Tíminn - 18.11.1936, Blaðsíða 2

186

Er Morgunblaðið að
brigsla togaraeig-
enduin um sviksemi
1 Mbl. í gær er grein um það,
að nú eigi að fara að „grafa
imdan máttarstoðum þjóðfé-
lagsins“ og leggja „togaraút-
gerðina í rústir". Blaðið virðist
með þessum ummælum eiga
við það, að einhver togaraút-
gerðarfyrirtæki muni verða
„gerð upp“, sem kallað er, nú
á næstunni. Enda er ekki mjög
langt síðan sama blað skýrði
frá því, að margir hefðu þá
skoðun, að taka bæri h.f.
Kveldúlf til gjaldþrotaskipta.
Tímanum er ekki kunn-
ugt um, hvort bankarnir
iiafa afráðið að „ganga að“
Kveldúlfi eða einhverjum öðr-
um togaraútgerðarfyrirtækj-
um. En þó að svo væri, þá væri
það auðvi'tað ekkert einstakt.
Menn vita, að sumir af togur-
unum hérna hafa verið að
skipta um eigendur öðru hverju
núna síðustu árin. Og það mun
yfirleitt vera vegna þess, að
hinir fyrri eigendur hafa verið
„gerðir upp“ eða orðið gjald-
þrota og skipin svo fengin nýj-
um eigendum. Það er ákaflega
undarlegt tal, að verið sé að
grafa undan einhverjum „mátt-
arstoðum“, þó að togarafyrir-
tæki sé gert upp. Eða hvernig
var, þegar h.f. Kveldúlfur fékk
tvo síðustu togarana? Var það
ekki vegna þess, að fyrirtækið,
sem áður „átti“ þá, hafði verið
gert upp? Voru bankarnir að
„grafa undan máttarstoðum-'
með því að gera þetta fyrir-
tæki upp og afhenda Kveldúlfi
togarana til umráða?
Gjaldþrot í útgerðar- og fisk-
verzlunarfyrirtækjum hér á
landi eru svo sem ekki algerð
nýlunda. Það má nefna Thor
Jensen, Miljónafélagið, S'tefán
Th., Gísla Johnsen, o. s. frv.
Og það er ekki dregið í efa, að
þessi gjaldþrot hafi verið alveg
óhjákvæmileg, eins og fjáv-
hagsástæður hlutaðeiganda
voru orðnar. Þessi fyrirtæki
voru komin á það stig, að
bankarnir áttu meira í liættu
með því að láta þau halda
áfram en með því að „ganga
I að“ þeim strax og taka því <
! tapi, sem verða vildi. Og þó að
| slík fyrirtæki verði gjaldþrota,
þá þýðir það auðvitað ekki, að
sú starfsemi, sem þau ráku, sé
þar með úr sögunni. Kveldúlfs-
húsin myndu eklci hrynja né
togararnir sökka í sæ, þó að
hinir raunverulegu eigendur,
hankarnir, gerðu ráðstafanir til
að skipta um umráðamenn eða
notkunaraðferð þessai'a eigna.
Og vart mun það almennt ;
verða álitið, að sá gæti fjárins
ver, sem á það, en hinn, sem að- ;
eins hefir það að láni'.
En það er annað í áður- !
nefndri Morgunblaðsgrein, sem
er mjög eftirtektarvert, og
mætti raunar vekja furðu a.
m. k. sumstaðar. Því að eftir
að blaðið hefir rætt fram og
aftur um yfirvofandi uppgerð-
ir og gjaldþrot segir það full-
um fetum, orðrétt á þessa leið:
„Það á að fangelsa þá menn,
sem lagt hafa fram fé í togara-
útgerð á íslandi“.
Þetta er furðulega þung
asökun á hendur þeim mönnum,
sein við togaraútgerðina eru ;
riðnir. Því að með þessum orð- |
um er Mbl. ótvírætt að gefa í j
s.kyn, að svo framarlega sem
togaraútgerðarfyrirtæki verði
gjaldþrota, þá hljóti gjaldþrot-
I ið að reynast sviksamlegt
I gjaídþrot.
