Tíminn - 26.01.1938, Side 1

.2^fgref?>©la
cg tnnjjeimta ípafnarBti. 16
Simt 2353 - Póottjólf 96J
(^jatbbagi
blaB oin e tt I |óni
Átgangartnn foetai 7 («.
XXII. ár.
Þolir íhaldið
samanburð á
stjórn ríkisins
og Reykja-
víkur?
Núverandi bæjarstjórnar-
meirihluti Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavíkurbæ kom til
valda eftir kosningarnar í jan-
úarmánuði 1934. Skuldir bæjar-
sjóðs voru þá 3.366 þús. kr. og
næsta ár á undan, 1933, höfðu
útsvörin numið 2,4 millj. kr.
Eftir þriggja ára stjórn íhalds-
ins, í árslok 1936, voru skuldir
bæjarsjóðs orðnar 5.174 þús. kr.
og útsvörin höfðu numið á þvi
ári 4,1 millj. kr.
Þannig höfðu skuidir bæjarins
á þessu tímabili aukizt um 55%
og útsvörin hækkað um 70%.
Á seinasta ári er vitanlegt að
skuldir bæjarins hafa enn auk-
izt og útsvörin hafa aldrei orðið
hærri en þá. Hækkun skulda og
útsvara á kjörtímabilinu hefir
þvi orðið mun meir en þessar
tölur sýna.
Það er athyglisvert, að öll
þessi skuldasöfnun stafar af
aukinni eyðslu bæjarsjóðs, en
ekki framlögum til sérstakra
framkvæmda. Eyðslan hefir
aukizt þetta miklu meira en
hinar gífurlegu útsvarshækkan-
ir og ihaldið unnið tekjuhallann
upp með stöðugri aukningu
lausaskulda.
Núverandi stjórn ríkisins kom
til valda selnt á árinu 1934.
Hún gat því lítil áhrif haft á
fjármálastjórn þess árs.
Árið 1934 námu þær tekjur
rlkisins, sem svara til útsvar-
anna, en það eru skattar og
tollar, alls 11.843 þús. kr. Árið
1936 námu þessir tekjustofnar
rlkisins 12.379 þús. kr. Þeir hafa
því hækkað um 4y2% á sama
tima og útsvörin hjá Reykjavík-
urbæ hækka um 70%.
Á árunum 1934—37 hafa
skuldir ríkissjóðs ekki hækkað
um einn eyri vegna ríkisrekstr-
arlns. En verulegur hluti þeirra
hefir verið gerður hagkvæmari
með því að tekið hefir verið stórt
lán til að greiða með eldri lausa-
skuldir.
Þrátt fyrir þetta hefir ríkis-
sjóðurinn varið meiru fé til verk-
legra framkvæmda og atvinnu-
veganna á þessum árum en
nokkurri sinni fyr.
Það er því meira en furðu-
leg dirfska af Mbl. að þora að
bera stjórn Péturs Halldórsson-
ar á Reykjavík saman við stjórn
Eysteins Jónssonar á fjármálum
ríkisins.
Sá samanburður sannar það
betur en flest annað, hversu
nauðsynlegt það er að hrinda
meirihluta íhaldsins í bæjar-
stjórnarkosningunum og fela
Framsóknarflokknum úrslita-
valdið.
Reykjavík, 26. janúar 1937.
5. blað.
Fátækramálín
í Reykjavík
Ég hefi alloft áður bent á þá
staðreynd, að í Reykjavíkur-
bæ ganga nú tvær krónur
í fátækraframfærslu móti
hverri einni, sem notað er til
annarra útgjalda fyrir bæinn.
Útsvörin eru í ár um hálf
fimmta milljón. Fátækrastyrk-
ur og atvinnubótavinna um 3
milljónir króna.
Þessi upphæð fer hraðvax-
andi ár frá ári. Bæjarstjórnin
hefir ekkert eftirlit með því
hverjir koma í bæinn. Hingað
geta allir flutt hvaðan sem þeir
koma. Þeir þurfa ekki að eiga
neitt, og enn síður að hafa at-
vinnuvon. En þegar þeir eru
hingað komnir, byrjar neyðin
að berja að dyrum. Jafnvel
duglegustu menn ganga at-
vinnulausir vikum og missirum
saman, þó að þeir geri sitt ítr-
asta til að vinna. En í kjölfar
þeirra flæðir svo sem að sjálf-
sögðu mikill hópur af fólki, sem
ekki vill vinna neitt að ráði.
