Tíminn - 30.12.1936, Qupperneq 1

^fgteibela
og 1nnt>eimto ^afnatBtt. )6
Gimt 2355 - Póetí)í.tf S6t
©faíbbagi
btaOeins et I )Ani
SXtgangurinr. fostat 7 ft.
XX 6r.
Reykjavík, 30. des. 1936.
Um vinnulöggjöf og nauðsyn hennar
Eflir Hermann Jónasson forsætisráðherra
Inngangur.
Undanfavið hefir verið tals-
vert ritað og rætt um vinnu-
löggjöf. og nauðsyn hennar hér
á landi. Það er gott, að þetta
mál, eins og önnur, sé ítarlega
rætt opinberlega, og ýmislegt,
sem um þetta mál hefir verið
sagt, er líka þannig, að ávinn-
ingur er að. Hinsvegar hefir
þess ekki ætíð verið gætt sem
•skyldi, að i’ita um málið á
þann veg, að til þess væri fall-
ið, að skýra það fyrir almenn-
ingi og þoka því áleiðis til
lausnar — heldur alveg hið
gagnstæða. Þetta tel ég mjög
illa farið, því að í þessu máii
er alveg sérstaklega undir því
kornið, að það sé skilið og
skýrt, og rólega íhugað af
landsmönnum. Og þar sem svo
hefir atvikast, að ég hefi orðið
manna fyrstur til að hreyfa
því opinberlega að setja þyrfti
vinnulöggjöf þeirrar tegundar,
sem nú er aðallega talað um,
tel ég af þeim ástæðum og
öðrum rétt að gefa stutt yfir-
lit um málið eins og það horfir
við frá mínu sjónarmiði.
Hvað er vinnulöggjöf?
Sú vinnu'löggjöf, sem nú
liggur fyrir að setja, er eins-
konar samningur í lagaformi
milli þeirra aðila, sem í vinnu-
deilum eiga, vinnuveitenda og
verkamanná, um það, að deil-
urnar skuli liáðár eftir ákveðn-
um reglum. Má þar nefna sem
aðalatriði:
Að vinnustöðvun sé eigi haf-
in af hálfu verkamanna eða
vinnuveitenda nema að undan-
genginni greinilegri atkvæða-
greiðslu (að jafnaði leynilegri)
í hlutaðeigandi félagi.
Að tiltekinn hluti félags-
manna taki þátt í atkvæða-
greiðslunni og sé vinnustöðvun-
inni fylgjandi.
Að vinnustöðvun sé ekki gerð
fyrirvaralaust, heldur sé ákveð-
inn frestur til að leita um sætt-
ir, svo að sáttatilboð eða miðl-
unartillögur af hálfu hins opin-
bera geti orðið lagðar fyrir að-
ila áður en til vinnustöðvunar
þurfi að koma.
Að allur ágreiningur milli
aðila um skilning á gildandi
vinnusamningum þeirra á milli,
eem nú hefir oft vinnustöðvun
í för með sér (réttarágreining-
ur) sé lagður fyrir þar til skip-
aða dómnefnd, sem leggi á á-
greininginn fullnaðarúrskurð,
sem báðir aðilar verði að sætta
sig við.
Að tryggt sé, undir vissum
kringumstæðum, að vinnu-
stöðvun valdi ekki skemmdum
eða eyðileggingu á þýðingar-
miklum verðmætum.
Með slíkri löggjöf er í sjálfu
sér ekki komið í veg fyrir, að
vinnudeilur um kaup og kjör
séu háðar*). En það er reynt
að tryggja, að möguleikarmr
til friðsamlegrar lausnar séu
nojtaðir til hins ýtrasta, komið
í veg fyrir að vinnustöðvun
verði, þar sem samningar eru
fyrir hendi og dregið úr hætt-
uiíni, sem á því er að dýr verð-
mæti eyðileggist.
Hvemig er vinnulöggjöf sett?
