Tíminn - 24.03.1938, Blaðsíða 3

TÍMINN
49
verksmiðjustjórnin og sömu-
leiðis ríkisstjórnin. í stað þess
að borga þeim uppbót á síld-
inni fyrir árið 1936, þá þótti
sjálfsagt að endurbæta verk-
smiðjurnar, og byggja þró, svo
hægt yrði að taka við meiri
síld en áður. Og ábyggilega
græddu sjómenn og útgerðar-
menn á þessum umbótum s. 1.
sumar. Vegna nýju þróarinnar
var hægt að taka á móti miklu
meiri síld, en annars hefði
verið hægt. En vegna þess hvað
veiðin var óhemju mikil, aldrei
var hægt að vinna upp úr
þrónum í margar vikur og verð-
fall varð gífurlegt á lýsinu, þá
er því ekki að neita, að verk-
smiðjurnar sjálfar hefðu staðið
sig betur nú, ef þróin hefði
ekki verið byggð, því að þá
hefðu verksmiðjurnar ekki
tekið á móti eins mikilli síld
og þær gerðu og þvi minna
gætt fyrir þær verðfallsins á
lýsinu, þar sem svo mikið af
því var selt fyrirfram á ágætu I
verði.
í sambandi við þetta mál vil
ég leyfa mér að geta þess, að
verksmiöjustjórnin, sem fór frá
vorið 1936, var búin að sam-
þykkja að leggja i allmikinn
kostnað það ár til umbóta á
verksmiðjunum, og var mikið
af því, sem framkvæmt var það
ár, samkvæmt samþykktum
þeirrar stjórnar. Þetta segi ég
aðeins til að sýna fram á, að
þrátt fyrir það, að útkoma árs-
ins 1935 Væri verksmiðjunum
mjög óhagstæð, þá taldi þá-
verandi verksmiðjustjórn brýna
nauðsyn bera til þess, að
leggja í allmikinn kostnað til
umbóta verksmiðjunum.
Aðalatriðið.
Enn eru heimtaðar viðbætur
og umbætur við S. R. Útlitið
með verðlag á vörum verk-
smiðjanna er nú afar ískyggi-
legt. Ég veit að við hr. Jón
Gunnarsson erum sammála
um, að nú beri að fara gæti-
lega.
Að lokum vil ég undirstrika,
að það er ekki stórt mál fyrir
verksmiðjurnar, hvort að meir
eða minna af endurbótum
þeirra á s. 1. ári er sett á við-
haldsreikning eða ekki, en að-
alatriðið í framtíðinni er að
tryggja sjómönnum og útgerð-
armönnum sannvirði fyrir síld-
ina, með því að taka hana til
vinnslu, en kaupa hana ekki
föstu verði. Þá fær hver sitt,
og verksmiðjurnar geta þá
aldrei orðið áhættufyrirtæki,
sem þær annars geta vel orðið.
Ef síldin er keypt föstu verði,
þá getur svo farið að ár, sem
er slæmt fyrir sjómennina, geti
orðið sæmilegt fyrir verksmiðj-
urnar, og aftur á móti að ár,
sem er ágætt fyrir sjómennina,
geti sett verksmiðjurnar í fjár- |
hagslegt öngþveiti. En verði
síldin tekin til vinnslu, en ekki
Hve þungt að missa þann,
sem hjartað ann,
já, þann, sem glæddi vonar-
ljósin björtu:
hinn unga son, sem glaður
verk sitt vann
og vildi gleðja ástvinanna
hjörtu.
Þó betra’ að missa' en
aldrei hafa átt,
því eftir lifir minning piltsins
fríða.
Hún leikur sér i ljúfum
draumi þrátt
og linar með því harm
og sáran kvíða.
Sú minning sæl nú sýnir
fagra mynd,
þann soninn góða’
í bernsku og æskuljóma.
Hans bros og tal var tær
og fögur lind,
sem tárhrein spratt frá
hjartans innri blóma.
Þið sjáið ennþá æsku-
fjörið hans,
sem æskulimi gjörði mjúka’
og stinna.
Sú minning hnýtir bjartan
blómakrans;
í blómi hverju eðalstein
má finna.
Er ástin hreina syrgir
góðan son,
þá sýnir trúin bjarta
endurfundi,
þá glæðist brátt hin gullna
himinvon,
sem græðir bezt það hjarta’,
er sárast stundi.
keypt, þá verður auðvitað um
leið að meta réttlátlega, hvað
færist á viðhald og hvað til
eignar verksmiðjunum ár
hvert. Afborganir, fyrningar-
sjóðsgjald, varasjóðsgjald og
reksturskostnaður allur tekst
allt af síldinni, og það er ekki
von að sjómennirnir vilji borga
meira, svo sem auka afskriftir
af eignum.
