Tíminn - 21.12.1936, Blaðsíða 1

2^fgrei£>sla
09 tnnbe'mta ©afnatatt. 16
©ímt 2353 - Póett)6tf 961
©jaíbbagi
Maftetm e t 1 j A n i
Át0auguttnn fostat 7 ft.
XX. ár.
Yfirlit um
i. j
Ég hefi oftar en einu sinni áður '
sýnt fram á þá erfiðleika, sem
Alþýðufl. og Mbl.menn eiga í
sambúð sinni í kauptúnunum,
og að ef ekki nyti við Fram-
sóknarflokksins, myndi ný
Sturlungaöld vera byrjuð í
kaupstöðum landsins með eyði-
leggjandi áhrifum sínum fyrir
landið allt. Það, sem um er '
barizt er, hversu skipta skuli j
arðinum af framleiðslunni við
sjóinn milli svokallaðra hús- !
fcænda og svokallaðra þjóna.
Iívað eftir annað hefir Fram- !
sóknarflokkurinn borið klæði á :
vopnin og firrt vandræðum, í
hermáli Jóns Magnússonar
1925 og kúgunarmáli íhalds-
ins 1982, svo að ekki séu nefnd
nema tvö dæmi.
Erlendis hafa hin hörðu átök
milli verkamanna og atvinnu-
rekenda knúð báða aðila til að
takmarka ófriðinn, bæði með
samningum og löggjöf. 1 Dan-
mörku komst hið fyrsta skipu-
lag á þessi mál með samningi
milli málsaðila árið 1899, og !
síðan hefir verið aukið við
nýjum samningum og löggjöf.
Verkamenn og atvinnurekend-
ur hafa staðið að þessu skipu-
lagi og aðrar stéttir hafa stutt
að því af alefli. I menntuðu
landi kunna menn ekki við að
láta hnefaréttinn og áflog
skera úr málum á einu sviði
þjóðlífsins, eftir að réttar-
vernd er fengin allsstaðar ann-
arsstaðar.
Síðan árið 1925, að Fram-
sóknarmenn stöðvuðu her-
hlaup Jóns Magnússonar og
komu á löggjöfinni um sátta-
semjara í vinnudeilum, hefir
flokkurinn og blöð hans beitt
sér fyrir að hér á landi yrði
sett vinnulöggjöf. Krafa Fram-
sóknarmanna er einföld og ó-
breytt. Við viljum lögleiða hér
það skipulag, sem komizt hefir
á um Norðurlönd með sam-
komulagi verkamanna og at-
vinnurekenda. Við viljum að á-
tökin um verkamálin séu háð á
grundvelli laga og réttar, og
að sá grundvöllur sé byggður á
jafnrétti beggja málsaðila.
n.
1 fyrravetur, eftir að Her-
mann Jónasson hafði sett mál-
ið á dagskrá að nýju í ára-
mótaræðu sinni, sté íhalds-
flokkurinn vafasamt spor í
málinu. Eggert Claessen var
látinn gera frv. um vinnulög-
gjöf, og Thor Thors og Garð-
ar Þorsteinsson fluttu það í
þinginu. Það var erfitt að
hugsa sér óheppilegri menn til
að taka málið upp, sökum þess
hve illa allir þessir menn voru
þokkaðir hjá öllum verkalýð í
landinu. Naumast voru nokkrir
menn jafn illa fallnir til að
koma á skjótri lausn í þessu
ináli. Valið á þessum forgöngu-
mönnum bendir ekki á að Mbl.-
mönnum hafi leikið hugur á
að flýta lausn málsins, miklu
fremur að gera það tortryggi-
legt í augum verkamanna.
Reykjavík, 21. desember 1936.
vinnudeilumálið
Ekki stóð lengi á svari, sem
var jafnilla tilfundið og valið
á forgöngumönnum íhaldsins.
Kommúnistar gripu tækifærið
og héldu æsingafundi um mál-
ið á ýmsum stöðum við sjóinn.
Verkamenn, sem ekki þekktu
til málsins, nema af æsingar-
ræðum kommúnista, sam-
þykktu greiðlega mótmæli, sem
strax voru símuð til Alþingis.
