Tíminn - 19.01.1938, Blaðsíða 3

TfMINN
13
Verið viðbúnir
og athngið í tæka tlð hvað þér ætlið
að kaupa af
tílbúnum á
fyrir komandi vor.
Allar pantanir þurfa að vera komn-
ar I vorar hendur fyrir 1. marz.
Áburðarsala ríkisins
Tilkynnin^
Búnaðarbankinn vill leiða athygli þeirra, sem hlut eiga að
máli, að því, að meðal skilyrða, sem sett eru fyrir lánveiting-
um til húsabóta úr
Byggingar- og landnámssjóði,
Nýbýlasjóði og
Ræktunarsjóði,
er, að húsin sé að öllu gerð eftir teikningum og fyrirmælum
teiknistofu bankans, eða eftir teikningum, sem teiknistofan hef-
ir samþykkt.
Allar leiðbeiningar í þessu efni fást ókeypis.
Teiknistofan er I Austurstræti 9, 1. hæð, sími 1734.
Stjórn Búnaðarbanka Islands.
Góð, vel uppbyggð framtíðarjörð
fæst til kaups og ábúðar í næstu fardögum. Upplýsing-
ar gefur
Ólafur Péiursson
Ljósvallagötu 32, Reykjavík.
HAVNEM0LLEN
Kaupmannahöfn
mælir með sínu alviðurkexmda RtTGMJÖLI OGHVEITI
Meiri vörugæði ófáanleg
SXS. skíptir eingöngu við okkur.
H.f. Eimskipafélag Islands
aBMFUNDUR
Aðalfundur Hlutafélagsins Eimskipafélags
Islands, verður haldinn x Kauppingssalnum í
húsi félagsins í Reykfavik, laugardaginn 18.
júní 1938 og hefst kl. 1 e. h.
DAGSKRÁ:
1. Stj órn félagsins skýrir frá hag þess og fram-
kvæmdum á liðnu starfsári, og frá starfstil-
höguninni á yfirstandandi ári, og ástæðum
fyrir henni, og leggur fram til úrskurðar
endurskoðaða rekstursreikninga til 31. des-
ember 1937 og efnahagsreikning með at-
hugasemdum endurskoðenda, svörum
stjórnarinnar og tillögum til úrskurðar frá
endurskoðendum.
2. Tekin ákvörðun um tillögur stjórnarinnar
um skiptingu ársarðsins.
3. Kosning fjögra manna í stjórn félagsins, í
stað þeirra sem úr ganga, samkvæmt fé-
lagslögunum.
4. Kosning eins endurskoðanda í stað þess er
frá fer, og eins varaendurskoðanda.
5. Umræður og atkvæðagreiðsla um önnur
mál, sem upp kunna að verða borin.
Þeir eixiír geta sótt fundinn, sem hafa að-
gongumiða. Aðgöngumiðar að fundinum verða
afhentir hluthöfum og umboðsmönnum hluthafa
á skrifstofu félagsins í Reykjavík, dagana 15.
til 17. júní næstk. Menn geta fengið eyðublöð
fyrir umboð til þess að sækja fundinn 4 aðal-
skrifstofu félagsins x Reykjavík.
Reykjavxk, 12. janúar 1938.
Stjórnín.
Tilkynning
Búnaðarbankinn vill leiða athygll þeirra, sme hlut eiga að
máli, að því, að' þeir, sem lán fá til húsabóta úr
Byggingar- og Iandnámssjóði,
Nýbýlasjóði eða
Ræktunarsjóði,
verða sjálfir að tryggja sér aðflutt byggingarefni hjá efnis-
sala. Bankinn, eða teiknistofa hans, geta ekki veitt aðstoð við
útvegun erlends gjaldeyris.
Stjórn Bimaðarbanka tslands.
en fékk ekki og hefir alltaf þráð.
