Tíminn - 10.02.1938, Qupperneq 1

XXII. ár.
Rvík fimmtud. 10. febrúar 1938.
7. blað.
Anthony Eden,
hinn ungi, glæsilegi utanríkis-
málaráðheiTa Breta.
Blomberg hershöfðingi,
hermálaráðherra Þýzkalands, er
nú hefir verið vikið úr völdum.
og vinstri“.
Fyrstu þrjú ár í sögu Fram-
sóknarflokksins eru merkileg
fyi'ir það, að honum tókst þá
þegar í byrjun, að stai'fa á þingi
og í landstjórn með tveim mjög
andstæðum flokkum, hrinda á-
fram fjölmörgum stórmálum í
anda Framsóknarstefnunnar,
halda uppi sterkum vörnum fyr-
ir flokkinn gagnvart blöðum
sambýlisflokkanna og vaxa
stórlega að kjörfylgi, ekki sízt
hjá æskumönnum landsins. Að
þetta tókst svo vel, kom af því,
að Framsóknarflokkurinn vissi
hvað hann vildi. Hann hafði
stór og heilbrigð áhugamál.
Sigurður Jónsson ráðherra
flokksins var gáfaður, lífsreynd-
ur og tryggur samvinnumaður,
og utan um hann og þingflokk-
inn safnaðist í málefnabarátt-
unni þrekmesta fólkið úr sam-
vinnufélögunum og ungmenna-
félögunum. Þessi sveit hélt
fastri stefnu eftir miðri braut
framfaranna. Síðan komu til
þeirra samstarfsfólk frá hægxi
og vinstri. Framsóknarmenn
tóku við hverjum nýjum liðs-
auka meðan það var, en létu
ekki á sig fá, þó að samfylgdin
væri ekki löng í hvert skipti. Á
þennan hátt markaði Fram-
sóknarflokkurinn þegar í upp-
hafi stefnu sína sem forustu-
flokkur í þjóðmálunum. Og
þessari aðstöðu hefir hann
haldið síðan nema á tímabilinu
frá þingrofinu 1931 og þar til
Ásgeir Ásgeirsson lét af stjórn
vorið 1934.
Snemma árs 1920 urðu stjórn-
arekipti. Sigurður í Yztafelli var
orðinn slitinn og aldraður
maður og vildi ekki halda áfram
þátttöku í ríkisstjórninni. Jón
Magnússon var áfram stjórnar-
formaður með nýjum sam-
starfsmönnum. Hann þoldi ekki
lengur að hlíta meginstefnu
Framsóknarmanna og hvarf út
af vegínum til hægri. Kreppan
skall þá á, og framfarlrnar
stöðvuðust um stund. Andstæð-
ingar Framsóknarmanna tóku
stóra enska lánið 1921, mjög
að óvilja samvinnumanna, og
hvarf það að mestu í botnlausa
hít samkeppnisskuldanna. Eina
varanlega umbótin sem fram-
kvæmd var á þessu tímabili
voru samvinnulögin, sem náðu
fram að ganga fyrir forustu
Framsóknarmanna, og sundr-
ung andstæðinganna og ótta við
að missa völdin, ef gengið væri
móti svo réttmætri kröfu.
Eftir tveggja ára setu féll
stjórn Jóns Magnússonar, en
Sigurður Eggerz var stjórnarfor-
seti frá 1922—24. Klemens Jóns-
son var atvinnumálaráðherra
og aðaltraust Framsóknar-
manna í stjórninni. Hann hafði
áður verið landritari, en hætt
því starfi 1917, þegar ráðherrum
var fjölgað. Klemens var í
sjálfu sér íhaldsmaður, en
reyndist þó vel þeim flokki, sem
hann tók að sér að starfa fyrir.
Kom honum þar að góðu haldi
(Frh. á 4. síöu.)
Erfíðleíkar
Alþýðuflokksíns
Menn hafa tvennskonar við-
horf í stjói'nmálum viðvíkjandi
nábúaflokkunum. Sumir óska
nábúum sínum alls ófarnaðar.
