Tíminn - 03.02.1938, Síða 3

TfM INN
21
Refaeígendur!
Öll nauðsynleg áhöld og lyf til refaræktunar, sem
hlotið hafa viðurkenningu refaræktunarráðunauta,
fáið þér í Lyfjabúðinni Iðunn, Reykjavík.
Pantanir sendar am alit land
Sturla Jónsson. Alþýðuflokkur-
inn fékk 68 og tvo menn kosna,
en Sjálfstæðisflokkurinn 66 atkv.
og tvo menn kosna.
f Bolungarvík fékk listi Fram-
sóknarmanna og jafnaðarmanna
159 atkv. og þrjá kosna og Sjálf-
stæðisflokkurinn 180 atkv. og
fjóra kosna.
Á Blönduósi fékk listi Fram-
sóknarmanna og jafnaðarmanna
86 atkv. og tvo menn kosna og
listi Framsóknarmanna og Sj álf-
stæðismanna 105 atkv. og þrjá
menn kosna.
Á Sauðárkróki fengu vinstri
menn 276 atkv. og fjóra menn
kosna, en Sjálfstæðismenn 202
atkv. og þrjá menn kosna. Skipa
því hreppsnefndina einn Fram-
sóknarmaður, Friðrik Hansen
kennari, tveir j afnaðarmenn,
einn kommúnisti og þrír Sjálf-
stæðismenn.
í Ólafsfirði fékk listi verklýðs-
félagsins á staðnum 102 atkv. og
fékk tvo menn kosna, en listi,
sem studdur var af ýmsum borg-
urum, fékk 194 atkv. og þrjá
menn kosna.
í Hrísey fengu vinstri 81 atkv.
og tvo menn kosna, þar af einn
Framsóknarmaður, Björn Árna-
son verkamaður. Sjálfstæðis-
menn 51 og einn fulltrúa.
Á Húsavík fengu Framsóknar-
menn 131 atkv. og tvo fulltrúa,
Karl Kristjánsson oddvita og
Friðþjóf Pálsson símstöðvar-
stjóra, jafnaðarmenn 94 atkv. og
einn fulltrúa, kommúnistar 158
og þrjá fulltrúa og Sjálfstæðis-
menn 95 atkv. og einn fulltrúa.
Á Eskifirði fengu Framsóknar-
menn 40 atkv. og tvo menn
kosna, en jafnaðarmenn og
kommúnistar 86 atkv. og fimm
menn kosna. Alls voru um 400
manns á kjörskrá.
Á Fáskrúðsfirði var aðeins einn
lista um að ræða og stóð Alþýðu-
flokkurinn að honum.
Á Stokkseyri fengu Framsókn-
armenn og jafnaðarmenn 98 at-
kvæði og þrjá fulltrúa kosna, þar
af einn Framsóknarmann, Sig-
urgrím Jónsson. Sjálfstæðis-
menn fengu 140 atkv. og fjöra
fulltrúa og kommúnistar 31
atkv.
Á Eyrarbakka fengu vinstri
menn 154 atkv. og Sjálfstæðis-
menn 154 atkv. Samkv. hlutkesti
fengu Sjálfstæðismenn fjóra
fulltrúa. Framsóknarmenn eiga
einn fulltrúa, Bergstein Sveins-
son, jafnaðarmenn einn og kom-
múnistar einn.
í Keflavík fengu vinstri menn
225 atkv. og þrjá fulltrúa kosna,
Mínníng
25. nóv. s.l. lézt að heimili
sínu, Reykjum í Hjaltadal, Guð-
leif húsfreyja Halldórsdóttir.
Hún er fædd 22. ág. 1870 að
Melum í Svarfaðardal. Foreldr-
ar hennar vóru hjónin Sigríður
Stefánsdóttir og Halldór hrepp-
stjóri Hallgrímsson. Var kona
Hallgríms og móðir Halldórs
Guðleif sonardóttir Magnúsar
Einarssonar prests á Tjörn (d.