Reynslan hefir sýnt það er-
’endis, að þó að vinnudeilur
rísi alltaf öðruhverju um skipt-
ingu arðsins, kaup og kjör, þá
er samt báðum aðilum verka-
mönnum og vinnuveitendum,
y firleitt orðið það ljóst, að
báðum er fyrir beztu, að reynt
sé eftir ýtrasta megni að jafna
deilurnar og draga úr barátt-
unni og hennar skaðlegustu af-
leiðingum. Þar sem vinnudeilur
hafa tíðkast um langt árabil,
verður þróunin jafnan sú, að
hin einstöku félög verkamanna
og vinnuveitenda, ganga sam-
an í sambönd, oft landssam-
bönd, og árekstrarnir verða
því miklu stærri og hættulegri
en áður. Verður þá þörfin fyrir
vinnulöggjöf því brýnni. Það
er eftirtektarvert, að einmitt
eftir slíka stórárekstra, hafa
hinir stríðandi aðiiar stundum
vaknað til skilnings á því, að
báðum var það jefn nauðsyn-
legt, að deilurnar væru háðar
eftir ákveðnum reglum, og
sjálfir sett þessar reglur með
samkomulagi sín á miili án
þess, að til löggjafar hafi kom-
iS á þvi stigi málsins.
„Septembersættin", sem
verkamenn og vinnuveitendur
i Danmörku gerðu með sér ár-
ið 1899, er þannig til orðin eft-
ir langvarandi og víðtæka deilu,
þar sem báðir aðilar voru orðn-
ir mjög aðþrengdir vegna stór-
kostlegrar vinnustöðvunar. —
Þannig eru fleiri slíkir sátt-
málar til orðnir, og gilda sem
lög, er aðilarnir sjálfir hafa
sett um þessi viðkvæmu mál.
Og mér er ekki kunnugt um, að
verkamenn eða vinnuveitendur
hafi nokkursstaðar viljað af-
nema slíka sáttmála eftir að
þeir einu sinni höfðu verið
gerðir. En á þeim eða gagn-
kvæmum skilningi beggja aði’a
á nauðsyn málsins, hefir svo
löggjafarvaldið sett vinnulög-
gjöf sína.
Niðurstaðan er því sú, að
vinnulöggjöf er sett, þar sem
deiluaðilarnir eru komnir á það
þroskastig, að ætla má, að
skaðsemi vinnudeilanna hafi
komið þeim í skilning um nauð-
syn hennar fyrir þjóðfélagið
og ekki sízt fyrir þá sjálfa.
En því má aldrei gleyma, að
til þess, að iöggjöfin nái til-
gangi sínum, verður einmitt
þessi þroski og skilningur aðil-
anna að vera til staðar.
’) pað mætti aö vísu sýnast
liugsanlcgur mögulciki, að tryggja
íulian vinnufrið, cf kaup væri
ákveðið með dómi. En almcnnt
hefir sú leið ckki vcriö talin fær
og enginn stjómmálaflokkur hér á
landi virðist hafa hallast að henni
enn scm komið er. Jafnaðamienn
í Dnnmðrku liafa að vísu tvisvar
gripið til svipaðrar aðfcrðar, og
Leon Blum cr nú að reyna hana
í Frakklandi. Og í einræðislönd-
unum er þessi aðferð notuð.
Hva'ð tryggir vinnulöggjöfin?
Það er vitanlega, eins og
sngt er hér að framan, mjög
villandi, sem haldið hefir verið
fram, úr sumum áttum, að
vinnulöggjöf muni tryggja full-
an vinnufrið í landinu. Slíkar
tyllivonir mega menn ekki gera
sér um árangur hennar, og
það er ekki rétt að telja fólki
trú um neitt þvílíkt. En hitt er
jafnvíst, að hún myndi fækka
vinnustöðvunum til mikilla
muna. Og reynslan hefir sýnt,
að vinnudeilumar eru háðar
með allt öðrum hætti í þeim
löndum, þar sem vinnulöggjöf
hefir komizt á. Má þar fyrst
og fremst benda á Norðurlönd
og Bretland.
