Tíminn - 25.11.1936, Blaðsíða 1

Tíminn - 25.11.1936, Blaðsíða 1
09 tnníjcimfa §afnac0tt. )Ö öimi 2355 — P^ötþóff 96J ! CÖjaíbba^i blaCslnð et I jAtit Áteangnrinn foatat 7 ft. XX ár. Reykjavík, 25. nóv. 1936. Opínberar ráðstafanír ge borgfirzku fjárpestínná Viðlal við Hermann Jónasson, Íandbúnadarráðherra í sambandi við þær opinberu í'áðstafanir, sem gerðar hafa verið í því skyni að stemma stigu fyrir sauðfjárpestinni borgfirzku, hefir Tíminn snú- ið sér til Hermanns Jónasson- ar iandbúnaðarráðherra og beð- ið hann að skýra frá því, sem ríkisstjórnin hefir gert í því máli, hver árangur hafi orðið og' hvað sé í ráði að gera nú á næstunni. — Það er enginn vafi á því, segir ráðherrann, að veikindin í sauðfénu á undanförnum ár- um, eru meðal verstu erfið- leika bændastéttarinnar. Tjón- ið, sem þau hafa bakað land- búnaðinum, verður ekki í fcöl- um talið. Auk þess, sem bænd- ur víðsvegar um land hafa misst fjölda fjár úr þessum veikindum, hafa þau alveg vafalaust komið niður á þann hátt, að fé hefir orðið rýr- ara til frálags og fóðureyðsla meiri. Hver og einn getur líka sagt sér það sjálfur, að það er meira en lítið lamandi fyrir bændur, að eiga þessa hættu stöðugf vofandi yfir bústofni sínum — sérstaklega þegar um er að ræða sjúkdóma, sem eru óþekktir og ekki er vitað, af hverju stafa eða hvaða ráð eru við. Undanfarin ár hefir próf. Niels Dungal og fleiri starfs- menn við rannsóknars'tofu liá- skólans unnið að rannsókn og útrýmingu þessara sjúkdóma, og hefir ríkisstjórnin greitt kostnað, sem af því hefir leitt. Svo var einnig, þegar hin skæða pest kom upp í Borgar- firði í fyrra. En eins og ég kem síðar að, hefir enn ekki tekizt að leiða í ljós orsakirn- ar til þessarar hættulegu veiki eða hvort og að hve miklu leyti hún er smitandi. Skömmu eftir mitt s. 1. sum- ar bárust mér þær fréttir úr Borgarfirði, segir ráðherrann, að fé væri farið að finnast dautt í högum og á afrétti, og að sama pestin og í fyrra myndi vera þar að verki. Ég ritaði þá próf. Dungal bréf 19. ágúst, þar sem ég lagði fyrir hann að taka upp nýja rannsókn. Þykir mér réttast að bréf þet'ta sé birt, ásamt fleiri bréfum, er farið hafa milli mín og rannsóknar- stofu háskólans um þetta má), því að þau gefa nokkurnveg- inn glögga hugmynd um, hvað gert hefir verið og er verið að gera í málinu. Bréfið frá 19. ágúst er á þessa leið: „19. ágúst 1936. í Borgarfjarðarhéraði geisar nú mjög skæð sauðíjárpest, sem sýni- ’.cgt er að hlýtur að valda stór- tjóni, el ekki tekst að vinna hug á benni. Raðuneytið vill því hér- með leggja fyrir yður, herra pró- fessor, »ö setja yður þegar í 'sam- jjand við Jón óðalshónda Hannes- son í Dcildartungu og aðra bænd- ur i Borgavfjarðarhéraði, þar sem veikin geisar nú til þess að hafizt verði þegai' handa um einhverjar varnir, sem að gaghi megi korna gegn veikinni. þá vili ráðuncytið enníremur iieiðíist álits yðar um það, livort ckki mundi rétt að fá erlendan sérfrœðing í húfjársjúkdómum til aðstoðar við rannsóknir á veiki þessari og óskast svar yðar um það sent ráðuneytinu sem allra fyrst. Hermann Jónasson. /Vigfús Einarsson. Til hr. prófessors Niels Dungai". Próf. Níels Dungal ritaði mér þá svar á þessa leið: „Rannsóknastofa Háskólans. Reykjavík, 21. ágúst 1936. Samkvæmt beiðni yður, herra íorsætisráðherra, með bréfi dags. 19. ág. þ, á. liefi ég sett mig í sarn- band við Jón Hannesson í Deikl- ertungu og aðra bændur í Borgar- firði til áð hal’a spurnir af