Tíminn - 09.12.1936, Blaðsíða 3

TlMINN
199
Iialda einn áfram búskapnum á
Y'tri Brekkum.
Árið 1921 kvæntist Davíð
Sigrúnu Sveinbjörnsdóttur frá
Hámundarstöðum í Vopnafirði.
Þeim varð fimm barna auðið,
þriggja dætra og tveggja sona.
Það elzta er nú aðeins 15 ára.
Fráfall Davíðs varð með
sviplegum og óvæntum hætti.
Hann drukknaði í Hafralónsá
15. okt. s. 1.
Með honum er að velli ihnig-
inn maður, sem átti mikið og
erfitt lífsstarf að baki, þótt
eigi væri gamall að árum. Það
er allra manna mál, þeirra er
til þekktu, að hann háfi verið
með atorkusömustu bændum
sinnar sveitar. Sá þess vel
merki í búskap hans og umbót-
um ýmsum. En hitt vakti þó
eigi síður athygli manna,
hversu honum tókst að ráða
fram úr þeim óvenjulegu erfið-
leikum, er steðjuðu að heimili
hans mörg síðustu æfiár hans,
Kona hans, sem nú lifir hann,
hefir verið veik árum saman og
fjarri heimili þeirra mikið af
þeim tíma. Á þessum erfiðu
árum varð hann að vera börn-
um sínum ungum bæði faðir og
móðir og leysti þar af hendi
með prýði þrekraun, sem fáir
myndu vilja á sig leggja. En
það var hljótt um Davíð og
verk hans, því að hann var
maður orðfár og kvartaði eigi
við aðra. En hitt gerði hann,
sem ekki er öllum hent, að
búa búi sínu án skulda (nema
litilsháttar vegna jarðakaupa),
þrátt fyrir kostnað þann, er
hann varð að bera vegna hinna
erflðu heimilisástæðna.
Hann er nú fallinn frá, ein-
mit't á þeim tíma, þegar böm-
in voru að „komast upp“, og
heldur virtist vera að rofa
fram úr erfiðleikunum. Hann
verður ekki einn þeirra, sem
fá að njóta gleði öldungsins
af verkum sínum. En sveitung-
ar hans mega minnast þess, að
hafa misst trúan mann með
þreyttar hendur.
G. G.
Kolaverziun
SIGURÐAR ÓLAFSSONAR
Sínm.: KOL. Reykjavík, Sími 1933
§E Allt með islenskuin skipum!
stjórn Bún. ísl., áróður gegn
honum í stjórn félagsins. Var
því dróttað að Sigurði, að hann
stæði í sambandi við þennan
kaupmann og hefði gróðahlut
af innflutningnum á tilbúnum
áburði. Logaði upp áf þessu til-
efni langvinnur heiptareldur í
félaginu. Vinir Sigurðar stóðu
fast með honum í þessu efni,
en enginn framar en Ilermann
Jónasson núverandi forsætis-
ráðherra, sem þá var lögráðu-
nautur hans. Á móti Sigurði
stóðu öll kyrrstöðuöfl landsins,
og þar í fararbroddi lið Þór-
arins á Hjaltabakka frá 1923.
Eúnaðarþing var kallað saman,
og framkvæmdi ítarlegar rann-
sóknir á málinu, en ekkert
sannaðist, sem sakfellt gæti
Sigurð. Að lokum var það ráð
tekið, að vefja öll árásarskjöl-
in saman og senda þau í pökk-
um út á kirkjuloft, og láta hina
miklu rannsókn falla niður.
Næsta spor búnaðarþings var
að gera þá mestu vitleysu,
sem unt var að framkvæma í
málinu. íhaldið hafði ætlað að
taka fjárráðin af Sig. Sigurðs-
syni 1923. Síðan hafði það
notað aðstöðu sína í félaginu
til að kveikja þar ófriðareld.
Síðan var eklcert hægt að
sanna saknæmt á Sigurð, en
samt var hann ekki sýknaður,
heldur brotinn til hálfs og lam-
bóndi á Efri-Hólum.
Hér koma aðeins nokkur
minningarorð, en æfiminningu
þessa mæta manns hljóta aðrir
að rita, sem meiri kunnugleika
hafa á ætt hans og æfistarfi.
Ég sá hann fyrst vorið 1917.
Var staddur á Fáskrúðsfirði,
því ég ætlaði að taka þar skip,
sem kæmi að norðan á leið til
Reykjavíkur. Til höfuðstaðar-
ins var ferð minni heitið, og
erindið þangað var ánægjulegt.
