Tíminn - 17.03.1938, Qupperneq 2
44
TÍMIWN
Framsóknarílokkiirinn kr fram
frumvarp nm iansn kanpdeilnnnar
Gerðardómur skipaður aí aðilum og hæstarétti
Framsóknarflokkurinn lagði fram á Alþingi í gær frv. til laga
um aff ágreiningur um kaup og kjör milli útgerðarmanna botn-
vörpuskipa og sjómanna skuli lagffur í gerff. Frv. er flutt af for-
sætisráffherra og er svohljóffandi:
bankamanns, sem jafnframt var
eigandi blaðsins „The Yorks-
hire Post“. Það hafði mikla
þýðingu fyrir pólitíska framtíð
Edens, því Baldwin var nánar
tengdur „The Yorkshire Post“,
en nokkru öðru blaði og rit-
stjórnargreinar blaðsins voru
yfirleitt taldar bergmál af skoð-
un Baldwins. Tengdafaðir
Edens er nýlátinn og eru árleg-
ar rentur af arfi þeim, sem Eden
fær, taldar álíka miklar og ráð-
herralaunin. Eden þarf því ekki
að sakna embættisins þeirra
vegna.
Á þessum árum lagði Eden sig
mikið eftir Austurlandamálum
og með þeim árangri að hann
getur talað bæði arabísku og
persnesku auðveldlega. Enginn
enskur stjórnmálamaður er tal-
inn nákunnugri bókmenntum
þessara þjóða en hann. Hann
hefir einnig lagt mikla stund á
franskar bókmenntir. Hann hef-
mikinn áhuga fyrir forngripum
og hefir aldrei vanrækt að sækja
slík söfn á hinum pólitísku ferð-
um sínum. Af núlifandi stjórn-
málamönnum eru þeir Blum og
Eden taldir einna fróðastir í
bókmenntum og fagurfræði. Það
er lika sagt, að þeim gangi illa
að tala saman um stjórnmál,
en gleymi bæði stund og stað,
þegar þeir tala saman um bók-
menntir.
Ýmsir telja að glæsilegt yfir-
bragð og snotur klæðaburður
hafi átt ekki lítinn þátt í hin-
um skyndilega frama Edens. En
hann er oft kallaður „bezt
klæddi maðurinn í Englandi“.
SENDIMAÐUR OG
RÁÐHERRA.
Menntun Edens og framkoma
gerðu það óhjákvæmilegt, að
menn veittu þessum unga
manni athygli. Eftir að íhalds-
menn komu til valda 1931 byrj-
aði vegur Edens að vaxa. Hann
var látinn fara í þýðingarmikil
ferðalög á vegum stjórnarinn-
ar. Þannig heimsótti hann bæði
Mussolini, Stalin og Hitler. Á
fundum Þjóðabandalagsins var
hann látinn mæta fyrir hönd
ríkisstjórnarinnar. í júní 1935
var hann geröur að föstum
Þjóðabandalagsráðherra. Fram-
koma hans þar í sambandi við
Abessiníudeiluna jók mjög álit
hans í Englandi. Þegar Samuel
Hoare var látinn fara frá, vegna
samningsins við Laval, stóðu
tveir menn næstir því að taka
við af honum: Austen Chamber-
lain og Anthony Eden. Cham-
berlain sagðist vera of gamall
og mælti með lærisveini sínum.
Stefna Edens beið ósigur í
Abessiníustríðinu. Frakkar vildu
ekki standa fast með Bretum,
þegar á herti, og mótstaða Ab-
essiníumanna var skammvinn-
ari en reiknað hafði verið með.
Meðan Baldwin var forsætis-
ráðherra réði Eden mestu um
utanríkisstefnu stjórnarinnar.
Hann hlaut mikla andúð ein-
ræðisstjórnanna 1 Róm, Berlín
og Tokio. Hvað eftir annað voru
ítölsku blöðin látin flytja upp-
spunnar fregnir um óvinsældir
hans og að hann væri á förum
úr stjórninni. í hinni miklu
ræðu Hitlers 20. febr. síðastl. var
yfirleitt minnzt hlýlega á Breta,
en Eden fékk persónulega marg-
ar hnútur. Einræðisherrunum
þótti það auðsjáanlega miklu
skipta að ryðja honum úr vegi.
CHAMBERLAIN OG EDEN.