Og þenna dýra dreng
ei mistuð þið
þvi drottinn aðeins hjá sér
vel hann geymir.
í trausti guðs þið öðlast
fáið frið,
sem frá hans kærleikshjarta
sífellt streymir.
Sem jólagjöf hann gefinn
ykkur var
þið guði vígðuð hann
á skírnardegi.
Hann merki Krists á enni’
og brjósti bar.
Nú bjart hann skín á lífsins
dýrðarvegi.
Fr. Fr.
BrunabótaiéUslands
Aðalskrifstofa:
Hverfisgata 10, — Reykjavík.
UMBOÐSMENN
í öllum hreppum, kauptúnum og
kaupstöðum.
Lausafjártryggingar (nema
verzlunarvörur) hvergi hag-
kvæmari.
BEZT AÐ VÁTRYGGJA LAUST
OG FAST Á SAMA STAÐ! —
Upplýsingar og eyffubleð á
aðalskrifstofu og hjá um-
boðsmönnum.
NOTUÐ
ÍSLENZK FRÍMERKI.
kaupi ég hæsta verði. Duglegir
umboðsmenn óskast um allt
land. Innkaupsverðlistar sendir
þeim sem óska.
Gunnar Guðmundsson,
Laugaveg 42. Pósthólf 551
Sími 4563. — Reykjavík.
Aðvðrun.
Hér með vill nefndin vekja athygli innflytjenda
byggingarefnis og annarra á því, að hún hefir sett
þau skilyrði fyrir veitingu gjaldeyris- og innflutn-
ingsleyfa fyrir timbri og cementi, að þessar vörur
verði ekki seldar til bygginga á íbúðarhúsum, sem
eru stærri en svo að 430 teningsmetrar tilheyri
hverri íbúð, eða til annarra húsa eða mannvirkja,
sem þurfa erlent efni fyrir meira en kr. 5000.00
með útsöluverði, nema samþykki hennar komi til,
og gildir þetta jafnt hvort viðkomandi hefir undir-
skrifað skuldbindingu hér að lútandi eða ekki,
þannig að innflytjendur bera ábyrgð á að ofan-
greind skilyrði séu ekki brotin.
Reykjavík, 18. marz 1938.
Gjaldeyrís-
og ínníiutningsnelnd.
Þorsteinn M. Jónsson.
Ární Valdemar Jóhannesson
Fæddur 26. des. 1918 - Dáinn 31. jan. 1937
Til foreldranna.
Tílkynníng
írá Gjaldeyrís-
og innílutningsnefnd.
Hér með er skorað á alla þá, eða aðstandendur þeirra,
sem óska að fá yfirfærslur vegna náms erlendis á yfir-
standandi ári, að senda oss hið fyrsta, og í síðasta lagi
fyrir 15. apríl n.k., skýrslu um eftirgreind atriði:
1. Námsgrein, og einnig við hvaða skóla eða stofnun
námið er stundað.
2. Hve langan tíma er gert ráð fyrir að námið taki og hve
langt því er komið.
3. Iive mikið fé í ísl. krónum viðkomandi gerir ráð
fyrir að þurfa mánaðarlega þann tíma, sem um er
að ræða.
Það skal tekið fram, að umsóknir um gjaldeyrisleyfi
fyrir námskostnaði þarf að senda á venjulegan hátt, þótt
skýrsla hafi verið gefin samkv. ofanrituðu og jafnframt
að þeir sem ekki senda skýrslu, mega búast við að um-
sóknir þeirra verði ekki teknar til greina, aðeins af þeirri
ástæðu.
Jafnframt eru þeir menn, sem kunna að hafa í hyggju
að byrja nám erlendis á þessu ári, varaðir við að gera
j
nokkrar ráðstafanir þar að lútandi, nema hafa áður tryggt
sér leyfi til yfirfærslu á námskostnaðinum.
Gildir þetta einnig um aðra, er óska yfirfærslu vegna
dvalar erlendis, þótt eigi séu þeir við nám.
Reykjavík, 18. marz 1938.
Gjaldeyrís-
og innflutningsnefnd.