1794). Eru enn landfleygar
ýmsar hinar snjöllu kímnivís-
ur Magnúsar prests. Sonarsonur
hans og bróðir Guðleifar eldri
var Jón Gíslason, er um eitt
skeið bjó á Hofi í Hjaltadal,
gildur bóndi og hinn mætasti
maður. Stefán faðir Sigríðar
húsfreyju á Melum var dóttur-
sonur Magnúsar prests, svo að
Melahjónin vóru þremenningar
að frændsemi og Guðleif því
4. liður frá sr. Magnúsi í báðar
ættir.
Var Halldór á Melum einn
þeirra manna, er enginn mátti
gleyma, sá er honum kynntist.
Var hann drengur ágætur,
greindur vel, gestrisinn, gleði-
maður mikill — þó jafnan við
hóf, — kær að góðum hestum
og unni mjög allri listrænni
fegurð. Ennfremur ágætur
smiður og var á öllum smíðis-
gripum hans snilldar hand-
bragð. Hlýt ég að geta Halldórs
hér með fám orðum, því að um
margt líktist Guðleif honum
mjög.
Guðleif ólst upp með foreldr-
um sínum unz hún var hálf
þrítug. Hlotnaðist henni hið
bezta uppeldi. Var Melaheimil-
ið í fremstu röð um menningu
og myndarbrag. Vandist hún
þar verklægni og smekkvísi.
1895 giftist hún Jóhannesi Sig-
urðssyni á Skriðulandi í Kol-
beinsdal, en missti hann eftir 7
ára sambúð. Giftist hún svo
öðru sinni 1904 Ástvaldi Jó-
hannessyni á Reykjum, sem lif-
ir lconu sína. Meir en 40 ár hef-
ir því Guðleif gegnt húsfreyju-
stöðu, 9 ár á Skriðulandi og
meir en þriðjung aldar á Reykj-
um. Leikur það ekki á tveim
tungum, að húsfreyjustörfin
leysti hún jafnan af höndum
með prýði og húsmóðurstörfin
með ágætum. Var þó ekkert
einn Framsóknarmann, Danival
Danivalsson, og tvo jafnaðar-
menn. Sjálfstæðismenn fengu
349 atkv. og fjóra fulltrúa.
fjær skapi hennar en það, að
vekja á sér eftirtekt eða láta á
sér bera.
Það, sem ég tel að einkum
hafi einkennt Guðleifu sem
mannkostakonu, var skyldu-
rækt hennar og trygglyndi á-
samt þeirri eigind, sem þó má
heita sjaldgæí og nærgætni
nefnist. Henni nægði aldrei að
vinna skyldu sína, nema meira
væri og gekk jafnan fyrst að
störfum á sínu verksviði. —
Heimafólk Guðleifar varð aldrei
vart valdboðs né aðhalds. Þrátt
fyrir það setti hún sitt Ijúfa og
hlýlega svipmót á heimilið, svo
að gestir jafnt og heimamenn
fundu alltaf, að þar var gott að
vera. Og að maklegleikum hefir
gestrisnin á Reykjum, ásamt
myndarbrag utanhúss og innan,
verið rómuð. Er sú staðreynd
j þar um haldbærast vitni, að sá,
sem þar hefir einu sinni komið
telur naumast krók að koma þar
aftur, þótt all-langt þurfi af
vegi að víkja.
„Fár hyggur þegjanda þörf“,
segir í fornu kvæði, sem flestir
munu kannast við. En það mun
vinum Guðleifar einkar minnis-
stætt, hversu hún hugði jafnan
þegjanda þörf og leysti ýmis-
konar vandkvæði. Móðurum-
hyggja hennar var svo við-
faðma, að henni var of þröng-
ur stakkur skorinn við sifjalið
og heimili eingöngu.