Þetta var í júnímánuði. í sól-
skini og blíðviðri renndi
„Botnía“ að bryggju þar, sem
ég stóð mitt í mannþyrpingu.
Marg’t fólk var með skipinu
að norðan, allt frá Akureyri
auötur um, en ég þekkti ekk-
ert andlit, þar sem á þiljum
stóð maður við mann. Að litl-
um tíma liðnum var ég orðinn
einn af farþegunum, og skipið
komið út á fjörðinn. Þrekvax-
inn, miðaldra maður heilsaði
mér og nefndi nafn sitt: „Frið-
rik Sæmundsson Efri-Hólum“.
Ég sagði til mín, og þótti vænt
um fasta, hlýja handtakið,
Því miður þekkti ég ekki þetta
nafn, nema bæinn Efri-Hóla,
frá málum séra Halldórs. „Þú
hefir komið að Efri-IIólum
þegar Þórarinn fór“? „Já, ég*
fJutti þá þangað“, sagði hann.
— „Mér lék forvitni á að vita
hver þú værir — veitti þér
strax athygli í mannþyrping-
unni á bryggjunni“. — Svo
hófst samtalið — ánægjuleg
samvera það sem eftir var
ferðarinnar suður.
Þet'ta var á stríðsárum, af -
urðir bænda liækkuðu stöðugt í
verði, og við vórum þá bjart-
sýnir á framtíð íslenzku sveit-
anna; um margt var spjallað,
eigin hagi og almenn mál.
Eftir þessa stuttu samveru
þekkti ég Friðrik Sæmundsson.
Skildi að þarna var maður sem
att hafði margar og stórar von-
ir í æsku, ■—, sömu vonirnar
sem ég nú -bar í brjósti —, og
honum háfði tekizt að láta þæv
'veiða að veruleika.
Hann var kvæntur ágætri
konu, átti mörg og efnileg
1 'örn, hafði tekið við lítt bættri
j'örð, sem nú var orðin prýði-
lega hýst og ræktuð, átti
margar og fallegar skepnur,
em liann vildi láta líða vel.
Nú liðu mörg ár, og við
sendum hver öðrum línu, oft-
ast annaðhvert ár. Efni bréf-
anna var venjulega mest um
búskapinn og þau þjóðmál, sem
sevstaklega komu sveitunum
við.
Bréfin hans vóru fögur að
hrágangi og efnisrík; oft brá
þar fyrir glettni og góðlátlegu
háði um tízkutildrið og trú-
girni manna á fánýtt skrum.
En sanngirni í dómum um
menn og málefni brást aldrei,
þótt gagnrýni væri beitt.
Við ráðgerðum oft að heim-
sækja hvor annan, en af því
varð aldrei. Bóndinn má heita
gróinn í jörð sína, líkt og jurt-
ir — lifir þar og deyr. Við
hittumst samt enn einu sinni.
Það var í marzmánuði 1935, er
hann lá á Landsspítalanum og
gerður var uppskurður á aug-
um hans. Af tilviljun frétti ég
að hann lægi þar sjúkur, er ég
kom til Reykjavíkur. Honum
þótti vænt um að ég kom til
hans, — þótt ekki gæti hann
r.ú séð mig, — eftir 18 ára
fjarveru, og vonir hans voru
enn miklar, um bætta sjón og
mikið starf; en því miður
rættust þær ekki. Það mun
bafa fallið honum þungt. Vart
getur þyngri raun en þá, að
missa sjónina í fullu fjöri.
Ég minnist hversu höndin
var þykk og armurinn krafta-
legur — þarna á sjúkrabeði
—, hversu andinn var rór og
vonglaður. Þetta var líka mað-
J arðvæktarlögin
og Búnaðarsamband Kjalarnesþíngs
Snemma í þessum mánuði
símaði formaður Búnaðarsamb.
Kjalarnessþings til mín og 'til-
kynnti mér aukafund í sam-
bandinu, um jarðræktarlögin
nýju. Jafnframt lagði hann
mikla áherzlu á það, að ekki
væri haldinn fundur í Búnaðar-
félagi Ilafnarhrepps fyr en að
þessum" aukafundi afstöðnum.
Ég svaraði því strax, að við
myndum sjálfir ráða okkar
svörum, fyrst málinu hefði ver-
ið til okkar vísað, en lofaði
jafnframt að verða við óskum
hans, með að bíða með úrslita-
fund um málið. Við höfðum þá
þegar rætt nokkuð um málið á
fundi í Búnaðarfélaginu, og
kosið nefnd til að athuga jarð-
ræktarlögin. Ég sá ekki að
þessi aukafundur sambandsins
hefði nokkra þýðingu fyrir
málið, og ákvað því, að spara
okkar fátæka félagi þau óþarfa
útgjöld, að senda fulltrúa á
fundinn.
