Tíminn - 12.05.1938, Blaðsíða 1

V
XXII. ár.
Rvík, fimmtud. 12. maí 1938.
20. blað.
j/
bóndi á Rauðá í Suður-Þingeyj-
arsýslu, andaðist úr lungna-
bólgu 5. maí sl. Hann var 69 ára
að aldri. Grímur var elztur sonur
Rannveigar Jónsdóttur í Hriflu
í fyrra hjónabanöi, en Jónas
Jónsson skólastjóri yngstur af
síðari börnum hennar. Grímur
var atorkumaður mikill, smiður
góður og hagsýnn búmaður.
Hafði hann starfað mjög að því
að rækta og bæta jörð sína.
Kona Gríms var Ingibjörg,
dóttir Jóns Jóhannssonar fyrr-
um bónda á Rauðá. Einkasonur
þeirra, Vilhjálmur, hafði fyrir
nokkru tekið við óðalinu og
er líklegur til að halda áfram
með mikilli atorku og myndar-
skap æfistarfi foreldra sinna.
w
1
Verður ísland ferðamannaland?
Þeir skólar, sem líklegt er að
geti orðið heppilegir gististaðir
fyrir innlenda og erlenda sum-
argesti, eru Flensborg, Laug-
arvatn, Reykholt, Staðarfell,
Núpur, Reykjanes, Reykir í
Hrútafirði, Blönduósskólinn,
Varmahlíð í Skagafirði,
Menntaskólinn á Akureyri,
Laugaland, Laugar í Þingeyjar-
sýslu, Eiðar og Hallormsstaður.
Vafalaust bætast síðar við ein-
hverjir nýir staðir, hliðstæðir
þeim, sem nú eru. En sennilega
munar hitt þó meira, að margir
af þeim skólum, sem nú eru
nefndir, verða stórlega stækk-
aðir og endurbættir.
Án þessara myndarlegu skóla-
bygginga í byggðum landsins
hefði verið algerlega ófram-
kvæmanlegt að gera ferða-
mennsku að atvinnuvegi á ís-
landi. Það er fengin reynsla
fyrir því, að það borgar sig
ekki enn sem komið er að reisa
vönduð gistihús í dreifbýli á
íslandi vegna sumarferðanna
einna saman. En það er aftur
á móti jarðhitanum að þakka,
að svo margar og tiltölulega
vandaðar skólabyggingar hafa
verið reistar í byggðunum. Því
að Núpur og Eiðar, Flensborg
og Hallormsstaður eru miklu
meiri og betri byggingar heldur
en búast mætti við, ef miðað
var við eldri venjur, svo sem
búnaðarskólana, af þvi að þeir
sem standa að þessum skólum
verða að þola samanburð við
skólana á jarðhitastöðunum.
Það þarf ekki að leiða getum að
því, að ekki myndi nú sund-
laug á Núpi, hitúð við raforku,
ef ekki hefði verið komnar
sundlaugar I hinum nýju hér-
aðsskólum, sem byggðir eru á
hverastöðum.
Skólabyggingar þær, sem nú
hafa verið nefndar, munu um
langan aldur verða megingisti-
hús byggðanna að sumri til.
En auk þess verða að vera marg-
ir minni gististaðir í hverju hér-
aði, eins og mörg minni skip
fylgja höfuðskipi í flotadeild. í
Borgarfirði eru nú þegar marg-
ir mjög myndarlegir gististaöir
fyrir utan Reykholt, svo sem
Norðtunga, Arnbjargarlækur,
Hreðavatn og Svignaskarð. Á
Suðurlandi er nú gistihús við
Sogið, hjá Geysi, á Ásófsstöð-
um og Múlakoti í Fljótshlíð.
Enn vantar stórlega vlðunandi
húsakost hjá Gullfossi og á
fleiri fögrum stöðum. En hér er
yfirleitt um að ræða byrjun á
öllum þessum stöðum, og ó-
sanngjarnt að búast við, að tll
fullnustu sé ráðið fram úr
vandamálum ferðamannanna.