Aðrir óska að hafa við þá heil-
brigð og eðlileg skipti.
Það er enginn vafi á, að þegar
Jón Jónsson klauf Framsókn-
arflokkinn, þá vakti það mikla
gleði i herbúðum Mbl.-manna,
og margra Alþýðuflokksleiðtog-
anna. Báðir aðilar bjuggust við
að þeim myndi stafa gifta af
því, ef Framsóknarflokkurinn
færi í mola. Þetta mátti telja
eðlilegt um Sjálfstæðismenn, ef
skammt var horft, því að harð-
ar deilur höfðu lengi verið milli
þeirra og Framsóknarmanna.
Hitt mátti telja furðulegra, að
ýmsir af helztu leiðtogum Al-
þýðuflokksins skyldu óska Fram-
sóknarmönnum ófarnaðar. En sú
var þá raunin á. Voru Héðni
Valdimarssyni og sumum nán-
ustu vinum hans mikil vonbrigði,
að Framsóknarflokkurinn skyldi
koma fjölmennur og sterkur út
úr kosningunum 1934 og sömu-
leiðis 1937.
Nú höfum við Framsóknar-
menn byggt bæ okkar að nýju,
en þá kviknar í húsi nábúans.
Alþýðuflokkurinn virðist ætla að
klofna og getur sá atburður orð-
ið með ýmsu móti og haft marg-
háttaðar afleiðingar.
Nú er svo komið, aö einn dug-
legasti maður flokksins, Héðinn
Valdimarsson hefir af löngun
eftir að sameinast kommúnist-
um margbrotið samþykktir og
ákvarðanir Alþýðuflokksins. Er
loks þar komið, að Jón Bald-
vinsson neitar Héðni um rúm í
Alþýðublaðinu. Birtir hann þá
skrif sín í kommúnistablað-
inu. Jafnframt neitar hann
að vera áfram í ábyrgðinni fyrir
Alþýðublaðið og Alþýðuflokkinn.
Þykir þetta svo ógætileg fram-
koma, af Héðni, að menn þykj-
ast vita, að hann hafi ekki einu
sinni ráðfært síg við kommún-
istana, um að stíga þetta spor.
Það virtist þvi einsætt, að
Héðinn fari úr Alþýðuflokkn-
um, annaðhvort af eigin hvöt-
um eða eins og Jón Jónsson úr
Framsóknarflokknum.
Með því að láta Héðinn fara,
gerði Alþýðuflokkurinn tilraun
til að lifa sem lýðræðisflokkur.
Héðinn myndi draga með sér
nokkuð af Alþýðuflokknum og
um stund sameinast kommún-
istum. En ekki er vel spáð fyrir
sambúð þeirra Einars og Héð-
ins er til lengdar lætur.
Núverandi stjórnarflokkar gæti
þingræðislega unnið saman enn
um stund, þó að Héðinn færi
til kommúnista. En hann getur
hinsvegar gert flokksbræðrum
sínum lífið erfitt með Einari Ol-
geirssyni, því að þeir félagar
rnyndu þá hvetja til vinnustöðv-
ana oftar en góðu hófi gegndi
og hegða sér i þjóðarskútunni
eins og drukkinn maður i bát.
Því að takmark Héðins er nú að
komast úr stjórnaraðstöðu í
andóf. Nota kreppuna til að
safna saman öllum þeim
óánægðu og gera óánægju þeirra
Skógræktar-
málið
Eftir Arna G. Eylands.
Bæöi í blöðum og útvarpi
hefir verið getið greinar er C.
E. Flensborg forstj. Heiðafélags-
ins danska hefir ritað í Hede-
selskabets Tidsskrift, um ferð
sína hingað til lands 1936, og
skógræktarmál íslands.
