Tíminn - 17.02.1938, Blaðsíða 1

XXII. ár.
Rvík, fimmtud. 17. febr. 1938
8. blað.
Tillögw um vinnulöggjöf
millíþingfanefndar komið út
Hinn 15. des. 1936 skipaði atvinnumálaxáöhei’ra tvo lögfræð-
inga, Guðmund Guðmundsson og Ragnar Ólafsson, og tvo alþing-
ismenn, Gísla Guðmundsson og Sigurjón Ólafsson, í nefnd til þess
að undirbúa frumvarp til vinnulöggjafar hér á landi. Hefir nefndin
nú lagt fyrir ráðherra tillögur sínar, og nefnast þær „frumvarp til
laga um stéttarfélög og vinnudeilur“. Leggur nefndin til að frv.
þetta verði borið fram á Alþingi í vetur. Hefir nú verið gefið út
ýtarlegt nefndarálit rúml. 90 bls. að stærð í alþingístíðindabroti,
þar sem gerð er grein fyrir störfum nefndarinnar. Er þar m. a.
skýrt frá helztu atriðum í vinnulöggjöf 40 landa. í nefndinni hefir
orðið fullt samkomulag um tillögur þær, sem fram eru bornar.
Hér fara á eftir þrír kaflar úr hinu nýútkomna nefndaráliti.
Fyrsti kaflinn er um skipun nefndarinnar og störf, annar um að-
alatriði erlendrar vinnulöggjafar, en sá þriðji er yfirlitsgreinar-
gerð fyrir frumvarpi þvi „urn stéttarfélög og vinnudeilur", er
samið hefir verið af nefndinni.
Skipun nefndariimar störf.
Nefndin hélt 1. fund sinn þeg-
ar sama dag*). Á þeim fundi
var ákveðið að gera ráðstafan-
ir til að afla nefndinni gagna,
innlendra og erlendra, til af-
nota við störf hennar. Byrjaði
nefndin á því að afla sér gagna
um erlenda vinnulöggjöf, efni
hennar og hvernig hún hefði
reynzt. Snéri hún sér í þessu
efni til sendiherra íslands í
Kaupmannahöfn og óskaði eftir
að hann útvegaði gildandi
vinnulöggjöf þriggja Norður-
landa: Danmerkur, Noregs og
Svíþjóðar, ásamt nefndarálitum
og öðrum ritum, sem gefin hafa
verið út í sambandi við undir-
búning vinnulöggjafar í þessum
löndum. Ennfremur óskaði
nefndin eftir að útveguð yrði
gildandi vinnulöggjöf Stóra-
Bretlands og Frakklands.
Samhliða skrlfaði nefndin
landssamböndum verkamanna
og atvinnurekenda í Danmörku,
Noregi og Sviþjóð og óskaði eft-
ir umsögn þeirra um það hvern-
ig núgildandi löggjöf í þeim
löndum hefði reynzt að þelrra
áliti og hvort þau óskuðu eítir
breytlngum á henni í náinni
framtíð og þá í hvaða átt.
Baðst nefndin upplýsinga um
rit, er út hefðu verlð gefln að
tilhlutun þessara sambanda
viðkomandi vinnulöggjöf. Er
bréf þetta prentað á bls. 18 1
nefndarálltlnu. Loks ritaðl
nefndin Alþjóðaverkamála-
skrifstofu þjóðabandalagsins 1
Genevé og bað hana að senda
nefndinni rit þau um vinnulög-
gjöf, er hún hefði gefið út og að
haldi gætu komið vlð undirbún-
ing vinnulöggjafar hér á landl.
Snemma á árinu 1937 bárust
nefndinni svör frá sendiherra
íslands í Kaupmannahöfn á-
samt þeim gögnum, er hún
hafði óskað eftir. Gat nefndln
þannig lagt til grundvallar
starfi slnu gildandi vinnulög-
gjöf 1 Danmörku, Noregi, Svl-
þjóð og Bretlandi. Það skal tek-
ið fram að í gögnum þeim, er
bárust frá sendiherranum í
Kaupmannahöfn, var ekki ann-
að úr franskri vinnulöggjöf en
lögin frá 1936, sem nánar er að
vikið, enda er ekki mjög mikið
um eldri lagasetningar þessa
efnis I þvl landi. Brezku vinnu-
löggjöfinni fylgdi all-ýtarleg
greinargerð er brezka vinnu-
*) Þ. e. 15. des. 193&
málaráðuneytið hafði látið
sendiherra íslands í London í
té ásamt gildandi lögum brezk-
um um þessi efni.