í Mývatnssveit verður vafa-
laust stórlega aukinn gesta-
straumur, ekki sízt, þegar brú er
komin á Jökulsá hjá Grímsstöð-
um á Fjöllum. Sennilega koma
þar eitt eða tvö allstór gistihús.
En nú í bili hafa Mývetningar
fundið hagnýtt úrræði til að
hafa gagn af gestastraumnum.
Símakerfi liggur um alla sveit-
ina, og bílvegur heim á flesta
bæi. Þegar mikill mannstraumur
er inn í byggðina á sumrin, er
gestum skipt á bæina og afráðið
með símtali frá kirkjustaðnum,
hve margir gestir koma á hvern
bæ. Húsakynni eru yfirleitt góð
í Mývatnssveit, þannig að gesta-
straumurinn á að geta verið arð-
.vænn og nokkur atvinnuvegur í
sveitinni. Og það er einmitt til-
gangurinn með því að fá gesti til
sumardvalar.
Hér er ekki rúm til að fjölyrða
um þá mörgu fögru staði í byggð-
um landsins, þar sem þarf að
bæta húsakynni vegna sumar-
gesta. Þó vil ég nefna einn, sem
mér þykir einhver hinn þýðing-
armesti, en það er' Skaftafell í
Öræfum. Að vísu er þangað ekki
auðsótt yfir Skeiðará og Núps-
vötn. En það hygg ég, aö þangað
myndi margir menn leita á
sumrin, ef húsakostur væri auk-
inn. Sama er að segja um Hreða-
vatn, Skútustaði og Reykjahlíð,
að á öllum þessum stöðum þarf
að vera hægt að taka á móti
mörgum gestum, sem myndu
dvelja þar til lengdar, ef hús-
næði væri til. Ég hygg, að ekki
verði unnt að komast hjá að
veita nokkurn styrk af almanna-
fé í endurbætur á húsakynnum,
þar sem svo stendur á, að gesta-
straumurinn leitar þangað, og að
vegna landsins verður að hafa
móttöku vegna gesta. Þó að sú
atvinna beri ekki í fyrstu kostn-
aðinn við hin óhjákvæmilegu
húsakynni.
Auk þess koma gististaðir á
fjöllum uppi. Skíðaskálar og sel
í öræfum. Ferðafélagið hefir í þvi
efni myndarlega forystu, með
skála sínum við Hvítárvatn og í
Kerlingarfjöllum. Slík fjallaskýli
munu risa víða á hálendinu, við
jökla og veiðiár. Á þann hátt
verður ísland allt frá höfúðborg-
ínni og upp til jökla og öræfa,
smátt og smátt fært um að sinna
sumargestum sínum, þannig að
þjóðin hafi af því verulegar
tekjur, en gesturinn hressingu og
ánægju. Frh.
J. J.
Tímamannabréf
Fundur ungra
Framsóknarmanna.
Það er nú afráðiö, að unglr
Framsóknarmenn haldi sitt
fyrsta flokksþing á Laugarvatnl
laust fyrir miðjan júní í vor.
Þessi fundur átti að vera í vor
sem leið, en kosningarnar komu
í þess stað. Ungu mennirnir unnu
mikið starf fyrir flokkinn í þeirri
hríð. Nú hittast þeir til að sinna
sínum eigin hugsjónamálum og
leggja drög að framtíðarskipu-
lagi flokksins.
Það fer vel á að þessi fundur
er haldinn að Laugarvatni. Það
er stærsta skólaheimili á landinu,
og þar eru náttúruskilyröi svo
margbreytt og góð til að heilla
hugi æskunnar, að fjörmiklir og
hugsjónaauðugir unglingar eiga
þangað jafnan erindi með fundi
sína. Bjarni Bjarnason skóla-
stjóri hefir opnað hús sitt fyrir
þessum gestum með mikilli
rausn. Sennilega verða húsa-
kynnin þó ekki nógu stór, svo að
grípa verði til tjalda að fornura
sið.
