri, eða fast að 50 milj. kr.,
og síðasta ár samsteypustjórn-
arinnar, 1934, er verðmæti inn-
flutningsins 51,7 milj. kr. og
ca. 4 millj. kr. meira en út-
flutningsverðmætið.
Þegar eftir stjórnarskiptin
1934 fór núverandi ríkisstjórn
að undirbúa nýja löggjöf um
þessi efni, og voru lögin um
gjaldeyrisverzlun, innflutning
o. fl. sett í ársbyrjun 1935. Þar
var ákveðið að engar vörur
mætti flytja til landsins án leyf-
is gjaldeyris- og innflutnings-
nefndar, og var þá fyrst hægt
að beina viðskiptunum til á-
kveðinna landa, með tilliti tii
söiumöguleika á íslenzkum af-
urðum. Eldri viðskiptasamning-
ar við einstök lönd gerðu þó
erfiða takmörkun á innflutn-
ingi ýmsra vörutegunda árið
1935. Þrátt fyrir það lækkaði
innflutningurinn á því ári, frá
næsta ári á undan, um ca. 6,7
milj. kr., eða nálægt 13%, og
var nálæg’t 4,3 milj. kr. lægri
en .1933. Og útlit er fyrir að
innflutningurinn á yfirstand-
andi ári lækki enn eitthvað frá
því í fyrra.
Takmörkun innflutningsins
frá ársbyrjun 1935 er þó í raun
og veru allmiklu meiri en þess-
ar tölur sýna, þegar þess er
gætt, að til þess að geta selt
fi-amleiðsluvörurnar hefir þjóð-
in oft orðið að gera óhagstæð-
ari kaup á erlendum vörum
heldur en áður, meðan við-
skiptin voru frjáls. Einnig má
benda á í þessu sambandi, að
vegna árlegrar fólksfjölgunar í
landinu vex stöðugt þörf fyrir
vörur og eftirspurn eftir þeim.
Að áliti sænska hagfræðingsins
Lundbergs vex innflutnings-
þörfin um ca. 700 þús. kr. á
ári.
Engar líkur eru til þess, að
vöruinnflutningurinn 1935 og
1936 hefði orðið lægri en næstu
ár á undan, ef ekki hefði verið
hert á höftunum eftir s'tjórnar-
skiptin síðustu. Þvert á móti
bendir ýmislegt á, að eftirspurn
eftir útlendum vörum hafi auk-
izt. Er auðsætt hver áhrif svo
i mikill innflutningui1 hefði haft
á • greiðslujöfnuð landsins og
traust þess hjá viðskiptaþjóð-
unum.
Eftirfarandi skýrsla sýnir
I skiptingu innflutningsins í
vöruflokka árin 1933, 1935 og
fyrstu 8 mánuði ársins 1936.
Tölurnar fyrir árin 1935 og 1 þæi' taki nokkrum breytingum
i 1936 eru teknar eftir bráða- við endanlegt uppgjör, má gera
birgðaskýrslum Hagstofunnar, ráð fyrir að hlutföllin raskist
og þó að reynslan hafi sýnt að ekki svo nokkru verulegu nemi.
Hundraðshluti af heildarinnfíutn.
1933 1935 1036 til 30/„
Kornvörur Nýlenduvörui1 VöT’nv til útgerðar . . 6,4 . . 4,1 . . 25,4 . . 1,3 . . 13,6 7.9 3.9 25.4 1,4 14.5 8,0 3,3 28,1 1,5 14,2
Vörur til landbúnaðar
Byggingavörur og smíðaefni . .
Skip og' vélar 9,3 9,0
Efnivörur til iðnaðar 3,4 4,2 5,5
Vefnaðarvörur og fatnaður .. 14,0 9,2 6,7
Skófatnaður . . 3,4 2,5 1,6
Verkfæri og búsáhöld 3,3 2,1 1,8
Pappír, bækur og ritföng .... 2,6 2,1 2,4
Rafmagnsvörur . . 1,6 1,8 4,8*)
Einkasöluvörur 5,2 5,6 5,6
Grænmeti og ávextir 2,6 2,1 1,2
Aðrar vörur 6,5 8,0 6,3
*) Efni til Sogsvii'kjunar og'fl. rnfstöð\a meðtalið.
