Tíminn - 10.06.1938, Blaðsíða 1

XXII. ár,
Bvík, föstud. 10. júní 1938.
24. blað
Tímamannabréf
Mðstjórnln samemar
fiokksiias
í Meykjjavík.
Á fundi miðstjórnar Fram-
sóknarflokksins, sem haldinn
var síðástl. miðvikudag, var
samþykkt í einu hljóði að vinna
að því aö sameina Tímann og
Nýja dagblaðið í sumar eða
snemma í haust og láta Tímann
þá koma út annanhvoi'n virk-
an dag í sama formi og hann
er nú. Eftir því sem ástæðuf
kynnu að leyfa, myndi Tíminn
síðan stækka og koma oftar út
fyrir Reykjavík og þær byggðir,
sem búa við beztar samgöngur
við höfuðstaðinn.
Ástæðan til þess að Fram-
sóknarmenn breyttu Tímanum
að nokki'u 1933 og byrjuðu að
gefa út Nýja dagblaðið, var á-
standið í flokknum, þar sem lá
við sprengingu, sem að vísu
kom fram engu að síður, en út-
gáfa dagblaösins eins og þá
stóð á, var þá miðuð fyrst og
fremst við að halda flokknum
saman. Dagblaðið kom engu
að síður að góðu haldi, því að
það hafði úrslitaþýðingu meðan
verið var að rétta flokkinn við
eftir hið mikla áfall, þegar
Tryggvi Þórhallsson hætti um
stund að vinna meö sínum
gömlu samherjum, og margir
aörir gamlir flokksmenn fóru
um stund sömu leið. Nú eru
þessi sár að méstu gróin. Fram-
sóknarflokkurinn hefir aftur
fengið sinn gamla styrk. Nýir
áhi'ifamenn hafa.komið í stað
hinna, sem horfið höfðu þá.
Æskan í dreifbýlinu fylkti sér
aftur um stefnu Framsóknar-
manna og í kaupstöðum og
kauptúnum er fylgi flokksins
nú meira en nokkru sinni fyr.
Ástæöin til þess að mið-
stjói’nin hefir ákveðið að sam-
eina bæðj flokksblöðin í Reyk-
javík, er ekki fjárhagslegs eðl-
is. Innheimta Tírnans er stór-
lega að batna með bættu skipu-
lagi, og fjárhagsaðstaöa Nýja
dagblaðsins um daglegan rekst-
ur hefir aldrei verið betri en nú.
Kostnaðurinn við stækkun
Tímans verður það mikill, að
útgjöld við hann einan veröa
um það bil eins mikil og þau
eru nú við bæði blöðin.
Hin raunverulega ástæða til
sameiningarinnar er sú skoðun
miöstjórnarinnar, að með þessu
móti fái flokkurinn áhrifameiri
blaðakost. Að Tíminn með 6000
—7000 kaupendur í öllum
byggðum, kauptúnum og kaup-
stöðum muni geta komið við á-
hrifameiri menningaráhrifum,
heldur en unnt er með því
skipulagi sem verið hefir á
þessu efni um undanfarin ár.
Miðstjórnin álítur aö þrjú blöð
á viku sé það mesta, sem dreif-
býlið getur komizt yfir að lesa
með þeim póstgöngum sem nú
eru hér á landi, en að blað, sem
kemur út annanhvorn virkan
dag með fjölbreyttu efni muni
líka geta fullkomlega bætt úr
frétta- og lestrai’þörf samherj-
anna í dreifbýlinu, að því leyti
sem það verður gert með póli-
tískum blööum. Síðan teljum
við allir Framsóknarmenn
(•nsjs y y 'ii.u)
Sf ómaima-
dagurínn
Fésýslumaöur, sem oft ferð-
ast til nágrannalandanna, hefir
sagt frá því, að fátt hafi glatt
sig meira á ferðum sínum,
heldur en þaö, að veita því at-
hygli, að sjómennirnir af is-
lenzku millilandaskipunum
sækja beztu veitingastaði í
stórborgum, sem þeir koma til,
þega r þeir á annaö borð geri
sér dagamun, þeir séu þar eins
og heima hjá sér, vel klæddir,
prúðmannlegir og í fremstu röð
um allan gjörvileik.