Framsóknarmenn tóku með
ró og festu á málinu. Þeir
vissu, að slík mál verða ekki
leyst af Eggert Claessen og
Einari Olgeirssyni. Málið varð
að fara af æsingastiginu til ró-
legrar athugunar. Það varð að
fara úr höndum manna, sem
vildu nota það til illinda og
æsinga, til lausnar fyrir at-
beina þeirra manna, sem ætla
að afmá vinnubrögð kommún-
ista og nazista úr lífi þjóðar-
innar.
HI.
Sú aðstaða Framsóknar-
manna, að vilja fá réttláta og
heilbrigða vinnulöggjöf, gerði
óhjákvæmilegt fyrir flokkinn,
að reyna til hins ítrasta að
báðir deiluaðilar samþykktu
lausnina. Upptaka málsins af
Claessen og Kveldúlfi var ekki
gerð af áhuga að leysa málið
eins og komið hafði fram t
málsmeðferð forsætisráðherr-
ans fyr um veturinn.
Alþýðuflokkurinn taldi sig
varbúinn að ganga frá málinu
þegar í stað. Emil Jónsson
benti réttilega á mismun á
undirbúningi jarðræktarlag-
anna, þar sem ýmsir bændur
liöfðu lagt grundvöllinn. Hér
hafði enginn verkamaður kom-
ið nærri málinu. Á floltksþingi
Alþýðuflokksins virðist málið
hafa verið rætt ýtarlega, og
þar hefir verkamannaflokkur-
inn í fyrsta sinn fengið hlut-
lausar skýringar frá ýmsum
af leiðtogum flokksins, um
hvert gagn verkamannastéttin
gæti haft af skynsamlegri
vinnulöggjöf. Á hinn bóginn
má telja fullvíst að hjá ýms-
um fulltrúum, ekki sízt af
Vesturlandi, hafi borið á mót-
þróa gegn allri löggjöf um
þessi málefni. Mun þar bæði
hafa gætt ókunnugleika um þá
hættu, sem verkamenn eiga
yfir höfði sér, ef kommúnistar
cg nazistar hafa framvegis
rétt til að kveikja elda, þar
sem þeim þóknast, í nafni
verkamannasamtakanna. Svo
sem betur fór, réðu þeir í
þetta sinn, sem meiri höfðu
þekkinguna. Flokksþing verka-
mannanna mælti með því, að
sertt yrði nefnd í málið til að
undirbúa löggjöf um þetta
efni.
Alþýðuflokkurinn á hér mest
að vinna og mest í hættu. —
Flokkar socialista á Norður-
löndum eru allir orðnir það
stórir, að þeir eru fyrir löngu
komnir af óláta og æsingastig-
inu. Þeir afneita allir kommún-
istum og öllu þeirra athæfi.
Þeir leggja megináherzlu á að
I vinna fylgi fjöldans með ró-
legu umbótastarfi, og góðu
I samkomulagi við aðrar stéttir.
Stauning er beinlínis vinsæll
hjá atvinnurekendum í Dan-
inörku, og er hann kom hingað
í sumar, sóttust ,synir Thor
Jensens mikið eftir samneyti
við hann. Nygaardsvold hefir
nýlega alvarlega aðvarað alla
| verkamannastétt Noregs um að
forðast ólögleg verkföll. Skýr-
ingin er auðsæ. Norski verka-
| mannaflokkurinn óttast að ein-
hverir verkamenn kunni, undir
, áhrifum kommúnista, að byrja
; á lögleysum í sambandi við
vinnudeilur, og að allt slíkt at-
hæfi komi óorði á verkamanna-
stéttina, og spilli framgangi
fiokksins.
rv.
Hér á landi reyna byltingar-
flokkarnir báðir að spilla
vinnufriðnum.
Nazistar ráða miklu í Mbl.-
flokknum, og kommúnistar
vilja komast inn í Alþýðu-
fJokkinn, til að ráða þar. Að
vísu hefir Alþýðuflokkurinn
afneitað kommúnistum hátíð-
lega. En kommúnistar reyna,
þótt fáir séu, að blása að kol-
unum, og ætla sér að draga
' erkalýðinn út af friðsömum
leiðum, í róstur, sem eingöngu
skaða þá.