En svo að afstöðnum þessum
sambandsfundi, kemur til oklc-
ar útdráttur úr fundargerðinni.
Þar er harðlega mótmælt, að
j arðræktarsty rkurinn teljist
lán til allra lögbýla, mótmælt
að landbúnaðarráðherra fái
einræðisvald um val búnaðar-
málastjóra og ýmislegt þessu
líkt, sem hvérgi er til í jarð-
ræktarlögunum nýju.
En hvað á allt þetta að
þýða? Ekki getur það verið af
ur, sem gert hafði mikil átök
og unnið marga sigra.
Nú er hann dáinn, og mér
íinnst fylking íslenzku bænd-
anna svipminni en áður.
Maður kemur í manns stað,
og minningin lifir, því umbæt-
urnar á Efri-Hólum og ætt-
stofninn þaðan mun vekja at-
.hygli ,kjr(mandi kynslóða-
Dæmi hans hvetur okkur
til dáðríkra starfa og dreng-
skapar í hvívetna.
ts» -
Blessuð sé minning hans.
Stafafelli 14. nóv. 1936.
Sigurður Jónsson.
umhyggju fyrir því að vilji
bændanna komi sem skýrast
fram, eins og meiri hluti
stjórnar B. í. telur sig vilja í
þessu máli. Ekki heldur getur
það verið af sannfæringu þess-
ara manna um, að nýju jarð-
ræktarlögin séu það gölluð, að
heiibrigð skynsemi bændanna
muni hafna lögunum af þeim á-
stæðum. Þá þurfti ekki öfgar
og útúrsnúning til að reyna að
auka á andúðina gegn lögun-
um.
Það hlýtur því að vera ei'tt-
hvað annað sem hér liggur á
bak við.
Það verður að teljast mjög
ítaverð framkoma hjá stjórn
Lúnaðarsambands Kjalarness-
þings að nota á þennan hátt
aðstöðu sína til þess að reyna
að hafa áhrif á atkvæða-
greiðslu búnaðarfélaganna á
sambandssvæðinu, og á hinn
fcóginn helzt til mikil rökþrot
lijá nefndum aukafundi, að
geta ekki notað orðalag jarð-
ræktarlaganna sjálfra til að ó-
frægja þau með. Og helzt til
mikill stráksskapur hjá jafn
virðulegri stofnun, að leyfa sér
að viðhafa öfgar og útúrsnún-
ing í svo mikilsvarðandi máli.
Ég hefi hér fyrir framan
mig heilan bunka af bi'éfum
frá andstæðingum laganna, en
lrá meðhaldsmönnum þeirra
hefir ekkert borizt til búnaðar-
félagsins hér, nema jarðrækt-
arlögin sjálf, og álit minna-
hluta Búnaðarþings.
Meðal þessara bréfa er eitt
irá formanni B. í., nokkurs-
konar privat embættisbréf.
Hann notar þar aðstöðu sína til
að biðja bændur að vera á
móti hámarki jarðræktar-
styrksins. Sennilega til þess að
Magnús á Blikastöðum geti
fengið styrk áfram. Og svo
fast er hugur hans bundinn við
þessa óheilla takmörkun 11.
greinarinnar, að í annari máls-
grein bréfsins kallar hann efni
17. greinarinnar tilheyra 11.
greinninni.
Ég býst þó við, að 'hann finni
fáa bændur hér á Suðurnesj-
um, sem finnst það eftir atvik-
um sanngjarnt að noklcur jörð
fái meiri styrk en þær 10
þúsund krónur, sem Blikastað-
irnir sennilega hafa fengið.
i Við Hafnarmenn kusum 5
; manna nefnd og höfðufn í
i lienni menn úr öllum þeim
; stjórnmálaflokkum, sem fund-
j ust innan félagsins. Þessi
nefnd gat samt sameinað sig
um eitt álit, sem svo var sam-
þykkt með aðeins einu mótat-
kvæði á fundi þann 27. þ. jn.
Þar var skorað á næsta
Búnaðarþing að taka við fram-
kvæmd jarðræktarlaganna
r.ýju, og bei'ta sér jafnframt
fyrir nokkrum breytingum á
þeim.