Önnur heimild greinir frá
því, að við hixx miklu fiskivötn
í Kanada hafi íslendingarnir,
sem þar stunduð u veiðar um
samanlagt nokkurra ára bil,
verið 44% af veiðimönnunum,
en af aflamagninu höfðu þeir
veitt 80%.
Hvorutveggja eru þetta at-
hyglisverðir vitnisburðir, svo
langt sem þeir ná.
Iiitt vitum við, að okkar auð-
uga haf, þótt úfið sé, hefir seitt
til sín mikinn hluta af táp-
rnesta hluta æskumannanna,
og gerir enn.
Enginn skóli í höfuðstaðn-
xxm átti í vetur jafn gjörvilegan
nemendahóp eins og Sjómanna-
skólinn. Hefir þetta vísast ver-
ið svo oft áður, þótt ekki hafi
verið gjörður á því saman-
burður.
Vísast hefir okkar unga sjó-
mannastétt enga hugmynd um
hvar hún er stödd í þessu efni.
Það er fyrst nú, sem stéttartil-
finning kemur henni til að efna
til „sjómannadags“. Allt það,
sem einkenndi þennan fyrsta
hátíðisdag sjómannanna, var í
hlutfalli við þá vitnisburði,
sem hér hafa verið greindir. En
jafnframt verður þessi unga
stétt að minnast þess, að á
henni hvíla þungar skyldur um-
fram það sem hafið sjálft og
hlutskiptið leggur þeim á
hei’ðar:
Ilún má ekki úrættast!
íslenzkir farmenn hafa aö-
eins í 20 ár siglt undir fána
sinar eigin þjóðar. Hingað til
hafa þeir borið þessu unga, áð-
ur óþekkta fullveldismerki og
litlu þjóðinni, sem hann til-
heyrir, gott vitni. Fiskimenn-
irnir verða að skilja, að þótt
stórútgerð færi hér af stað
með þeim hætti, aö eigeixdur
skipanna teldu sér hag í því að
afnema æfafoi’n hlutaskipti, að
þá sé samtakamættinum á
engan hátt betur variö, eix til
þess að búa svo unx, að þeir
sjálfiT fái ábúðai'réttinn á
landsiixs auöugu fiskislóðum,
en séu þar ekki aðeins í þjóns-
aðstöðu. Misæri aflabragða
getur íxxeð engum öðrum hætti
komiö sjómannastéttinni að
minni baga. Og manndómur
þessarar uixgu stéttar hlyti aö
úrættast hefði hún ekki
metnað til að stefna að þessu
marki.
G. M.
A víðavangi
Reumertshjónin sjá
Gullfoss og Geysi.
Á hvítasunnixnni bauð ríkis-
stjói’nirx Reumertshjónunum, á-
sanxt systkinum og fjölskyldu frú
Önnu austur að Gullfossi og
Geysi, í virðingar- og þakklætis-
skyni. Fyrir í’íkisstjórnarinnar
höixd voru nxeð í förinni Jónas
Jóxxssoix og kona hans, og enn-
frenxur starfsmaður úr ráðu-
neytinu. Var för þessi hin á-
nægjulegasta í alla staði. Geysir
tók á móti gestunum með fögru
gosi og Gullfoss lék í óvenju
fjölbreytilegu geislagliti. Gist
var að Laugarvatni og dvalið þar
hluta af tveim dögum. Á heim-
leiðinni var ékið upp nxeð Sogi
alla leiö að Þingvallavatni, og
skoðaðir íossarnir á þeirri leið.
Þá voru skoöuö tvö merkileg
orkuver, annað fullgert og hitt í
smíðum. Var það rafstöðin við
SogiÖ og skólasel Menntaskólans.
Sjálf eru heiöursgestirnir mikil-
virkir hjálparnxenn við að koma
upp þriðja „verinu“, þvi sem ekki
er minnst unx vert. En öll ferðin
mun verða gestunum ógleyman-
leg, eins og koma þeirra veröur
öllunx þeinx mörgu mönnum sem
sóttu leiksýningar þeirra hér
undanfarið.
