Tíminn - 14.04.1938, Page 1
XXII. ár.
Rvfk, fimmtud. 14. aprfl 1938.
16. blað.
Mi I
Verður ísland ferðamannaland?
Menn hafa um nokkra stund
vonast eftir að ísland myndi,
sökum margháttaðrar fegurð-
ar, verða eftirsótt af erlendum
ferðamönnum, og að lands-
menn myndu hafa af þvi
menningarauka og atvinnu-
tekjur. Um aöra hlið ferða-
mannalífsins hefir minna verið
hugsað, og það eru hinir inn-
lendu ferðamenn. En í öllum
löndum, þar sem ferðamennska
veitir atvinnu, er þetta tvíþætt.
Atvinnan er jöfnum höndum af
ferðalagi samlendra manna
eins og útlendinga. í sumum
löndum t. d. Svíþjóð, Danmörku
og Englandi, er ferðamanna-
atvinnan fyrst og fremst bund-
in við innlenda menn.
Þegar litið er á aðstöðu ís-
lendinga, má telja líklegt, að
hinar gömlu hugmyndir um
að ferðalög erlendra manna
yrðu yfirleitt til menningar-
bóta á íslandi, muni ekki ræt-
ast. Sú kynning, sem þjóð fær
af gestum sínum, verður jafnan
að litlu leyti andlegs eðlis, og
tæplega gagnkvæm, því að gest-
urinn lítur á sig sem húsbónda
og þann sem veitir aðstoð og
beina sem þjón. Þó er ekki því
að neita, að sú atvinnukurt-
eisi, sem þjóð lærir af að sinna
gestum, geti leitt til nokkurra
hagnýtra framfara í landi, sem
er að gerbreyta ytri háttum
sínum og falla inn í hinn al-
menna straum samtlðarmenn-
ingarinnar.
En að því er snertir atvinnu
af ferðalögum á íslandi, þá
virðist nú þegar einsætt, að
hún geti orðið allmikil. Ferða-
lög innlendra manna um land-
ið og upp til óbyggða hafa
hraðvaxið hin slðustu ár. Þjóð-
in er að fá opin augu fyrir feg-
urð landsins. Hið nýja vega-
kerfi, bifreiðarnar og Ferðafé-
lagið, eiga mestan þátt í þeirri
snöggu breytingu, sem orðin er
í þeim efnum. Skemmtiferða-
lög íslendinga ná nú meira og
minna yfir þrjá sumarmánuð-
ina. Auk þess hefir aukin
skiðakunnátta og áhugi fyrir
skíðamennsku leitt til allmik-
illa vetrarferða. Má gera ráð
fyrir, að skemmtiferðalög inn-
lendra ferðamanna muni í
framtíðinni ná yfir tvo þriðju
hluta ársins. Enn sem komið
er hafa útlendir skemmtiíerða-
gestir nálega eingöngu komið
hér að sumri til, og það má telja
vafasamt, að ísland geti keppt
í þeim efnum við sum hin snjó-
miklu fjallalönd álfunnar.
Þegar litið er á aðstöðu ís-
lands til að draga að sér er-
lenda ferðamenn, þá eru þar
allmiklar torfærur á vegi. Til
landsins er 3—4 daga sigling
frá næstu löndum, og sjór oft
úfinn. Skipakostur er lítill á
þessum leiðum, svo að ekki fá
hingað nærri allir far, sem
hingað vilja koma. Þó hefir
sáralítið verið gert til að kynna
landið fyrir erlendum þjóðum.
Hér heima fyrir eru mjög lítil
(Frh. á 4. siBu.)
Úr svari íjármálaráðherra
r
til Olaís Thors í vantrausts-
umræðunum áAlþíngí 5. þ.m.