Þetta yfirlit gefur hugmynd
um þá breytingu, sem orðið hef-
ir á innflutningnum síðustu 2
árin. Innflutningur á vélum og
efnivörum til iðnaðar hefir auk-
izt mikið. Með vörum til út-
gerðar er talið allt benzín og
olíur, kol og sal't. Sá vöruflokk-
ur hefir heldur hækkað í ár,
vegna óvenjulega mikillar síld-
arútgerðar. Byggingavörur og
smíðaefni hefir að heita má
staðið í stað. Innflutningur á
vefnaðarvörum, skófatnaði og
ýmsum fleiri iðnaðarv.rum, hef-
ir minnkað hlutfallslega mjög
mikið.
Þessar tölur gefa glögga hug-
mynd um að gagnið af innflutn-
ingshöftunum er mun meira en
! fram kemur af lækkun heildar-
I innflutnings, þar sem miklu
! meira af innflutningnum en áð-
! ur eru nú nauðsynlegar vörur
' — til útgerðar og nýs iðnaðar.
Þá er ekki síður vert að at-
huga þær breytingar, sem orð-
ið hafa á viðskiptunum við ein-
stök lönd síðustu tvö árin. Er
! því hér á eftir birt yfirlit um
: \rörukaup í einstökum við-
I skiptalöndum síðustu 4 árin.
Eins og áður eru tölumar fyr-
ir árið 1935 og fyrstu 8 mán-
uði ársins 1936 teknar eftir
bráðabirgðaskýrslum Hagstof-
unnar.
Danmörk .
Noregur . .
Svíþjóð . .
Bretland . .
Italía . . . .
Spánn . . .
Portúgal . .
Pólland . . .
Þýzkaland .
önnur lönd
Þessi skýrsla sýnir mikla til-
færslu á viðskiptunum 1935 og
1936, sérstaklega á yfirstand-
andi ári. Vörukaupin hafa auk-
izt mikið í Svíþjóð, Þýzkalandi
og Suðurlöndum, að því undan-
skildu, að vegna ástandsins á
Spáni eru vörukaupin þar hlut-
Hundraðshluti af heildarinnflutninynum
1933 1934 1 935 1936 til 8°/,
23,5 23,5 20,6 15,4
11,8 11,9 9,9 8,0
4,3 5,3 7,1 11,6
32,5 30,8 29,1 22,8
0,8 2,8 5,0 5,8
4,9 3,2 5,9 4,4
0,3 0,5 0,8 1,0
0,9 1,3 1,4 1,6
13,0 i 2,1 14,8 23,6
8,0 9,6 5,9 6,3
•’allslega minni í ár en í fyrra.
Þá hafa innkaupin minnkað að
sama skapi í Danmörku, Nor-
cgi og Bretlandi. Árið 1933 var
67,8% af innflutningnum frá
þeim 3 löndum, en aðeins
16,2% í ár.
Það skal viðurkennt, að
verzlunarstéttin hefir verið ötul
að afla sér nýrra viðskiptasam-
'oanda, þegar breyttar ástæður
hafa gert það naoðsynlegt, ea
sú mikla tilfærsla á viðskiptun-
um, sem hér hefir átt sér stað,
er þó að mestu leyti vegna
ákvarðana gjaldeyris- og inn-
l'lutningsnefndar.
Hér hefir þá verið sýndur, í
stórum dráttum, árangurinn af
starfi gjaldeyris- og innflutn-
ingsnefndar, síðan núgildandi
lög um gjaldeyrisverzlvm, inn-
ílutning o. fl. komu til fram-
kvæmda í ársbyrjun 1935:
t fyrsta lagi bein lækkun inn-
fiutningsins, sem nemur ca. 12
—13 milj. kr. síðan áríð 1934.
