Tíminn - 17.06.1938, Qupperneq 3

TÍMINN
97
Gullbrúðkaup í
um „ísmeygilegu" tiltektum í
málinu. Ásgeir Ásgeirsson ætl-
aöi aö tefja málið í mennta-
málanefnd neðri deildar, en
„bros“ okkar Jóns Auðuns
máttu sín meira en yglibrún
hans.
Þessi málalok uröu Djúp-
mönnum hiö mesta fagnaöar-
efni, einkum þó skólastjóranum
Aðalsteini Eiríkssyni. Sáu
Djúpmenn nú ótal nýja vegi til
að hrinda áfram þessu skóla-
máli, eftir aö full réttindi voru
fengin á Alþingi.
Af tilviljun mun hafa slæðst
inn í frv. okkar Jóns Auðuns,
að styrkur til skólans fyrir
þann vetur yrði ákveðinn af
kennslumálastjórninni. Þar var
því um að ræða „heimild“. —
Skólastjóri skrifaöi kennslu-
málaráðherra og bað um styrk-
inn, en hann neitaöi að svara
skriflega. Kom í ijós, að það
voru ráö fræöslumálastjóra.
Hann vildi hengja bakara fyrir
smið og ekki útborga Reykja-
nesskóla kennslustyrk fyrir
unnin störf, nema Norður-ísa-
fjarðarsýsla greiddi áður bygg-
ingarstyrk í Núp. Nú átti
Reykj anesskóli enga sök á van-
greiðslu til Núps, og sýslan átti
ekki skólann. Var því hér um
fádæma „ísmeygilegheit" að
ræða í garð Reykjaness. Með
seiglu og hörku hefir Djúpverj-
um tekizt að ná þessum styrk
úr höndum Ásgeirs Ásgeirsson-
ar, en þó er talið, að nokkur
hundruð séu enn ógreidd.
Kunna Djúpverjar því enn bet-
ur að meta hinn fulla rétt
Reykj anesskóla í samanburöi
við loðna heimild til handa Ás-
geiri Ásgeirssyni, af því þeir eru
búnir að reyna hina „klóku“
leið hins mæta þingmanns, er
þeir hafa nú.
Næst kemur að þvi, að rétt
fyrir kosningarnar í vor sem
leið ganga Alþýöuflokksmenn á
ísafirði vel og myndarlega frá
framlagi til Reykjaness. Voru
það bæði lönd og jarðhiti.
Landlæknir telur að flokks-
bræður Jóns Auðunns í bæjar-
stjórn hafi þar verið tregir, en
ekki kastar það skugga á gagn-
stæða framkomu Jóns sjálfs á
þingi. Má og vera.að Sjálfstæð-
ismönnum hafi ekki verið með
öllu ljúft, að gengið væri frá
þessum málum áður en kosn-
ingahríðin byrjaði. Stóðu í
norðursýslunni nógu margir
Framsóknarmenn á vegamót-
um, ef andi fræðslumálastjóra
og Sig. Einarssonar hefði ráðið
athöfnum Alþýðuflokksmanna í
garö Reykjanesskólans. En eins
lausatök bættist svo það, að
þegar kommúnistadrengir
gerðu i samráði við flokk Rússa
í höfuðstaðnum, uppsteit í ein-
um héraðsskólanum, tók
kennslumálaráðherrann svari
kommúnistanna og leyfði sér að
skrifa einskonar áminningar-
bréf til mesta og reglusamasta
stjórnandans í skólum lands-
ins. Það bréf var að vísu að
engu haft, en þessi framkoma
sýndi þó hve sorgleg vöntun var
á forstööu í uppeldismálum
þjóöarinnar, meðan H. G. lét
óábyrga flokksmenn sína leika
þar lausum hala.
Ég vil ljúka þessum þætti um
skoðanamun ' okkar H. G. í
fræöslumálum með því að segja
frá mismunandi aögerðum okk-
ar í viðbúð við tvo skóla. Ann-
an í kjördæmi. þar sem Alþýðu-
flokkurinn hefir meirihluta og
hinn í Framsóknarkjördæmi.
Þessir skólar eru Flensborg og
Laugar. Þegar ég var kennslu-
málaráöherra ofbauð mér hin
aumu húsakynni Flensborgar-
skólans, sem átti að mennta
hina ungu borgara í Hafnar-
firði. Ég boðaði almennan fund
Hin nafnkunnu merkishj ón
Magnús Jónsson og Sigríður
Jónsdóttir í Klausturhólum í
Grímsnesi áttu 50 ára hjúskap-
arafmæli hinn 11. þ. m. Eru þau
Klausturhólahj ón frænda- og
vina mörg í Árnes- og Rangár-
þingi, einnig í Vestur-Skafta-
fellssýslu og víðar um landið.