Nefnd sú í Reykjavík, sem
undirbýr þetta flokksmót ungra
Framsóknarmanna, hefir gert
mikið til að létta ferðalögin fyrir
þá sem langt eiga að. Ýmsir
eldri menn sína á þessu mikinn
áhuga. Einn hinn bjartsýnasti
maður í landinu, Bjarni Run-
ólfsson í Hólmi, mun hafa í hug
að koma með stóran bíl fullhlað-
inn af áhugasömum æskumönn-
um, austan yfir Sólheimasand,
og á svipaðan hátt mun fleirum
fara.
Það þarf tæplega að taka það
fram, að þetta mót er engu síður
fyrir ungar konur en unga menn.
Það er beinlínis höfuðnauðsyn,
að ungu Framsóknarstúlkurnar
leggi líka land undir fót að
Laugarvatni í þetta sinn.
Hver er tilgangur þvílíks móts?
Hann er vitaskuld sá, að skipu-
leggja hugsjónir og áhuga.
Framtíð landsins og frelsi verður
að ákaflega miklu leyti komið
undir því að nógu mikið af heil-
brigðri æsku fylki sér um fána
Framsóknarstefnunnar.
Æskan erfir mikil verk og
mikla erfiðleika. Ef engir erfið-
leikar væru að berjast við, myndi
æskan verða dauðleið á lífinu og
varla finnast ómaksins vert að
lifa. En svo er fyrir að þakka, að
erfiðleikarnir eru nægilega mikl-
ir og þá um leið verkefnin.
Verkefni ungra Framsóknar-
manna er að berjast fyrir frelsi
og sjálfstæði þjóðarinnar á allan
hátt. Þar eru margar torfærur:
öfgastefnur, undir erlendum yfir
ráðum, byltingarhneigðin, letin,
iðjuleysið, sérdrægni stétta, sem
hugsa um hag sinn I þrengsta
skilningi.
Gamlir Framsóknarmenn, og
þá ekki sízt gamlir ungmennafé-
lagar, munu væntanlega hlynna
að því að börn þeirra sæki þetta
mót. Þeir munu minnast sinna
æskudaga. Þá hófu þeir harða og
langa baráttu. Mikið hefir áunn-
izt við þeirra starf. En framund-
an eru ný verkefni, stór, erfið,
en um leið glæsileg. Ungir Fram-
sóknarmenn byrja sitt skipu-
lagsbundna heildarstarf fyrir
A víðavangi
„Næstu harðindin“.
Nokkru fyrir heimsstyrjöld
ritaði Guðm. Björnsson land-
læknlr grein, sem hann nefndi
þessu nafni. Benti hann á þá
staðgreynd, að jafnan hefðu
skipzt á góðæri og harðæri í þessu
landi. Aflaleysið höfum við feng-
ið að reyna, hvað þorskveiðarnar
snertir á síðustu árum, fjárpest
og óþurrka. Fyrir nokkrum árum
var einn hinn mesti snjóavetur á
Norðurlandi og eitt hið mesta ó-
þurrkasumar um mikinn hiuta
landsins síðastliðið ár.
En veruleg harðindi höfum við
sem nú erum á miðjum aldri,
tæpast upplifað. En þar eru, næst
á eftir háskasamlegustu eldgos-
unum, stærst í skörðunum hin
miklu hafísár, með grasbresti og
samgönguörðugleikum. Ryfjast
þessi staðreynd upp fyrir mönn-
um, þegar hafis rekur að landi
nú á vordögum, því dæmi eru til
þess, að hafís hafi legið hér við
land allt til höfuðdags.
Vígbúnaður — vinnufriður!
Erlendir menn, sem hingað
koma, veita því athygli, að við
eyðum ekki fjármunum i víg-
búnað og hermennsku, og telja
okkur öfundsverða. Fyrir bragðið
hefir okkur tekizt að fá miklu
afkastað af umbótum síðan við
fengum sjálfsforræði, og arður-
inn af striti fólksins hætti að
flytjast til annarra landa. En
hinu höfum við gleymt, að til eru
þeir óvinir, sem ekki taka hátíð-
lega yfirlýsinguna um okkar æ-
varandi hlutleysi, og jafnan
munu öðru hvoru fara með hern-
aði á hendur okkur. Er þar haf-
ísinn fremstur í flokki.