Við, vinir Guðleifar, hefðum
kosið að eiga hana um allmörg
ár enn hjá okkur heila og
hressa, þótt fráfall hennar
valdi að sjálfsögðu mestu tor-
leiði börnum hennar þremur,
eiginmanni og ungri fósturdótt-
ur. En við minnumst þess, að
minningin um horfna ástvini,
sem veitt hafa okkur mestan
unað, er dýrmæt eign. Og við
hinir eldri vitum vegna reynsl-
unnar, að söknuður og sársauki,
sem minningin er nú tengd, ná-
ist með tíma og árum, en minn-
ingin lifir óbreytanleg og síung
samkvæmt órofa lögmáli.
Slík lög setur konungur tím-
anna.
í des. 1937.
K. K.
NOTUÐ
ÍSLENZK FRÍMERKI
kaupi ég hæsta verði. Duglegir
umboðsmenn óskast um allt
land. Innkaupsverðlistar sendir
þeim sem óska.
Gunnar Guðmundsson,
Laugaveg 42. Pósthólf 551.
Sími 4563. — Reykjavík.
Bókaríregn
Eiinborg Lárusdótiír:
Gróður
Frú Elínborg Lárusdóttir hef-
ir áður skrifað tvær bækur,
sem fengið hafa ágæta 'dóma,
en ekki hika ég við að segja, að
„Gróður“ er hennar langbezta
bók. Þetta exu 7 sögur, allar
stuttar, nema hin síðasta,
„Gróður“. Efnið í þessum sög-
um er ekki mikið, en það er svo
vel með það farið, að athygli
lesandans er haldið óskiftri frá
upphafi til enda. Stíll frú Elín-
borgar er ágætur og frásögnin
látlaus, en svo sönn, að maður
finnur, að einmitt svona hlýt-
ur það fólk, sem sagt er frá að
hafa hugsað og hagað sér. Þar
er hvorki of né van.
Það, sem ég dáist þó mest að
við þessar sögur frú Elínborgar
er það, hversu fjölhæf list henn-
ar er. Myndirnar, sem brugðið
er upp í hinum ýmsu sögum,
eru hver annari gjörólíkar, en
alltaf er skilningur skáldkon-
unnar á sálarlífi persónanna
jafn næmur, samúðin með bar-
áttu þeirra og lífskjörum jafn-
innileg. Hér er þó engin pré-
dikun á ferðinni, myndirnar
skýra sig sjálfar án langra út-
listana og verða margar hverjar
ógleymanlegar. Fyrir mitt leyti
kann ég þó betur við þær sög-
urnar, sem gerast sjálfar, í stað
þess að ein sögupersónan segi
söguna, en um það geta vitan-
lega verið skiftar skoðanir.
Af smásögunum þykja mér
„Bláu skórnir“ beztir. Myndin
af gömlu konunni, þar sem hún
situr grátandi í hnipri á stóln-
um sínum með bláu skóna, sem
áttu að vera á hana Rúnu,
barnabarnið hennar — og allar
minningarnar — stendur eins
skýrt fyrir hugskotssjónum
mínum eins og hefði ég sjálf
mætt henni. Nokkuð sama má
segja um mynd þá, sem brugðið
er upp af unga parinu, sem búð-
arstúlkan afgreiðir, og sem hún
afgreiðir aftur 10 árum síðar.
Heil lífssaga í fáum dráttum.
Þá er og „Feigð“ ágætlega sögð
saga, og sjálfsagt rétt ályktun
dregin um hin sálarlegu áhrif
feigðarboðans, sem ekki hverfa
fyr en fyrirboðinn hefir komið
fram.