Magnús er fæddur í Eystri-
Skógum undir Eyjafjöllum 18.
maí 1861, en Sigríður kona hans
er fædd að Eystri-Sólheimum í
Mýrdal 30. desember 1860. Fað-
ir Magnúsar var Jón Hjörleifs-
son hreppstjóri og dbr.m. í
Eystri-Skógum. Var Jón af
merkum og góðum ættum kom-
inn í báðar ættir, þó ekki verði
hér rakið. Móðir Magnúsar í
Klausturhólum var Guðrún
Magnúsdóttir frá Kanastöðum,
Magnússonar Einarssonar frá
Leirum, síðast bónda að Núpa-
koti, en kona hans var Ingi-
björg Guðmundsdóttir bónda í
Eystri-Skógum, Nikulássonar
sýslumanns Magnússonar. Fað-
ir Sigriðar í Klausturhólum var
Jón Þorsteinsson bóndi á Eystri
Sólheimum, og móðir, kona
hans, Ingibjörg Magnúsdóttir
frá Kanastöðum, eru þau
Klausturhólahjón því systra-
börn, og í móðurætt af hinni
og á stóðð fór vel á að ísfirð-
ingar studdu Reykjanes og
Framsóknarmenn landlækni, þó
að ekki væri þar neitt samn-
ingslegt band á milli. En hitt
er vitað mál, að Framsóknar-
menn við Djúp vildu hafa skýr
og hrein svör 1 skólamálinu.
Framh. J. J.
i Hafnarfiröi um málið og eggj-
aði Hafnfirðinga lögeggjan að
byggja nýjan og glæsilegan
skóla fyrir æskulýö sinn. Hreyf-
ing kom á máliö. Gamlir nem-
endur stofnuðu styrktarfélag.
Ég undirbjó löggjöf um gagn-
fræðaskóla í bæjum, sem var
samþykkt 1930, þar sem Flens-
borg fékk tryggðan byggingar-
styrk frá bæ og ríki, og rekstr-
arstyrk til kennslunnar. Ég
gerði aðalmann Alþýðuflokks-
ins í Hafnarfirði, EmU Jónsson,
að formanni skólanefndar og
kom því svo fyrir, að hann og
Vilmundur Jónsson mynduðu
meirihluta í stjórn gjafar Þór-
arins Böðvarssonar, sem styð-
ur Flensborgarskólann. Ég
seldi fyrir landsins hönd Hafn-
arfjarðarbæ hamarinn ofan við
kaupstaðinn, þar sem nú er
búið að byggja Flensborgarskól-
ann. Og ég gerði það að skil-
yrði, aö þessi klettahæð yröi af
Hafnfirðingum eingöngu notuð
fyrir skemmtigarð og til að
reisa þar opinberar byggingar.
Síðan tók Emil Jónsson og Al-
þýðuflokksmenn í Hafnarfirði
byggingarmálið upp með mikl-
svonefndu Núpakotsætt, sem er
all fjölmenn í Rangárþingi og
víðar. Þau Magnús og Sigríður
ólust bæði upp í foreldrahús-
um og nutu betra uppeldis, en
almennt gerðist á þeim tíma,
án þess þó að vera til mennta
sett að'öðru en því, er heimilin
gátu veitt þeim. Þau dvöldu ó-
slitið í föðurgarði til giftingar-
dags, 11. júní 1888, og reistu þá
bú í Steinum undir Eyjafjöll-
um, þar bjuggu þau í 7 ár, eða
til vorsins 1895, er þau fluttu
búferlum að Klausturhólum og
bjuggu þar til vorsins 1935, að
Björgvin sonur þeirra tók við á-
búð á allri jörðini; síðan hafa
þau dvalið þar í innilegri sam-
búð við nefndan son sinn og
konu hans, Guðnýju Friðbjarn-
ardóttur. Þeim hjónum, Magn-
úsi og Sigríði, varð þriggja
barna auðið. Björgvin, sem fyr
er nefndur, f. 2. maí 1889, Guð-
rún, f. 12. apríl 1891, dó á fyrsta
ári, og Jón, f. 22. marz 1894, dá-
inn 25. okt. 1934, ógiftur og
barnlaus, hafði hann þá um 2—
3 ár verið bústjóri á búi for-
eldra sinna A jörðinni á móti
Björgvin, sem byrjaði búskap á
hálfri jörðinni Klausturhólum,
1931. Jón var, svo sem bróðir
hans, hinn bezti drengur og
hvers manns hugljúfi, þeirra er
honum kynntust, og hugðu for-
eldrar hans gott til þess að lifa
í skjóli hans og þeirra bræðra,
það er eftir væri æfinnar.
