Tíminn - 17.06.1938, Blaðsíða 4

98
TÍMINN
Landnemar skapa sér sjálfír
starí
(Fravihald af 1. síðu.)
peninga til allra þeirra launa-
greiðslna þegar til lengdar læt-
ur, ef launin eru þá ekki einu
sinni í samræmi við það, sem
afrakstur framleiðslunnar þolir?
Hitt er þá einnig vitanlegt, að
sjálfsagt verður alltaf einhver
hluti þjóðarinnar, sem vinnur
þau störfin, sem fjærst liggja
framleiðslustarfinu, en eru samt
nauðsynleg, að vinna fyrir föstu
kaupi. En eftir því sem þeir eru
færri, eftir því verður fyrir-
komulagið að teljast heilbrigð-
ara. Við ýmiskonar atvinnu-
rekstur, þar sem afkoma er
mjög misjöfn, verður sjálf-
sagt eigi hægt að komast hjá
tekjujöfnun.
Leiðir Sjálfstæðis-
flokksins og AlþýtSu-
flokksins.
Báðir hinir aðalflokkarnir hér
á landi, Alþýðufl. og Sjálfstæð-
isflokkurinn, hafa unnið í gagn-
stæða átt við Framsóknarflokk-
inn í þessum málum. Atvinnu-
rekendur í Sjálfstæðisflokkn-
um réðu því að á góðu árunum
við sjóinn var hinum gömlu
hlutaskiptum víða hætt og tek-
in upp sú regla að greiða fast
kaup, af því að þá var gróði að
því fyrir útgerðarmenn. Þeir
hafa nú á vondu árunum fengið
að súpa til botns seyðið af þess-
ari ráðsmennsku sinni. En
vegna þess, meðal annars, sem á
undan er gengið í þessu máli af
hálfu Sjálfstæðisflokksmanna,
yrðu þeir að sjálfsögðu tor-
tryggðir nú, ef þeir vildu beita
sér fyrir breytingu í þessum
málum á erfiðum tímum. Þeir
geta því enga forystu haft í því
að breyta til hollara skipulags,
enda liggur ekkert fyrir enn a.
m. k. um það, að þeir hafi
breytt þeirri skoðun sinni, að
hin stærri fyrirtæki í fram-
leiðslunni séu bezt komin í
höndum fárra einstaklinga.
Jafnaðarmenn trúa á þjóð-
nýtinguna — ríkisreksturinn —,
en svo undarlega bregður þó
við, að á síðari tímum hafa þó
tillögur þeirra um þau efni
verið meira eða minna dulbún-
ar. Hitt er víst, að þeir vilja
vinna sem mest í þá átt, að sem
flestir séu á föstu kaupi við
í'ramleiðsluna og að ríkið hafi
af henni sem mest afskipti.
Á því leikur varla nokkur vafi,
að slíkt fyrirkomulag hlyti að
leiða til hins mesta öngþveitis.
Menn vinna ekki á sama hátt
fyrri ríkið og sjálfa sig. Launa-
ákvarðanir yrðu enn óviðráð-
anlegra vandamál en þær eru
nú og eru þær þó nú þegar eitt
höfuð vandkvæði í okkar þjóð-
félagi. Hvar á svo að taka pen-
inga til þess að greiða jöfn
laun hvort sem vel eða illa
gengur? Segjum að hér væri að
eins átt við stór-reksturinn. En
hvað segja þá þeir, sem reka
smærri reksturinn, ef ríkið ger-
ist aðili í því að tryggja hinum
fasta afkomu hvernig sem allt
gengur.
Framsóknarflokkurinn álítur
hvorki þjóðnýtingu eða stór-
rekstur einstaklinga rétt fyrir-
komulag. Hann álítur að hin
stærri fyrirtæki ættu að vera
rekin í félagsrekstri eða a. m. k.