Gott dæmi um viðleitni kom-
múnista í þessu efni, er upp-
hlaup þeirra í Vestmannaeyjum
í vor sem leið. Bæjarútgerðin
í Hafnarfirði, sem er rekin af
leiðtogum verkamanna, hafði
keypt nokkuð af hálfverkuð-
um fiski í Vestmánnaeyjum.
Skyldi senda fiskinn með skipi
til viðtakenda. En allt í einu
dettur kommúnistum í Eyjum
í hug að gera upphlaup og
stöðva fisksendinguna til
verkamanna í Hafnarfirði. —
Þeim tókst að draga með sér
ýmsa verkamenn úr öðrum
etj órnmálaflokkum undir því
yfirskyni, að hér ætti að bjarga
atvinnumöguleikum eyjabúa.
Hér sáu leiðtogar Alþýðu-
ílokksins andlit Sturlungaald-
arinnar gægjast upp yfir haf-
flötinn hjá dröngum Heima-
kietts.
Meginhluti manna í öllum
þrem þingflokkunum villvinnu-
frið og lögbundið skipulag. En
nazistar og kommúnistar
kveikja elda innbyrðisstyrjalda
frá tveim hliðum. önnur pest-
in sækir á að sýkja íhaldið.
Ilin jleitar á Alþýðuflokkinn.
Bílstjóraverkfallið var sýking
beggja.
V.
Það eru ekki mörg missiri
síðan að Ólafur Thors varð svo
reiður á þingi jrfir úrskurði
úr forsetastóli, að hann hótaði
að draga eða láta draga forset-
ann úr virðulegasta sæti Al-
þingis, stóli forsetans í sam-
einuðu þingi.
Það skiftir ekki miklu máii
hér, að gremja Ó. Th. stafaði
af því, að hann og nokkrir fé-
lagar hans ætluðu með hrekkj-
um og misnotkun þingskap-
anna, að gera þingmeirihlutan-
um ókleift að fara með umboð
sín fyrir kjósendur. En segjum
að málstaður Ó. Th. hefði ver-
ið góður, eða sæmilegur. Var
þá rétt af þingmani, sem var
óánægður með úrskurð þingfor-
seta, að „skipuleggja" áflog
um forsetastólinn ? Átti aðeins
að gera þetta eina sinni, eða
aðeins við einn mann, t. d.
Jón Baldvinsson? Er ekki var-
legra að gera ráð fyrir því,
að ef þingmenn hefðu byrjað
að berjast um forsetastólinn,
þá hefði það orðið almennur
siður, eins og í Þýzkalandi,
þegar nazistar og kommúnistar
börðust á þingfundum, unz
þjóðin varð vonlaus um frelsið
cg ofurseldi sig hinum grimm-
asta þrældómi, sem sögur fara
af ?
Ól. Th. sá, að hin heimsku-
lega hótun hans myndi ekki
auka veg hans. Ef til vill hafa
fiokksbræður hans komið viti
fyrir hann, að reyna ekki
framkvæmdina. Um hitt efast
enginn, að þingstjóm og lýð-
i’relsi þolir ekki þann bráða á-
lits- og traustshnekki, sem
fylgir því að ofbeldi sé beitt í
löggjafarsamkomunni, og
lægstu siðir götunnar fluttir
þangað í staðinn fyrir fágað-
ar og þrautprófaðar venjur.
VL
En nákvæmlega sama lögmál
gildir úti í mannlífinu, á skip-
um, í námum, verksmiðjum,
við vegagerð, alstaðar þar sem
unnið er að framleiðslunni. Ef
lög og skipulegar venjur eru
virtar að vettugi, þá lendir
hlutaðeigandi starfsgrein í
upplausn og niðurlægingu. Tvö
dæmi frá stórþjóðunum eru
glöggur vottur um þetta.
Á Italíu var mikill órói og
agaleysi eftir heimsstríðið.