Þetta má skýra nánar. Ef t.
d. hlutafélagið Kveldúlfur yrði
gjaldþrota, þá getur það vel
hafa orðið það án þess, að for-
ráðamenn þess verði sakaðir
j um neitt sérstaklega ámælis-.
j vert. Öviðráðanlegir örðugleik-
i ar gætu þar hafa mestu eða
cllu valdið. Og forráðamenn-
irnir gætu hafa hagað rekstr-
inum á alian hátt óaðfinnanlega
og faiið réttlátlega með láns-
Uni«ir fiiir3ia.il
i.
Það er sagt um enska skáld-
ið Byron, að hann hafði vakn-
að einn morgun, meðan hann
var ungur maður með þá vit-
und, að hann væri orðinn fræg-
ur maður í sínu landi fyrir
fyrstu ljóðin, er hann hafði
birt.
Það má segja nokkuð svipað
um núverandi fjármálaráð-
herra, ef miðað er við ástæður
lítillar þjóðar. Eysteinn Jóns-
son varð á íslenzkan mæli-
kvarða frægur maður fyrir
ræðu um fjármál, er hann
ílutti í útvarpinu þingrofsvorið.
Hann var þá enn eklci orð-
inn nógu gamall til að hafa
kosningarrétt til Alþingis. En
ihann var nógu gamall til að
hrekja af velli einn af helztu
leiðtogum Mbl.manna um fjár-
mál landsins, og raða þessa
unga manns varð grundvöllur
í fjármálabaráttu Framsóknar-
flokksins eins og hún hefir
verið háð síðan þá.
II.
Eysteinn Jónsson er fæddur
á Ðjúpavogi 13. nóv. 1906. For-
eldrar hans eru sr. Jón Finns-
son og frú Sigríður Hansdóttir
Beck. Sr. Jón hafði afburða-
sterka minnisgáfu, og var orð- j
lagður fyrir drengskap og j
prúðmennsku, bæði í orði og
verki. Móðir Eysteins var syst-
ir Þórólfs Becks, skipstjóra á
Esju. Er sú ætt bæði fjölmenn
og áhrifamikil um allt Austur-
land. Eru þeir frændur, jafnt
könur sem karlar, nafnkendir
skapfestumenn, er skipta lítt
skapi, hvort sem byr er með
eða móti. Frú Sigríður hef-
ir líka í ríkum mæli þau ein-
kenni ættar sinnar. Eysteinn
sonur þeirra hjóna þótti at-
crkumaður þegar á unga aldri.
Stundaði hann jöfnum liöndum
sjósókn og landvinnu sem aðrir
jáfnaldrar hans á Djúpavogi.
IJonum þótti gaman að vinn-
unni og hugði ekki á langa
skólagöngu.
Um tvítugt hafði Eysteinn
lokið prófi með ágætis einkunn
i Samvinnuskólanum. Eftir það
hvarf hann heim til foreldra
sinna og vann í heimili þeirra,
þegar íhaldið beið sinn mikla
kosningaósigur sumarið 1927.
fé. Þá færi að vísu fram rétt-
arrannsókn á gjaldþrotinu, eins
og lög mæla fyrir, en við bá
rannsóltn ltæmi auðvitað eltki
til mála að dæma nokkurn
mann í fangelsi eða yfirleitt til
neinnar hegningar.
En ef það hinsvegar sannast !
við rannsóknina að gjaldþrotið j
er á einhvern há'tt sviksamlegt,
að fé hefir að áliti réttarins
verið dregið óhæfilega út úr
rekstrinum eða skuldaeigend-
um mismunað o. s. frv. Þá
koma hegningar og þar á með-
al fangelsisrefsing til greina
vegna hins sviksamlega at-
liæfis.
Orð Mbl. í gær verða því
ekki skilin á annan veg en
þann, að forráðamenn togara
ú tgerðarf yri rfækj anna — ogþá
líklega fyrst og fremst h.f.