„Gróður“ er eins og áður er
sagt, lengsta sagan, og sú eina,
sem tekur til meðferðar vanda-
mál, sem reynt er að leysa úr,
og sú lausn er gefin með sama
látleysinu og ríkir í allri frásögn
frú Elinborgar. Hér er um að
ræða samband sveitaprests við
söfnuð sinn. Hann vill vera trúr
verkamaður í víngarðinum og
þykir sveitafólkið hugsa lítið um
sáluhjálp sína. Hann hyggst að
I flytja því harðan boðskap um
útskúfun og helvíti, ef það
hugsi ekki meira um andleg mál
en lífið sjálft og samveran við
bændurna kemur honum smám
saman á aðra skoðun. Hann
verður vinur og félagi fólksins,
hjálpar því og aðstoðar það í
þess daglegu baráttu fyrir líf-
inu, og uppgötvar þá, að „gróð-
ur himins og jarðar muni geta
farið saman“. Hér er einmitt á
mjög smekklegan hátt dregið
fram það hlutverk, sem fjöldi
íslenzkra sveitapresta hafa
leyst af hendi á öllum tímum,
og sem mun verða íslenzku
kirkjunni óbrotgjarnari minnis-
varði en þótt henni hefðu verið
reist vegleg hús til guðsdýrkun-
ar.
Ég geri ráð fyrir að ýmsir
muni efast um, að Teitur, bónd-
inn, sem prestur á í brösum við,
sé í raun réttri til, eða að bar-
átta sveitabóndans blessist
nokkurn tíma svo vel, sem hér
er látið vera. Ég fullyrði að ég
þekki þó nokkra slíka bændur,
þó vitanlega séu þeir ekki á
hverju strái. Seinast nú í haust
hitti ég einn, sem ég hafði ekki
séð í 30 ár. Hann hafði leyst af
hendi alveg samskonar þrekvirki
og Teitur, komið upp 7 börnum
á lítilli jörð og í allsleysi, en
jafnframt bætt jörðina og
stækkað, og var nú kominn í
góð efni. Og þrátt fyrir allt
stritið hafði þessi bóndi haft
tíma til að hugsa um mörg erf-
iðustu viðfangsefni mannsand-
ans og mynda sér á þeim sínar
eigin sérstöku skoðanir. í við-
talinu við hann var það einmitt
þetta, sem greip mig mest.
Lýsing frú Elínborgar á sam-
Hlíðarendi
og
Lítlaland
í Ölfushreppi, eru til sölu og á-
búðar í næstu fardögum. Eigna-
skipti geta komið til greina. —
Semja ber við eiganda
Sigsarð Þórðarson,
Hlíðarenda, Ölfusi.
r™7.
Jörð tll sölu!
Jörðin Laxárdaiur s
Hrútaf írðí er t£l sölu
Gott tún og ræktunar-
skilyrði góð.
Semja ber við
Sæmusd Guðjónsson
Heydal Hrútafirði, símastöð
Guðlaugsvík,
bandi bóndans við jörðina, er
fögur og sett fram af sannri
list. Hún minnir mig á kín-
verska bóndann hjá Pearl Buck,
þó að sannarlega sé hinn and-
legi gróður íslenzka bóndans að
sama skapi fegurri en hins kín-
verska, sem jörð hans er þeirri
kínversku rýrari. Grunntónninn
er þó hinn sami, bóndinn er
jörðinni svo tengdur, að allt
hans líf andlegt og líkamlegt,
er við hana bundið, það er
skorið á sjálfa líftaug hins heil-
brigða lífs, þegar fram hjá þessu
er gengið. Og til þess að skilja
sveitafólkið, verður fyrst og
fremst að skilja samband þess
við jörðina, við það líf, sem vex
upp af henni. Þar verður sá
maður að mæta því, sem vill
leiðbeina því og hjálpa til full-
komnara lífs.
Aðalbjörg Sigurðardóttir.
svo mikill, að greiðslujöfnuður
ytði hagstæður. Séu öll þrjú ár-
in tekin saman, er verzlunar-
jöfnuður þeirra samtals hag-
stæður sem nemur 16 millj. 200
þús. kr.. En þar við má bæta
andvirði aðkeypts efnis til Sogs-
virkjunarinnar og fleiri mann-
virkja, sem unnin hafa verið
fyrir erlend lán, sem afborgast
á löngum tíma, og því má ekki
telja til úttektar erlendis á þess-
um árum einum. Er innflutning-
ur til Sogsvirkjunarinnar 2.7
millj. kr. á þessum árum, og
verzlunarjöfnuðurinn þá sam-
tals hagstæður um nærri 19 mill-
jónir króna þessi þrjú ár.