Þegar Chamberlain varð for-
sætisráðherra vildi hann einnig
ráða mestu um utanríkismála-
stefnu stjórnarinnar. Chamber-
lain og Eden heyra til tveimur
ólíkum kynslóðum. Chamber-
lain er heimsveldissinni af hin-
um gamla skóla, maður, sem
lætur hagsmuni enska heims-
veldisins eins skipa öndvegi
fyrir öllu öðru. Hann er því
reiðubúinn til að gera sam-
komulag við einræðisherrana,
sem eykur valdsvið þeirra, án
þess að það verði á kostnað
enska heimsveldisins sjálfs.
Eden telur þessa stefnu hættu-
lega fyrir framtíðina, þó hún
skerði ekki hagsmuni'Bretlands
í bili og geti afstýrt ófriði um
stund. Englendingar, segir
hann, mega ekki láta eins og
deilur milli annara þjóða séu
þeim óviðkomandi. Við skulum
ekki halda að hægt sé að lifa
öruggur í einhverju glerhúsi af-
skiptaleysisins. Við verðum að
láta sjást, að við séum reiðu-
búnir til að berjast fyrir lýðræð-
ið og frelsið, alveg eins og fas-
istar og kommúnistar eru reiðu-
búnir að leggja sig í sölurnar
fyrir sín stefnumál.
Menn segja, að hin ólíku
sjónarmið Edens og Chamber-
lains stafi af aldursmun þeirra.
Chamberlain sé fulltrúi hinnar
gömlu kynslóðar, sem vilji ekki
vera áhorfandi að nýrri heims-
styrjöld. Eden sé fulltrúi hinn-
ar ungu kynslóðar, sem vilji
gera friðinn varanlegri en í
nokkur ár.
Chamberlain byrjaði að fylgja
fram sinni stefnu, án vilja og
vitundar Edens. Hann reyndi
að ná samkomulagi við ein-
ræöisríkin. Hann skrifaði Mus-
solini hið fræga bréf og sendi
Halifax til Berlínar. Það hlaut
því fyr en seinna að draga að
því, að annarhvor yrði aö víkja.
Það var Eden, sem veik.
KEMUR EDEN AFTUR?
En það er ósennilegt að saga
hans sé þar með búin. í grein,
sem Nic. Blædel skrifaði í Ber-
lingske Tidende um burtför
hans, segir hann að lokum:
„Síðan Anthony Eden féll, er
gleði mikil í Rómaborg og Ber-
lín. Heima í Englandi er og
fögnuður rikjandi innan aðals-
manna-klíkunnar, sem kennd er
við Lady Astor. Maður getur
gert sér í hugarlund kætina í
veizlunum í höll Londonderry
lávarðar. Þó er ekki ósennilegt,
að ósigur liðinna daga leggi
grundvöllinn að sigrum í náinni
framtíð.
Utanríkismálanefnd íhalds-
flokksins enska hefir skýrt
markað stefnu sína, allir hinir
yngri þingmenn flokksins fylkja
sér um stefnu Edens. Beztu ræðu
menn neðri deildar, Winston
Churchill og Lloyd George, verja
hinn fallna utanríkismálaráð-
herra. Úti um landið getur al-
menningur ekki skilið, hvers-
vegna það þótti svo óhjákvæmi-
legt að gefast upp fyrir ítölum,
þrátt fyrir óheilindi og tillits-
leysi af þeirra hálfu að undan-
förnu.
Það er trúlegt, að Neville
Chamberlain leiði hina næstu
áraun yfir íhaldsflokkinn og
skapast muni það ástand, sem
leiði af sér þingrof mjög fljót-
lega.
Gerist þetta, þá er víst og
áreiðanlegt, að Eden á aftur-
kvæmt í Foreign Office.
Anthony Eden er ef til vill
enginn einsdæma gáfumaður.
En hann er ungur maður, sem
starfar í anda hinar nýju kyn-
slóöar, og stjórnmálamaður, sem
sér gerla hvert höfuðstraumar
í stjórnmálum Evrópu stefna.“
Allt tneff Islenskmn skipnm!
1. gr.
í gerff skal lagffur ágreiningur
sá, sem nú er uppi milli Félags
islenzkra botnvörpuskipaeigenda
annars vegar og hinsvegar Sjó-
mannafélags Reykjavíkur, Sjó-
mannafélags Hafnarfjarffar og
Sjómannafélags Patreksfjarffar
um ráffningakjör á botnvörpu-
skipum við fiskveiffar í salt og í
ís, viff síldveiffar og karfaveiffar.
2. gr.