Að endingu vil ég beina
þeirri ósk til þeirra bænda hér
í sýslunni, sem ennþá eiga eft-
ir að greiða atkvæði um jarð-
ræktarlögin, að þeir sýni þanr.
manndóm að hugsa sjálfir þau
svör, sem þeir senda, en láta
ekki óhlutvanda öfgamenn hafa
áhrif á huga sinn.
Kjósið ykkar vitrustu og
gætnustu menn, til að athuga
lögin í nefndum, því að hér
ríður á að finna ráð til þess,
að brúa á milli meirahluta Bún-
aðarþings og meirahluta Al-
þingis. öll sú sundrung, sem nú
er stofnað til, verður fyrst og
íremst til að skaða Búnaðar-
félag íslands. Vonandi verður
ölium bændum hugljúfara að
stofna hér til sætta, en að
verða verkfæri til áframhald-
; andi sundrungar.
I
Reykjanesi 30. nóv. 1936.
Jón Guðmundsson.
I
Ath. Höf. þessarar greinar
er formaður Búnaðarfél. Hafn-
arhrepps. Ritstj.
er einhver ódýrasta
w bók, sem nú er prent
uð, aðeins i'/f eyrir bls., stórt
brot, þétt lesmáj. Éfnið er einkum
stuttar úrvalssögur.eftir beztu skáld
heimsins, — en einnig fiölda margt
annað fróðlegt og skemmtilegt.
Margir af ritfærustu mönnum þjóð-
arinnar skrifa og þýða í Dvöl.
Þeir, sem hafa ánægju af aði
eiga góðar bækur, hafa einhver
ráð með að láta ekk Dvöl vanta
í bókaskápinn sinn.
aður. Iiið einfalda mál var
gert að flókinni þvælu. Ef Sig-
urður var brotlegur, átti að
reka hann frá félaginu. Ef
hann var borinn ósönnum sök-
um, átti að sýkna hann og
setja hann að nýju 'inn í em-
bætti sit't. En í stað þess var
málinu aldrei lokið. Tortryggni
gat haldizt við á ókomnum tím-
um hjá illviljuðum mönnum.
En hálft kóngsríkið var tekið
af Sigurði. Búnaðarmálastjór-
arnir urðu tveir, af því að fé-
lagið var orðið svo ósjálfstætt,
að það gat ekki losnað við sinn
duglegasta mann, en þorði
hinsvegar ekki að lialda honum
í s'tarfinu, nema með því að
leggja hann í fjötra.
íhaldið hafði nú fengið vilja
; sinn. Bún. tsl. var lamað. Það
J var orðið sjálfu sér sundur-
| þykkt. Hjá því var enginn
I húsbóndi lengur. Félagið var í
i tveim aðalhlutum með marg-
háfctaða undirskiftingu. Milli
In'maðarmálastj óranna var
fullkomin óvild og tortryggni.
Stjórnin gat ekki haldið sam-
eiginlega fundi með þeim,
lieldur varð að ræða mál
hvorrar deildar sér í lagi. Ann-
ar fundurinn var niðri í húsi
Búnaðarfélagsins, hinn uppi.
! Starfsmenn félagsins skiftust í
flokka milli húsbændanna með
fúllkominni andúð og fjand-
skap. Allur húsbóndaagi hvarf
i félaginu. Á einn starfsmann
iélagsins var borið á búnaðar-
þingi, að hjá honum „kæmu
ekki öll kurl til grafar". En
það mál var ekki rannsakað.
Annar ráðunautur, sem sá að
félagið var sjálfu sér sundur-
þykkt, húsbóndalaust og
stjórnlaust, tók sér bessaleyfi
að hætta að ferðast fyrir fé-
lagið, nema 6 vikur á vorin
meðan sól var hæst á lofti og
mest veðurblíða. Að öðru leyti
sat hann að búi sínu hjá Rvík
á fullum launum. Að lokum
var hann beðinn að skrifa bók
beima til að réttlæta tilveru
sína og það gerði hann. Þenn-
an blæ hafði íhaldinu tekiz’t að
setja á Bún. ísl. með hlekkjum
Þórarins á Hjaltabakka 1923.
VI.
Til að skilja það hversvegna
svo hörmulega var búið að Sig-
urði Sigurðssyni, þarf að gefa
skýringu á vissum þáttum í
skapgerð hans, sem bæði end-
urspeglast í jarðræktarlögun-
um frá 1923 og í framkomu
lians í Bún. isl. og landsmálum
l\in síðustu ár.
Sigurður Sigurðsson er á-
kaflega bjartsýnn og stórhuga
j arðræktarmaður, en gersam-
lega vanþrosltaður, fábrotinn
og skilningslaus um félagsmál.