í öðru lagi breyting á inn-
ílutningnum að því er snertir
c örutegundir, þar sem hlut-
fallslega meira en áður af þeim
gjaldeyri, sem notaður hefir
verið til vörukaupa erlendis,
hefir farið til kaupa á nauðsyn-
legum neyzluvörum, vörum til
íramleiðslunnar og vélum og
efnivörum til nýmyndunar á
sviði iðnaðaiins.
Og í þriðja lagi mikil aukn-
ing á vörukaupum í þeim lönd-
um, þar sem markaðssltilyrði
eru bezt fyrir íslenzkai' fram-
leiðsluvörur, en minnkandi
kaup annarsstaðar, þar sem
viðskiptajöfnuður hefir verið
okkur óhagstæður á undanföm-
um árum.
Að þessu athuguðu er það
Ijóst, að sú kenning hr. Gunn-
ars Viðar, að innflutningshöft-
in hafi að engu gagni komið,
hefir ekki við minnstu rök að
styðjast. En skiljanlegt er, að
stjórnarandstæðingar reyni að
gera lítið úr árangri innflutn-
ingshaftanna, af því að þeir
óttast mjög, að hin al-
nienna viðurkenning á störfum
núverandi fjármálaráðherra til
þess að bæta aðstöðu landsins
út á við muni styrkja ríkis-
stjórnina meira en góðu hófi
gegnir að þeirra dómi.
Skúli Guðmundsson.
Smiiiliniriu Bittail
Viðlal vid Jón Árnason
•Tón Arnuson framkvæmdarstjóri
kom heim síðast.1. sunnudag með
Brúarfossi, ásarnl tveim öðrum af
sumningamönnunum, sem fóru til
Bretlands, þeim Magnúsi Sigurðs-
syni bankast.jóru og Stefáni por
varðssyni fulltrúa i stjórnarráðinu.
Hefir Timinn snúið sér til
Jóns og beðið hann um frásögn
nf samningaviðræðunum. i
I utanferð sinni í sumar, seg-
ii' Jón, hreyfði Haraldur Guð-
imindsson því við stjórn Stóra-
Rretlands, að endurskoðaðir yrðu
vorzlunarsamningar þeir, sem
gei'ðir voru 1933, sérstaklega með
tilliti iil aukins innflutnings á
i'rosnu kjöti og ísuðum fiski og
annara umbóta á viðskiptaaðstöðu
íslands við Stóra-Bretlands. Brezka
stjórnin lofaði að taka þetta mál
til athugunar síðar í sumar eða
Imust og myndi hún þá tilkynna
itvenær slíkir samningar gætu
hyrjað. Snemma í október kom
svo tilkynning frá stjórninni, þar
sem hún óskaði að íslendingar
sendu menn til London til þess
að ræða þessi mál. Jafnframt
skýrði stjómin frá því að veitt
myndi verða á seinasta ársfjórð-
ungi þessa árs eða fyrsta árs-
l.jóröungi næsta árs innflutningur
a oinum farmi (600 ionnum) af
ii'osnu kjöti og 50 þús. vættum ai'
ísfiski, lil viðbótar við umsamiti
leyfi', ef þjóðir þær, sem nytu
l'vrstu kjara samninga hjá Bret-
um, grofu jáyrði sitt til þess. —
Leyfin um aukinn innflutning á
ísfiáki, giitu fyrri mánuðina nóv-
‘ inber og desember.
íslenzka stjórnin ákvað þegar
að senda sex menn til þessara við-
iroöna og var fyrsti sameiginlegur
fundur með samninganefndum
beggja landanna haldinn 19. okt.
Runciman verzlunarmálaráðherra
stjórnaði fyrsta fundinum, en for-
maður brezku samninganefndar-
innar, Gharles Innes, fyrv. land-
stjóri í Birma, stjórnaði fundum
upp frá því. Fundir voru haldnir
daglega og stundum tvisvar á dag,
þangað til 24. olct. að samninga-
viðræðum lauk og skiptust nefnd-
irnar þá é bréfum um þau atriði,
sem rœdd höfðu verið, og gildir
það samkomulag, er í bréfunum
felast, sem viðbótarsamningur við
\
Kjötsala.si
og dr. Oddur Gudjónsson
Þegar Garðar Gíslason stór-
líaupmaður hefir gefizt upp í
ádeilum sínum á kjötverðlags-
nefnd, rís upp dr. Oddur Guð-
jónsson full'trúi Verzlunarráðs
Islands og reynir að taka upp
ádeilumar.