Kveldúlfs, þvi að um hann
hefir blaðið sérstaklega talað
— séu sekir um sviksamlegt
athæfi í starfi sínu og búnir að
vinna til fangelsisvistar sam-
kvæmt gjaldþrotalögunum.
Vonandi er hér of mælt hjá
Mbl. En væri svo, að umrædd-
a-r dylgjur þess um sviksamleg-
an rekstur Kveldúlfs & Co.
liefðu við eitthvað að styðjast,
þá er sannarlega ástæða til
þess fyrir bankana, að láta
koma til „uppgerðar“ og það
sem allra fyrst.
Hainargeið á Sauðárkróki
foyrjar næsta vor
Fullráðið er nú að bygging hinnar fyrirhuguðu hafnargerð-
ar á Sauðárkróki verði hafin næsta vor og er ætlazt tU þess að
henni verði lokið að fullu á tveim árum.
Hafnargerðin er tvímælalaust eitt langstærsta framfaramál
Skagfirðinga. Ekki aðeins kauptúnið sjálft, heldur allt héraðið,
mun njóta góðs af þessu mikla mannvirki, sem skapar aðstöðu
fyrir stórum aukna atvinnu og bættar saingöngur.
Meðan byggingin stendur yfir, verður hún líka mikil at-
vinnuaukning fyrir þorpið, en atvinnuleysi hefir verið þar til-
finnanlegt seinustu árin.
Áætlað er að hafnargerðin muni kosta um 600 þús. kr. og'
mun ríkið talía að sér rúml. 2/5
Hafnléysið á Sauðárkróki stend-
ui -útgerð þar mjög fyrir þrifum.
f'élbátar fást jafnvel ekki vá- j
trvggðir þar af þeim ástæðum. Á :
sumrum er fjörðurinn oft fullur af j
sild, en þorpsbúar hafa, vegna |
iinfnlcysisins, ekki aðstöðu til að :
liagnýta sér þau auðæfi. Sama
giidir auðvitað með þorskveiðarn- j
ar. Ef góð liöfn væri á Sáuðár- j
króki ætli útgcrð þar aö geta orð- ;
ið arðvænleg atvinnugrein og a. m. >
k, mjög mikíll stuðningur þorps- I
Itúum, sem stunda töluVcrðati
kmdbúimð, on þö ckki svo mikimi
; ð geta framfl'eýtt sér af honum i
..
cmgongu.
Fýrir héraðið hefir góð höfn á i
Sáuðárkróki líka rnikla þýðingu.
Sauðárkrókur er nú aðalviðskipla- j
.-tíiður þess og groiðari og hetri ;
;amgöngur þangað eru því mikils-
vt'iðar fyrir það. F.ins eru mikil |
kostnaðar.
likindi til þess að fólk, sem flytt-
ist nú alfarið úr héraðinu, myndi
staðnæmast á Sauðárlaóki eftir
að atvinna þar ykist. A Sauðár-
króki búa nú um 900 manns.
Hafnargerðinni á Sauðárltróki
rnyncti ekki vera komið svo langt
álciðis, ef tveir af þingfulltrúum
Skagíirðinga hefðu ekki gerzt sér-
; Itikir brautryðjendur þess á Al-
þingi. þaö eru þeir Steingrímur
Stoinþórsson og Sigfús Jónsson. —
Steingrímur átti á sínu fyrstg
ISngi, sumarið 1931, manna mest-
«i! þátt i.því, uð hafnarlög fyrir
:-aiiðáiki'ók náðu síimþykki. Aður
ha röi þnö mál legið fyrir mörgum
i mi-.i og nidrei lilotið neina af-
■ iðslu.
í .iii íiö Sigfús Jónsson verður
j’i mm.'iðui' Skagfirð'inga, kcmst
..ýr'skriðtir á ntálið. Hánn fær það
; amþykkt á þingi 1935, að ríkið
Eysteinn Jónsson fjármálaráðherra.
Með kosningunum 1927 urðu j
mikil straumhvörf í lífi Islend- ;
inga. Fram að þeim 'tíma höfðu !
stofulærðir embættismenn alla !