Nefndinni bárust einnig svör
landssambanda verkamanna og
atvinnurekenda í Danmörku og
Svíþjóð og sambandi atvinnu-
rekenda í Noregi ásamt nokkr-
um þýðingarmiklum ritum um
þessi mál. Frá Alþjóðaverka-
málaskrifstofunni í Geneve bár-
ust nefndinni einnig svör og
sömuleiðis rit, sem skrifstofan
hefir gefið út um vinnulöggjöf
og yfirlit um gang þeirra mála í
einstökum löndum. Hafa þessi
rit orðið nefndinni til mikils
stuðnings í starfi hennar með
því að þar er dregin saman á
einn stað að tilhlutun Þjóða-
bandalagsins fróðleikur um
þessi efni viðsvegar að úr heim-
inum og meiri en nokkursstað-
ar er hægt að fá annarsstaðar
á einum stað, enda hefir Al-
þjóðaverkamálaskrlfstofan í
sinni þjónustu hina færustu
visindamenn og fræðimenn I
þessari greln.
Jafnframt þvi »em nefndin
aflaði sér gagna um erlenda
vinnulöggjöf ritaði hún Alþýðu-
sambandi íslands, Vinnuveit-
endafélagi íslands og Iðnsam-
bandi íslands og óskaði eftir
upplýsingum um skipulag og
starf þeirra og sambandsfélaga
, þeirra og upplýsingum um
vinnustöðvanir, sem þau hefði
átt þátt í að gera. Frá þessum
aðilum hafa nefndinni borlzt
ýms gögn, aðallega félagslög og
vinnusamningaT, sem prentaðir
hafa verið. Loks hefir nefndin
snúið sér til einstakra innlendra
manna, sem henni var kunnugt
um að sérþekkingu hefðu eða
reynslu á einhverjum þeim
verkefnum, sem henni var falið
að fást við. Má þar fyrst nefna
lögmanninn í Reykjavík, dr. jur.
Björn Þórðarson, sem verið hef-
ir sáttasemjarl riklsins í vinnu-
deilum síðan 1. okt. 1926.
Eftir að nefndin var skipuð og
fram í marz 1937 hélt hún alls
rúmlega 50 fundi. Eftir það
féllu störf Ijennar niður um
nokkurra mánaða skeið, en i
október byrjaði hún fundar-
höld á ný og hefir haldið marga
fundi á þessum vetri, auk þess
sem einstökum nefndarmönn-
um hefir verið falið að athuga
sérstaka hluta verkefnlsins og
vinna að málinu út af fyrir sig
og bera slðan athuganir sínar
og niðurstöður undir nefndina
í heild. Á meðan nefndin var
aö afla þeirra gagna, innlendra
og erlendra, sem um er getið að
framan, notaði hún tímann til
þess að athuga þá vinnulöggjöf,
sem til er hér á landi og þær til-
raunir til vinnulöggjafar, sem
gerðar hafa verið á Alþingi og
ennfremur til að vinna úr því
efni, sem þegar var fyrir hendi
hér viðkomandi vinnulöggjöf
annara Norðurlanda. Þau gögn,
sem nefndinni bárust, bæði lög,
sögulegar heimildir og fræðileg-
ar ritgerðir, tók hún til athug-
unar jafn skjótt og þau bárust
og eftir því sem tími vannst til
og hefir haldið því verki áfram
allan þann tíma, sem hún hefir
starfað. Jafnframt var svo fljót-
lega byrjað á þvi í nefndinni að
gera uppkast að einstökum
köflum í frumvarpi til laga og
leitazt fyrir um, að hve miklu
leyti nefndarmenn myndu geta
orðið sammála um sameiginleg-
ar lausnir.
Eins og áður er getið var það
hendi næst að kynna sér núgild-
andi íslenzka vinnulöggjöf og
þær tilraunir til vinnulöggjafar,
sem gerðar hafa verið á Alþingi
og það, sem ritað hefir verið um
þau mál hér á landi. Ennfrem-
ur íslenzkar vinnudeilur og þró-
un þeirra, eftlr því sem kostur
var á. Um þetta síðasta atriði
skal það tekið fram strax, að
heimildir um íslenzkar vinnu-
deilur eru af mjög skornum
skammti, nema þá helzt i frá-
sögnum blaða og 1 minni manna,
þvi að um þau mál hafa ekki
skýrslur verið birtar eða um þau
ritað fræðilega í heild. Samtök
verkamanna hafa hér verið mun
fyr á ferðinni en samtök at-
vinnurekenda. Alþýðusamband
íslands er stoínað 1916 og
Vinnuveltendafélag íslands
1934. En upphaf hinna stóru
vlnnudeilna hér á landl má
teljast sjómannaverkfallið 1916.