Hún er nú laus allra mála,
— ekkja. Hann hefir aldrei
bundizt. Lýsingar höf. eru fyllt-
ar grátbroslegri samúð með
honum — og henni. Frásagnar-
listin er ótvíræð frá byrjun, og
nær hámarki sínu í sögulok. —
„Aflandsvindur" heitir næstsíð-
asta sagan í bókinni. Hún er
um hinn „haldinorða og ráð-
holla“ sæmdarbónda Eymund
Kolbeinsson, og segir frá við-
ræðum þeim er hann átti við
sálusorgara sinn, — á dánar-
degi. Eymundur skýrir presti frá
ódæðisverki er hann framdi eitt
sinn, maður á unga aldri. En
þau eru tildrög verksins á ann-
an bóginn, en skapgerðarein-
kenni og uppeldi Eymundar á
hinn, — að lesandanum finnst
verknaður Eymundar ekki ein-
ungis eðlilegur, heldur nánast
réttmætur, — frá hans bæjar-
dyrum séð. Frásögnin er kyngi-
mögnuð, og lesandinn fær kitl-
andi hugboð strax í sögubyrjun,
um að hér muni draga til ó-
venjulegra atburða. En því er
algjörlega haldið leyndu til
hvaða atburða draga muni, unz
að komið er á fremsta og síð-
asta hlunn, — í sögunni. Þessi
saga hitaði mér um hjarta-
ræturnar, — og hana man ég
lengst. — Siðasta sagan, „Á
batavegi", er máske skrifuð af
fullkomnastri tækni, — en þó
vaknar sú spurning í sögulok
hvort höf. hafi tekizt að ljúka
sögunni á jafn snillilegan hátt
og hann byrjar hana.
Það mun ekki ofmælt að
þetta sé hin langbezta smá-
sagnabók, er við höfum eignazt
hin siðustu ár. Getur höfundur
óhneystur setið þann heiðurs-
sess meðal sagnahöfunda vorra,
er þessi síðari sögubók hans
hefir veitt honum réttinn til.
Það er gamall og útþvældur
siður, að geta þess að ein eða
önnur bók sé „tilvalin tækifær-
isgjöf“, og hana „megi ekki
vanta í neina bókahyllu", o. s.
frv. Slíkra vilyrða þarfnast
þessi bók ekki, því það kemur
af sjálfu sér. En eina leiðbein-
ingu væri mér ljúft að gefa
lesendum að lokum, og hún er
þessi: Þið sem safna viljið
merkisskáldritum úr íslenzkum
nútímabókmenntum. Tryggið
ykkur lífstíðareignarrétt og
hlutdeild í Sæld og syndum
Jakobs Thorarensen áður en
Vorið 1937 voru svo settar
girðingar og verðir. Bæði var
með þeim reynt að fyrirbyggja
að sjúkt fé færi á afrétt, og svo
reynt að fyrirbyggja fjársam-
göngur með vörðum og girðing-
um milli svæða, sem veikin var
vitanlega komin á, og hinna,
þar sem veikinnar hafði ekki
orðið vart.
Allar þessar ráðstafanir, sem
nú eru búnar að standa árlangt,
hafa kostað yfir hálfa milljón
króna, og nú heyrir maður, að
ýmsir hnýta í þær og telja, að
þær hafi komið að litlu gagni.
En hér er um mikinn misskiln-
ing að ræða. Varnirnar hafa
komið að stórmiklu gagni.
Þeirra vegna er það, að mörgu
fé, sem á sá í vor, var haldið
heima og því svo slátrað í sum-
ar. í byrjun sláturtíðar í haust
var búið að slátra um 15000
fjár, og má fullyrða eftir
reynslu undanfarinna ára, að
margt af því mundi ella hafa
fundizt dautt á afréttum, og
annað drepizt í réttum að
haustinu. Þarna er því miklum
verðmætum bjargað. Þá má
fullyrða, að útbreiðsla veikinn-
ar hefir vegna varnanna orðið
miklu hægari en ella. Að vísu
fóru kindur gegnum allar varð-
línur, en lítið (víða 1/10 til 1/50
af þvi, sem vant var að fara á
Tímarítið Dvöl
í þessari andránni barst mér
í hendur jólahefti Dvalar. Við
að fletta blöðum heftisins vakn-
aði fyrir mér, nú eins og jafnan
áður, sú athugun, að Dvöl er
meðal íslenzkra tímarita ein-
stætt rit.
Dvöl hóf göngu sína sem
fylgirit Nýja dagblaðsins og fór
þá strax myndarlega af stað.
Voru þar valdar úrvalssögur
eftir erlenda höfunda og vel
þýddar.
Síðan gerðist hr. Vigfús Guð-
mundsson, gestgjafi í Borgar-
nesi, eigandi og ritstjóri þessa
rits. Varð honum þá þegar ljóst,
að rit þetta átti stærra erindi
til þjóðarinnar heldur en það,
að verða fylgirit annars blaðs
og hefir útgefandinn síðan lagt
hina mestu rækt við það að
gera Dvöl að sjálfstæðu riti í
bókmenntum þjóðarinnar.