í Morgunblaðinu í gær er
heillar síðu grein eftir fulltrú-
ann.
Hann segir þar að kjötverð-
lagsnefnd loki innlenda (kjöt)-
markaðinum. Um helmingur af
öllu kjöti, sem til fellst í land-
inu og ætlað er til sölu, er selt
á innlenda markaðinum, sem
fulltrúinn telur nefndina hafa
lokað. I ár er reiknað með, að
á þeim markaði seljist um 2400
'tonn. Fyrir fám dögum var
verið að skamma kjötverðlags-
nefnd fyrir það, að hún leyfði
að selja of mikið kjöt á inn-
lenda markaðinum, með þeim
afleiðingum að birgðirnar frá
hverri sláturtíð entust of langt
fram á sumarið.
En svo kemur fulltrúi verzl-
unarráðsins, og veit ný sann-
indi. Hann veit, að nefndin
hefir lokað markaðinum. Það
er víst áreiðanlega efni í
doktorsritgerð að sanna að
að nefnd hafi lokað mark-
aði sem á er seldur helm-
ingur af allri vöninni, sem A
boðstólum er, og sem allir, sem
vöruna hafa til sölu, selja á. —
Mér ’er spurn. Er hægt að
segja öllu meiri ósannindi?
Iíafa kaupmenn og verzlunar-
stétt landsins engum á að skipa
sem fulltrúa sínum, sem sé of-
urlítið vandaðri að meðferð
mála?
En doktorinn veit meira.
Hann veit að atvinnumálaráðu-
neytið hefir lokað erlenda
markaðinum. Saltkjöt okkar er
sel't í fjórum löndum. í þrem
af þeim mega menn selja það
| óhindrað, og láta hina frjálsu
| samkeppni njóta sín í allri sinni
dýrð. Þessi þrjú lönd kaupa
• venjulega milli 1600 og 2300
timnur af saltkjöti. I fjórða
í landinu gildir sérstakur samn-
ingur. Það má ekki selja nema
7000 tunnur í Noregi í ár. Þeg-
ar norski samningurinn var
gerður var samið um, að salt-
kjötssalan skyldi minnka
smámsaman. Alþingi taldi þá
sjálfsagt, að salan minnkaði
hlutfallslega jafn hjá öllum,
miðað við það, sem hver einn
hafði selt þangað árin áður en
samningurinn var gerður. Um
þetta voru samþykkt lög, sem
allir voru meðr Þau hafa síðan
verið framlengd, og síðast á
þingi í vetur, ekki einn ein-
asti þingmaður hreyft andmæl-
um og enginn verið móti þeim
við atkvæðagreiðslur. Þessum
lögum hefir ráðuneytið hlýtt.
Það hefir skipt milli þeirra,
sem fluttu saltkjöt til Noregs
árin áður en norsku samning-
arnir voru gerðir, þeim 7000
tunnum, sem þangað má flytja
nú. En þá rís upp fulltrúi verzl-
unarráðs, og segir að ráðuneyt-
ið loki erlenda markaðinum.
Hvað meinar maðurinn? Veit
hann ekki að saltkjöt er selt
víðar en í Noregi? Eða ætlast
hann til að ráðuneytið haldi
ekki gerða samninga við önnur
ríki, og hlýði ekki Iandslögum.
Á það að úthluta 7000 tunn-
unum, sem selja má til Noregs,
eftir einhverjum öðrum reglum
en lög mæla fyrir um, eða átti
hver að selja það, sem hann
vildi, og hirða ekki um gerða
samninga við annað ríki?