fjár- pest þeirri, sem nú hefir borið á' þar. Sem stendur er mjög litlar upplýsingar hœgt að fá urn þessa veiki, vegna þess að menn vita c-kki annað um liana en það, að féð drepst á afréttinum, en ekki er unnt að fá nánar spurnir af því, hvernig þetta hagi sér. Ég hefi beðið Jón Hannesson í Deild- artungu að fylgjast með því, sem gerist í þessu máli og hvað mikil Ijrögð sé að því, að féð drepist á afréttinum, og hefir hann lofað mér að gera það. Allar líkur eru til, að þetta sé sama veikin og har svo mikið á i Deildartungu í fyrra, og sem við gerðum þá nokkrar rannsóknir á. Sýnilegt er, að sú veiki er erfið viðfangs, en lil. þess að unnt verði að taka upp varnir gegn henni, sem að gagni ihegi koma, þyrfti að gera viðtækar rannsóknir á veikinni. Til þess að það sé unt, þyrfti að veita sérstaklega fé til þess, og geri ég ráð fyrir að þurfa mundi um 5—10.000 krónur. Ef sú fjár- veiting fengist, mundi ég gera það, sem í mínu valdi stæði til þess að gera fullkomna rannsókn á veik- inni nú þegar í liaust, og vonast ég til að með því móti mætti tak- ast að vinna bug á veikinni. Viðvíkjandi fyrirspurn yðar um að fá erlendan sérfræðing í bú- fjársjúkdómum til aðstoðar v.ið rannsóknir á þessari veiki, skal þess getið, að ég geri mér ekki miklar vonir um uð það mundi koma að miklu gagni, vegna þess live lítið er um sérfræðinga á þessu sviði, nefnilega i sauðfjár- sjúkdómum. par sem ég býst viA að þessi veiki stafi af ornium, þyrfti hér þvi að fá sérstakan mann, sem einkum hefði lagt stund á ormarannsóknir, en þeir menn eru fáir, s.em lagt hafa stund á lungnaonna i sauðfé, og hýst ég við að væri mikil leitun að slíkum manni og mundi lcosta offjár, ef að þyrfti að fá hann hingað til rannsókna um lengri tima. Virðingarfyllst. Níels Dungal. Ég tjáði próf. Dungal, segir j iáðherrann, að fjárupphæð sú, er hann nefndi, myndi verða iógð fram úr ríkissjóði, og fól honum að gera þær ráðstafan- ! iv, er hann teldi nauðsynlegar. j Hefir hann svo unnið að rann- ! l sókninni í haust og með honum þeir Guðmundur Gíslason lækn- h og Ásgeir Einarsson dýra- læknir. Samkvæmt ráðleggingu próf. Dungals gerði ég ekki að svo stöddu neina beina ráðstöfun til þess, að útvega hingað er- lendan sérfræðing. Þó ræddi ég það mál við Halldór Pálsson sauðf j árræktarf ræðing, sem kom hingað til lands í vor, að loknu námi, en nú dvelur í Bretlandi. Ég skal geta þess, að nú fyrir nokkrum dögum hefi ég1 fengið bréf frá HaJl- dóri, þar sem hann kveðst hafa íarið til London í þessu skyni, og skýrir frá ýmsum upplýsing- um, er hann hafi fengið. Þann 6. nóv. sl. ritaði ég svo próf. Dungal á ný og spurðist fyrir um árangur af rannsókn- inni í haust. Skýrsla sú, er hann þá gaf mér, fer hér á eftir: „Rannsóknarstpfa Háskólans. "Reykjavík, 7. nóv. 1936. Ut af fyrirspurn ráðuneytisins i hréfi dags. í gœr um rannsúku- ir á sauðfjársjúkdómum, skal ég leyfa mér að gefa ráðuneytinu eít- iifarandi upplýsingar, þar sem ég tel víst, að átt sé við sauðfjá”- veikindin í Borgarfirði: Vefjarannsóknir hafa sýnt að veikin er í því fólgin, að háfrumu- þekja kemur í stau hinnar lágu önduuarþekju í lungnablöðrunuvn og ekki einungis það, heldur kem- ur líka ofvöxtur í háfrumuþekj- una, svo að ótal totur myndast svo að lungnablöðrurnar stækka, þenjast út og springa af ofvextin- um í þekjunni. pekjuvöxturinn er svo mikiR, að e. k. æxlisvöxtur myndast, sem líkist að miklu leyti krabbameini, nl. að því lcyti að þekjan