íorystu um félagsmál þjóðar- j
innar. Einkennisbúningar og
nokkur embættisþótti höfðu
venjulega einkennt helztu leið-
togana. En hinar vinnandi
stéttir, bændur, sjómenn og
verkamenn, höfðu haft lítil völd
greiði sem svari 2/5 af kostnaði
j Ncrksins, þannig að það borgi til
; þess 25 þús. kr. árlega í 10 ár.
! Á seinasta þingi var líka fyrir
lians atbeina stjórninni gefinheim-
ild til þess í fjárlögum, að láta
í'íkið ábyrgjast innlent lán, sem
yrði tekið til hafnargerðarinnar.
Lánsfé mun nú vera að það
miklu leyti Iryggt, að verkið getur
hafizt með fullum krafti næsta
vor,
þó þessir tveir mcnn hafi unnið
rnest fyrir málið út á við, má
nefna marga tiðra, sem þar hafa
mikið við sögu og veitt hafa því
mikilvægan stuðning. Heima í
béraði liefir Friðrik Hansen
odclviti og formaður hafnarnefnd-
ar, verið einn öruggasti talsmað-
ur þess. Fyrir þann áhuga, sem
hann og fleiri góðir henn hafa
vakið í þessu máli, ,má nokkurn-
vtginn öruggt treysta því, að
meginhluti allra Skagfirðinga
standi nú sameinaður um fram-
kvæmd þess.
Friðrik Hansen og PétUr Hamt
csson, sem báðir eiga sæti í hafn
arnefndinni, eru nú staddir hér i
bænum til að vinna að ýmsum
undirbúningi í samfcandi við frarn-
kvæmd verksins.
Gróðar fréttir
Meðal ályktana, sem gerðar
voru á Alþýðusambandsþing-
inu, fjallar einn kafli um verzl-
unarmálin. Þar er meðal annars
lýst yfir því, að Alþýðuflokk-
urinn ákveði, að styðja sam-
vinnufélagsskapinn í landinu og
vilji stuðla að því að kaupfélög
neytenda verði efld, að svo
miklu leyti sem stjórn og þing
getur þar átt hlut að máli.
Ríkisverzlunarfyrirkomulagið,
sem flokkurinn hefir talað mest
um undanfarið, er þarna jafn-
vel ekki nefnt fyr en í annari
röð.
Þessi nýja ákvörðun Alþýðu-
fiokksins má vera samvinnu-
mönnum landsins hið mesta á-
nægjuefni. Fram að þessu hef-
ir flokkur verkafólksins í bæj-
um verið of tómlátur um
verzlunarmálin og minna gert
að. því en hliðstæðir flokkar í
nágrannalöndunum að tryggja
verkamanninum sannvirði lífs-
nauðsynjanna. Hingað til hafa
forystumenn Alþýðuflokksins
hugsað meira um hitt, að
hækka sem mest um nafnverð
verkalaunanna, án þess að fyr-
meðan svo var há'ttað málum.
Það var ekki gert ráð fyrir,
að úr þeim stéttum kæmu hús-
bændur á þjóðarheimilið. En
þessai’ kosningar brutu stíflu-
garð hinnar innbyrgðu, hálfsof-
andi embættisværðar. í styrj-
öldum, þar sem þjóðir berjast
i'yrir frelsi sínu eða varpa af
sér oki gamallar kúgunar, koma
venjulega fram áhrifamiklir
leiðtogar úr sjálfri baráttunni.
II ér á landi skapaðis't ný fylk-
ing djarfra forystumanna. Allir
sem höfðu til að bera dug og
kjark fengu verkefni. Þar var
ekki spurt um aldur, heldur um
hæfileika. Stundum komu gaml-
ir menn eins og Björn Þorláks-
son á Dvergasteini til vanda-
samra trúnaðarstarfa. En oftar
orðu ungir menn fyrir valinu
í baráttulínuna. Síðan þá hef-
ir Framsóknarflokkurinn trúað
fleiri ungum mönnum fyrir
trúnaðarstörfum, heldur en all-
ir aðrir flokkar síðan um alda-
mót. En í þeim margmenna hóp
er Eysteinn Jónsson einn af
þeim, sem fengið hefir alveg
óvenjulega erfið hlutverk, á
þeim aldri, þegar margir jafn-
aldrar hans sitja enn á skóla-
bekk.