Gerðardóminn skipa formaffur
og fjórir meffdómendur. Skulu
þeir nefndir til starfans sem hér
segir: Hæstiréttur skipar for-
mann dómsins. Ennfremur til-
nefnir Hæstiréttur fjóra menn,
en af þeim ryffja deiluaffiljar
hvor sínum manni. Hina tvo
skipar Hæstiréttur síffan til að
taka sæti í dóminum. Loks til-
nefna deilu affiljar hvor sinn
mann í dóminn.
Nú ryffja deiluaffiljar, annar-
hvor effa báffir, ekki dóminn inn-
an þess tíma, sem dómsformaffur
tiltekur, og ryffur þá dómsmála-
ráffherra dóminn í þess stað.
Nefni deiluaffiljar, annarhvor
effa báðir, ekki mann í dóminn
af sinni hálfu innan þess tíma,
sem dómsformaffur tiltekur, skal
Hæstiréttur nefna í dóminn í
þess staff. Skal hann, eftir því
sem viff verður komiff, tilnefnd-
ur með þaff fyrir augum, aff lík-
Iegt megi telja, að hann líti á
deiluna frá sama sjónarmiði og
dómari tilnefndur af aðilanum
myndi hafa gert.
Nú verffur laust sæti í dómin-
um, og skal þá um tilnefningu
manns í þaff sæti fara svo sem
um val þess manns, sem forfall-
azt hefir.
3. gr.
Hver lögráffur íslenzkur rík-
mega elcki verða til þess að grip-
ið sé til óyndisúrræða, sem
komið gæti til mála að menn
iðruðust sárlega eftir, svo sem
ef veikin færi rénandi, útrým-
ing misheppnaðist, eða varnar-
lyf fyndist við henni. Og hvað
þaö snertir, sýnist ekki sam-
ræmilegt að verja mörgum tug-
um þúsunda í rannsóknarskyni
árlega, en gjöra sér þó enga
von um neinn árangur af því
starfi.
Að vísu er allur dráttur á
niðurskurði — ef úr honum
yrði — kostnaðarauki. En í
hann veröur ekki hægt að horfa,
þegar svona mikið er í húfi.
Enda þarf áreiðanlega langan
tíma til að sannfæra fjölda af
bændum um að niðurskurður
sé eina rétta úrræðið. En án
slíks undirbúnings er fram-
kvæmdin óhugsandi.
Flestum bændum er svo annt
um fjárstofn sinn, að þeim,
einkum þar sem vænleiki fjárins
er í beztu lagi, myndi finnast
„kröpp kaup“, að eyða honum
með öllu, og fá í staðinn óvalin
lömb úr öðrum rýrari fjárstofn-
um. Myndu flestir kjósa miklum
mun færra fé af eigin stofni, en
mæta þeim viðsjárverðu van-
höldum, sem jafnan fylgja ó-
hagvönu fé. Og þótt nokkuð
mætti fá af góðu fé úr land-
kostasveitum, svo sem Þing-
isborgari er skyldur aff taka sæti
í dóminum samkvæmt löglegri
kvaffningu. Dómendur eru í
starfi sínu opinberir sýslunar-
menn og njóta réttinda og bera
skyldur samkvæmt því.
4. gr.
Dómsformaður kveffur dóminn
saman og annast um, aff störf-
um dómsins sé hraffaff svo sem
verffa má. Skyldir eru affiljar aff
láta dóminum í té skýrslur og
upplýsingar, sem dómurinn
kann aff æskja og affiljar geta í
té látiff, og getur dómurinn kveff-
iff upp úrskurff, þótt annarhvor
effa báðir affiljar mæti ekki.
Ráffningarkjör þau, sem dómur-
inn úrskurffar aff gilda skuli milli
aðilja, skulu vera bindandi fyrir
þá báða á sama hátt og hefðu
þau veriff ákveðin meff samningi
þeirra á milli. Kjör þessi skulu
gilda til ársloka 1938. Kjörin
skulu einnig vera bindandi fyrir
þá eigendur íslenzkra botn-
vörpuskipa, sem ekki eru félags-
menn í Félagi íslenzka botn-
vörpuskipaeigenda. Þó er sam-
vinnuútgerff undanskilin.
5. gr.
Samningar þeir, sem í gildi
voru milli deiluaðilja til ársloka
1937, skulu gilda framvegis til
bráffabirgffa þangaff til úrskurff-
ur gerffardómsins fellur. Dómur-
inn skal ákveffa aff ráffningar-
kjör þau, sem hann úrskurðar,
skulu gilda frá áramótum 1937.