Aðalstarf þeirra hjóna, Magn-
úsar og Sigríðar i Klausturhól-
um hefir verið í Grímsneshreppi
og Árnessýslu. Brátt eftir að
þau komu í hreppinn, varð
um myndarskap, eins og ég
hafði vonazt eftri. Þeir byggðu
á þeim grundvelli, sem ég hafði
lagt með löggjöfinni um Gagn-
fræðaskólana og sölunni á
klettahæðinni. Ég fylgdist með
starfi Guðjóns Samúelssonar
ár frá ári meðan hann vann að
hinum glæsilegu teikningum
af Flensborg og birti myndir
af þeim í tímariti, sem ég stýri.
Að lokum beitti ég áhrifum
mínum, sem formaður fjárveit-
ingarnefndar 1934 og 1935 til að
tryggj a fjárframlag til Flens-
borgar við hlið Laugalands-
skólans. Emil Jónsson og Kjart-
an Ólafsson unnu með miklum
áhuga að byggingu Flensborgar,
svo að eigi varð betur stýrt því
máli heima fyrir. En ég hygg að
það muni líka teljast hafið yfir
allan efa, að ég hafi stutt þá
Hafnfirðingana og Alþýðu-
flokkinn með miklum áhuga og
engum bollaleggingum um
flokkshagnað til handa Fram-
sóknarmönnum.
í átthögum mínum og því
kjördæmi, sem ég er þingmaður
fyrir, er Laugaskóli samskonar
menntastofnun og Flensborg er
Magnús mikið riðinn við öll
sveitarmál; í hreppsnefnd var
hann flest árin, sem hann bjó
þar, að undanskildu einu kosn-
ingatímabili og var oddviti í 19
ár. Sýslunefndarmaður hefir
hann verið í 18 ár og endur-
skoðandi hreppareikninga sýsl-
unnar í nokkur síðastliðin ár.
Sóknarnefndarmaður og safn-
aðarfulltrúi hefir hann verið ó-
slitið í 50 ár. í yfirmati fast-
eigna hefir hann átt sæti, sem
varamaður, og í sáttanefnd um
allmörg ár. í skattanefnd hefir
Magnús átt sæti síðan þau lög
gengu í gildi, og í stjórn bún-
aðarfélags hreppsins í mörg ár.
Yfir höfuð mun hann hafa átt
virkan þátt i flestum þeim
vandamálum, sem fyrir hafa
komiö í Grímsneshreppi í hans
tið fram að þessu, ýmist kosinn
eða skipaður, einnig til nokk-
urra utanhreppsmála, svo sem
virðinga o. fl.; og hefir hverju
máli þótt vel borgiö í höndum
hans fyrir prúðmennsku og
réttdæmi.
Magnús i Klausturhólum
hefir ekki verið þrasgjarn um
dagana, en hitt hefir verið ein-
kenni hans, að halda fast á
máli sínu og hopa hvergi. Héldu
ýmsir stundum auðveldara að
ná spotta úr höndum hans en
raun varð á. Er slíkt jafnan
einkenni fastlyndra drengskap-
armanna. Get ég ekki stillt mig
um að minnast á 2 mál hér í
Árnessýslu, sem Magnús kom
mjög við sögu. Annað þeirra
var hið svonefnda Sogsbrúar-
mál, sem mjög var um deilt um
og eftir aldamótin. Barðist
Magnús mjög fyrir framgangi
þess máls, sem var ómetanleg
samgöngubót fyrir Grímsnesið,
er var innilukt af sundvötnum
á þrjá vegu, og varð því eigi
komizt út úr sveitinni til að-
drátta eða annarra erinda með
hesta, nema að sundleggja þá,
sem oft var illt viðureignar
einkum að vetrarlagi. Magnús
vildi komast þurt, hann sá líka
að Grímsnesinga vantaði veg,
en það var ekkert sérstakt fyrir
þá; allir upphreppar sýslunnar
voru vegarlausir og þurftu líka
samgöngubætur og var það or-
sök andstöðunnar gegn brúnni,
að ýmsir hugðu hana seinka
samgöngubótum annarsstaðar í
sýslunni. Hitt var héraðsskóla-
mál Sunnlendinga, sem hann
studdi af alefli, bæði með ráð-
um og fjárframlögum, unz mál-
ið var komið i höfn. í báðum
þessum málum var Magnús
margra manna maki.