Þar sem engin vinnulöggjöf
er, þar sem vinnustöðvun er
lýst yfir fyrirvaralaust, þar
sem engin takmörk eru fyrir
því, hve fáa menn þarf til að
lýsa yfir vinnustöðvun, þar
sem ekkert er hugsað um, þó
að stórkostleg verðmæti fari
til spillis, og þar sem lítilfjör-
legustu ágreiningsatriði út af
gerðum samningi eru látin
valda vinnustöðvun — þar get-
ur ekki hjá því farið að fyr
eða síðar skapist alvarlegur
glundroði í þjóðfélaginu. Sé
þessi aðferð stöðuglega notuð
af öðrum aðilanum, hefir af-
leiðingin alltaf orðið sú, að
hinn aðilinn hefir tekið upp
samskonar aðferð eða harðvít-
ugri. Á þennan hátt fer deilun-
um stöðugt fjölgandi og and-
stæðumar magnast þangað til
ekki verður við neitt ráðið.
Hingað til hefir niðurstaðan
yfirleitt orðið sú, að þessi við-
ureign hefir um síðir endað
með algerðu niðurbroti verka-
mannasamtakanna — eða al-
veg gagnstætt við það, sem
gerst hefir á Norðurlöndum og
Bretlandi, þar sem verka-
mannasamtökin hafa í tíma
tkilið rás viðburðanna og unn-
ið með öðrum að því að setja
deilunum skynsamleg takmörk
með samningum eða lögum.
Það er vitað nú, að í sumum
þeim löndum, þar sem nú er
komið einræði, var þeirri að-
ferð m. a. beitt af andstæðing-
um verkamanna, að skipu-
leggja hin svokölluðu „hvítu
verkföll", sem gerð voru af
fylgismönnum andstæðinganna
innan verklýðshreyfingarinnar.
Með þessu móti urðu verkföll
svo tíð og umfangsmikil, að
forystumenn verklýðssamtak-
únna réðu ekki við þau. Við
þetta skapaðist ástand, sem
nálgaðist upplausn í atvinnulíf-
inu og var óþolandi fyrir þjóð-
félagið. En verklýðssamtökin í
lieild voru talin ábyrg fyrir
þessu og gegn þeim reis ugg-
ur og andúð alls almennings og
jafnvel ótrú meðal verkamann-
anna sjálfra. Á þennan hátt
fékk krafan um hinn .„sterka
mann“, sem yrði að skakka
leikinn og skapa „frið“ í þjóð-
íélaginu, byr undir báða vængi.
Þessi saga er svo ný, að
dæmin þarf ekki að nefna. Og
hún hefir endurtekið sig svo
oft, að mönnum ætti að skilj-
ast það, að hún er yfirvofandi
bætta í hverju þjóðfélagi, sem
dregur það um skör fram að
gera ráðstafanir gegn henni.
Franisóknarflokkurinn
hreyfir málinu.
Sá eini vísir til vinnulög-
gjafar, sem til er hér á landi,
eru lögin um sáttatilraunir í
vinnudeilum, nr. 55, 27. júní
1925. Frumvarpið var flutt af
Framsóknarmönnum, og flokk-
urinn beitti sér fyrir fram-
gangi laganna á Alþingi. Þessi
lög hafa reynzt til mikilla bóta
frá því, sem áður var. En þau
ná allt of skammt. Meðal ann-
ars eru þar engin ákvæði um
fresti né aðkvæðagreiðslur í
félögum.