Jörðin Ellidi
í Staðarsveit er til sölu eða lelgu frá næstu fardögum. —
Upplýsingar gefur
Gimnar Þorsteinsson,
hæstaréttarmálaflutningsmaður,
Lækjartorgi 1. Sirnl 1535.
í okkar þjóðfélagi að mönnum
finnist það, sem átt er við með
orðinu „ríki“ vera eitthvað á
annari stjörnu, þeim óviðkom-
andi.
Með gerðardómslögunum
hefir verið slegið fastri þeirri
reglu, sem ég álít, eins og á
stendur, að þegnar þessa þjóð-
félags hafi gott af að skilja,
að á að gilda framvegis: Rík-
ið virðir frelsi einstaklinga og
stétta þ. á m. samningsréttinn,
en þegar frelsi einstaklinga og
stétta stofnar þjóffarheildinni
í voða, þá grípur ríkisvaidið inn
í, tekur frelsið af aðilum, og
skipar þeim fyrir verkum.
Fordæmi
annara þjóða.
Því hefir verið haldið fram
af j afnaðarmönnum og kom-
múnistum um víða veröld, sem
einskonar slagorði, að verk-
fallsrétturinn væri hinn „helgi
réttur", sem aldrei mætti
skerða. En niðurstaðan hefir
orðið sú, þegar þessir menn
hafa horfzt í augu við stað-
reyndirnar, þegar þeir hafa
stjórnað og átt að bera ábyrgð
á lífi heildarinnar, þá hafa
þeir sjálfir komizt að þeirri
niðurstöðu, og orðið að breyta
eftir því, að víkja þessum rétti
til hliðar, er hann hefir verið
vel á veg kominn með að eyði-
leggja lífsafkomu þjóðanna. Ég
er ekki í neinum vafa um, að
þessi spor, þvert ofan í fyrri
kenningar, hafa verið mörgum
þessa stjórnenda óljúf og örð-
ug, en ábyrgðartilfinning
þeirra sem stjórnmálamanna
knúðu þá til þess að velja þá
leið sem þeir vissu að var
réttari en fyrri kenningar.
í Frakklandi geysuðu árið
1936 svo mikil verkföll, að
stjórnin þar í landi fékk sam-
þykkta löggjöf um vinnudeil-
urnar, þar sem svo var fyrir
mælt, að gerðardómstóll skyldi
dæma um ágreininginn milli
atvinnurekenda og verka-
manna, m. ö. o. um kaup og
kjör. í dóminn tilnefndu at-
vinnurekendur 1 mann, verka-
menn 1, og ef þeir kæmu sér
ekki saman um oddamanninn,
átti forsætisráðherra að skipa
hann. Á þessu tímabili var „al-
þýðufylkingin" svonefnda við
völd í Frakklandi, þ. e. a. s:,
jafnaðarmenn, kommúnistar o.
fl. flokkar.
í Noregi hefir oftar en einu
sinni orðið að grípa til gerðar-
dóms í hinum alvarlegu deil-
um þar í landi. Árið 1919 voru
sett lög um gerðardóm í deil-
um, sem þá áttu sér stað.
Verkamenn beittu sér gegn lög-
unum, en með atkvæðum
hægri- og vinstrimanna voru
þau samþykkt. Samkvæmt
þeim lögum voru felldir dómar
í 53 deilum. Dómarnir gengu
yfirleitt verkamönnum í vil, og
það hafði þau áhrif, að þegar
málið var tekið upp að nýju
1922, vegna alvarlegra deilna,
sem þá risu, voru atvinnurek-
endur á móti gerðardómi, en
norski verkamannaflokkurinn,
sem þá var nýklofnaður, með
þeim afleiðingum, að af 37 full-
trúum þess flokks í þinginu
töldust 29 til kommúnista, var
fylgjandi löggjöfinni um gerð-
ardóm, (einnig þingmenn kom-
múnista). Þessi dómstó.ll fékk
mjög mikið verkefni, því að
1932 kvað hann upp 111 dóma.
Nú á þessu ári var flutninga-
deila í Norður-Noregi, sem
myndi hafa leitt af sér, að ekki
hefði verið unnt að koma veið-
arfærum og matvælum til fiski-
mannanna við Lofoten. Þetta
taldi norska stjórnin, sem er
jafnaðarmannastjórn fyrst og
fremst, svo alvarlegt, að hún
fékk samþykkt í Stórþinginu
lög um gerðardóm til að út-
kljá deilu þessa. Þessi lög voru
samþykkt með samhljóða at-
kvæðum allra flokka i báðum
deildum Stórþingsins. Áður en
islenzku gerðardómslögin voru
samþykkt, sendi ég fulltrúa ís-
lands í ,Oslo, Vilhjálmi Finsen,
skeyti, og bað hann að senda
mér þessi norsku lög (íslenzku
lögin eru sniðin eftir þeim) og
jafnframt bað ég hann að
senda mér allt, sem um málið
hefði verið ritað í norsk blöð.