í Hafnarfirði. Laugaskóli er
fyrir samvinnufólkið í Þing-
eyjarsýslu eins og Flensborg
fyrri verkamannastéttina og
sjómenn í Hafnarfirði. Lauga-
skólinn er auk þess alveg sér-
staklega og nálega eingöngu
byggður fyrir átök samvinnu-
manna í Þingeyjarsýslu. Einn
af frændum H. G., miðaldra
bóndi í Þingeyjarsýslu, hafði
verið áhrifamestur allra Þing-
eyinga um byggingarmálið og
lagt á sig hinar mestu fórnir
við byggingu skólans og erfiðan
rekstur. Þessl maður hafði
sömu aðstöðu við Laugaskóla
og Emil Jónsson í Flensborg.
Til að tryggja Flensborg hafði
ég valið Emil sem formann
skólanefndar. En þegar umboð
hins þingeyska forgöngumanns
féll niður í sumar sem leið,
rak H. G. frænda sinn og braut-
ryðjanda úr íormannsstöðunni,
og setti í þess stað mann, sem
er ýmist með kommúnistum
eða Héðni Vaidimarssyni. Mann
sem ekki hefir sýnt neinn á-
huga fyrir skólanum fyr eða síð-
ar og hefir ekki aðra verðleika
i opinberu lífi, en að hafa kom-
Á stjórnmáium hefir Magnús
alltaf haft mikinn áhuga og
fylgst þar vel með og gerir það
enn, þrátt fyrir háan aldur.
Var hann fyrst heimastjórnar-
maður eindreginn, en er sá
flokkur leystist upp eftir unn-
inn sigur, skipaði hann sér
undir merki Framsóknarflokks-
ins og hefir alla tíð síðan verið
einn af beztu stuðningsmönn-
um hans hér í sýslu.
Heimilið og heimilislíf í
Klausturhólum hefir í fæstum
orðum sagt verið sterkasta fyr-
irmynd í öllu, svo að rnikils
virði er fyrir hverja sveit, að
sjá og umgangast slíkt heimili.
Þar hefir hver hlutur, smár og
stór, átt sinn vissa samastað,
og öll umgengni utan bæjar og
innan til liinnar mestu fyrir-
myndar, enda hjónin bæði
framúrskarandi prúðmenni og
snyrtimenni í öllu. Þá munu
margir renna þakklætishuga til
þeirra hjóna, sem notið hafa
áratugum saman hinnar miklu
og hlýju gestrisni þeirra á
heimilinu. Þar var aldrei gerður
neinn munur á ríkum og fá-
tækum, mönnnm eða málleys-
ingjum. Þó var fallegast af öllu,
sem gesturinn og heimilisfólkið
sá í Klausturhólum, sambúð
hjónanna sjálfra. Þau voru
systrabörn að frændsemi, eins
og að framan er getið. Ung
höfðu þau bundizt heiti, og á
það heit hefir enginn skuggi
fallið öll þessi.50 ár. Áhyggjur
búskapar, ýmsir erfiðleikar,
sem mætt hafa þeim á þeirra
löngu samveru, hafa ekki megn-
að að vinna á æskuást þeirra.
Þrátt fyrir háan aldur, og að
nokkru bilaða heilsu og silfur-
hvít hár. Ennþá bregður fyrir
ókulnuðum æskuglampa í aug-
um þeirra, þegar þau líta hvort
annað og minnast liðinna ára.
Sá eldur slokknar ekki héðan af.
Ég hefi ekki heyrt Sigríði í
Klausturhólum hafa upp orð
Bergþóru: „Ung var ég gefin
Njáli bónda mínum og hefi ég
lofað honum þvi, að eitt skyldi
yfir okkur bæöi ganga“, en hitt
veit ég, að til þess væri hún
allra kvenna fúsust.
Allir hinir mörgu vinir og
frændur þeirra Klausturhóla-
hjóna munu óska þess, aö æfi-
kvöld þeirra verði eins friðsælt
og blítt, eins og sambúð þeirra
hefir verið um æfina, óslitin
brúðkaupsferð inn i morgun-
roða eilífðarinnar.
Magnús hefir verið sæmdur
riddarakrossi Fálkaorðunnar.