vex takmarka- laust út í umhverfið og eyðilegg- ur allt sem fyrir er, alveg eins og á sér stað um krabbamein, en aftur á móti berst æxlisvöxturlnn ekki með blóðinu til fjarlægari líffæra, eins og- venjulegt er við krabbamein. prátt fyrir ítarlegar tilraunir hefir ekki tekist að sýna fram á neina sýkla, sem gætu verið or- sök sjúkdómsins, enda eru vefja- breytingarnar heldur ekki þannig, að ])iiast megi við að þær stafi af völdum sýkla. Um orsalcir sjúkdómsins er enn ekkert unt uð fullyrða. Svo virð- ist sem eitthvert efni safnist fyrir i lungunum og hafi þau áhrif aö þekjan tekur til að vaxa stór- kostlega. Ég hefi grun um að þetta efni lcunni að myndast i lungnaormum, e, t. v. að það sé kynvalcar þeirra, því að kunnugt or, að unt er að framkalla krahba- mein í dýrum með því að dæla í þau kynvökum og þeim náskyld | efni. Áöur hefir tekizt að framkail.i krabbamein í rottum með því að Uíta - þær eta onna, som lireiör- nðu um sig í maga þeirra og iengu þær upp úr því maga- krabba. En ormarnir, sem notaðir voi'ti i rottutiiraununum (gon- goylonema neoplastica) er svip- aðrar tégundar og lungnaormarnir I sauðfénu, eru hvorirtyeggja nematoda. Við erum nú með tilráunir i gangi til aö reyna að fá þetta upplýst. Annarsvegar höfum við setl á stað ln'áðabirgðatilraun til «ð icyiui. að'fá upplýst hvort veik- in sé smittandi og komast som allra fyrst að niðurstöðu um hvort svo sé, því að það skiptir auðvitað mjög miklu máli. Við höíum hóp af sýktum kindum iir Borgarfirði og ósýktar, heilhrigðar kindur ai' Suðurlandi saman í einu iiúsi hér og l’ylgjumst með þcim til að sjá hvort heilbrigðu kindurnar sýkjast. Ennfremur erum við að undir- liútt tilraunir til að sanna eöa ufsanna hvort lungnaormalirfurn- ar sé orsökin til sjúkdómsins. FrA okkar hencli er allt tilbúið til þessarar tilraunar fyrir löngu, en enn hefir ekki tekizt að fá heyið, sém við höfum pantað ofan úr Borgarfirði, vegna vondrar færðar. F.n viö þurfum alvog sérstakt hey, soin við höfum fundið mikið í nf lungnaormalirfum. Framli. á 1. síðu. Á víðavangi C tvarpsumvæðui’nar um jarðræktarlögin hafa að vonum vakið mikla athygli. Ó- sigur stjórnarandstæðinga, einkum seinna kvöldið, var mjög áberandi. Ef'tir að Stein- grímur Steinþórsson búnaðar- málastjóri hafði flutt ræðu sína um raunveruleg áhrif styrktilfærslunnar í II. kafla laganna, gafst Pétur Ottesen alveg upp við að ræða það mál og fór að tala um ýmislegt annað, sem ekki kom málinu við, en Jón í Dal varð reiður og jós úr sér persónulegum ó- notum um Steingrím. Bjarni Asgeirsson sannaði með tilvitn- un í þingtíðindin, að íhalds- rnenn hefðu árum saman bar- izt gegn því með hnúum og hnefum, að sjálfstæði Búnað- arfélagsins gagnvart ríkisvald- inu væri aukið, og að félagið fengi sjálft að kjósa stjórn sína. Og Hermann Jónasson forsætisráðherra gaf á stuttri stund í síðustu ræðu sinni svo eftirminnilegt og rökstutt yíirlit um stefnuleysi og á- byrgðarleysi stjórnarandstæð- inga, að flestum hefir orðið minnisstætt. „Bændaflokksmenn“ svokallaðir eru farnir að vekja á sér athygli fyrir ó- vandaðan munnsöfnuð og’ að kunna sér hvergi hóf í dómum um menn og málefni. í útvarps- umræðunum sagði einn af full- trúum þeirra, Þorvaldur í Arnarbæli, orðrétt á þessa leið: „Framsóknarmenn brjóta öll sín loforð á einn eða annan veg“, Minna mátti ekki gagn 49. blað. Tryggvi Þórhallsson — brjöstmynd úr eir. Myndin er gerð af Ríkarði Jónssyni, að 'tilhlutun