Á flokksþingi Framsóknar-
manna 1931 hreyfði ég því, að
nauðsyn bæri til að setja hér
vinnulöggjöf hliðstæða þeirri,
sem tíðkaðist í nágrannalönd-
unum. Flutti ég þá erindi um
málið. Mér er óhætt að full-
yrða, að Framsóknarflokkurinn
hefir, a. m. k. síðan, staðið ó-
skiptur að þessu máli, enda
hefir það hvað eftir annað ver-
ið rætt í blöðum flokksins síð-
ustu 5—6 ár og leidd rök að
nauðsyn slíkrar löggjafar.
Undirtektir aðila.
Eins og leidd hafa verið rök
að hér að framan, skiptir það
jafnan mestu um lausn þessa
máls, að aðilarnir sjálfir skilji
nauðsyn þess. Enda hafa að-
ilarnir, verkamenn og vinnu-
veitendur, eins og áður er sagt,
sumstaðar erlendis jafnvel
orðið á undan löggjafanum að
setja reglur, er farið sé eftir í
vinnudeilum.
Hér á landi mætti málið
hinsvegar í fyrstu skilningi
hjá hvorugum aðila. Áttu leið-
togar verkamanna og vinnu-
veitanda þar næstum óskilið
mál. Má þar m. a. benda á
það, að Magnús Guðmundsson
sat rúm tvö ár í ríkisstjóm,
sem æðsti yfirmaður atvinnu-
málanna, án þess að leggja
frumvarp fyrir þingið eða yfir-
leitt hreyfa málinu á nokkurn
liátt. Myndi hann þó vafalaust
hafa gert það, ef áhugi hefði
verið fyrir hendi hjá hinum
stærstu atvinnurekendum. Þeg-
ar svo stendur á um áhuga að-
ilanna, er erfitt eða því nær 6-
framkvæmanlegt að leysa mál-
ið.
Frumvarp atvinnurekenda.
Eins og oft hefir verið vik-
ið að af ýmsum nú upp á síð-
kastið, flutti ég um síðustu
áramót útvarpsræðu, þar sem
ég m. a. gerði tilraun til að
vekja á ný athygli þjóðarinn-
ar á nauðsyn þessa máls. Voru
þessi ummæli mín gerð að um-
talsefni í blöðum og víðar og
virðast hafa komið nokkurri
iireyfingu á málið.
Leið svo fram að síðasca
Alþingi. En þá lögðu tveir
Sjálfstæðismenn fram í þing-
inu frumvarp til laga um
vinnudeilur.
Við Framsóknarmenn töld-
um það til bóta, að ákveðnar
tillögur í málinu skyldu koma
fram í þinginu. Hinsvegar var
á því sá slæmi galli, að frum-
varpið var undirbúið og flutt
aðeins af öðrum málsaðila, og
að hinn aðilinn (fulltrúar
verkamanna) taldi sig ekki
undir það búinn að taka af-
stöðu til málsins. Ég lét það
þá í ljós við umræður, að ég
myndi vera því meðmæltur, að
milliþinganefnd yrði látin fjalla
um málið, og frá Jörundi Bryn-
jólfssyni kom fram í samein-
uðu þingi tillaga þess efnis, að
þetta yrði gert. Þessi tillaga
varð þó meðal þeirra, sem eklci
urðu útræddar á þinginu, enda
Borgflrzka
Eltir Ásgeir Eínarsson
1 Alþýðublaðinu þann 24.
nóv. og 10. des. hafa birzt 2
greinar um þetta sama efni
eftir Braga Stemgrímsson
dýralækni, þar sem hann full-
yrðir, að borgfirzka fjárpestin
sé hrein og skær iungnaorma-
veiki, (af völdum hvaða
lungnaorms, nefnir hann ekki).
Þai' eð greinar þessar munu
koma bændum á hinum sýktu
svæðum alleinkennilega fyrir
sjónir, og fjöldi manns þar
fyrir utan er farinn að taka
efni þeirra alvarlega og heldur,
að í þeim felist einróma áKt
okkar dýralækna, að Bragi sé
nokkurskonar framherji okkar
í ritmennsku, þá vil ég leyía
mér að gera við þetta alvar-
lega athugasemd.