þannig, að þeir, sem við þau
vinna, hafi verulegra hags-
muna að gæta í sambandi við
rekstursafkomu fyrirtækjanna.
Barátta stéttanna
um launin.
Eitt af hinum verstu meinum
eru átökin á milli stéttanna um
launin. Verklýðssamtökin hafa
verið og eru nauðsynleg. Lengi
var hlutur verkamanna óskap-
lega fyrir borð borinn. Hitt er
jafn víst, að ef verklýðsfélög-
unum ekki er það ljóst, að
kaupgjaldið verður að miðast
við það, sem framlei'ðslan get-
ur borgað, þegar til lengdar læt-
ur, en nota vald sitt til þess að
fara lengra, þá dregst fram-
leiðslan saman og þjóðfélagið
hættir að geta starfað. Verka-
mennirnir bíða ekki af því
minna tjón en aðrir. Slíkt á-
stand getur ekki staðið til
frambúðar og verkamennirnir
missa þann rétt, sem þeir hafa
til þess að ráða miklu um kaup-
gjaldið.
Þetta hefir verið gangur mál-
anna þar sem verklýðshreyf-
ingin hefir ekki viljað þekkja
eða ekki þekkt þau takmörk,
sem valdi hennar eru raun-
verulega sett, af sjálfu sér án
lagafyrirmæla. Þannig hefir
farið fyrir verklýðshreyfing-
unni í Þýzkalandi og á Ítalíu.
Stjórnmála-„spekúlantar“ —
einkum kommúnistar — leika
sér með hagsmunamál verka-
manna. Æsa upp kröfur, sem
þeir vita að eru of háar, ein-
mitt af því að þeir vita að svo
er, beinlínis til þess að skapa
örðugleika í atvinnulífinu.
Benda síðan á erfiðleikana, ef
þeim tekst að reka kröfurnar
fram, til þess að skapa jarðveg
fyrir niðurrifsstarf sitt. Starf-
semi kommúnistanna og klofn-
ingsstarfsemi Héðins Valdi-
marssonar í þessum málum, er
sú þj óðhættulegasta, sem höfð
er um hönd í þessu landi, ásamt
áróðri nazista. Framtíðin veltur
eigi að litlu leyti á því hvort
verkalýðnum, og þá eigi sízt
hinum yngri hluta hans, tekst
að skilja það til hlítar hvert
þessi starfsemi hlýtur að leiða.
Framsóknarflokkurinn heldur
því hiklaust fram, að það fyrir-
komulag á atvinnurekstrinum,
sem hann telur réttast — bein
þátttaka sem flestra — sé lík-
legra en nokkuð annað til þess
að minnka þá hættu, sem staf-
ar af launadeilum.
Að vísu er það ljóst, að á-
greiningur getur orðið um arð-
skiptin, en hitt er einnig víst,
að viðhorf manna gerbreytist
til fyrirtækjanna ef þeir eru
þátttakendur í rekstrinum, og
grundvöllur ætti að geta skap-
azt, til þess að eyða miklu af
þeirri tortryggni, sem nú er
notuð óspart og með góðum á-
rangri oft af hálfu þeirra
manna, sem vilja hafa ófrið um
þessi mál.
’ Eins og ég vona að komið hafi
greinilega í ljós af því, sem ég
hefi nú um þessi mál sagt, þá
hefir Framsóknarflokkurinn
gert sér grein fyrir því, að jafn-
hliða því, sem hann hvetur
menn til sjálfstæðrar fram-
leiðslustarfsemi, þá hvílir sú
skylda á honum, að verja kröft-
um sínum framvegis eins og
áður til þess að vinna gegn
hverskonar óeðlilegri áleitni í
garð framleiðslustéttanna,
hvaðan sem hún kemur.
Megiiistefna Fram-
sóknarflokksins.