Fréttimar um hið unga verka-
mannalýðveldi í Rússlandi voru
þá nýjar, og glöptu verkamönn-
um sýn. Þeir hugðust að feta
í fótspor Rússa, tóku margar
verksmiðjur af réttum eigend-
um og hugðust að reka þær
sjálfir. Úr því varð þó ekki
annað en upplausn og glund-
roði. En einmitt vegna þessara
öfga, þroskaleysis og taum-
leysis, tókst fascistunum að
safna her 'til vemdar hagsmun-
um efnastéttanna. Fátækling-
amir höfðu byrjað að beita ó-
lögum og ofbeldi. Þeir drógu
lög og rétt úr forsetastólnum.
En fyr en varir, hafði eldur-
inn, sem þeir kveiktu, brennt
þá sjálfa. Fascistarnir hrifsuðu
landið undir sig, og slógu all-
ar frelsishreyfingar hinna fá-
tæku niður. Auðvaldið læsti
fátæklingana í heljargreipum
og lækkaði lífskjör þeirra meir
en nokkum þeirra hafði órað
fyrir.
Hitt dæmið er frá Frakk-
landi. Þar er foringi Socialista,
Leon Blum, stjómarforseti.
Hann styðst við ,samfylkingu“
frjálslyndra manna, socialista
og kommúnista. Það sem sam-
einar þessa flokka, er óttinn
við nazisma efnastéttanna. I
fyrstu hugðu róttækir verka-
menn, að þeir ættu nú svo
53. blað.
sterka stjóm, að þeir gætu
gert upp gamlar væringar við
atvinnurekendur. ólögleg og
tilefnislaus verkföll geysuðu
um landið. Víða tóku kommún-
istar upp gamla ítalska siðinn
og settust að í verksmiðjun-
um, eins og væru þær þeirra
eign. í fyrstu reyndi Blum að
rniðla málum, og fá kommún-
istana til að sýna hóf og gætni.
En þeir urðu því kröfufrekari.
Þá sá Blum, að ef hann gæti
ekki látið lög og rétt gilda í
landinu, þá væri stjóm hans
búin, og óeyrðir og ófriður um
allt land. Nú hefir hann knúð
þingið til að samþykkja mjög
ákveðna vinnulöggjöf, og þar
sem kommúnistar taka verk-
smiðjumar, rekur lögreglan
þá í burtu.
Á þennan einfalda hátt reyn-
ir Leon Blum að bjarga frelsi
borgaranna og frelsi landsins.
Og enginn efast um að hann
er á réttri leið.
VH.
Islenzki alþýðuflokkurinn
hefir oft átt í kaupdeilum, víða
um land, eins og jafnan gerist
með unga verkamannaflokka.
Þessar deilur hafa venjulega
verið formlausar, sem von er
til, þar sem tæplega er um að
ræða aðra löggjöf í þessu efni,
en lögin um sáttasemjara rík-
isins, og svo hin ýmsu lagaboð
um greiðslu verkakaups, sem
snerta málið nokkuð. Á þess-
um vaxtarárum verkamanna-
flokksins hafa alþýðuflokks-
menn lært að gera verkföll og
þola verkbönn. Þegar kallið
kom, þótti hlýða að standa
saman, og gert ráð fyrir að í
öllum vinnudeilum væri mál-
staður þeirra, sem teldu sig
koma fyrir verkalýðinn, svo ör-
uggur, að þar mætti nema
staðar í fylkingunni.
En fyr en varir kemur að
því, að verkamannaflokkurinn
er orðinn einn af þrem stjóm-
málaflokkum landsins, hefir
meirihlutaaðstöðu í þinginu,
og ráðherrann, sem fer með
meginhluta atvinnumálanna, er
úr flokki verkamanna. Bak við
hina skipulögðu sveit verka-
mannanna, stendur hinn litli
hópur kommúnista, fús fil
hverskonar æsinga, íslenzk
deild undir stjóm Rússa. Og í
liægri fylkingararmi standa
fjandmenn verkamannastétt-
arinnar, eins og Steindór Ein-
arsson, Eggert Claessen og
nazistaskríllinn í Mbl.-liðinu.
Allt þetta lið er tilbúið í félagi
að uppleysa þjóðskipulagið með
því að búa til „hvít verkföll“,
é móti hinum eiginlegu verka-
inönnum og ráðherra þess
fiokks.
VIII.