Skuldaskil
Árna frá Múla.
Árni frá Múla var kosinn á
þing 1924. Bauð hann sig fram
utan flokka, en leyndi því ekki
að sér væri stefna Framsóknar-
flokksins mest að skapi og með
þeim flokki myndi hann vinna.
íhaldið vantaði eitt þingnxanns-
atkvæði til þess að ná meira
hluta að kosningunum loknum,
iBBOiattaBMBMaBHBaaiaa
< Til leseiiíla
TÍMfians.
< Vegna væntanlegra f
ferðalaga, fyrst innan- ■“
lands og síðan í heimsókn r=
< til landa vestanhafs, mun \
I- ég tæplega skrifa til muna «;
;! í blöð flokksins fyr en í “■
■" vetur. — Næstu kaflar í \
Komandi ár eiga að vera
'l um íþróttir og uppeldis- ;■
I; mál, og um listir og vís- »;
;■ indi. Tímamannabréfin J.
.; munu líka falla niður. —
‘c Grein minni um Héðinn
í Valdimarsson og skipti
I; hans við Framsóknar-
flokkinn, mun ég nú í vor ;■
■“ ljúka í Nýja dagblaðinu
“« og kemur hún þá öll litlu
"S síðar í Tímanum. ;«
k Sr. Sigtryggur Guðlaugs-
I* son á Núpi hefir sent mér r.
grein um skólamálin vest-
firsku, sem hann að vonum !;
vill birta í Tímanum. —
»! Vænti ég að hún komi þar \
.■ með viðbótarskýringum frá
mér, þegar ég hefi lokið
«; við greinakafla þann, sem J;
;■ nú birtist þar um „líftréð“ ;.
»; við stjórnarráðshúsið. ■;
í; Með breytingu þeirri, sem
miðstjórn Framsóknar- \
/ flokksins ætlar nú að gera
;. á blaðakosti sínum fyrir ;»
% veturinn, vænti ég að unnt ■;
;■ verði að fá miklu meiri
\ fjölbreytni í efni Tímans ;!
í; heldur en unnt hefir verið
;■ undanfarið, og að miklu ;=
>; fleiri menn víðsvegar um \
í land birti þar greinar,
’l heldur en verið hefir. I»að
I; hefir alltaf verið von mín
;. og hugsjón, sem nú á að ;»
■; geta ræzt, að Tíminn yrði \
borinn uppi með andleg- í"
um átökum sem flestra f
!; flokksmanna. J. J. •»;
".v.v.w.v.v.v.v.v.w.v.vv,
og hætti ekki fyrr en það var
búið að innbyrða Árna. Með
þessu konxst Árni í einkennilega
skuld við sjálfan sig. Árni er
mjög laglega greindur, hann er
pennafærari en allir þeir, sem
hafa haft það að atvinnu að
rita í Morgunblaðið. Hann skrif-
ar léttan og lipran stíl, sem er
jafn auðþekkjanlegur og maður-
inn sjálfur. Að upplagi og ætt-
erni bendir allt til að Árni hafi
verið á réttri leið með að „finna
sína eigin Ameríku“ þegar hann
sagði Múlsýslungum og nánustu
góökunningjum annarsstaðar á
landinu, að hann hyggðist að
ganga í Framsóknarflokkinn.
En hann gerði það ekki. Lífið
hrakti hann upp að annarri
strönd.
Fékk hann erfið verk að vinna
þegar á hinu fyrsta þingi, enda
eins og á stóð brýn þörf að venj-
ast flokksaga. Kannske til að
styrkja sig í trúnni, hefir Árni
gert töluvert að blaðaskrifum
fyrir flokk sinn, en þó vísast
meira en hann kysi sjálfur, sak-
ir skorts á liprunx pennum í lið-
inu.