Þetta fólk kemur til bæjarins í
þeirri öruggu trú, að það fái,
ef annað þrýtur, annaðhvort at-
vinnubótavinnu eða sveitar-
styrk. Og eftir lögum frá síð-
asta Alþingi verður ríkissjóður
að láta 700 þús. kr. að minnsta
kosti til bæjar og sveitarfélaga,
sem hafa þung gjöld vegna fá-
tækraframfærslu. Það fer þess-
vegna að verða fýsilegt að fá
lifibrauð á þe' nan hátt hj/'
höfuðstaðnum og ríkinu.
Fátækramálin í bænum virð-
ast ganga á þann hátt, að það
er orðinn langstærsti atvinnu-
vegur í bænum að fara á sveit-
ina. Styrkþegarnir reyna með
allskonar áróðri að fá sem hæst
kaup hjá bænum. Fátækrafull-
trúarnir standa í stöðugum erj-
um við þennan fjölmenna hóp.
Engin glögg lína er til að byggja
á. Öll skipti fátækrafulltrúanna
við styrkþegana er eins og reip-
dráttur milli hrossakaupmanna.
Skiptin gerast undir stöðugum
og varanlegum bölbænum. í
þessum reipdrætti gripa styrk-
þegar til þess ráðs að mynda
stéttarfélag. — Kommúnistar
munu hafa verið leiðandi menn
1 því og ráðið mestu um kröfurn-
ar. Og í samningi þeim, sem Ein-
ar Olgeirsson og Héðinn hafa
gert um málefnabaráttu sam-
fylkingarinnar, er skýrt tekið
fram, að fátækramálafram-
kvæmdin á að vera undir valdi
og eftirliti styrkþeganna sjálfra.
Allur fátækrastyrkur á að vera
greiddur þeim í peningum, og
þeir þar af leiðandi að nota pen-
ingana til hvers þess sem þeim
dettur í hug. íhaldið er alveg
samdóma Einari og Héðni um
þetta, því að Bjarni Benedikts-
son telur það að ganga á helg-
ustu réttindi styrkþeganna, ef
þeir hafi ekki fullkomið verzlun-
arfrelsi. Sitt gengur hverjum til.
Einn vill með þessari vitleysu
leggja enn eitt tundurdufl undir
mannfélagið. B. Ben. vill tryggja
það að styrkþegarnir verzli við
tilteknu kaupmenn, sem sérstak-
lega styðja flokk hans. Á þann
hátt mótast þessar tvær and-
stæður.
Fyrir nokkrum árum reyndi
einn ráðdeildarsamur fátækra-
fulltrúi að koma því til leiðar að
birt yrðu opinberlega nöfn allra
þeirra sem þiggja sveitarstyrk.
Fulltrúar Alþýðufl. risu gegn
þessu og kölluðu þetta hlna
mestu grimmd. Kommúnistar
hafa vitanlega hallazt á sömu
sveif. íhaldið gat vitanlega birt
styrkþegalistann, þvi að nóg
hafði það völdin. En sá flokkur
þorði heldur ekki að gera það.
Mikill hluti af styrkþegunum
kaus með þeim flokki, og máttl
raunar kallast varalið íhaldsins,
til að halda meirihlutanum í
bæjarstjóri. Þar að auki hafði
Mbl.liðið ýmsar auðvirðilegar
verzlunarsyndir á sinni sam-
vizku, eins og sést af skrifum
Bjarna Benediktssonar. Þess
vegna eru kommúnistar, Alþýðu-
fl. og Mbl.liðið sammála um að
halda leyndu hverjir séu styrk-
þegar. Og hræðslan við styrk-
þegana á kjördegi veldur þessu
hættulega kjarkleysi allra
þriggja flokkanna.
Meginkjarni málslns er sá, að
hér eru miklu fleiri á sveit held-
ur en þyrftu að vera. Hér er
mikill fjöldi fólks á Íramíæri í
höfuðstaðnum, sem gæti fengið
vinnu annarstaðar á landinu en
xeitar hingað, í hið auðfengna
iðjuleysi. Styrkþegarnir finna
fljótt vald sitt yfir leiðtogum
þriggja flokka í bænum og haga
sér eftir því.
Rétta leiöin í þessu máli er sú,
að bærinn hafi aögæzlu á þvl,
hverjir flytjast hingað inn, og
hvort þeir hafa atvinnuskilyrði.