í íslenzkri vinnulöggjöf er, eins
og kunnugt er, heldur ekki um
auðugan garð að gresja, íslenzk
löggjöf er mjög snauð að á-
kvæðum Um málefni verka-
manna og atvlnnurekenda sem
samtaka í þjóðfélaginu. Það er
fyrst á þingi 1923 og 1925, að
frumvarp um vinnulöggjöf kem-
ur fram. Er það frumvarp
Bjarna Jónssonar frá Vogi um
gerðardóm 1 kaupgjaldsþrætum,
þar sem ætlazt var til, að dóm-
urinn ákvæði kaup og kjör
verkafólks, ef ágreiningur yrði
mill i þess og atvinnurekenda.
Þetta frv. dagaði uppi. Á Alþingi
1925 voru hinsvegar sett lög um
sáttatilraunir í vinnudeilum.
Var frv. borið fram af Fram-
sóknarflokknum, en löggjöfin
sett með fullu samþykki allra
stjórnmálaflokka. Á þingi árið
1929 kom fram frv. til laga um
vinnudóm í kaupgj aldsþrætum,
að efni til svipað frv. 1923 og
1925. Þetta frv. dagaði einnig
uppi. Á Alþingi 1936—1937 var
borið fram frv. til laga um
vinnudeilur, er undirbúið hafði
verið af Vinnuveitendafélagi ís-
lands og á Alþingi 1937 komu
fram 2 frv. frá Framsóknar-
flokknum um sáttatilraunir í
vinnudeilum og um Félagsdóm.
Ekkert af þessum frv. náði
fullri afgreiðslu í þinginu. í ís-
lenzkri löggjöf eru því ekki til
önnur ákvæði um þetta en
sáttasemjaralögin frá 1925.
Það rannsóknarefni, sem fyr-
ir nefndinni lá var því fyrst og
fremst hin margháttaða er-
lenda löggjöf og saga hennar.
Taldi nefndin sérstaklega á-
stæðu til að gera sér grein fyrir
löggjöf þeirra þjóða, sem oss ís-
lendingum eru skyldastar að
menningu og stjórnarfari s. s.
Norðurlanda, Bretlands, Hol-
lands, Belgíu, Þýzkalands (áður
fyr) og brezku samveldisland-
anna. Einkum taldi nefndin þó
ástæðu til, enda í samræmi við
skipunarbréf hennar, að kynna
sér löggjöf Norðurlanda og sögu
þessa máls í þeim löndum. Hef-
ir hún og í tillögum sínum sér-
staklega lagt þá löggjöf til
grundvallar. Til þess að auðveld-
ara sé fyrir þá er þessu máli
vilja kynnast, að átta sig á
þessum aðalfyrirmyndum
nefndarinnar, heflr hún gert
efnisútdrátt úr allri gildandi
vinnulöggjöf Danmerkur, Nor-
egs og Svíþjóðar. Jafnframt er I
nefndarálitinu hér á eftlr sér-
staklega grein gerð fyrir þróun
þessara mála 1 þelm löndum. Þá
heflr nefndin einnig gert efnis-
útdrátt úr vinnulöggjöf Breta.
Vinnudeilur á íslandl eru til-
tölulega ungt fyrribrigði og
þjóðin sem heild er þessu fyrir-
brigði miklu óvanarl en flestar
aðrar þjóðir. Þess vegna litur
nefndin svo á, og leit svo á þeg-
ar í upphafi starfs síns, að ís-
lenzka vinnulöggjöf verði í öll-
um aðalatrlðum að byggja á
því, sem reynt heflr verið og vel
heflr reynzt annarstaðar.
Nefndin telur það varhugavert,
þegar vlnnulöggjöf er sett hér i
fyrsta sinn, að taka upp I hana
ákvæði, sem væru alger nýmæli,
lítið reynd eða sérlega umþrátt-
uð 1 öðrum löndum. Hitt er þá
nær, þegar löggjöf sú, sem nú
kann að verða sett, hefir verlð
reynd, að bæta þá við hana
Aímæliskveðja
tíl Sveins í Firði
I.