Hv. flutningsm. (Ó. Th.) van-
trauststillögunnar færði fyrir
henni tvær megin röksemdir:
Annarsvegar að stjórnin væri of
veik, þar sem hún hefði ekki
tryggt sér fullan stuðning Al-
þýðuflokksins til að framkvæma
þær ráðstafanir sem gera þyrfti
í sambandi við framkvæmd gerð-
ardómslaganna.Þessarl í-öksemd
hefir hæstvirtur forsætisráð-
herra svarað svo glöggt, að ekki
verður um bætt. Hinsvegar færöi
flutningsmaður fram þau rök, að
ríkisstjórnin hefði lýst því yfir,
að hún myndi fylgja sömu meg-
instefnu og gert hefði verið und
anfarið, en þeirri stefnu væri
Sjálfstæðisflokkurinn mótfall-
inn. Þessa röksemd hv. flm. fyrir
vantraustinu vil ég taka til
nokkurrar athugunar.
Hv. þm. virtist ekki álíta
vandasamt að lýsa því, hver
þessi meginstefna rikisstjórnar-
inar hefði verið og árangri
hennar í framkvæmd. Hann
dró þessa lýsingu saman í 3
aðalatriði, sem mér skildust
vera þessi:
1) Að stjórnin hefði skapað
hér gjaldeyrisvandræði. 2) Að
hún hefði gert allan atvinnu-
rekstur að taprekstri. 3) Að hún
hefði opnað dyrnar fyrir at-
vinnuleysinu.
Áður en ég sný mér að því, að
lýsa með fáum orðum aðalár-
angri þeirrar stjórnarstefnu, sem
fylgt hefir verið undanfarið, vil
ég rifja upp nokkrar staðreyndir
um atburði, er gerzt hafa á
valdatímabili núverandi stjórn-
ar, og sem ekki er unnt annað en
taka tillit til ef meta á stefnu
stjórnarinnar, og hvort staðhæf-
ingar hv. þm. (Ó. Th.) eru á
rökum reistar.
Á því 3 ára tímabili, sem
miðaö er við, þegar talað er um
stefnu stjórnarinnar undanfarin
ár, hafa markaðir fyrir íslenzkan
saltfisk breytzt svo, að á sl. ári
fluttum við til Spánar og Ítalíu
8.140 smál. fiskjar, en árið 1934
35.225 smál. Til annarra landa
var saltfisksútflutningur jafn-
mikill sl. ár og 1934.
Tvö undanfarin ár, 1936 og
1937, hefir þorskafli svo gersam-
lega brugðizt, að í stað þess að
meðalafli áranna 1931—1935 var
60.300 smál., þá var heildaraflinn
1936 29.130 smál. og árið 1937
27.950 smál., og nær því hvorugt
árið helmingi af meðalafla
undanfarinna fimm ára.
Þrátt fyrir þennan gífurlega
aflabrest og minnkandi fisk-
magn til sölu á erlendum
markaði, hefir saltfiskverðið allt
fram á þetta ár fremur farið
lækkandi frá því sem var, þótt
svo að segja allar aðrar vörur
hafi hækkað.
Síðastliðin 2 ár hefir geysað
hin skæðasta drepsótt i
búfé landsmanna, sem menn
muna. Drepsótt þessi hefir
herjað fimm af sýslum lands-
ins og drepið tugi þúsunda af
sauðfé og virðist sízt lát á henni
enn sem komið er.
Með þessar staðreyndir fyrir
augum, stendur hv. þm. (Ó.
Th.), formaður Sjálfstæðis-
flokksins, þess flokks, sem
fram að þessu hefir haft flesta
kjósendur, og ætti því af þeirri
ástæðu einni að finna til þungrar
ábyrgðar, sem þar að auki er tal-
inn stóratvinnurekandi og á sæti
í bankaráði þjóðbankans, og slær
því föstu, og það án þess að ó-
maka sig á nokkurn hátt til þess
að færa rök fyrir þeim fullyrð-
ingum, að ríkisstjórnin haíi með
stefnu sinni undanfarin ár skap-
að gjaldeyrisvandræðin, opnað
dyrnar fyrir atvinnuleysinu, og
gert allan atvinnurekstur að
taprekstri. Menn geta ímyndað
sér hvort ríkisstj. hefir valdið
taprekstri sjávarútvegsins þar
sem verðlag hefir farið lækkandi
á framleiðsluvörunum en hækk-
un orðið á öllu, sem þarf til
rekstrarins og aflinn nemur ekki
nema helmingi af meðalafla
undanfarinna ára.