Hann sendi mér tvær smáúr-
klippur, sagði að næstum. ekk-
ert hefði verið um málið ritað,
það hefði af öllum verið álitið
svo sjálfsagt að setja lögin
þegar svona stóð á. Forsætis-
ráðherra Norðmanna skipaði 3
menn i dóminn, en deiluaðilar
sinn hvor. En það er nokkurn-
veginn upplýst mál, að for- j
sætisráðherrann hefir skipað j
1 jafnaðarmann, 1 „vinstri“- j
mann og einn bændaflokks-
mann í dóminn, og þar með
sýnt, að hann telur rétt að hlut-
lausir aðilar dæmi um þetta, en
gerði ekki kröfu til þess að
verkamenn hefðu meirahluta í
dóminum.
í Danmörku hefir jafnaðar-
mannastjórnin þrisvar orðið að
grípa til gerðardóms. Árið 1933
voru sett lög, sem ákváðu
visst kaupgjald í deilu, sem þá
stóð yfir, og jafnframt var þá
settur gerðardómur til að leysa
nokkurn hluta deilunnar. Árið
1934, í hinni miklu slátrara-
deilu, voru einnig sett lög um
gerðardóm. Árið 1936 var enn
lögskipaður gerðardómur látinn
leysa úr umfangsmikilli kaup-
deilu, er þá stóð yfir.
í þessa gerðardóma í Dan-
mörku hefir verið skipað
þannig, að tveir menn eru til-
nefndir af hinum „fasta gerð-
ardómi“ (Den faste Voldgifts-
ret), sem dæmir um réttará-
greining, en formaður hinnar
opinberu sáttastofnunar skipar
hinn þriðja. Hinn „fasti gerð-
ardómur" tilnefnir formann-
inn og ræður hann úrslitum,
ef ekki fást 2 samhljóða at-
kvæði. Hinn „fasti gerðardóm-
ur“ er skipaður 7 mönnum, 3
frá verkamönnum og 3 frá at-
vinnurekendum. Ef þeir koma
sér ekki saman um formann-
inn, þá er hann tilnefndur af
dómsforseta hæstaréttar og yf-
irdómurunum í Kaupmanna-
höfn. Er því auðsætt, að sá
gerðardómur, sem hefir þrisvar
starfað í Danmörku, hefir ver-
ið skipaður algerlega hlut-
lausum mönnum. Jafnaðar-
mannastjórnin þar hefir ekki
farið þá leið að láta flokksráð-
herra útnefna menn í dóminn
og kem ég nánar að því síðar í
sambandi við það, sem fundið
hefir verið að skipun þess gerð-
ardóms, sem hér starfaði. En
af þessum dæmum og mörgum
fleirum, sem mætti nefna, er
það auðsætt, að verkfallsrétt-
urinn og samningsrétturinn,
sem viðurkennt er að ekki á að
raska við nema í ítrustu nauð-
syn, hefir í þeim löndum, sem
stjórnað er af kommúnistum
og jafnaðarmönnum, mönnum,
sem halda því fram að þessi
réttur sé óskerðanlegur og
helgur, verið afnuminn með
lögum í vissum tilfellum, þegar
stjórnendurnir áttu að taka á
sig ábyrgð og velja á milli ann-
arsvegar að skerða þennan
rétt og hinsvegar að steypa
þjóðarheildinni I glötun. í
Danmörku hefir einn jafnaðar-
mannanna orðað þessa afstöðu
sína svo, að hann vilji ekki
vinna til að leiða hrun yfir at-
vinnuvegina, til þess að „vernda
slagsmálaréttinn.“
VI.
Andmæli kommiinisÉa.
Kommúnistar hafa andmælt
gerðardómsfrumvarpinu á þeim
grundvelli, að það hafi verið
óþarft að grípa til þess. Ríkis-
stj órnin hefð i átt að „kúga“
bankana til þess að ,,kúga“ út-
gerðarmennina til vað hækka
kaupið, svo að sjómennirnir
mættu vel við una, og á þann
hátt koma togurunum af stað.