Ég hefi nú í stuttu máli reynt
að lýsa viðhorfi Framsóknar-
flokksins. Þetta er þó hvergi
nærri tæmandi, eins og gefur
að skilja, t. d. hefi ég ekkert
minnst á einn meginþátt í
starfi flokksins — baráttu hans
fyrir aukinni almennri mennt-
un. Geri ég ráð fyrir að þess
verði sérstakléga minnst.
Síðasta flokksþing Fram-
sóknarmanna, 5. flokksþingið,
gerði samþykkt um meginstefnu
flokksins, þar sem aðalatriði
þess, sem ég hefl nú reynt að
skýra, eru sögð í fáum orðum:
„Samkvæmt stefnuskrá sinni
og starfsemi er Framsóknar-
flokkurinn fyrst og fremst
flokkur bænda og annara fram-
leiðenda til sveita og sjávar og
allra þeirra, sem viðurkenna
gildi og nauðsyn samvinnunnar,
en jafnframt frjálslyndur mið-
flokkur, er starfar að alhliða
framförum, menningu og bætt-
um kjörum allra vinnandi
stétta. — Hann byggir starf sitt
á þeirri skoðun, að sem flestir
landsmanna eigi að vera beinir
þátttakendur í framleiðslu-
starfseminni: landbúnaði, sjáv-
arútvegi og iðnaði, svo að hver
einstaklingur eigi afkomu sína
undir því hversu vegnar um
framleiðsluna".
Þessi er meginstefna flokks-
ins. Hún er leiðarvísir flokksins
í dægurmálum og við þeim er
snúizt á þann hátt, sem bezt
samrýmist henni. Síðan eru
málin leyst, ásamt þeim flokk-
um eða mönnum, sem næst
reynast standa þeim úrlausn-
um, sem flokkurinn telur rétt-
astar,í þeim málum öllum sem
til úrlausnar liggja hverju sinni.
Þannig skapast miðflokksað-
staða Framsóknarflokksins.
Framsóknarflokkurinn á
meginstyrk sinn út um lands-
byggðina — meðal þeirra fram-
leiðenda, sem lifa af landbún-
aði og smáútvegi. Þetta er þó
ekki vegna þess að stefna
flokksins eigi ekki erindi til
þeirra sem í kaupstöðum búa og
þeirra, sem sjávarútgerö
stunda, þótt í stærri mæli sé.
Ástæðan er sú, að á þessum
stöðum hafa menn ekki lært að
notfæra sér úrræði Framsókn-
arflokksins. Á velgengdaTár-
unum við sjóinn hafa menn
ekki talið sig þurfa að grípa til
félagslegra úrræða. Nú er þetta
að breytast. Erfiðleikar síðustu
ára hafa skapað nýtt viðhorf.
Úrræðin, sem gripið er til, eru
þau úrræði, sem Framsóknar-
flokkurinn hefir bent á og
gripið til áður, aukið samstarf
útgerðarmanna, aðstoð ríkis-
valdsins eftir þeim línum, sem
Framsóknarflokkurinn hafði
áður lagt.
Það er þá einnig alveg víst,
að viðhorfið til Framsóknar-
flokksins er að breytast á þess-
um stöðum og Framsóknarfl.
eykst fylgi og álit.
Enda þótt fylgi Framsóknar-
flokksins hafi verið og sé mikið
í sveitum og smáþorpum lands-
ins, þá er það ekki eins mikið
og sjálf málefnin gefa tilefni
til. Aðalástæðan er sú, að and-
stæðingar hafa legið á því lúa-
lagi að halda því að mönnum,
að Framsóknarmenn væru dul-
búnir kommúnistar eða socia-
listar eða dulbúnir íhaldsmenn,
allt eftir því hvort flokkurinn
hefir unnið með Alþýðuflokkn-
um eða Sjálfstæðisflokknum og
allt eftir því hvað henta þótti í
það og það sinni.
