Tíminn - 19.01.1938, Qupperneq 1

2^fgtEií>sía
og lnn|)elmta ©afnaxott. )6
<5imi 2353 - Póotbélf 96J
©jaíbbagi
Mateina et I |6nl
&cganj)nrtnn fostat 7 ft.
XXII. ár.
Reykjavík, 19. janúar 1938.
4. blað.
(Pramhald.)
Saga Framsóknarflokksins
byrjar árið 1916. Við landskjörið
þá um sumarið kom flokkurinn
Sigurði Jónssyni á þing á lands-
lista, og um haustið vann flokk-
urinn nokkur þingsæti þannig,
að þegar Alþingi kom saman
skömmu fyrir áramótin, var
ílokkurinn þriðji stærsti fiokkur
þingsins. Sigurður í Yztafelli var
kjörinn varaforseti sameinaðs
Alþingis fyrsta daginn sem hann
sat á þingi, og var orðinn einn
af þrem ráðherrum í ráðuneyti
Jóns Magnússonar, með stjórn
atvinnu- og bankamála, áður en
mánuður var liðinn frá þvi á
þing var komið. Sigurður Jóns-
son var ráðherra fyrir flokksins
hönd frá 1917 til 1920, og sá tírni
var að mörgu leyti eitt hið þýð-
ingarmesta umbótatímabil í sögu
flokksins.
Undir eins í byrjun tók Fram-
sóknarflokkurinn upp mið-
flokksaðstöðu á Alþingi. Hann
hélt áfram miðjan þjóðveg
stjórnmálanna. Aðrir flokkar
voru á sömu leið til hægri og
vinstri. Þeir leituðu sífellt að
jafnvægi þar sem Framsóknar-
flokkurinn var. Þeir leituðu þá
strax og hafa leitað síðan frá
hægri og vinstri, inn á hina hóf-
sömu leið samvinnumanna og í
félagi við miðflokkinn hafa gerzt
og munu framvegis gerast lausn-
ir hinna erfiðu vandamála.
Þegar Framsóknarflokkurinn
myndaðist, var Heimastjórnar-
flokkurinn stærstur og sterkast-
ur allra þingflokkanna, en hið
gamla fylgilið Björns Jónssonar
og Skúla Thoroddsens var í
tveim flokksbrotum. Annað, og
hið veikara var kallað „langs-
um“. Það var raunverulega eins-
konar undirdeild af Heima-
stjórnarflokknum, og meö þessu
litla broti þóttist Heimastjórn-
arflokkurinn viss um að fá ör-
uggan þingmeirahluta úr kosn-
ingunum 1916. Hinn flokkurinn
var kallaður „þversum“ og var
til muna fjölmennari, og að öllu
samtöldu miklu frjálslyndari en
Heimast j órnar f lokkur inn. Með
því að sameina Framsóknar-
flokkinn, „þversum“-flokkinn
og hinn fyrsta fulltrúa verka-
manna á þingi, var hægt að
stöðva framrás Heimastjórnar-
flokksins, sem var í eðli sinu
nokkuð svipaður eins og þá var
komið, eins og Mbl.ílokkurinn
er nú.
Hlutverk mitt í þessum kosn-
ingum var að skapa allsherj-
arbandalag móti Heimastj órn
og „langsum" til að stöðva
framrás þeirra og til að skapa
Framsóknarflokknum áhrifaað-
stöðu. í Reykjavík vann ég með
Birni Kristjánssyni, Benedikt
Sveinssyni o. fl. af leiðtogum
„þversum“-manna, að því að
fella Jón Magnússon og Knút
Zimsen fyrir Heimastjórnar-
flokknum, með því að styðja
frambjóðendur verkamanna í
bænum. Annar verkamanna-
fulltrúinn sigraði og Jón Magn-
ússon. Að baki verkamannafull-
Frh. á 4. síöu.