Hedeselskabets Tidsskrift er
hér í fárra höndum, og þótt
hingað hafi borizt nokkur sér-
prentuð eintök af umræddri
grein, er hún árelðanlega þess
verð, að vakin sé sem bezt at-
hygli á henni og einstökum at-
riðum sem Flensborg telur mest
um vert.
Eins og kunnugt er starfaði
Flensborg hér á landi 1900—
1906, en hvarf héðan illu heilli
fyrir oss. Starfsferill hans síð-
an hefir orðið sá sem raun ber
vitni um, að hann er nú for-
stjóri hins merkilega og stór-
virka landnámsfélags Dana,
Heiðafélagsins. Af því má renna
grun í hver skaði það var skóg-
ræktarmálinu, að hann hvarf
héðan svo skjótt. En um. það
þýðir ekki að fást. Víst er að
enginn maður utanlands né
innan er dómbærari um margt
er að skógræktarmálinu lýtur
en Flensborg og megum við því
gefa fullan gaum að því er hann
segir.
Nokkur atriði í grein sinni
undirstrikar Flensborg sérstak-
lega. Vil ég benda á sum þeirra
og fleira sem mest er um vert.
Um eyðingu skóganna „sem
fyrst og fremst er að kenna
skilningsleysi“, segir hann:
„Það sem hefir skeð á íslandi,
er athyglisvert og lærdómsríkt,
sökum þess að hér sést glöggt
og greinilega, ef til vill betur en
nokkursstaðar í heimi, hvaða
þýðingu það hefir að varðveita
skógana, og hve slysalegar og
óttalegar afleiðingarnar eru af
eyðingu þeirra.“ Á hann hér vit-
anlega við uppblástur og land-
spjöll þau sem nær undantekn-
ingarlaust hafa hlotizt af þar
sem skóginum hefir verið eytt,
því lang víðast á allur uppblást-
ur upphaflega rót slna að rekja
til þess hve mislagðar mönnum
hafa verið hendur í sambúð
sinni við birkiskóga landsins, og
lítt sézt þar fyrir.
Þá dáist Flensborg að þeirri
„uppgötvun", sem gerð hefir
verið, að enn skuli lifa birki-
rætur í landi, sem engum hefir
dottið í hug að kalla skóglendi,
og að upp af þeim vex, þegar
landið er friðað. Svo bókstaf-
lega grær það sem girt er, og
bendir örugglega til þess, að
ekki sé ókleyft verk að endur-
reisa birkískógana með friðun og
hæfilegri umönnun, og það
sem mesta. Til að ná þessu tak-
marki er hann reiðubúinn að
fórna Alþýðuflokknum. Næsta
takmark hans er að eyðileggja
Framsóknarflokkinn. Takmark
Framsóknarflokksins er að slá
vatni á íkveikjuna hans og Ein-
ars Olgeirssonar.
langtum víðar en menn almennt
gera sér greln íyrir. Fyrst er að
friða gömlu skógana og skógar-
leifarnar. Þeir eiga að verða
miðstöðvar áframhaldandi
skógræktar og á þeim á að
byggja ræktun nýrra trjáteg-
unda. Það er gleðilegt að heyra
álit Flensborg á þessu: „Ég er
ekki í neinum vafa um að barr-
tré geta vaxið og orðið gagnvið-
ir á íslandi“. Hann telur líkleg-
ast að það séu fjarlægð og tilvilj-
un sem olli þvi, að barrtré höfðu
ekki numið hér land fyrir land-
námstíð.
Á Hallormsstað er höf. á
fornum slóðum, því honum
auðnaðist, sem kunnugt er, að
friða þann skóg áður en hann
hætti störfum hér á landi 1906.
1905—6 var plantað allmiklu af
barrtrjám á Hallormsstað. —
„Þessir trjálundir eru nú að
meðallagi um 6 metra háir. Sér-
staklega er skógarfuran óvana-
lega falleg, rétt og bein með
grænar, heilbrigðar barrnálar
og rauða stofna. Af lævirkja-
og . Pungenstegundunum. eru
líka íallegir trjáhópar, sem
sanna að það er hægt að rækta
ýms barrtré á íslandi“.