Á fyrnefndum fundi á Flúðum
veturinn 1933—34 játaði Sig-
urður, að ræktun Thor Jensen
í Mosfellssveit samsvaraði
iramleiðslugrundvelli 80—100
sunnlenzkra bænda. í stuttu
rnáli: Thor Jensen útrýmir 80
til 100 bændum af markaði í
Reykjavík. Eitt gamalmenni
tekur sér til leikfangs fram-
leiðsluskilyrði af sem svarar
3—4 sæmilega góðum landbún-
aðarhreppum. Engu að síður
studdi Sig. Sigurðsson Korp-
úlfsstaðaræktunina af alefli,
lánaði Thór Jensen þúfnabana
og ýms önnur tæki frá landinu
með vildarkjörum og gerði
þennan stóriðjuhöld og hættu-
legasta keppinaut íslenzkra
bænda, að heiðursfélaga í
Bún. Isl. Sigurður gladdist af
að sjá grasið gróa og 'tún
stækka, án tillits til þess,
hversu þau tún bættu úr
mannlegum þörfum. Þess vegna
hefir Sigurður aldrei hreyft
legg né lið, þó að ræktunar-
styrkur til Thor Jensens færi
upp í 48 þús., meðan 80% af
ísl. bændum hafa minna en
1000 kr. í ræktunarstyrk. Það
hefir heldur ekki vakið óró í
sál Siðurðar þó að jarðræktar-
lög þau, sem hann keypti svo
dýru verði, hafi gefið 110
bændum jafnmikið í styrk og
2500 hinna fátækari manna.
Sigurður Sigurðsson hefir
heldur ekki kipt í strenginn
með okkur Framsóknarmönn-
um nú í ár, þegar við erum að
hækka um 20% allan styrk til
80% af ísl. bændum, frá því
sem var, og þegar við um leið
setjum hámark á framlögin til
þeirra, sem eru búnir að fá
heilt jarðarverð í frámlagi rík-
issjóðs. — En hin sama vönt-
un í gáfur Sig. Sigurðssonar,
sem veldur því að hann tók svo
einhliða í jarðræktarlögin,
mun hafa valdið því, að hann
fól hinum dönsku kaupmönnum
innkaup á áburðinum, án þess
að tryggja sig formlega gegn
tortryggni, er stafaði af þess-
um félagsskap. Sama vöntun
réði því, að hann lét undan
Þórarni 1923, þegar heiður
hans var í veði, og að hann
hélt áfram að vera fram-
kvæmdarstjóri Bún. ísl., þó
að sakleysi hans væri eklci
sannað, heldur falið í skjala-
pökkum úti á kirkjulofti. I
ölluro þessum málum hefir Sig.
Sigurðsson verið hinn sami í
sigrum og ósigrum. Hann hefir
elskað hin sístækkandi tún,
hvar sem þau voru, og hver
sem árangurinn varð af rækt-
un þeirra. Og hann hefir verið
fús að rétta hverjum þeim
manni bróðurhönd, sem sagð-
ist vilja stækka íslenzk túa.
Hitt hefir hann alls ekki reynt
eða getað brotið 'til mergja’,
hvort bróðurhugur stóð á bak
við tilboðið. Þess vegna hefir
hann liðið skipbrot um hin
stóru atriði í lífsbaráttu sinni,
þar sem sigurinn var ekki
nema að nokkru leyti kominn
undir áliuga, heldur innsýn í
félagsmál, lífskjör manna og
lyndiseinkunn.
Undir stjórn hinna ósam-
stæðu og ósamþykku búnaðar-
málastjóra, var skrifstofa fé-
lagsins eins og úlfaheimkynni.
Allt var fullt af leyndri úlfúð
og tortryggni. Enginn hús-
bóndi var viðurkenndur af
starfsmannahópnum. Smásál-
arskapurinn og naglahátturinn,
sem íhaldið hafði komið inn í
\'mnubrögðin, var alveg dæma-
laus. Þannig var eitt sinn tek-
inn lykillinn að pósthólfi Sig-
urðar Sigurðssonar og varð-
vei'ttur af öðrum. Tilgangur
Magnúsar á Blikastöðum mun
liafa verið sá, að hindra það,
að bi’éf félagsins væru fyrst
opnuð af hinum eiginlega
framkvæmdastjóra þess!
íhaldið sáði sæði tortryggni
og úlfúðar 1 akra Búnaðarfé-
lagsins 1923. Þær jurtir urðu
langlífar og margærar. Innan
um grös Þórarins á Hjalta-