Með sama póstinum fara nú
lit um landið tvö blöð. Tínxinn,
meö grein eftir Kristján Jónsson
á Garðsstöðum, um skuldaskil
samvinnuútgerðarfélaga og ísa-
fold með uppprentun á Reykja-
víkurbréfi Morgunblaðsins, þar
sem Kristján á Garösstöðum er
kallaður „ginningarfífl Finns“.
Þetta bréf fjallar auk þessa m. a.
um skottulækningar Eysteins
Jónssonar á sviði fjármálanna,
hlutdeild Skúla Guðnxundssonar
í skuldaskilamálunum, með út-
flúri á tungumáli boxara, sem
þó nxun ekki numiö vestar en í
Englandi, og loks telur bréfið það
vanhugsaða árás og frumhlaup,
að vara við því að Helgi Tónxas-
son verði „höfðingi“ skátahreyf-
ingarinnar á íslandi.
Þetta bréf hefir Árni frá Múla
skrifað. Því skal ekki nánar lýst.
En nokkurs væri unx vert fyrir
hugsandi menn að lesa það meö
gaumgæfni og kryfja til mergj-
ar. Sjá menn þá hvorttveggja í
senn, hvílík rökþrot Morgun-
blaðið er komið í og þá jafnfranxt
hvernig Árna frá Múla farnast
um skilin við sjálfan sig, út af
skuldinni frá 1924.
Brjálaðar
dreiigskaparhugmyndir.
Sjálfstæðisflokkui’inn hefir
valið þá menn til þess að hafa
á prenti orð fyrir sér, senx
höfðu smekk til þess að nota
fyrsta hátíðisdag sjómanna til
þess að læða inn hjá sjómanna
stéttinni þeim grun, að núver-
andi ríkisstjórn sé tómlát og
fjandsamleg atvinnuvegi
þeirra.
Hún sendi ekki fiskifulltrúa
til Spánar. Hún hafi ekki einu
sinni tilburði til að hafa upp
á fiskinum handa sjómönnun-
um, til að veiöa.
Fyrir síðustu alþingiskosn-
ingar konxust þessir sömu rit-
höfundar aö þeirri niðurstöðu,
að þeir senx styöja núverandi
rikisstjórn, væru ekki íslend-
ingar! ,
Áfellisdómarnir að þessu sinni
eru álíka viturlegir, Ríkisstjórn-
in gerði snenxnxa á vertíð út
(Framhald á 4. síðu.)
Ræða atvínnumálaráðherra
Skúfa Guðmundssonar síémannadagínn

Háttvirtu áheyrendur!
íslendingar hafa verið far-
menn frá fyrstu tíð. Land okk-
ar er eyja, skilin frá öðrum
löndum af miklum höfum, og
vegna þessarar legu landsins
hafa sjóferðir og sjómannsstörf
verið nauðsynlegur og þýðing-
armikill þáttur í lífsbaráttu
þjóðarinnár. Hið mikla og mis-
lynda haf hefir veriö eini veg-
urinn til annara landa. Engar
aðrar færar leiðir lágu milli ís-
lendinga og annara þjóða. Þessi
leið var fyrst farin fyrir 10—11
öldum af forfeðrum okkar,
landnámsmönnununx. — Þeir
komu hingaö á litlum fleytum,
með ófullkominn útbúnað á
nútímamælikvarða, enda er oft
frá því greint í sögum frá þeim
öldum, að menn velkti lengi í
hafi.
Það er talið a^ margir af
landnemum íslands hafi flúið
hingað undan ofríki og yfir-
gangi Haralds konungs í Nor-
egi. Engin ástæða er til að efast
um að þaö sé rétt, og einmitt
fyrir þær sakir hefir land-
námið hér orðið miklu örara
en ella hefði orðiö. En fráleitt
verður Noregskonungi einum
unx kennt, eða einum þakkað,
að svo margt manna fluttist
hingað til lands á þeim árum.
Vafalaust hafa margir þeirra
leitað hingað til lands af æfin-
týraþrá, af löngun eftir að
nenxa ný lönd, með nýjum svip
og nýjunx möguleikum, þar senx
þeir áttu völ nýrra viðfangs-
efna. Eitt af skáldum okkar
hefir kveðið unx hafið á þessa
leið:
Hafið, bláa hafið,
hugann dregur.