Áður en ég vík að sjálfu efn-
inu, vil ég gera þá athuga-
semd, að Bragi hefði getað val-
ið annan tíma og drengilegri
fyrir greinar sínar, úr því að
í þeim felast persónulegar
hnútur, en að birta þær báð-
ar, meðan viðkomandi er fjar-
verandi.
Þær persónulegu hnútur og
faglegu göt, sem fyrir koma í
greinunum, ætla ég sem „koll-
ega“ ekki að gera að umtals-
efni, heldur víkja eingöngu að
því, sem sagt er um fjárpest-
ina nýju.
Efnið í greinum Braga er
lullyrðing um það, að borg-
firzka pestin sé lungnaorma-
54. blað.
ekkert því til fyrirstöðu, að
nefndin yrði skipuð, þótt eigi
lægi fyrir áskorun frá þinginu,
því að eftir því sem umræður
féllu mátti ætla, að meirihluti
þingsins væri því meðmæltur.
Undirtektir verkamanna.
Á áliðnum sl. vetri, þegar
félög verkamanna fóru að
ræða frumvarp atvinnurek-
enda, sem fyrir Alþingi lá,
komu fram í ýmsum félögum
tillögur, sem hlutu samþykki,
og voru í þá átt, að andmæla
í'rumvarpinu. Sumar þessar
samþykktir voru allharðorðar
og báru þess vott, að ekki
liöfðu legið fyrir nákvæmar
upplýsingar um málið. Enda
munu kommúnistar hafa geng-
izt fyrir flestum þessum sam-
þykktum. Það er að vísu skilj-
anlegt, að verkamenn geti verið
andvígir sumum einstökum á-
kvæðum þessa frumvarps. En
það kom beint fram í sumum
samþykktum, að þeir, sem með
þeim gi'eiddu atkvæði, höfðu
ekki vitað greinilega hvað í
frumvarpinu var, og ekki held-
ur, um hvað venjuleg vinnu-
löggjöf fjallar.
En þegar fulltrúaþing Al-
þýðusambandsins kom saman
nú á öndverðum vetri, kom það
þó í ljós, að meðal verka-
mannastéttarinnar var raun-
verulega til staðar talsverður
Framh. á 4. síðu.
fjárpestin
dýralækni á Reyöaliröi
veiki. Hann getur þess í þessu
sambandi, að hann hafi séð
mikið af lungnaormaveikum
lungum á Blönduósi í haust,
þar sem hann hafi á hendi
kjötskoðun. Þetta getur verið
íétt, en þetta atriði eitt út af
fyrir sig er þó ekki nóg til þess
að sannfæra læknir um að
borgfirzka pestin sé lungna-
ormaveiki, og bændur, sem
séð hafa báða sjúkdómana
láta heldur ekki sannfær-
ast um það, þótt kollega minn
legði það á sig að þýða allan
kaflann um lungnaormaveiki
upp úr sinni „Spezielle Pat-
hologie".
Hefir Bragi annars nokkurn-
tíma séð sauðkind með borg-
íirzku fjárpestinni eða lungu
úr slíkri kind? Nei, sannarlega
ekki.
Undirritaður er nýbúinn að
rannsaka útbreiðslu fjárpestar-
innar í Húnavatnssýslum og
veit, að allt það svæði, sem
rekur fé til Blönduóss, er enn-
þá laust við veikina, svo að
Bragi hefir ekki séð veik lungu
úr einni einustu kind þar í
haust. Heldur ekki í Borgar-
firði eða hér í Reykjavík hefir
hann haft tækifæri til að sjá
veikar kindur, en hann er bú-
inn að skrifa um málið 2 grein-
ar á sama tíma, sem frægustu
vísindamenn Bretaveldis á
sjúkdómasviðinu horfa undr-
Frh. 6 4 síðu.