Dómurinn skal afla sér upplýs-
inga hjá sáttasemjara ríkisins í
vinnudeilum um kröfur og tilboff
deiluaffilja. Hvorugum affilja má
dómurinn dæma frekari rétt en
hann hefir gert kröfur til fyrir
sáttasemjara, þó þannig, aff
skipverjar sæti ekki lakari kjör-
um en samkvæmt samningi
þeim, er gilti til ársloka 1937.
6. gr.
Úrskurffur gerffardómsins vík-
ur fyrir löglega gerffum samn-
ingi milli deiluaffilja á hvaffa
tfma sem er.
7. gr.
Allur gerffardómskostnaffur
greiðist úr ríkissjóði.
8. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
Greinargerð:
Frv. þetta er flutt til lausnar
kaupdeilu þeirri, sem verið hefir
síðan um s. 1. áramót milli út-
gerðarmanna botnvörpuskipa
annarsvegar og sjómanna á
þeim skipum hinsvegar. Sátta-
semjari ríkisins hefir unnið að
sáttatilraunum í deilu þessari í
langan tíma og bar að lokum
fram miðlunartillögu, en samn-
inganefndir beggja aöila neit-
uðu að mæla með henni við um-
bjóðendur sína. Eftir ósk for-
sætisráðherra af hálfu ríkis-
stjórnarinnar og í samráði við
sáttasemjara ríkisins tilnefndi
þá hæstiréttur þriggja manna
sáttanefnd til þess ásamt sátta-
semjara að leita enn á ný um
sættir með aðiljum. Eftir að
nefndin hafði rannsakað málið
og rætt það ýtarlega við báða
aðila h. u. b. vikutíma, lagði
sáttasemjari fram nýja miðlun-
artillögu, er samin var af hon-
um og nefndinni og var sú til-
laga lögð fyrir báða aðila til at-
kvæðagreiðslu mánudag 14. þ.
m., en niðurstaða þeirrar at-
kvæðagreiðslu varð sú, sem fram
kemur í bréfi því til forsætisráð-
herra, er hér fer á eftir:
(Þar er lýst úrslitum atkvæða-
greiðslunnar).
Þar, sem nú svo er ástatt, að
Fjárpestin I.
Eftir Gunnar Þórðarson, bónda í
Grænumýrartungu
Það hefir oft verið á það
minnst í sambandi við hina
miklu fjárplágu, sem nú herjar
hálft landið, að helzta úrræðið
til að útrýma henni, væri að
skera niður allt sýkt og grun-
samt fé á þessum hluta lands-
ins.
Þetta væri svo stórfelld fram-
kvæmd, — ef í væri ráðist, og
hefði svo djúptæk áhrif á hag
fjölda bænda, bæði andlega og
efnalega, að nauðsynlegt er að
athuga vel áður en föst ákvörð-
un er tekin. hvað mælir með, og
ekki síður móti, slíku örþrifa-
ráði, sem ekki á sér fordæmi í
sögu þjóðarinnar, því kláðanið-
urskurðurinn illræmdi tók ekki
yfir nema lítið svæði af því,
sem nú ræðir um.
Það sem fyrst og fremst mæl-
ir með niðurskurði, er að á ann-
an hátt megi naumast vænta
útrýmingar á veikinni að fullu,
en því miður veitir ekki niður-
skurður nauðsynlegt öryggi
fyrir þessu, meðan orsakir veik-
innar eru óþekktar, og umdeilt
nreðal sérfróðra manna, hvort
hún ér innfluttur nýr sjúkdóm-
ur, eða illkynjað afbrigöi eldri
kvilla.
Má í þessu sambandi benda
á, að til skamms tíma þekktist
ekki að minnsta kosti í mörgum
héruðum, að sauðfé dræpist í
hrönnum úr lungnabólgu, sem
nú þykir ekki nein fádæmi.Enn-
fremur var ormaveiki til
skamms tíma mjög lítið áber-
andi, að minnsta kosti þar sem
ég þekkti bezt til. En nú fyrir
nokkrum árum gýs hún upp
með slíkum krafti, að horfði til
stórkostlegra vandræða, þar til
varnarlyf fékkst við henni.
Ennfremur má nefna riðuveiki,
sem er tiltölulega ný, er gerir
sumstaðar allmikið tjón. Þá er
og lítt hugsanlegt, að unnt sé
að gjöra sauðlaust með öllu,
svo óhemju víðáttumikil svæði
og hér um ræðir, og útiloka að
komið geti saman við hið
aðfengna fé, einkum ef það er
flutt inn samtímis, — eða því
sem nær, — og hinu er fargað.