Hvað er bak við
yztu sjónarrönd?
Þangað liggur beinn
og breiður vegur,
bíða nxín þar
æsku-draunxalönd.
Beggja skauta byr
bauðst mér ekki fju'.
Brunaðu nú bátur minn.
Svífðu seglum þöndum,
svífðu burt frá ströndum.
Fyrir stafni
haf og himininn.
Það hefir verið þetta seið-
magn hafsins, og þessi lokkandi
óráðna gáta: „Hvað er bak við
yztu sjónarrönd?“, senx náði
valdi yfir mönnunum. Þeir ýttu
úr naustum sínum ófullkomnu
skipum, með ófullkomnum
tækjum, og héldu til hafs, heill-
aðir af draumum um ný lönd
og ný æfintýri. Þeir vissu ekki
ætíð hvar þeir voru eða hvert
xá bar, en áfram var haldið,
þegar byr gafst, og fyrir stafni
var „haf og himininn“. Meöal
annars fyrir þessa æfintýraþrá
og þennan djarfa hug fann
Leifur Eiríksson AmeTíku. Við
stöndum hér í dag, á fegursta
stað í borg Ingólfs Arnarsonar,
við hið fagra minnismerki Leifs
heppna, sem voldugasta þjóð
heimsins hefir gefið okkar litlu
þjóð á úthafseyjunni til minn-
ingar unx þennan íslenzka far-
mann, senx fyrstur fann Vín-
land hið góða. Síðar hafa fleiri
íslenzkir menn fundið Ameríku,
sem kunnugt er. Og margir ís-
lendingar í Vesturheimi eru
sjómenn, sem nxeð dugnaði og
þrautseigju hafa aukið þar i
álfu hróður sinnar þjóðar.
Við komum hér saman í dag
til að minnast íslenzkra sjó-
manna, bæði hér á landi og
annarsstaðar, allt frá fyrstu
dögum íslandsbyggðar, þegar
þeir urðu oft að bíða byrjar
vikum saman og þá velkti lengi
í hafi, allt frá dögum Leifs
heppna til vorra tima, 20. ald-
arinnar, þegar sjómennirnir
stýra vélknúnum skipum um
innhöf og útsæ.
Störfum íslenzku sjómann-
anna má í höfuðatriðum skipta
í tvennt. Sumir þeirra vinna að
því, að flytja að landinu þann
varning, sem þjóðin kaupir frá
öðrum löndum, og flytja fram-
leiðsluvörur landsnxanna á er-
lenda markaði. Aðrir, og þeir
miklu fleiri, eru fiskimenn.
Fyr á tímum, þegar svo aö segja
öll þjóðin bjó í sveitum, var
ekki til hér á landi sérstök
fiskimannastétt. Þá stunduðu
menn jöfnum höndum land-
búnað og fiskveiðar. Menn fóru
til sjóróðra úr sveitunum á
vissum árstíðunx og heim aftur
að lokinni vertíð. Á síðustu
áratugum, þegar sj ávarútveg-
urinn færðist svo mjög í auk-
ana, hefir þetta tekið miklum
breytingum. Kaupstaðir og
sjávarþorp hafa risið upp, og
þar er nú fjöldi manna, sem
hefir fiskveiðar að aðalatvinnu.
Það er starf þessara manna,
sjómannanna, sem sækja auð-
inn í hafið umhverfis landið,
og starf bændanna, sem vinna
verðmætin úr íslenzkri mold,
sem fjárhagsleg' afkoma þjóð-
félagsins byggist fyrst og fremst
á. Þcir mega með réttu nefnast
máttai’viðir þjóðfélagsins. Dag-
urinn í dag er helgaður sjó-
mönnunum. Það sýnist eigi
vonum fyrr, að einni dagstund
er varið sérstaklega til að nxinn-
ast sjómannanna, svo þýðing-
armikil sem störf þeirra eru
fyrir land og þjóð. Vonandi
verður einnig, áöur langt líður,
(Framhald á 4. síðu.)