Sjálfstæðisflokkurinn fvr og nú
1929 voru útgerðarmeim á móti kauphækkun,
því hún orsakaði tekjuliallarekstur. Nú krefj-
ast þeir þess, að ríkið greiði tekjuhalla togar-
aima, svo hægt sé að hækka kaupið!
Ábyrgðarleysi og tak-
markalaust lýðskrum þeirra
manna, sem ráða mestu í
Sjálfstæðisflokknum, kem-
ur í fáum málum betur í
Ijós en afstöðu útgerðar-
manna til kauphækkunar á
togurum og kröfum þeirra
til ríkisstjórnarinnar.
Sjómenn hafa heimtað kaup-
hækkun á togurunum og félag
þeirra sett nýjan taxta, sem út-
gerðarmenn hafa enn ekki sam-
þykkt. En þeir hafa þó tekið
þessum kröfum mjög á annan
hátt en venjulega. Er í þessum
efnum skemmzt að minna á tog-
araverkfallið 1929. Útreikningar
Hagstofunnar sanna, að dýrtíð
er ekki meiri nú en þá, m. a.
sökum þeirrar verðlækkunar á
matvörum, sem kaupfélagsskap-
urinn hefir knúið fram. Útgerð-
armenn töldu kaup sjómanna
þá, áður en það var hækkað,
nægilega hátt, miðað við þáv.
verðlag. En höfuðröksemd þeirra
var sú, að hagur útgerðarinnar
þyldi ekki neina kauphækkun og
ekki væri hægt að vei*ða við nein-
um slikum kröfum, ef ekki ætti
að reka útgerðina með tapi. En
taprekstur töldu þeir undir öll-
um kringumstæðum óþolandi.
Nú er kröfum sjómanna tekið
á allt annan veg. Nú segja blöð
útgerðarmanna að kröfur sjó-
manna séu sanngjarnar og „eðli-
leg afleiðing af sívaxandi dýr-
tíð“. Útgerðarmenn segja sjó-
mönnum, að þeir óski einskis
frekar en að verða vlö óskum
þeirra. En það sé allt komið und-
ir ríkisstjórninni! Ef hún vilji
gera ráðstafanir til að bæta
rekstrarafkomu hvers togara um
110 þús. kr. á ári, séu þeir fúsir
til þess að verða við kröfum sjó-
manna!
Af hverju stafa
umskiptin?
Hvað veldur þessari breyttu
afstöðu útgerðarmanna siðan
1929, þegar afkoma útgerðarinn-
ar var margfalt betri. Þá voru
þeir á móti kauphækkun, því
að hún orsakaði taprekstur. Nú
krefjast þeir af ríkinu, að það
greiði tekjuhalla fyrir útgerðina,
sem m. a. leiðir af kauphækkun!
Þessi breytta afstaða verður
aðeins skýrð út frá hinni póli-
tísku afstöðu útgerðarmanna.
Með því að taka kröfum sjó-
manna vel, ætla þeir að afla sér
pólitískra vinsælda meðal þeirra.
Með því að beina síðan þessum
og öðrum óframkvæmanlegum
kröfum til ríkisstjórnarinnar,
þykjast þeir geta skapað sér að-
stöðu til að kenna henni um á-
standið.
Þessi breytta afstaða útgerð-
armanna sannar einmitt það,
sem oft hefir verið haldið fram
hér í blaðinu, að síðan 1929, þeg-
ar Jón Þorláksson var formaður
Sjálfstæðisflokksins, hefir flokk-
urinn tekið þeirri meginbreyt-
ingu, að gerast ábyrgðarlaus lýð-
skrumsflokkur, sem ekki hikar
við að gera kröfur um tekju-
hallarekstur á ríkissjóði og at-
vinnuvegunum í pólitísku
augnamiði, í stað þess að vera
áður fastheldinn íhaldsflokkur,
sem vildi hafa lág ríkisútgjöld og
tekjuhallalausan rekstur fyrir
sitt aðalmarkmið.