En hver hefir þá verið stefna
stjórnarinnar undanfarið og
hverníg hefir henni tekizt að
mæta erfiðleikunum? Með ráð-
stöfunum löggjafans hefir verð-
ið sem bændur fá fyrir afurðir
sínar á innlendum markaði, ver-
ið hækkað svo, að afkoma bænda
er nú ekki sambærileg því sem
áður var. Aukið eftirlit með inn-
flutningi til landsins, hefir borið
þann ára'ngur, að meðalinn-
flutningur síðustu 3 ára var 10
millj. kr. lægri en meðalinn-
flutningur næstu 10 ára þar á
undan. Verzlunarjöfnuðurlnn
þessi 3 síðustu ár hefir að meðal-
tali orðið meir en helmingi hag-
stæðari en næstu 10 árin þar á
undan, þrátt fyrir 8 millj. kr.
lægri meðalútflutning undanfar-
in 3 ár. Innlendur iðnaður, eink-
um þó sá, sem snertir útflutn-
inginn, hefir aukizt svo mjög
undanfarið, að í ágústmánuði sl.
var mun minna atvinnuleysi en
hafði verið undanfarin 5 ár, og
þar með minna atvinnuleysi en
verið hafði áður en saltfisk-
markaðurinn lokaðist. Það er
sennilega þetta, sem á máli hv.
þm. GK. heitir að „opna dyrnar
fyrir atvinnuleysinu". Sl. 3 ár
hefir verið varið jafnmiklu til að
koma nýjum iðngreinum á fót
eins og gert hafði verið næstu 10
árin á undan. Frá ársbyrjun
1935 til ársloka 1936 hafa skuld-
ir við útlönd, samkv. upplýsing-
um Hagstofunnar, vaxið um 6,6
millj. króna, og er það sem svar-
ar Sogsláninu einu saman. Á ár-
inu 1936 lækkuðu heildarskuld-
irnar við útlönd, samkvæmt
heimild hagstofunnar, um ca. 1
millj. kr., og það er vitað mál, að
á árinu 1937 hafa skuldir þjóð-
arinnar við útlönd i heild sinni
sízt vaxið, að frádregnum inni-
eignum í vöruskiptareikningum
( Vrh. á 4. siBu.)
A víðavangi
Mbl. ætti að vita það!
Morgunblaðið segir að það sé
eingöngu vegna bitlinganna, ef
jafnaðarmenn veiti ríkisstjórn-
inni stuðning. Morgunblaðið
veit auðsjáanlega hvers vegna
íhaldið vill komast í stjórnar-
aðstöðu.
„Sagan endurtekur sig“.
„Við munum aldrei hika við
að leysa þessa þjóð úr ánauð“,
segir blað kommúnista,
„þó við þurfum á heimsenda til
að sækja kraftinn til þess“.
Þannig hyggst blaðið að verja
undirgefni flokks síns við of-
beldisstjórn Rússa. En þetta
sama sögðu nazistar í Austur-
ríki og þetta segja Franco-liðar
á Spáni í dag. Þessi ummæli
skýra þess vegna vel þá hættu,
sem vofir yfir þjóðinni, ef Itök
kommúnlsta og nazista aukast
hér á landi.
Fleipur hinna ábyrgðarlausu.
Mbl. ræðst nú í mikilli
gremju á innflutnings- og
gjaldeyrisnefnd fyrir það, að
hún hafi gert tilraun til að
takmarka efnisinnflutning til
óþaría bygginga. En til-
kynning írá nefndinni þessa
efnis hefir verið birt í blöðum
og útvarpi undanfarna daga.
Þá sem eitthvað fylgjast með
blaðaskrifum nú upp á síðkast-
ið hlýtur að stórfurða á þessarl
árás á gjaldeyrisnefndina.