Það mætti hugsa sér, að til
væri nú meira saltkjöt, verkað
fyi’ir erlendan markað, en þang-
að væri hægt að selja, og svo
lítur út, sem doktorinn haldi að
svo sé. En þetta er ekki tilfell-
ið. Það hafa verið verkaðar
milli 8600 og 8700 tunnur af
útflutningssaltkjöti í landinu á
þessu hausti. I Noregi má selja
7000, og vilji fulltrúinn líta í
\rerzlunarskýrslur, þá getur
hann séð, að venjulega er selt
meira en 1600 til 1700 tunnur
í öðrum löndum. Það eru því
engar ástæður fyrir hendi til
að álíta, að saltkjötið seljist
ekki, enda þar að auki alltaf
selt nokkuð af þannig verkuðu
kjöti í íslenzk skip, þega’* kem-
ur fram á vor og sumar.
Doktorinn spyr, hvort kaup-
nienn eigi að fleygja kjötinu
í sjóinn. Ég hefi sýnt fram á,
að það er ekki til meira af
stórhöggnu saltkjöti í landinu
en ætla má að seljist á venju-
legum saltkjötsmörkuðum. Séu
kaupmenn ekki þess megnugir
að selja það, þá ættu þeir af
því að læra það, að vera ekki
að taka kjöt til sölu eða að fá
einhvern, sem fær er um það,
til að selja það fyrir sig.
Með þessu er sýnt, hvQíkar
firrur doktorinn fer með. Hann
telur að nefndin hafi lokað inn-
lenda kjötmarkaðinum, en á
honum eru þessa dagana allir,
sem sláturleyfi hafa, að selja
um helming af kjötframleiðsl-
unni. Hann telur ráðuneytið
hafa lokað erlenda markaðin-
um, af því að það hlýðir lands-
lögum, og gerðum samningi við
annað ríki, og ákveður hverjir
megi selja saltkjöt, og hve mik-
ið hver, í einu landinu af þeim
fjórum, sem við seljum kjötið
í. Og hann gefur í skyn, að
kaupmenn landsins séu svo ó-
nýtir að selja vöru sína, að
þeir muni þurfa að fleygja
henni í sjóinn. Meira vantraust
á íslenzkum kaupmönnum hefi
ég ekki séð á prenti.
Með þessu mætti doktornum
vera fullsvarað. En hann tekur
eina verzlun sérstaklega sem
dæmi, og fer þar miður rétt
með, og verð ég því að leiðrétta
þá frásögn hans nokkuð.
1934 fékk þessi verzlun leyfi
til að slátra 2100 fjár og selja
950 skrokka innanlands. Þá
slátrar verzlunin 1803 kindum
og fékk af þeim 22472,5 kg. af
kjöti. Hún flutti út 6608 kg.
eða kringum 550 skrokka. Hitt
seldi i hún innanlands eða um
1250 skrolcka í stað 950, sem
henni var leyft.
1935 fékk hún sláturleyfi
fyrir 2400 fjár, og mátti selja
30% af kjötþunganum, sem
hún fengi, innanlands. Þá fékk
’hún 1806 kindur með 23287 kg.
af kjöti. Út flutti hún 9538 kg.
eða minna en henni bar eftir
leyfinu. Því var borið við, að
t.unnur vantaði til að salta í.
Vera má að það hafi verið rétt.
En þá var verzluninni boðinn
aðgangur að frystihúsi á staðn-
um til að frysta í til útflutn-
ings. En hún afþakkaði. Taldi
sig ekki geta það.því þá yrði að
vanda svo mikið fláningu og
slátrun að henni væri ofvaxið
að verða við þeim kröfum, sem
gerðar væi*u um það. Verzlun-
arstjóranum farast svo orð:
„Það var algerlega óhugsandi
að sinna þessu boði, vegna
kostnaðar við verkun kjö'tsins
þannig“. Og svo kemur fulltrúi
verzlunarráðs, og segir, að
kaupmenn fái ekki aðgang að
frystihúsum, og nefnir sem
dæmj verzlun, sem í fyrrahaust
var boðinn aðgangur að frysti-
húsi, en þáði ekki, vegna þess,
að hún treystist ekki að hafa
frágang kjötsins eins vandað-
an og þurfti til að fullnægja
enskum kröfum. Hvað finnst
i