Breytlng, sem margtr
Sjálfstæðiskjósendur
hafa ekki gert sér
grein fyrir.
Þessari breytingu á Sjálfstæð-
isflokknum hafa fjölmargir af
kjósendum hans enn ekki gert
sér grein fyrir. En þeir þuxfa
ekki annað en að athuga afstöðu
Sjálfstæðisflokksins til af-
greiðslu fjárlaganna á undan-
förnum árum, til að komast að
raun um þetta. Þar hefir flokk-
urinn borið fram í lýðskrums-
skyni tillögur um millj. kr. út-
gjöld, þótt af þvi leiddi jafnháan
tekjuhalla á rekstri ríkisins. Þeir
þurfa heldur ekki annað en að
athuga fátækraframfærið i
Reykjavík. Fulltrúar flokksins í
bæjarstjórninni hafa ekki þorað
að gera neinar sparnaðartil-
raunir þar af ótta við styrkþeg-
ana. Sjálfstæðlsflokkurinn heflr
sýnt það í þessum málum, að
hann reynir að skriða fyrir öll-
um, en á meðan svo er, getur
hann ekki sýnt ábyrgð nó festu
í neinu máli.
Ólaf ur Tliors og kröfar
útgcrðarmanna.
Þegar athuguð er afstaða
Sjálfstæðisflokksins til framan-
greindra krafa útgerðarmanna,
sést þetta líka glögglega. For-
maður flokksins og Morgunblað-
íð hafa lýst yfir, að flokkurinn
vildi að ríkið styrkti togaraút-
gerðina, sem svaraði 110 þús. kr.
á togara. En hvorki Ólafur Thors
eða Morgunblaðið hafa bent á
neina leið til að íramkvæma
þetta.
Af hverju?
Af því, að sllkar ráðstafanir
hlytu að hafa tjón í "fór með sér
fyrir ýmsa menn i landinu, sem
íhaldið vill eiga vingott við. —
Gengislækkun myndi t. d. þýða
mikið tap fyrir stærstu spari-
fjáreigendurna, sem eru í Sjálf-
stæðisflokknum. Nýir neyzlutoll-
ar eða álögur á aðra atvinnuvegi
til að vega á móti þessum út-
gjöldum, myndu heldur ekki
mælast vel fyrir.
Þess vegna benda ólafur Thors
og Morgunblaðið ekki á neinar
fjáröflunarleiðir. Það er alveg
eins og þegar ihaldið flytur út-
gjaldatillögur sinar i þinginu.
Þar bendir það heldur ekki á
neinar tekjuöflunarleiðir, vegna
þess að slíkt gæti aflað því óvin-
sælda.
Slík eru vinnubrögð ábyrgðar-
lausra lýðskrumara, en ekki
| annarra.
I
| Hvað fiimsí kjóseiulimi
' Sjálfstæðisflokksius?
I
í Margir kjósendur Sjálfstæðis-
flokksins standa í þeirri trú, að
hann sé enn eins og hann taldist
á dögum Jóns Þorlákss., flokk-
ur, sem er á móti miklum ríkis-
útgjöldum og vill hafa tekju-
hallalausan rekstur á atvinnu-
vegunum. Af þeim ástæðum
fylgja þeir flokknum enn að
málum.
En athugi þeir baráttu Sjálf-
stæðisflokksins og framkvæmdir
á undanförnum árum, hljóta
þeir komast að þeirri raun, að
hann er ekki slíkur flokkur
lengur.
Hann er nú sá flokkur, sem
gerir mestar og ákveðnastar
kröfur um tekjuhallarekstur á
atvinnuvegum. Það sanna kröf-
ur stórútgerðarmanna og síldar-
verkfall Ólafs Thors 1936.
Hann er nú sá flokkur, sem
gerir mestar kröfur um útgjöld
til ríkisins, án þess að sjá þvl
fyrir nokkrum tekjum til að
vega upp á móti.