Þar seu vm er að ræða röskt
fólk og u; ~ egt, þá harf að veita
því hjálp til sjáiícjr. .gar. Mikið
af dugandl aðkcm. . 'ki, sem
ekki fær hér atvir _u, myndi
hverfa burtu, ef það rnætti >kyn-
samlegu og framsýnu aðhaldi, og
velviljuðum leiðbeiningum. —
Næsta atriði er að láta hjálpa
þeim, sem ekki komast burtu 1
atvinnu. Framsóknarmaður utan
Rvíkur, sem stundar vélbátaút-
gerð, hefir lagt til við félags-
bræður sína, að skipta á milli
sin styrkþegum til vinnu á bát-
unum og við verkun i landi, og
létta þannig á bæjarsjóði. Fram-
sýn bæjarstjórn í Rvlk gæti gert
það sama, en nú dettur engum
slíkt í hug. Loks er komið að
styrkþegum, sem ekki geta feng-
ið vinnu á þann hátt. Handa
þeim verður að koma upp mötu-
neyti, eftir þvi sem við verður
komið. Á Akureyri var eitt sinn
samþykkt að koma upp slíku
samlagi, og þá vildi enginn fara
á sveit um tíma, og tóku að
vinna fyrir sér sjálfir. í slíkum
mötuneytum ætti að hafa sem
mest einfaldan og hollan inn-
lendan mat, en spara útlend
nautnameðul, svo sem mest
mætti verða. Styrkþegar gætu
unnið að garðrækt í bæjarland-
Tryggvi Guðnason
bóndi í Víðikerl í Bárðardal
andaðist 29. okt. sl. Sjá greln
Pálma Hannessonar á öðrum
stað 1 blaðinu.
inu sér til framfærslu, og að
sinni eigin matreiðslu, fatasaum
fyrlr fjölskyldur sínar, skóvið-
gerð o. s. frv. Allar vörur til
styrkþega ættu að vera keyptar
inn sameiginlega og eftir útboði,
til að sigla fram hjá skerjum
kunningsskaparins.
Styrkþegarnir eiga að hafa
sómasamlegt framfærl, en þó
einfaldara og minna eftirsókn-
arvert heldur en hið sjálf-
bjarga fólk í bænum. Styrkþeg-
arnir eiga undir öllum kringum-
stæðum að vinna fyrir sig sjálfa
og bæjarfélagið eftir því sem
kraftarnir leyfa. Styrkþegarnir
eiga að finna að þeir myndi enga
Fyrir nokkrum dögum var auglýst í
„Morgunblaðinu", að „Félag sjálfstæðra
drengja" yrði endurreist i Varðarhús-
lnu á tilteknum tíma. Næstu daga varð
þess vart í bænum, að smádrengir æptu
utanaðlærðar pólitískar glósur að frið-
sömum vegfarendum.
í gær (25. jan.) stóð svohljóðandl
auglýsing á íorsíðu Morgunblaðsins:
„SJÁLFSTÆÐISDRENGIR.
Allir Sjálfstæðisdrengir, 11—16 ára,
sem hjálpa vilja til á kosningadaginn,
komi 1 dag kl. 1—4 síðd. í Varðarhúsið
og láti rita sig þar; einnig félagar í
F. S. D. Einnig verður tekið á móti
nýjum íélögum í F. S. D. þar.
Stjórnin."
Alllr hugsandi menn með ábyrgðar-
tilfinningu eru á einu máli um það, að
börnum sé stórlega skaðsamlegt að
vera dregln inn í æsingar stjórnmál-
Ö ..... < .
»
Sr. Gísli Einarsson
áður prestur að Hvammi og
Stafholti, faðir Sverris bónda i
Hvammi og þeirra systkina, átti
áttræðísafmæli 20. þ. m.
varanlega stétt i landinu, heldur
sé ástand þeirra líkast sjúkra-
vist, sem á að ljúka sem fyrst og
komast að nýju út í starfslífið.
Þegar ég tók við umsjón varð-
skipanna 1927, kostaði fæði hvers
manns á skipunum 4.50 kr. á
dag. Með skipulagsbreytingu
tókst að fá ágætt fæði fyrir 2.50
kr. á dag. Ríkið sparaði um 700
kr. árlega á hverjum föstum
manni á skipunum. Þetta var
mikil breyting. En ennþá meiri
breytingu mætti gera á fátækra-
kostnaðinum í Reykjavík, ef
Framsóknarflokkurinn hefði tvo
fulltrúa í bæjarstjórn.
anna. Þau hafa engin skilyrðl tll að
skilja stjórnmál og mynda sér skoð-
anir á þeim, en hinsvegar er hægt að
koma inn hjá þeim pólitískri trú og
æsa með þeim pólitískt hatur. En slíkt
er níðingsverk, og alþjóð manna er
ljós skaðsemd þess, og hún fordæmir
slíkt athæfi.