Böðvar Magnússon.
ið á stað einu lélegu vegavinnu-
verkfalli í sinni sveit, og þurfti
þó að lokum aðstoð kommún-
ista af Húsavík til að ná með
ofbeldi vinnuverkfærunum af
sveitabændunum, sem þar voru
að starfi. Ef skifta þurfti um
formann, t. d. vegna fjarveru
hins eldri áhugamanns, var
vitaskuld sjálfsögð kurteisi og
mannasiður að velja þangað
annan Framsóknarmann. En
þessa bjánalegu framkvæmd
gerði H. G. fyrir veiklaðan
landshornamann, sem hafði
svikið Framsóknarflokkinn og
sveik Alþýðuflokkinn litlu síðar
og er nú handbendi kommún-
ista eins og skjólstæðingur
hans, núverandi formaður
Laugaskóla.
Þessi tvö dæmi nægja til að
sýna hve frámunalega illa fær
H. G. var til að hafa forustu
menntamálanna. Með langri
baráttu, vakandi áhuga og
góðvild til þeirra, sem eru minni
máttar í þjóðfélaginu, er hægt
fyrir þingmenn að hrinda á-
leiðis glæsilegri skólafram-
kvæmd eins og byggingu
Flensborgarskólans. En með að-
A víðavangi
Ritstjóri Tímans
er nú talinn á góðum bata-
vegi, en mun þó tæpast koma
til starfa sem neinu nemur
næstu mánuði. í forföllum hans
hafa nokkurir áhugasamir
flokksmenn annazt ritstjórn
blaðsins og munu gera fyrst um
sinn.
Klofningsstarfsemi
Héðins Valdimarssonar.
Höfuðorusta er nú til lykta
leidd innan verklýðsfélaganna,
i sambandi við klofning þann,
sem Héöinn Valdimarsson hefir
staðið að með kommúnistum.
Héðinn og fylgifiskar hans
lögðu fyrir nokkru fram breyt-
ingartillögur við lög Dagsbrún-
ar, sem er fjölmennasta verk-
iýðsfélagið í landinu, og talið
heíir verið sterkasta vígi Héð-
ins, þar eð hann hefir um mörg
ár verið formaður þessa félags.
Gengu lagabreytingarnar yfir-
leitt út á það að styrkja aöstöðu
klofningsmanna en veikja Al-
þýðuflokkinn í áhrifum á fé-
lagsmál.
Auk þess vildi Héðinn svifta
átta menn fulltrúarétti, sem
kosnir höfðu verið með lögleg-
um hætti á Alþýðusambands-
þing, aðeins íyrir þá sök, að
þeir fylgdu Alþýðuflokknum að
málum.
Atkvæðagreiðsla um þetta
hefir staðið yfir undanfarna
daga og lauk á sunnudagskvöld,
kl. 11. Var í annan stað greitt
atkvæði um Jagabreytingarnar,
og svo um umboðssvipting full-
trúa á Alþýðusambandsþing sér
í lagi.
Við lagabreytingunum sögðu
647 nei, en 619 já, 17 seðlar
voru auðir og 14 ógildir.
Við umboðssvipting fulltrú-
anna sögöu'639 nei og 594 já, 48
seðlar voru auðir og 14 ógildir.
MeÖ þessu er Héðinn Valdi-
marsson kominn í ótvíræðan
minnihluta innan Dagsbrúnar,
þar sem hann nú er formaður.
Verða þetta að teljast nöpur
örlög fyrir Héðinn, sem var einn
í kjöri í formannssætið í sið-
ustu stjórnarkosningum.
Hefir klofningsstarfsemi Héð-
ins Valdimarssonar með þessari
atkvæðagreiðslu nú hlotið sinn
skapadóm.
Samband ungra
Framsóknarmanna.
Fregnir frá stofnfundi Sam-
bandsins, sem staðið hefir að
Laugarvatni, verða birtar í
næsta blaði. Stofnfundinn sitja
rúmt hundrað fulltrúa víðsveg-
ar að af landinu, og var svo
ráð fyrir gert að honum yrði
lokið á fjórum dögum.
ferð H. G. gagnvart Laugaskóla
er hægt að lama fyrirtæki, sem
á við erfiðleika að stríða, auka
deyfð og sundrungu um þjóð-
nytjamál. En bak við þessa lé-
legu ráðstöfun lá kaupkröfu-
andinn. Hér var laust trúnað-
arstarf. í það átti aö koma Al-
þýðuflokksmanni til þess að
flokkurinn fengi sitt. Og eftir
kenningu helztu vina H. G., var
ekki vandbúið að Framsóknar-
flokknum. Hann átti hvort
sem var að deyja sem fyrst og
leysast upp í sín frumefni.
Framkoma mín gagnvart Flens-
borg og H. G. gagnvart Lauga-
skóla útskýra vinnubragðamun
þeirra tveggja fiokka, sem síð-
an 1934 hafa farið með stjórn
landsins.
Frh. J. J.