Og takið nú eftir: „Ef þessum
litlu tilraunum hefði verið hald-
ið áfram, er engum efa bundið,
að í skóginum á Hallormsstað
og víðar um landið gætu nú
staðið fallegir reitir af lævirkja-
og skógarfuru, fjallafuru og
blágreni. Og nú þarf sem fyrst
að hefjast handa í stærri stíl.
Tilraunirnar benda á leiðina.
Það geta vaxið tré á íslandi,
önnur tré en birki, víðir og
reyniviður, en til þess þarf starf,
þolinmæði og þrautseigju, og
marga mannsaldra“.
Mér var það sérstakt gleðiefni
að lesa þessi ummæli um plönt-
un barrtrjáa í birkiskógana —
um ræktun barrskóga af stofni
birkikjarra. í útvarpserindi í
des. 1936 og í Ársriti Skógrækt-
arfélags íslands 1937, komst ég,
sem leikmaður á þessu sviði, svo
að orði: „Hið eina sem á vant-
ar, og hlýtur að valda manni
hryggðar, og jafnvel gremju, er
að þarna skuli ekki hafa verið
meira að gert, að þarna skuli
ekki hafa verið haldið áfram
að planta svo nam dagsláttum.
Þvílíkt tómlæti, að við skulum
hafa biðið í 30 ár og horft á
hina glæsilegu slgrænu viði
vaxa og dafna, án þess að trúa
því, að þetta væri alvara og
veruleiki. Án þess að trúa því,
að vegurinn væri fær að þvi
■ merkllega marki, sem nú er
glöggt framundan".
Af sömu hugsun var það
runnið, er Skógræktarfélag ís-
lands tók sér fyrir hendur með
aðstoð skólabarna og annara,
og í fullu samráði við skógrækt-
arstjóra, að planta um 20.000
barrtrjáplöntum síðastliðið vor,
og ætlar að halda þeirri tilraun
áfram næstu ár, og helzt að
planta langtum meira árlega.
Þetta er ekkert stórvirki, en
Skógræktarfélag íslands þarf
samt stuðning allra sinna vina
til þess að leysa þetta af hendi
vel og trúlega. Almennt hefir
þessu verið vel tekið, og þótt lit-
ilsháttar hafi andað úr annari
átt til félagsins fyrir þessa ný-
breytni, munu forráðamenn
þess ekki hika í þessu máli.
Mönnum er hollt að athuga, að
ef plantað hefði verið árlega,
þótt ekki hefði verið nema 20
þús. barrtrjám, síðan 1906, á
Hallormsstað og öðrum góðum
stöðum í íriðuðum birkiskógum,
þá væri nú kominn góður stofn,
sem væri bókstaflega reiknað
mikil eign, og ómetanlegur
gleði- og trúargjafi þeim sem
nú eru ungir og eiga að vinna
áfram að þvl merkilega verki
að vernda gróður landsins og
gróðrai’mold.
Lokaniðurstaða Flensborg af
ferðinni um Norður- og Aust-
urland er þessi: „Ég lít á það
sem alveg öruggt, að skógarnir
á Vöglum og Hallormsstað, séu
nú eftir 30 ára friðun, full sönn-
un þess, að hægt sé að endur-
reisa birkiskógana á íslandi, og
að þeir geti með góðri og skyn-
samlegri meðferð náð góðum
þroska, og veitt skilyrði til að
ala upp verðmætari trjágróður
s. s. skógarfuru, síberiskan læ-
virkja o. fl. En það verður að
nota fræ af heppilegum stofn-
um, frá löndum og héruðum með
sem líkasta veðráttu og stutt
sumar“.
í niðurlagi greinarinnar elur
Flensborg enn á því sama, svo
auðséð er að honum er þetta
hvorttveggja í senn, full og
mikil alvara, sem fræðimanni og
hjartans mál sem vini og ráð-
gjafa.