Búnaðar- félags tslands. Var frú Önnu Klemenzdóttur afhent myndin iyrra sunnudag, í Laufási. Frummyndin, sem er úr gifsi, á að standa í húsi Búnaðarfélagsins. gera! Við síðustu kosningar komu rúml. 11 þús. Framsókn- armenn að kjörborðunum. Lag- legur hópur það, ef Þorvaldur í Arnarbæli segir satt! Undarleg rökfærsla. Andstæðingar jarðræktar- laganna bera fram 'tvær rök- semdir gegn 17. gr. í fyrsta lagi segja þeir, að greinin svifti bændur eignarrétti á jörðum þeirra. í öðru lagi segja þeir, að greinin sé áhrifa- laust pappírsgagn! Vilja þeir nú ekki koma sér saman um, livoru þeir eigi heldur að halda fram, því að annaðhvort hlýt- ur að vera vitlaust? Hliðstæð- ar eru röksemdir þeirra um 5000 kr. hámarksstyrkinn. Öðru veifinu halda þeir því fram, að þetta hámarksákvæði komi hart niður á bændum. En í útvarpsræðu lýsir Pétur O'ttesen yfir því, að ekki séu uema 26 jarðir á öllu landinu komnar í hámark, og á sumum þeirra sé meira en eitt býli, svo að hámarkið komi ekki til greina. Hins gleymdi Pétur að geta, að jörð hans sjálfs, er ein af þessum 26, og að þess- vegna myndi margur í hans sporum hafa talið drengileg- legast að taka ekki þátt í deil- um um þetta atriði laganna. Guðsmaðurinn á Akranesi skýrði frá því í útvarpinu, að „ákveðið“ hefði verið að láta verkamenn fá 75 þús. kr. í atvinnuleysis'trygg- ingu, og vildi bera það saman við styrkinn til Bf. fsl. En guðsmaðurinn gleymdi að geta þess, að þetta er upphæðin, sem atvinnuleysissjóðirnir mega fá hæsta og að á þessu óri hefir enginn atvinnuleysis- sjóður verið stofnaður og eng- in atvinnuleysistrygging fram- kvæmd. Pétur Magnússon þóttist í útvarpsumræðunum ekki vita til þess, að nokkurn- tíma hefði orðið árekstur milli búnaðarþings og hinnar þing- kjörnu stjórnar Bf. ísl. Þá veit Pétur of lítið til að verða tek- inn alvarlega í þessum máluin. Hann veit þá t. d. ekki um það, að búnaðarþing samþykkti, að búnaðarmálastjóri skyldi ekki vera nema einn, en félags- stjórnin þverskallaðist við að íramkvæma þennan vilja bún- aðarþingsins. Tíminn skýrði frá því í haust, að flokksfundir Framsóknar- manna hefðu verið haldnir á tveim stöðum á Snæfellsnesi og á báðum þessum fundum hefðu mætt samtals um 120 manns. Sl. laugardag segir Jón í Dal i blaði sínu, að Tíminn hafi taiið 100 menn á öðrum fundinum. Gott sýnishorn af sannleiksást, þó'tt lítið sé! Hver á að hjálpa Bændaflokknum til að koma fram gengislækkun? Morgunblaðið birti í haust grein eftir Gunnar Viðar hag- fræðing, þar sem haldið var fram þeirri skoðun, að fella bæri gengi krónunnar um 30%. En í sambandi við birting þessarar. greinar gerði blaðið þá eftirtektarverðu og raunar stórpólitísku yfirlýsingu, að skoðanir greinarhöf. væru í ó- samræmi við skoðanir þess, og að það — Morgunblaðið — væri mótfallið gengislækkun. Þar sem Mbl. er höfuðmálgagn Sjálfstæðisflokksins, verður að líta svo á, að a. m. k. meiri hluti flokksins hafi tekið af- stöðu gegn gengislækkun. En livað verður þá úr hinum s'tóru orðum Jóns í Dal og hans nóta? Hvernig hugsa þeir sér að koma fram gengislækkun í samstarfi við Sjálfstæðisflokk- inn, úr því að meirihluti þess ílokks — og kannske flokkuv- inn allur? — er andvígur gengislækkun ? Ætli þetta lof- orð yrði ekki innleyst á svip- aðan hátt og prjónavélastyrk- u.rinn hans Þorsteins Briem, ef þjóðin yrði svo giftulaus að fela íhaldinu og varaliði þess meirahluta á Alþingi?

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.