Dvöl flytur mánaðarlega
smásögur, vel þýddar, eftir er-
lenda höfunda, kvæði, sagna-
fróðleik, gamansögur, skrítlur
o. fl. Efni hennar allt er valið
af smekkvísi þess manns, sem
skilur hver ábyrgð fylgir því, að
gefa út rit til lestrar þeirri kyn-
slóð, sem er að vaxa upp í land-
inu. Ritstjórinn gerir sér sér-
stakt far um það, að kynna í
formálsgreinum höfunda þelrra
skáldsagna, sem ritið flytur.
Tímaritið Dvöl er ein hin
merkilegasta tilraun, sem gerð
hefir verið, til þess að veita ís-
lenzkum lesendum veigamikið
úrval úr heimsbókmenntunum,
auk innlends fróðleiks og skáld-
skapar. Og hún er eitt af þeim
ritum, sem ég ávallt hlakka til
að fá, í hvert sinni, er hún
kemur, og hefir þetta síðasta
hefti ekki orðið mér til von-
brigða.
Reykjavík, 23. des. 1937.
Jónas Þorbergsson.
Staka.
(Orkt eftir lestur kvæða Sig-
urðar á Arnarvatni: „Upp til
fjalla“):
Grær við hraun og heiðadrög
hugljúf andans snilli.
Hljóma norðlenzk hjartaslög
hendinganna milli.
K. H. B.
það er allt um seinan, — og
ykkur mun ekki iðra þess.
Indriði Indriðason.
milli). Margt af því fé, sem fór
gegnum varðlínurnar, var farið
að vorinu, áður en girðingarnar
komust upp, og allar voru þær
kindur drepnar strax og í þær
náðist. Og þær reyndust ekki
veikar, nema ein, sem slapp
suður fyrir varðllnu á Kili.
Þessar kindur hafa því hvergi
smitað. Þó er veikin nú komin
í ljós utan við varðlinur þær,
sem settar voru í lögunum frá
1937. En þegar rakið er hvernig
hún hefir borizt þangað, kem-
ur alstaðar í ljós, að það er með
kindum, sem haustið 1936 flutt-
ust af bæjum eða úr sveitum,
sem veikin var í, og út fyrir
varðlínurnar, og sem ekki var
vitað um, þegar þær voru sett-
ar. Það er því alstaðar um gamla
smitun að ræða.
Nú er því svo komið, að veikin
er milli Blöndu og Héraðsvatna,
en líklega ekki mikið útbreidd
þar enn, og þó getur enginn um
það sagt með vissu, hvar nú eru
þar smitaðar kindur frá í haust,
sem veikin fyrst kemur fram í
með vori eða næsta sumar.
Sama er að segja um svæðið
vestan við Gilsfjarðar—Bitru-
girðingu, svæðið vestan við
Snæfellsnesgirðingu og svæðið
milli Ölfusár og Þjórsár og ut-
an við Hvalfjarðar—Þing-
vallagirðingu.
Aftur má ætla að veikin sé
ekki enn komin austur yfir Hér-
aðsvötn, vestur fyrir línu
dregna milli Kollafjarðar og
ísafjarðar, né austur fyrir
Þjórsá. Eins er yzti hlutinn af
Snæfellsnesi og Reykjanesi enn
laus við veikina.
Af rannsóknum Dungals á
veikinni, svo og reynslu bænda
má nú fullyrða, að venjulega
líða 6—8 mánuðir frá því kind-
in smitast og þar til verulegra
sjúkdómseinkenna verður vart.
Stundum getur þetta verið enn
lengra, en varla skemur. Dun-
gal hefir tekizt að smita fé, svo
vissa er nú fyrir því, að veikin
er smitandi og meðgöngutím-
inn sem áður er getið. En sjúk-
dómsorsökin er enn óþekkt.
Einkenni veikinnar eru þá
lika orðin þekkt, og ekki um þaö
deilt hjá flestum þeim mönn-
um, sem t. d. hafa bæði fengið
þessa veiki í fé sitt, og svo
lungnabólgu eða ormaveiki, að
þau séu öll önnur. Ýmislegt hef-
ir verið reynt til að lækna þetta
veika fé svo og að fyrirbyggja,
að það gæti veikst, með því að
gera það ónæmt fyrir veikinni.