Þá má ekki síður óttast að girð-
ingar þær sem óumflýjanlegt
yrði að setja í samband við
þessa ráðstöfun, og ómögulegt
væri að hafa án margra hliða,
mundu ekki tryggja að fullu, að
samgöngur fjárins séu útilok-
aðar. Ennfremur hafa sumir
þótzt taka eftir því, að músa-
gangur væri óvenju lítill þar
sem veikin er mögnuð, og getiö
sér til, að þær tækju veikina.
Reyndist þetta rétt, sjá allir, að
girðingar verða ófullnægjandi.
Þess utan væru tvöfaldar girð-
ingar á slíkum vegalengdum
feikna dýrar. En að fram-
kvæma fjárskipti á einu til
tveimur árum mun ófram-
kvæmanlegt vegna markaðs-
möguleika fyrir ærkjöt, og end-
urnýjunarörðugleikum á fjár-
stofninum.
Að gjöra sér grein fyrir fjár-
hagslegu tjóni mæðiveikinnar
annarsvegar og af almennum
niðurskurði hinsvegar, verður
afar erfitt ef ekki ómögulegt.
Er hvorttveggja, að enginn veit
hve skæð veikin verður, frá ári
til árs, og því er blandað mjög
saman, sem fargað er, af ótta
við hana, (svo sem lömbum og
veturgömlu fé) og hinu sem
drepst úr henni. Hinsvegar,
hvað snertir niðurskurð, þá
koma þar ótal mörg atriði til
greina, sem ekki verður reikn-
að út með tölum.
Þær þungu búsifjar, sem veik-
in hefir þegar valdið, og er lík-
leg til að valda á næstu árum,
eyjarsýslum, þá mun það hafa
reynst misjafnlega í öðrum ó-
líkum héruðum. Hefir einn
glöggur þingeyskur bóndi ný-
lega skrifað mér á þá leið, að
þeirra fé myndi illa þola fjár-
ræktaraðferðir vestanlands, og
mælir hann þar um af fullum
kunnugleika á aðferðarmun í
fjárhirðingu, er stafar af ólík-
um landsháttum og landsvenj-
um.
En við þessi ólíku skilyrði hef-
ir féð verið að ræktast í marg-
ar aldir. Og þar sem aldrei í
sögu landsins hefir verið um
slíka fjárflutninga að ræða, eru
þeir áreiðanlega því varhuga-
verðari, sem þeir eru stórfelld-
ari, einkurn þar sem ekki er
unnt að framkvæma þá með úr-
vali. ■
Fjárhlutur sá, er ríkið þyrfti
í þessu sambandi að leggja
fram, yrði áreiðanlega afar-
mikill, því margir mundu gjöra
háar kröfur um skaðabætur,
því vafasamt er hversu langt
verður gengið í skerðingu eigna-
réttarins hvað þetta snertir. Að
vísu er þegar sýnt, að ríkið
kemst ekki hjá aö verja stórfé
á næstu árum í þessu sambandi.
En við slíka framkvæmd mundu
hóflegar óskir manna um
stuðning til brýnustu lífsþarfa,
snúast upp í skyldukröfui’. —
Mundi vanþakklátt og erfitt að
standa á móti slíkum kröfum
fyrir forráðamenn þjóðarinnar,
en fjárhagsgeta ríkislns hins-
vegar mjög takmörkuð, sem
kunnugt er.
Þá er og hætt við, að sumir
bændur mundu sýna allmikla
tregöu eða fullan mótþróa við
að hlýða slíkum fyrirmælum.
Hlyti slíkt að valda mlklum
örðugleikum við framkvæmd-
ina. Mætti tilfæra dæmi frá
síðasta ári þessu til sönnunar.
Yrði í þessu sambandi að brjóta
réttindi bænda um frjálsan um-
ráðarétt yfir bústofni sínum.
Sýnir reynslan í sambandi við
fóðurtryggingarmálin, hve erf-
itt er að framfylgja réttmætum
ákvæðum hér að lútandi, vegna
tilfinningar manna og viður-
kenningar á friðhelgi eignar-
réttar og búreksturs. Má búast
við að margir hinna beztu
manna vildu skorast undan að
standa í slíkum stórræðum, sem
í sumum tilfellum gætu valdið
efnalegum og andlegum hvörf-
um í lífi manna. Yrði þá að
senda eftirlitsmenn í hverja
sveit, til að framfylgja þessum
málum. Einkum er hætta á erf-
iðleikum í þessu efni, þar sem
vafi leikur á að veikin sé komin.
Mun og flestum hrjósa hugur
við að gjöreyða fé, á sllkum
svæðum.
Þá mætti og gera ráð fyrir,