Þekktust af þessum verk-
löllum er upphlaup þeirra Ja-
kobs og Meyvants fyrir ári
síðan. Alþingi hefir samþykkt
lög um stórkostlega aukna og
bætta vegalagningu, um meiri
vegi og betri vegi, og hækkar
í því skyni benzínskattinn lítið
eitt. Ef nokkrir menn áttu að
vera sérlega þakklátir, þá áttu
það að vera bifreiðarstjóramir.
Og allir betri menn stéttarinn-
ar voru það. En kommúnistar
bóndi á Brúnum
15. þ. m. andaðist á heimili
Agústs Einarssonar kaupfélaga-
stjóra í Hvolhreppi, Sigurður Vig-
íússon frá Brúnum undir Eyja-
ljöllum. Hafði hann um stund
unnið að verzlunarstörfum hjá
Kaupíélagi Hallgeirseyjar, svo sem
stundum áður um þetta leyti árs,
en veiktist af lungnabólgu og lézt
úr afleiðingum hennar.
Sigurður ólst upp hjá ógætum
foreldrum að Brúnum, i einni af
fegurstu byggðum landsins. Hann
naut aðeins hinnar fátæklegu far-
kennslu, sem titt var um efnalitla
sveitadrengi fyrir 35—40 órum. En
hann tók frá upphafi mikinn þátt
i störfum ungmennafélaganna og
var cinn af þeim, sem sú félags-
hreyfing orkaði mjög á.
Sigurður varð ógætur reiknings-
maður, rithöndin falleg, en eink-
um ritaði hann fagurt islenzkt
mál. Hann var hagmæltur og
söngvinn og lék mjög vel á har-
monium. Hann las mikið, kunni
Norðurlandamálin til hlítar og las
mikið af góðum ritum á þeim
málum. þýzku lærði hann tll-
sagnarlaust að kalla svo vel, að
liann las hina sígildu þýzku höf-
unda. Eitt sinn hafði hann á orði
við þann, sem þctta ritar, að sig
langaði til að þýða Vilhjálm
Tell eftir Schiller, honum find-
ist hann skilja hann svo vel, en
þetta er eitt af höfuðritum þessa
ekáldjöfurs, og þó í bundnu máll.
Er óvíst að aldur eða önn hafi
ieyft að þessi sjálfmenntaði sveita-
bóndi hafi ráðizt 1 þetta stórvirkf.
En sú er bót í móli, að þeir sem
þeklctu Sigurð bezt, vissu að hér
var ekki mælt af yfirlæti, enda
treystu honum vel til verksins.
Ekki mun það blóm eða sá nytja-
gróður hafa vaxið í byggðarlaginu
að hann ekki þekkti það með
nafni. Enda má í einu orði um
hann segja, að hann væri sann-
menntaður, þótt sjálfmenntaður
væri.
í byggðarlaginu var Sigurður
jafnan kvaddur til hinna vanda-
mestu starfa, en til þess að öðl-
ast það traust, sem honum hefði
borið í félagsmálum, mun hann
hafa verið of mildur og góðlátur
að dómi samsýslunga sinna.
Árið 1922 tók Sigurður við búi
að Brúnum og kvæntist það ár
Björgu Jónsdóttur frá Hallgeirs-
ey. Var ástríki þeira mikið. þau
eignuðust tvo drengi og eina dótt-
ur. —
Sigurður var um fimmtugt.
O. M.
og nazistar sáu sér leik á
borði, að freista að skaða hina
friðsömu verkamannahreyf-
ingu. Og þessir tveir upp-
blaupsflokkar gera verkfall
saman, kalla það bílstjóraverk-
fall, og höfðu nokkra lítt
mennta menn úr stéfttinni í
sinni þjónustu. Þessi óaldar-
lýður stöðvaði allar bílferðir
um bæinn og til og frá bænum
í hálfan mánuð. Og hvert var
tilefnið? Það voru lög, sem
meirihluti Alþingis hafði sam-
þykkt, og að þessum lögum
stóðu allir fulltrúar verka-
mannaflokksins á þingi. Hér
átti að draga forsetann úr for-
setastóli. Hér æ'tlaði óupplýst-
ur götulýður að taka sér vald