Sveinn í Flrði er 75 ára gam-
all í dag. Hann hefir um langa
stund verið forustumaður í sveit
sinnl, sýslu, fjórðungi, stétt og
stjórnmálaflokki. Sveinn Ólafs-
son #r einn af merkilegustu
mönnum sinnar samtiðar.
Nú situr Svelnn Ólafsson á
frlðstóli heima á óðali sinu innst
við MJóafjörð. Þar hafa forfeð-
flýjum ákvæðum, þegar þjóðin
hefir vanizt hennl I framkvæmd
og reynslan heflr sýnt hvar
nýrra viðbótarákvæða er mest
þörf. Má því og aldrei gleyma,
að þetta mál er hér, eins og það
alstaðar annarsstaðar hefir ver-
ið á byrjunarstigi, mjög við-
kvæmt mál, þar sem mörgum
hættir til að líta melra á ein-
stök, ef til vill minniháttar,
atrlði, heldur en þýðingu lög-
gjafarlnnar í heild og nauðsyn
þess að skipa þessum málum til
öryggis fyrir verkamenn og at-
vinnurekendur og atvinnulíf
þjóðarinnar í heild.
Aðalatriði erlendrar vinnulö^jafar.
Það er út af fyrlr sig merki-
legt rannsóknarefni að athuga
löggjöf fyrri alda I ýmsum
löndum viðkomandi verkafólki
og kjörum þess og þá sérstak-
lega þá löggjöf eða þær reglur,
sem giltu um handverksmenn
borganna, samtök þelrra og af-
stöðu til húsbænda sinna hinna
svokölluðu meistara. En fyrlr
það verkefni, sem hér liggur
fyrir verður eigi talið, að slík
rannsókn hafi verulega þýðingu
að öðru leyti en þvl, að hún
sýnir, að þegar fyrir mörgum
öldum var mönnum það ljóst,
að eðlilegt var, að þjóðfélaglð
léti sig varða viðskiptin milli
vinnukaupenda og þeirra, sem
vinnuna seldu.
Með vélaiðju og stóratvinnu-
rekstrl 19. aldar fær afstaðan
milli verkafólks og atvinnurek-
enda nýja og stórfellda þjóðfé-
lagslega þýðingu. Stóratvinnu-
reksturinn hefir leitt af sér
skýrari línur milli atvinnurek-
enda og verkafólks og smátt og
smátt myndast tvær andstæðar
samtakaheildir. Hafa þessi
samtök háð stranga baráttu sín
á milli, bæði fyrir sinni eigin
(Frh, á 2. síðu.)
ur hans búið mann fram af
manni um langa stund. í ætt
hans hafa verið margir af-
burðamenn bæðl um andlega og
líkamlega orku. Móðir hans
þótti skörungur með afbrigðum,
og hefir Sveini um marga hlutl
kippt I kyn til hennar. Foreldr-
ar Sveins voru talin vel efnuð.
Heimllið var mannmargt og
búið stórt. Ólafur i Firði átti
miklar sauðahjarðir og lét líka
stunda sjó með mikilli atorku.
Sveinn óx upp við stórbúskap
bæði til lands og sjávar og um-
hverfið í æsku málaði skapgerð
hans um öll meginatriði, sem
löng þroskaár hafa ekki breytt.
Sveinn fór snemma að heiman
til náms. Hann var einn af hin-
um fyrstu nemendum Möðru-
vallaskóla og hafði miklar mæt-
ur á hinum skapfasta, ensk-
mentaða skólastjóra, Jóni
Hjaltalín. Hann var á æskuár-
um utan á skólum bæði i Nor-
egi og Danmörku. Kynntist
hann í Noregi nokkuð hinum
þýðingarmiklu brautryðjendum
hins nýja Noregs. svo sem Björn-
stjerne Björnson, Kristófer Jan-
son o. fl. Litlu síðar var hann
um stund í Englandi og átti þar
jafnan síðan hauka 1 horni.
Heima í Firði tók hann við for-
ustu eftir lát föður síns. Gaf
hann sig brátt við almennum
málum, og þóttl kappsfullur og
harðsnúinn. Ekki náði hann al-
mennum mannaforráðum fyr en
Framsóknarflokkurinn myndað-
ist. Átti hval-málið' þátt i þvi.
Sveinn beygði sig ekki þar frem-
ur en endranær fyrir fáfræði
og hleypidómum, en sjómenn
vildu ekki fylgja honum meðan
hann var á léttasta skeiði, en
misstu þar af hinni mestu for-
(Frh. d 3. Hðu.)