Hvaða áhrif það hefði haft,
ef innflutningur hefði verið ó-
takmarkaður á þessum árum,
má vel marka á því, að á þrem
stj órnarárum íhaldsf lokksins,
1925—’27, nam innflutningur
samtals rúmlega 191 millj. kr.
*) Greiðslujöfnuður reiknast
út með því að bæta hinum svo-
kölluðu „duldu greiðslum“
(vöxtum og afborgunum lána,
ferðakostnaði og dvalarkostnaði
í útlöndum o. s. frv.) viö inn-
flutninginn. En þessar „duldu
greiðslur“ hafa verið áætlaöar
6 millj. kr. á ári.
Ef svipaður innflutningur hefði
átt sér stað fyrir síðustu árin,
hefði verzlunarjöfnuður þeirra
samtals verið óhagstæður um
26 millj. kr„ í stað þess að vera
hagstæður um nærri 19 milljónir,
eins og orðið hefir. Má þar að
auki á það líta, að hin raunveru-
lega innflutningsþörf nauð-
synjavara hefir stórlega aukizt
síðan 1925—’27, vegna fólks-
fjölgunar í landinu og margs-
konar framkvæmda. En þegar á
allt þetta er litið skilst það bezt
öllum hleypidómalausum mönn-
um, hvilíkt átak núverandi rík-
isstjórn hefir af hendi leyst í
þssum málum. í þvi efni mega
menn ekki láta yfirfærsluörðug-
leika bankanna villa sér sýn,
því að þeir stafa sumpart af
samansöfnuðum vöruskuldum
fyrri ára og sumpart af því að
íslenzkar innieignir í sumum
viðskiptalöndum fást ekki
greiddar nema í sérstökum vör-
um, sem ekki er ávalt þörf á
að taka út að fullu á þeim tíma,
sem innieignin aðallega mynd-
ast.
Birt hefir verið eftir áramót-
in yfirlit um viðskipti og félags-
mannatölu Kaupfélags Reykja-
víkur og nágrennis á árinu, sem
leið. Samtals hefir félagið og
félög þau, er það var stofnað úr
í ágústmánuði í sumar, selt
vörur fyrir 2 millj. 167 þús. kr.
Félagsmönnum hefir síðan í á-
gúst fjölgað um 374 og eru nú
3400 að tölu. Er þetta því orðið
fjölmennasta samvinnufélag
landsins, og má nú segja, að
höfuðstaðurinn sé á góðum vegi
með að verða samvinnubær og
sömuleiðis Hafnarfjörður og
þorpin við sunnanverðan Faxa-
flóa.
Fjármálaráðherra hefir i þess-
um mánuði falið Hagstofunni
að reikna út dýrtíðarvísitölur í
Reykjavík í októbermánuði
1928 og í sama mánuði á sl. ári.
Niðurstaða útreikningsins er
þessi:
Okt. Okt.
1928 1937
Matvörur 220 194
Eldsneyti og ljósm. 192 199
Fatn. og þvottur 222 257
Útsvör og skattar 135 253
Húsnæði 433 493
Önnur gjöld 228 209
Aðalvísitala 253 257
Húsnæði er miðað við húsnæð-
isskýrslur 1928, en slíkar skýrsl-
ur hafa ekki verið gerðar síðan
1930. Hagstofan hefir því reikn-
að húsaleiguna í okt. 1937,
þannig, að miða við húsnæðis-
skýrslurnar 1930 og hækkun
byggingarkostnaðar síðan. Er
þó vitanlegt að byggingarkostn-
aður hefir hækkað meira en
húsaleigan á síðustu árum og
benda allar heimildir til að
húsaleigan hafi að mestu leyti
staðið í stað síðan 1928. Hækkun
hennar hefir a. m. lt. orðið minni
en vísitölur Hagstofunnar benda
til.