Hann er nú sá ílokkur, sem er
hræddastur við að taka á sig
nokkra ábyrgð, sem fylgir þvi að
rétta við fjárhag ríkis og bæjar-
félaga og koma atvinnurekstrin-
Aðalftmdur mlðstjórnar
Framsóknarflokkslns á þessu
ári hefir verlð kvaddur saman 1
Reykjavlk 15. febr. næstkom-
andi — þingsetningardaginn —
kl. 5 slðdegis. VeTður hann
haldinn í hinum nýju húsa-
kynnum flokksins í prent-
smiðjuhúsinu á Lindargötu 1 D
og stendur væntanlega 3—4
daga.
Á aðalfundl mlðstjórnarinnar
elga nú sæti og atkvæðisrétt
þessir 35 fulltrúar kjörnir af
flokksþinginu 1937:
Úr Reykjavík og grennd:
Aðalsteinn Kristinsson,
Bergur Jónsson,
Bjarni Ásgeirsson,
Eysteinn Jónsson
(nú ritari flokksins),
Gisli Guðmundsson,
Guðbrandur Magnússon,
Guðm. Kr. Guðmundsson,
Hermann Jónasson,
Jón Árnason,
Jónas Jónsson
(nú formaður flokkslns),
Jörundur Brynjólfsson,
Páll Zophóníasson,
Sigurður Kristinsson,
Steingrlmur Steinþórsson,
Sveinbjörn Högnason.
Með búsetu 1 einstökum
kjördæmum:
Jón Hannesson,
bóndi, Deildartungu,
Jón Steingrimsson
sýslumaður, Borgamesi,
Böðvar Magnússon
bóndi á Laugarvatni átti sex-
tugsafmæli 25. des. sl., eins og
getið var um í síðasta blaði.
um á tekjuhallalausan grund-
völl.
Finnst þeim kjósendum Sjálf-
stæðisflokksins, sem fylgja hinni
fyrri stefnu flokksins, að slíkur
flokkur sé llklegastur til að ráða
bót á vandkvæðum atvinnuveg-
anna og bæjarfélaganna?
Finnst þeim, að slíkur flokkur
muni vera líklegastur tll að taka
föstum tökum á fjárhagsvand-
ræðum bæjarins, ólestri fá-
tækraframfærisins og erfiðleik-
um útgerðarinnar, þar sem allt
þetta hefir fyrst og fremst dafn-
að undir stjórn forráðamanna
hans og þeir kunna ekki önnur
úrræði en kröfur um tekjuhalla-
rekstur?
Þetta þurfa hinir gætnari
kjósendur Sjálfstæðisflokksins
að hugleiða vel fyrir bæjar-
stjórnarkosningarnar 30. janúar
næstkomandi.
Markús Torfason
bóndl, Ólafsdal,
Sr. Þorsteinn Kristjánsson
prestur, Sauðlauksdal,
Kristinn Guðlaugsson
bóndi, Núpi,
Jón H. Fjalldal
bóndl, Melgraseyrl,
Gunnar Þórðarson
bóndi, Grænumýrartungu,
Skúli Guðmundsson,
alþm., Hvammstanga,
Hannes Pálsson
bóndi, Undirfelli,
Gísli Magnússon
bóndi, Eyhildarholti,
Bernharð Stefánsson
alþm., Akureyri,
Einar Árnason
alþm., Eyrarlandl,
Þórólfur Sigurðsson
bóndi, Baldursheimi,
Björn Kristjánsson
kaupfélagsstj., Kópaskeri
Halldór Ásgrímsson
kaupfélagsstj., Borgarfirði,
Pétur Jónsson
bóndi, Egilsstöðum,
Sigurður Jónsson
bóndi, Stafafelli.