Enginn hefir fjargviðrast yfir
því meir en Morgunblaðið, að
yfirfærsluörðugleikar bank-
anna væru óþolandi, að veitt
gjaldeyrisleyíi væru ekki inn-
leyst o. s. frv. Hvaða ráð eru til
að bæta úr slíku? Vitanlega þau
ein að reyna að takmarka inn-
flutninginn enn meir en orðið
hefir. Slíkt er vitanlega ekki
hægt að gera án þess að það
komi einhversstaðar óþægilega
niður. Það þýðir lítið að berja
sér á brjóst út af gjaldeyris-
örðugleikum og rísa svo upp á
afturfótunum gegn sérhverri
tilraun, sem gerð er til að draga
úr þeim örðugleikum. En það
er einmitt þetta tvöfalda — og
andstæða — hlutverk, sem Mbl.
nú er að leika.
Með helldsölunum —
móti þjóðinni!
Og ef athugaður er fyrri fer-
ill Mbl. og flokksmanna þess í
þessum málum, er árás Mbl. á
ráðstöfun gjaldeyrisnefndar
heldur ekkert undarleg. íhalds-
flokkurinn, sem nú heitir
Sjálfstæðisflokkur, hefir frá
fyrstu tíð barizt gegn því með
hnúum og hnefum, að nokkurs-
konar eftirlit væri haft með
vöruinnflutningi til landsins.
Vegna hinnar fjölmennu kaup-
mannastéttar og áhrifa hennar
í flokknum, hafa bæði blöð hans
og málsvarar á þingi barizt
fyrir því af allri orku, að leyft
væri að flytja erlendan varn-
ing inn í landið eftir hvers
manns vild. Hverskonar tak-
mörkun á innflutningi átti, eft-
ir því sem þessir menn sögðu,
að vera óhæfileg skerðing á per-
sónufrelsinu og hættuleg fyrir
sambúðina við aðrar þjóðir.
Josef Stalin,
hinn rússneski einræðisherra.
Sjá frásögn eftir norska rit-
höfundinn Ragnar Vold um at-
burðina í Rússlandi, á öðrum
stað í blaðinu.
Og þannig hafa fylgismenn
Mbl. alltaf gert sitt til að
hindra löggjöf um þessi efni og
síðar að torvelda framkvæmd
hennar eða gera hana sem ó-
vinsælasta.
Það er fyrst nú á síðustu
tímum, að þessir menn hafa
talið sér henta að gera yíir-
færsluörðugleikana að árásar-
efni á stjórnarvöld landsins.
Áður, þegar ver var ástatt, var
þagað um þessi mál af þeim
aðilum, sem þar gala nú hæst.
Og heilindin, þegar öllu er á
botninn hvolft, sjást bezt á
þvi, hvernig Mbl. snýst við nú,
þegar tilkynning gjaldeyrís-
nefndarinnar er birt og kaup-
mennirnir kveinka sér.
Betur heima setið.
Atkvæðagreiðslan um tillögu
Ólafs Thors um að lýsa van-
trausti á ríkisstjórnina fór á
þá leið, að af 48 viðstöddum
alþingismönnum, greiddu að-
eins 16 — eða réttur þriðjung-
ur — atkvæði með vantraustinu.
26 greiddu atkvæði gegn tillög-
unni en 6 sátu hjá við atkvæða-
greiðsluna.
Árangurinn af þessu brölti Ó.
Th. og hvalablæstri hans í út-
varpinu er því sá einn skjalfest-
ur, að stjórnin virðist eftir at-
kvæðagreiðslunni, þingræðislega
séð, vera á þessu augnabliki ein
hin sterkasta stjórn, sem setið
hefir við völd hér á landi. Þvi að
það er nú staðfest í gerðabókum
Alþingis, að ekki hefir nema
þriðjungur þingsins fengizt til
að lýsa yfir andstöðu við rikis-
stjórnina.
Ó. Th. mun hafa verið orðið
það ljóst nokkru áður en um-
ræðunum lauk, að hann hafði
rasað fyrir ráð fram og að för
hans var nokkuð háðuleg' orðin.