IV.
Eysteinn Jónsson byrjaði
sem aðs'toðarmaður í stjórnar-
ir því væri séð, á nokkui-n hátt,
að kaupmáttur þeirra ykist að
sama skapi.
Framsóknarflokkurinn hefir
frá fyrstu tíð barizt fyrir því,
og beitt til þess áhrifum sínum
að efla samvinnufélagsskapinn
í landinu. Hann hefir litið á
samvinnuna sem hinn eina
faunverulega heilbrigða grund-
völl í verzlunarmálum.
Meðal annars í sambandi við
framkvæmd innflutningshaft-
anna, hefir Framsóknarflokk-
urinn nú á síðustu tímum,
þurft að leggja sig fram til
þess að hindra það, að skipting
innflu'tningsleyfanna kæmu ó-
eðiilega niður gagnvart hinum
! nýstofnuðu og vaxandi neyt-
1 endafélögum bæjanna. Með
j reglum þeim, er fjármálaráð-
herra hefir sett um það, að við
úthlutun leyfa skuli auk fyrra
innflutnings, taka tillit til fé-
lagatölu kaupfélaganna, hefir
þessum samtökum almennings
í bæjunum verið gert það kleift
að auka starfsemi sína. En hjá
óðrum flokkum eða fulltrúum
þeirra hefir þessi nauðsyn allt
of litlum skilningi mætt lengst
af.
Það er því næsta gleðilegt,
að Alþýðuflokkurinn skuli nú
hafa látið verða úr því að fall-
ast opinberlega á stefnu Fram-
sóknarmanna í verzlunarmál-
um og heita henni stuðningi
sínum.
Og ef Alþýðuflokkurinn sýn-
it hina yfirlýstu stefnu í verki
— þá er hér áreiðanlega um
að ræða giftudrýgs'ta spor fyr-
ir flokkinn sjálfan og verka-
mannastétt landsins.
Ferðameim
ættu að skipta við Kaupfélag
Reykjavdkur. — Þar hafa þeir
tryggingu fyrir góðum og ð-
dýrum vörum.
Ágæt herbergi
til leigu á Hverfisgötu 32
yfir lengri eða skemmri
tíma. — Hentugt fyrir
ferðafólk. — Sími 3454.
ráðinu haustið 1927. Fyrsta
verk hans var að koma lagi á
reikningshald og rekstur varð-
f kipanna, sem áður var mjög
ábótavant. Hugur hans hneigð-
ist brátt að fjármálum og
skattamálum. Ilann dvaldi
á þessum árum af og til erlend-
is, bæði í Englandi og Norður-
löndum og kynnti sér margt
um fyrirkomulag í skattamál-
um og bókhaldi bæja og ríkja.
Ilann var síðar aðalráðunautur
Einars Árnasonar, er hann ger-
breytti í nútímahorf öllu bók-
haldi fjármálaráðuneytisins og
sýslumanna landsins. Andstæð-
ingar Framsóknarmanna tóku
þessari umbót mjög illa, en
brátt þögnuðu þær raddir og
íhaldið í Reykjavík sá sér hag
í að breyta bókhaldi bæjarins
eftir þeirri fyrirmynd, sem rík-
ið hafði gefið. Þegar Helgi
Briem lét af skattstjórastöðu
1930, og varð bankastjóri í Út-
vegsbankanum, fól Einar Árna-
son fjármálaráðherra Eysteini
Jónssyni skattstjórastöðuna.
Vorið 1933 varð hann þing-
maður Sunnmýlinga eftir Svein
Ólafsson í Firði, og ári síðar
fjármálaráðherra í ráðuneyti
Hermanns Jónassonar. Síðan þá
hefir hann borið hita og þunga
af fjármálastjórn landsins á
hinurn erfiðustu verzlunarár-