„Þetta félag (Skógræktarfé-
lag íslands) gleður mig. Ég
óska því heilla og gæfu með að
klæða landið, svo aftur verði
hægt að segja með fullum rétti:
„Landið er fagurt og frítt og
sltógi vaxið milli f jalls og f jöru“.
Fyrst og fremst verður að
(Frh. á 4. siöu.)
Uian úr heimi
Fyrir helgina urðu ráðherra-
skipti í Þýzkalandi, sem vakið
I hafa mikla eftirtekt. Blomberg
! hermálaráðheri'a og von Neu-
| rath utanríkisráðherra létu af
! störfum og Hitler og von Rib-
I bexxtrop urðu eftirmenn þeirra.
! Auk þess var skipt um menn í
: ýmsum helztu trúnaðarstöðum
‘ hersins. Ennfremur hefir verið
tilkynnt að skipt yrði víða um
sendiherra erlendis.
Þeir, sem bezt hafa þekkt til
þýzkra stjórnmála, hafa lengi
spáö að þannig myndi fara. í
þýzku stjórninni hafa átt sæti,
þrír menn, sem aldrei hafa ver-
ið ákveðnir nazistar. Það voru
dr. Schacht, von Neurath og
Blomberg. Þeir áttu þar ekki
sæti, sökum skoðana sinna,
heldur vegna þess að nazistar
gátu ekki án þeirra verið. Dr.
Schacht var falið að stjórna
fjárhagsmálunum, vegna þess
mikla trausts, sem hann naut
meðal erlendra fjármálamanna
og sem Þjóðverjum var óhjá-
kvæmilegt að notfæra sér til
fulls. í utanríkismálum áttu
nazistar engan mann, sem
þekkti alla þeirra leyndardóma
og venjur til jafns við von Neu-
rath. Sama mátti segja um
flesta gömlu sendiherrana.
Þeir héldu stöðum sínum, vegna
þess að nazistar höfðu enga
menn með nægri kunnáttu til
að koma í þeirra stað.
Um Blomberg mátti segja
nokkuð svipað. Frávikning hans
gat líka orðið langhættuleg-
ust, sökum þeirrar óánægju,
sem morð Schleichers hershöfð-
ingja vakti innan hersins á sin-
um tíma.
En það sýndi sig oft, að þess-
ir þrír reyndu menn voru af
allt öðru sauðahúsi en for-
sprakkar nazista. Þeir voru á
móti Gyðingaofsóknum, einkum
Schacht og von Neurath, sem
fundu bezt það álitstjón, sem
þær ollu Þjóðverjum erlendis.
Þeir voru einnig andvígir þeim
ráðstöfunum, sem gætu leitt til
ófriðar nú þegar, eins og innrás-
inni í Rinarhéröðum og af-
skiptunum af Spánarstyrjöld-
inni. Það er vitanlegt að vegna
mótstöðu Blomberg urðu ekki
víðtækari afleiðingar af árás-
inni á „Leipzig" en raun varð á.
Margir nazistaforingjarnir
vildu nota það tilefni til að
segja spönsku stjórninni hrein-
lega stríð á hendur.
Það er enníremur vitanlegt
að Blomberg var mótfallinn
bandalagi við ítali. Eins og
flestir af gömlum herforingjum
Þjóðverja, ber hann vantraust
til ítala sem hernaðarþjóðar.
Von Neurath hefir líka reynt
að efla vináttuna við Frakka
og Breta. Hefir hann þrívegis
ætlað í heimsókn til London en
nazistar hafa jafnan stöðvað
hann á seinustu stundu.
Þegar kunnugt var fyrir fáum
vikum, að dr. Schacht léti af
ráðherrastörfum, mátti búast
við fráför hinna innan ekki
langs tíma. Hinir gömlu og
reyndu menn hafa verið ofur-
liði bornir. Nazistarnir þykjast
ekki lengur þurfa á kunnáttu
þeirra að halda. Af þeim hafa
þessi ráðherraskipti verlð lengi