Um það báru vitni ákúrur þær, er
hann veitti sínum gamla skjól-
stæðingi, Þorst. Briem, undir lok
umræðanna seinna kvöldið fyr-
ir hlutleysis- og þjóðstjórnar-
hugleiðingu þá, er hinn vigði
maður hafði flutt í umræðun-
um. Þótti Ólafi, sem nær hefði
verið af Þorsteini Briem,
að leita álits ihaldsmanna í
Dalasýslu um þetta mál, en að
glúpna fyrir því, að „móður-
skipsbaninn“ Skúli Guðmunds-
son, væri upphafinn í ríkisstjórn-
"ina! En „svo bregðast krosstré
sem önnur tré“. Og Ólafur hefir
fengið að reyna það nú, að „laun
heimsins eru vanþakklæti".
Uian úr heimi
Norski blaðamaðurinn Ragnar
Vold hefir nýlega skrifað grein
í „Dagbladet“ um aftökurnar í
Rússlandi. Vold hefir fylgzt vel
með flestu því, sem um þessi
mál hefir verið skrifað, og er
því manna fróðastur um þessi
efni. (Þess skal getið, að sami
höfundur hefir í bókinni „Tysk-
land marcherer“, birt einhverja
þá rökstuddustu gagnrýni, sem
fram hefir komið á yfirráðum
Nazista í Þýzkalandi.)
Verður hér á eftlr rakið aðal-
efnið 1 grein Volds:
ívan hlun grinmil.
Siðari hluta 16. aldar fór ívan
hinn grimmi með völd i Rúss-
landi. Hann lét taka af lífi um
80 þús. manns 1 stjórnartíð
sinni. Hann þjáðist af einskon-
ar manndrápsæði og vildi um-
fram allt losna við Bojana sv»-
kölluðu, en það var hin gamla
embættismannastétt, er hafði
stjórnað landinu meðan Ivan var
að vaxa upp, en hann varð keis-
ari 3 ára gamall. Hann vildi
ekki vera háður þeim á neinn
hátt eða þurfa að sækja stuðn-
ing til þeirra. Hann vildi vera
einvaldur.
Árlð 1570 hóf ívan stórfeld
málaferli gegn helztu mönnum
Bojanna. Hann ásakaði þá íyrir
að hafa staðið 1 óleyfilegu sam-
bandi við erlent rikisvald (Pól-
land) og hafa undirbúið bylt-
ingu gegn sér. í gömlum frá-
sögnum segir, að „Bojana hafi
ekki grunað neitt, meðan verið
var að undirbúa aftökur þeirra
og stóðu þvi fullkomlega ráð-
þrota, þegar þeir fundu hætt-
una nálgast..“
Upphaflega mun ívan ekki
hafa ætlað sér að drepa svo
marga. En ótti hans óx með
hverri nýrri aftöku. Hann varð
að halda áfram þangað til Boj-
unum var fullkomlega útrýmt.
Ný embættismannastétt skapað-
ist, sem átti ívan allt að þakka,
upphefð, auð og völd. Henni gat
hann treyst. Hún stóð og féll
með honum.
Sagan
endnrteknr sig.
Josef Stalin útrýmir nú hinni
gömlu yfirráðastétt og skapar
aðra nýja, sem á honum allt að
þakka, völd, einkaréttindi og
mannvirðingar. Þetta kemur
glöggt í Ijós, ef maður athugar
rás viðburðanna i Rússlandi sið-
an Kirov var myrtur 1934.
Stalin er mjög tortrygginn að
eðlisfari. Hann vantreysti þeirri
yfirráðastétt, er haft hefir völd-
in í Rússlandi frá upphafi bylt-
ingarinnar og fram á seinasta
ár. Fremstu menn þeirrar stéttar
höfðu skapað sér rétt til þess-
arar aðstöðu, sökum þátttöku
sinnar í byltingunni og sköpun
hins nýja Rússland. Þeir áttu
ekki Stalin upphefð sína að
þakka og gátu starfað án hans.
Margir þeirra höfðu dvalið land-
flótta í menningarríkjum Ev-
rópu og voru aðdáendur vest-
rænnar menningar — í fullkom-
inni mótsetningu við Stalin,
sem aldrei hefir komið út fyrir
landamæri Rússlands.
Árið 1934 hóf þessi yfirráða-