Bjarni Runólfsson
bóndi, Hólmi,
Sigurþór Ólafsson
bóndi, Kollabæ,
Bjarni Bjarnason
alþm., Laugarvatni.
8 fyrstu varamenn
hinna 15 miðstjórnarmanna i
Framh. á 4. slðu.
Uian úr heimi
Á hinu stórkostlegasta þingi,
sem brezki verkamannaflokkur-
inn hefir haldiö eftir ófriðinn
mikla — það var þingið í Bir-
mingham, sem undirbjó kosn-
ingasigur og verkamannastjórn
1929 — spurði mig háttsettur
ti’únaðarmaður í flokknum,
hvort ég heföi tekið eftir mis-
muninum á þessu þingi og
flokksþingum á meginlandinu.
— Hjá okkur eru lýðæsingarn-
ar miklu minni, mælti hann. Við
látum ekki skyndihrifningu leiða
okkur afvega. Leiðtogarnir fá
ekki að leika með okkur.
Mér er enn i fersku minni þær
móttökur, sem þingið bjó þeim
MacDonald, Snowden og fyrst
og fremst Oswald Mosley. Síðan
hefi ég séð hugarfar fólksins
breytast úr óstjórnlegri gleði í
hamslausa gremju. Á árunum
eftir þetta þing hafði ég aðstöðu
til að fylgjast með klofningnum
og loks svikunum, eftir að hinir
umgetnu menn höfðu verið
dýrkaðir meira en nokkrir
verkamannaleiðtogar á megin-
landinu. Áður en þetta geröist,
hafði brezka þjóðin dýrkað
Lloyd George meira en nokkurn
annan.
Framúrskarandi atgerfismenn
eru litnir heldur tortryggnum
augum í brezkum stjórnmálum.
Eftirmaöur Baldwins varð Ne-
ville Chamberlain, einn hæglát-
asti og æsingaminnsti stjórn-
málamaður, sem nú er uppi. Ef
maður leitar að þeim á þingum
verkamannaflokksins, sem get-
ur skipað sæti MacDonalds
og Lansburys, þá staðnæmdist
maður við mjög hæggerðan
mann, Clement Richard Attlee.
Með lítilfjörlegan hýung í kring
um skallann, með tóbakspípu í
hendinni eða munnvikinu, situr
foringi brezka verkamanna-
flokksins niðursokkinn í skjöl
sín, eins og honum komi um-
hverfið lítið við. Er hann stendur
upp til að tala, þá er það óupp-
litsdjarfur maður, með veika
rödd, sem segir þurrlega og í
stuttu máli það, sem segja þarf
og síðan sezt hann niður. Hyll-
ingarklappið truflar ekki ræður
hans, eins og þegar MacDonald
talaði; hann hrífur aldrei, eins
og Lansbury gamli getur gert
enn þann dag í dag.
En lendi í kappræðum, þá er
það undarlegt, hversu mikið
traust er borið til nafns Attlee.
Eftir allt það öryggisleysi, sem
svik gömlu leiðtoganna orsökuðu
1931, hefir þessum rólega manni
tekizt að verða áhrifamesti mað-
ur flokksins og það ekki að ó-
verðskulduðu. Framarlega í
brezku verkamannahreyfing-
unni, eru menn eins og Herbert
Morrison og Hugh Dalton, sem
virðast glæsilegri foringjaefni.
Þeir hefðu gert flokkinn harðari
I pólitískum deilum á þessum
viðsjárverðu tímum. En fyrir þá
heilbrigðu, hægfara þróun innan
flokksins, mun Attlee þrátt fyrir
allt, vera heppilegastur.
Attlee er ekki uppalinn í
verkamannastétt, eins og Mac
Donald. Hann fékk menntun
sína í stofnunum yfirstéttarinn-
ar, Haileybury Public og í Ox-
ford. Hann varð málafærslu-
maður 1915 og var traustur i-
Aðalfundur míðstjórnar
F ramsóknarf iokksins