í góðærum hér eftir megum
við ekki eyða öllu, sem aflað
verður, jafnvel ekki í hinar
gagnlegustu framkvæmdir. Við
verðum að leggja í nokkurn her-
kostnaö eins og aðrar þjóðir.
Svo sem samgöngumálum okk-
ar er nú komið, ætti að vera
nægilegt að við kæmum okkur
upp hæfilegum sjóði tíl kaupa á
vistaforða handa mönnum og
skepnum, þegar eldur eða ísar
gerðu stærst strandhöggin. Og
reynsla síðustu ára hefir kennt
okkur að þessum sjóði á að safna
1 erlendri mynt.
Og þar eð við elgum nú engan
slíkan sjóð, eða varaforða, þá
mættum við þó draga þann lær-
dóm af heimsókn hafíssins að
þessu slnni, að við spilltum ekki
vinnufriðinum fyrir smámuni,
meðan ekkl er séð fyrir endann
á, hversu þessi „landsins forni
fjandi“ kann að gera sig heima-
kominn.
þjóðina alla á Laugarvatni í vor.
Það verður byrjunarátakið. Síð-
an koma önnur mót, ennþá fjöl-
mennari, þegar meira er færzt í
íang. Hið nýja landnám er að
byrja á íslandi, eftir þúsund ára
dvöl. Hver æskumaður, sem kem-
ur að Laugarvatni, á hið fyrsta
flokksþing ungra Framsóknar-
manna, er að byrja að leggja
sinn skerf í þetta nýja landnám.
J. J.
Magsms Tarfasan
sýslumaður
er sjötugur í dag. Er hann einn
þeirra starfsmanna á sviði
þjóðmála og annasamra em-
bættisstarfa, sem á að baki
langan vinnudag, en heldur þó
líkamlegu og andlegu þreki eins
og menn á miðjum aldri.
Þung spor.
Fyrir bæjarstjórnarkosning-
arnar í vetur kvaddi Pétur Hall-
dórsson borgarstjóri til sín
blaðamenn, og skýrði þeim frá
að hann væri búinn að útvega
lán til hitaveitu Reykjavíkur,
og yrði byrjaö á framkvæmdum,
þegar bæjarstjórnarfundur hefði
náð að koma saman og leggja
. formlega samþykkt á lántökuna.
Samtímis rituðu blöð Sj álstæðis-
flokksins greinar um það, að
slíkt væri traust erlendra fjár-
málamanna á fjármálastjórn
Reykjavíkur. Reykjavík gæti
fengið erlent stórlán, þótt ríkið
gæti það ekki. Voru um þetta
höfð mörg orð og niðrandi fyrir
fjármálastjórn ríkisins. En svo
kom babb í bátinn.
Pétur fékk ekki lánið. Hann
fór aftur til útlanda. Gerði sem
hann gat. Sagði m. a. í hverjum
vanda hann væri staddur, vegna
þess hverjar „opinberar tilkynn-
ingar“ hann væri búinn að gefa.
En allt kom fyrir ekki. Hann
fékk ekki lán, og leitaöist þó
fyrir í fleiri þjóðlöndum.
Og nú, daginn eftir útvarps-
umræðurnar um fjárlögin, koma
þeir Ólafur Thors og Pétur til
fjármálaráðherra og skýra hon-
um frá, að eigi Reykjavík að fá
hitaveitulán, þá geti það því að
eins orðið, að landið gangi í á-
byrgð fyrir láninu.
Að sjálfsögðu verður hita-
veitumálið ekki látið gjalda þess
ódrengskapar, sem forsprakkar
Sjálfstæðisflokksins hafa i
frammi haft í sambandi við
þessi mál. En vel mætti almenn-
ingur óska þess að trúnaöar-
menn í ábyrgðarstöðum þyrftu
aldrei að ganga jafn þung spor
og þau, sem sjálfur borgarstjór-
inn í höfuðstað landsins hefir nú
oi-ðið að ganga fram fyrir þing
þjóðarinnar.