Hækkun á útsvörum og skatti
er miðuð við 4000 kr. nettotekj-
ur. Er vitanlegt, að á lægri tekj-
um hafa skattar hækkað sára-
litið og útsvör heldur ekki nærri
eins mikið. Þessi hækkun nær
því ekki til sjómanna og annara
láglaunamanna, nema að litlu
leyti.
Síðan í október 1937 hefir
vísitalan á matvörum lækkað
niður í 191 og vísitalan á elds-
neyti og ljósmeti niður í 195.
Þess má og geta, að verð
Kaupfélagsins mun vera þó
nokkru lægra en meðal verð
matvara hjá þeim verzlunum,
sem Hagstofan miðar við.
Hafa þessar tölur eigi litla
þýðingu í sambandi við samn-
inga um sjómannakaup í Rvík,
sem enn eru ógerðir. Má það
teljast furða að blöð stórút-
gerðarinnar í Reykjavík skuli
hafa tekið undir það með blöð-
um verklýðsfélaganna, að ó-
rannsökuðu máli, að vaxandi
dýrtíð hafi skapað grundvöll
undir nýjar kaupkröfur, og ætl-
azt til þess að ríkissjóður borgi
kauphækkunina!
Niðurstaðan á þessum athug-
unum Hagstofunnar er mjög
merkileg. Hún sýnir að miðað
við eins langan úthaldstíma
togaranna og 1928 myndi sjó-
menn bera sízt minna úr být-
um nú en þá, enda þótt kaup
þeirra væri óbreytt, vegna þess
að dýrtíðin virðist ekki hafa
aukizt.
Hinsvegar er það vitanlegt,
að útgerðin gat meira en vel
staðið undir því kaupi þá, en
hag hennar er nú svo komið,
vegna markaðsvandræða og
aflaleysis, að útlitið verður að
teljast mjög viðsjárvert.
Fiskimálanefndin var í sl.
mánuði endurskipuð til næstu
þriggja ára. Nýir menn í nefnd-
inni eru nú Emil Jónsson vita-
málastjóri, skipaður af atvinnu-
málaráðherra (í stað Héðins
Valdimarssonar) og Þorleifur
Jónsson í Hafnarfirði, tilnefnd-
ur af botnvörpuskipaeigendum
(í stað Guðm. Ásbjörnssonar).
Aðrir nefndarmenn eru: Pálmi
Loftsson, tilnefndur af Samb.
ísl. samvinnufélaga, Jón Axel
Pétursson, tilnefndur af Alþýðu-
sambandinu, Kristján Bergsson,
tilnefndur af Fiskifélaginu, Júl-
íus Guðmundsson, tilnefndur af
Landsbankanum og Helgi Guð-
mundsson, tilnefndur af Útvegs-
bankanum. Júlíus Guðmundsson
hefir verið kosinn formaður
nefndarinnar.
Fjárveitinganefnd Alþingis
kom saman í Reykjavík seint í
mánuðinum. Er ætlazt til, að
hún hafi lokið nokkru af störf-
um sínum fyrir þingbyrjun með
það fyrir augum, að eitthvað
verði hægt að stytta þingtím-
ann.
Til tíðinda má það telja, að
Sjálfstæðismenn hafa nú eftir
nýárið tekið upp á ný samstarf
við aðra flokka í utanríkismála-
nefnd. En þeir gengu úr þessu
samstarfi eins og kunnugt er
fyrir tveim árum og hafa fyrir
það frumhlaup sætt allmiklu á-
mæli, sem vonlegt er, því að
sízt ættu pólitískar innanlands-
erjur að koma til greina á þeim
vettvangi. Má telja vel farið, að
þessi breyting hefir á orðið.
Samband ísl. samvinnufélaga