Allt er þetta enn á tilrauna-
stigi, en ekki verður móti því
mælt, að tekizt hefir að lækna
kindur, sem veikar voru, en enn
er óvíst hvort batinn er varan-
legur, og svo virðist, sem lækn-
ing takizt ekki alltaf. Það er
þvi ekki enn fundin leið tll að
gera fé ónæmt fyrir veikinni og
ekki örugg lækning.
Á þeim bæjum, þar sem veikin
hefir verið 1 2 og 3 ár, er helm-
ingur til tveir þriðju og Jafnvel
þar yfir, af fjárstofninum, far-
inn. Fjaxrl er þó því, að það
hafi allt drepizt niður í hag-
ann, meiri hluti þess hefir náðst
til slátrunar, og þá í fullum
holdum, því lengi vel leggur
veika kindin ekkert af, og oft
ekkert áður en hún drepst.
Annars má af slátruninni í
haust sjá nokkuð fækkunina.
Lömb eru yfirleitt ekki sett á á
svæðunum, sem veikin hefir
verið á, og þar sem menn eru
hræddir við hana. Fullorðnu
fé, sem á hefir séð, hefir öllu
verið slátrað, og líklega tiltölu-
lega mjög fáu öðru. En þó geng-
ið sé út frá því, að einungis
umframslátrunin hafi verið
vegna veikinnar, þá er það ekki
svo lítið, eins og sést á eftirfar-
andi tölum, um slátrun á full-
orðnu fé haustin 1937 og 1936.
1937 1936
Á Borðeyri......... 1254 139
í Búðardal......... 2361 328
Á Hvammstanga .... 6583 1158
í Borgarnesi....... 9828 6468
venjulega 2000
í Reykjavlk og
Minnlborg........ 8880 3392
Af þessum tölum sést, að
haustið 1936 er i Borgarnesi
slátrað yfir 4000 flelri ám og
veturgömlu en áður, og er það
veikt fé. Og 1937 er yfir 17000
fleira fjár en áður slátrað á
þessum fimm stöðum vegna
veikinnar. Auk þess hefir eðli-
lega verið slátrað veikum kind-
um heima og, þegar hreyfing
hefir komizt á féð að haustinu,
hefir alltaf margt drepizt, sem
enginn hefir haft not af.
Tjónið, sem bændur hafa orð-
ið fyrir, er því mikið. Mér þyk-
lr ekki ótrúlegt, að það sé síst
færra, sem drepizt hefir og
verið drepið heima, en hitt, sem
veikt hefir verið rekið til slátr-
unar, og mætti þá ætla, að það
væri alls milli 40 og 50 þús. ær
og veturgamalt, sem ýmist hefði
verið drepið eða þá drepizt
vegna mæðiveikinnar. Menn
geta virt þennan skaða á ýmsa
vegu, en víst er það, að með
þessu hafa bændu r á þessu
svæði álíka færri lömb til inn-
leggs í framtíðinni, og þeir eru
nú búnir að missa mikið af ám,
og það nemur þá um einni mill-
jón króna á ári, sem þeir hafa
minna innlegg, miðað við fjár-
verð I haust.
Það var ljóst hverjum, sem
um þetta hugsaði, að bændum
mundi ganga erfiðlega að borga
þarfir sinar í framtíðinni, þegar
þessi skerðing var komin í bú-
stofninn. Því voru á síðasta Al-
þingi gerðar ýmsar ráðstafanir
til að reyna að fyrixbyggja, að
þeir þyrftu að hætta búskap,
sem harðast hafa hér orðið úti.
Vafasamt er, hvort þær ráð-
stafanir geta náð til allra þeirra
bænda, sem þeirra þurfa, en
reynt verður án efa að koma á
móti bændum og afstýra þeim
þjóðarvoða, sem leiðir af þvi, að
mikill fjöldi þeirra verði að
hætta búskap vegna veikinnar.
En er hægt að gera slíkt ár
eftir ár um ófyxirsjáanlega
framtíð? Og mundi nokkur
bóndi sætta sig við þann bú-
skap til lengdar?
Ég hygg, að allir muni vera
sammála um, að það æskileg-
asta væri, að hægt væri að út-
rýma veikinni. En hvernig verð-
ur það gert? Og verði það ekki
gert, hvað ber þá að gera til
þess, að tjónið af völdum veik-
innar verði sem minnst?
Menn svara þessum spurning-
um á marga vegu, og ég vil lofa
lesendum Tímans að heyra það,
sem menn hafa talað um við