Afnotaréttur íhaldsina
af Bændaflokknum
hefir jafnan legið almenningi
i augum uppi. En í gær kom
hann þó fram í einna aumkv-
unarverðastri mynd. Frum-
varpinu um ríkisábyrgð hita-
veitulánsins hafði verið vísað til
fjárhagsnefndar neðri deildar.
Stefán Stefánsson frá Fagra-
(Frh. á 4. síöu.)
Uian úv heimi
ILatsi ÞjólSverjar sér
íiægja „lilasílöysi44
líaiiísierkísr í íasestu
styrjeld
Eftir Ragnar Vold.
Takið uppdrátt af Evrópu og
hringfara. Dragið hringi með 250
—300 enskra mílna geisla frá
stööum utan Þýzkalands, en þó
svo nærri að flugvellir geti þár
verið. Dragið slíka hringi frá
Póliandi, Tékkoslóvakíu, Frakk-
landi og Belgíu og einnig má
taka Sviss og Ítaiíu með. Hvað
sést svo á þessum hringiim?
! Þið munið sjá, að það er aðeins
! einn blettur af Þýzkalandi sem
hringarnir hafa ekki náð til, þ. e.
a. s. sem öflugar loftárásir ná
ekki til. Þessi blettur er Schles-
wig-Holstein, Hamburg, Lúbeck
og ströndin þar austur með, á-
samt eynni Femern. Þessi hlutl
Þýzkalands er óhultastur fyrir
loftárásum og þar hafa Þjóð-
verjar komið fyrir miklu af v.íg-
búnaði sínum, sprengiefna-
bírgðum o. s. frv. Þarna geta
skótfæraverksmiðjurnar unnið
einna óhultastar, og þarna eru
flugvélaskýli og flugvellir bezt
sett.
Ef til ófriðar kæmi, yrði það
vitanlega mjög þýðingarmíkið
, að eiga slík „friðuð“ svæði. Eitt
j skilyrði er þó fyrir því að kalla
megi þetta svæði Þjóðverja frið-
að, og það er að Danmörk sé full-
komlega hlutlaus, og raunar
meira en það. Þjóðverjar verða
að vera þess fullvissir, að önnur
lönd noti ekki Danmörku sem
verksvið þegar til ófriðar kæmi.
Aö þessu mun nánar vikið síðar.
Fyrst ber að athuga hversu víg-
búnaður Þjóðverja hefir alger-
lega umskapað ástandið við
þýðingarmikið fyrir Danmörku
og Svíþjóð, meðan á heimsstyrj-
öldinni stóð.
Þýzku virkin hafa gerbreytt
aðstöðunni við dönsku sundin.
Danir hafa ekki framar „lykl-
ana að Eystrasalti“. Þjóðverjar
geta, upp á eigin spýtur, vacnað
; hvaða flota sem er inngöngu.
Gerum ráð fyrir að nokkur af
orrustuskipum Vestur-Evrópu-
j veldanna ætluðu að brjótast inn
í Eystrasalt. Eyrarsund er of
' grunnt fyrir orrustuskip, og eina
færa leiðin yrði Stórabelti. Þegar
komið væri gegnum Stórabelti,
yrðu skipin að leggja leið sína
um álinn hjá Langalandi, en
hann er mjög þröngur. Skipin
verða því að fara hér hvert á eft-
ir öðru. Þau geta ekki siglt í
fylking.
En einmitt þarna á móti eru
hin öflugu virki Þjóðverja á
Femern. Auk þess er með stutt-
um fyrirvara hægt að senda her-
skipaflota út frá Kiel og hundr-
uð hernaðarflugvéla bíða reiðu-
búnar. Þetta allt gerir Þjóðverj-
um mögulegt að gereyða ílota,
sem kynni að vilja ráðast inn í
Eystrasalt.
Vegna herbúnaðar Þjóðverja
er Stórabelti orðið hin hættuleg-
asta gildra. Það er því ósennilegt
að reynt yrði að brjótast þar í
gegn.
Stórveldin hafa efalaust áttað
sig á því, sem hér hefir skeð. Á
flotamálaráðstefnu Englendinga
(Frh. á 4. síSu.)