Framanprentuð auglýsing er það
ljótasta og andstyggilegasta, sem enn
hefir sézt í kosningastríði því, sem nú
stendur yfir. Hér á að sá eitri pólitísks
haturs í hugskot saklausra barna og
senda þau varnarlaus og ósjálístæð er-
inda pólitískra loddara, undir því yfír-
skynl, að þau séu „sjálfstæðir drengir!“
Þess verður að krefjast, að barna-
verndarnefnd bœjarins taki hér í taurn-
ana og stöðvi þessa ódrengilegu og sví-
virðilegu misnotkun „Sjálfstœðisflokks-
ins“ á saklausum og varnarlausum
börnum.
Uian úv heimi
Eftirfarandi grein, eftir
fréttaritara, sem dvalið hefir í
Þýzkalandi birtist um síðustu
áramót í danska blaðinu Ber-
lingske Aftenavis:
„Erfiðasti vetur Hitlers.
Þýzka þjóðin lítur með nokkr-
um ugg á hið komandi ár. í
byrjun þessa árs eru liöin 5 ár
síðan Hitler tók völdin, en það
er útlit fyrir að seinni hluti
þessa vetrar muni verða erfið-
asti hjallinn, sem enn hefir orð-
ið á leið hans. Kuldarnir,
sem gengið hafa um gervallt
Þýzkaland, hafa orðið til að
auka drjúgum á erfiðleikana.
Fólk er tekið að óttast skort á
kolum; margir búast við, að
sagan frá 1928—29, þegar fá-
dæma vetrarhörkur kollvörpuSu
öllum áætlunum um eldsneytis-
þörfina, endurtaki sig.
Frá landsetri Hitlers í fjalla-
héraðinu i Efri-Bayern, kom
nýárskveðja „foringjans“, sem
fjallaði um allt það, sem naz-
isminn hefir hrundið í framkv.
í þriðja ríkinu. Henni lauk með
skírskotun til þess styrks, sem
Þýzkaland hefði öðlast innra og
ytra, með öflugri skipulagningu
ílokksins og föstum tökum á at-
vinnumálunum annarsvegar og
mjög miklum umbótum hersins
hinsvegar. Hermann Göring,
framkvæmandi fjögurra-ára-á-
ætlunarinnar, bætti því við, að
áætlanir nazistanna myndi
standast út I æsar og Hitler tak-
ast að koma því í framkvæmd,
sem að áður var talið ómögu-
legt.
Það var íhyglis-
Vitnisburður vert, að hvorki
almennlngs. Hitler, Göring né
neinn hinna ráð-
herranna minnast einu orði á
alla þá torsigTandi erfiðleika,
sem steðja að þýzku þjóðinni. í
nýárskveðjunum var ekki hið
minnsta drepið á lágu launin,
ríkisskattana, skortinn á mat-
vælum og öðrum nauðsynjavör-
um. Þetta hefir valdið óánægju
meðal nokkurs hluta fólksins.
„Þeir þekkja litið til lífskjara
okkar“, er tíðheyrt svar hjá
verkamönnunum. Hið sama
verður vart við hjá húsmæðrun-
um, sem gera örvæntingar-
þrungnar tilraunir til að láta
smjörið og smjörlíkið, eða ann-
að feitmeti, sem þeim er út-
hlutað, nægja hinn tilsetta
tíma. Nýgift fólk kvartar um
það, að skortur sé á ýmsu því,
sem þarf til að setja saman bú.
Enginn má selja sama mannl
nema þrjú handklæði og tvenn-
an sængurfatnað í einu og sam-
svarandi af öðrum vefnaðarvör-
um. Þýzka stjórnin vill, að hin
ungu hjón njóti fyrstu náttanna
1 einni og sömu sæng. Baðmull-
arvarningur og léreft er oft ófá-
anlegt, en samt er síður en svo,
að verksmiðjurnar séu örfaðar
til að auka framleiðsluna, þvi
að þrátt fyrir hækkandi verð-
lag á hráefnum, er vefnaðar-
vörum haldið við sama verði.
Fjögurra ára á-
Er 4 ára ætlunin mun
áætlunin gegnumganga eld-
framkvæm- raun sína á þess-
anleg. um vetri. Jafnvel
Adalfundur miðstjórnar
Framsóknarflokksins
Aðalfundur miðstjórnar Framsóknarflokksins 1938 hefst í Rvík
þriðjudaglnn 15. febrúar n. k. kl 5 síðdegis.
Jónas Jónsson Eysteinn Jónsson
formaður. ritari.
Hnevkslanlegt athæfl
thaldið æsir upp 11—16 ára börn og ætlar að
nota þan sér til framdráttar í kosningunum.