Það er furðulegt að þetta
skuli hafa haft áhrif og þó er
það svo. En nú er þetta að
breytast. Framkoma Framsókn-
arflokksins í stórmálum, er að
skapa þá skoðun æ fastari og
ákveðnari með þjóðinni, að
Framsóknarflokkurinn sé leið-
andi flokkur í íslenzkum stjórn-
málum, og sú skoðun er að
skjóta rótum inn í raðir and-
stæðinganna, að Framsóknar-
flokknum sé bezt trúandi fyrir
því að eiga meginþátt um
stjórn landsins.
Vandinn að velja
mllll flokka.
Ég vil þá víkja nokkrum orð-
um að unga fólkinu sérstaklega.
Það er mikill vandi fyrri unga
menn og ungar konur að skipa
sér í pólitíska flokka. Sá vandi
er ekki minni fyrir það, að af
hálfu margra stjórnmála-
manna og stjórnmálablaða, er
allt gjört, sem unnt er til þess
að unga fólkið fái ekki það
yfirlit um málin, sem nauðsyn-
legt er, til þess aö geta vegið
og metið stefnur og erfið mál.
Það er einnig allt gert, sem
unnt er til þess að nota sérstöðu
þá, sem æskan hlýtur að hafa,
í því skyni aö leiða unga menn
og konur yfir í pólitískar öfgar.
Það er eðlilegt hverjum ung-
um manni og ungri konu að líta
ekki á það ástand, sem ríkir á
hverjum tíma eins og hið æski-
legasta ástand. Þau sjá margt
sem þeim sýnist miður fara.
Sumt líta þau auðvitað réttum
augum, í öðru hafa þau rangt
fyrir sér vegna ókunnugleika,
slíkt upplýsist oft síðar.
Eðlilega skýtur þeirri hugsun
upp hjá ungu fólki, sem annars
hugsar þá nokkuð um almenn
mál, hvernig helzt mujii verða
bót á því ráðin, sem þeim sýnist
aflaga fara. Þá er það augna-
blik komið, er hinir pólitízku
loddarar, sem sitja um unga
fólkið, bíða eftir. Þá ganga þeir
fram og segja: Þessi gagnrýni
þín, ungi maður eða unga kona,
er öll réttmæt. Allt það sem
ekki er eins og það á að vera,
er þeim flokki eða flokkum að
kenna, sem með völdin fer. Þeir
eru í vasanum á þeim, sem
græða á misfellunum og hafa
engu til vegar komið til bóta.
Fylgdu okkur, við kippum þessu
öllu í lag. Við gjörbreytum öllu
í einu vetfangi.
Það þarf varla aö taka það
fram, að undir þeim kringum-
stæðum er „leiðbeinandinn" á-
reiðanlega ekki að ómaka sig
til þess að skilja frá þau atriði,
sem sjáanlega eru ekki réttmæt
í gagnrýni unga fólksins, en
slæðast með vegna ókunnug-
leika. Ósvífnastir og aðsóps-
mestir í þessu starfi eru full-
trúar öfgaflokkanna, kommún-
ista og nazista, og auðvitað
hafa Sjálfstæðismenn dansað
með í fullkomnu ábyrgðarleysi
stjórnarandstöðunnar síðustu
árin. Því er heldur ekki að
neita, að vegna örlyndis æsk-
unnar og breytingagirni verður
öfgaflokkunum nokkuð ágengt.
Slíkt verður þó oft aðeins um
stundarsakir þangað til tóm
gefst til nánari íhugunar og
unga fólkið fær betra yfirlit um
málin.
Fraintíð lýðræðls «g
fiingræðis cr í höndnm
unga fólksius.
Á því leikur nú enginn vafi,
það er hverjum hugsandi
manni fullljóst, að framtíð
þingræðis og lýðræðis á ís-
landi á allt sitt undir stjórn-
málalegum þroska unga fólks-
ins í landinu. Ætlar megin-
þorri æskumanna að fara eftir
hrópum öfgamanna eða ætla
þeir að gera skyldu sína og
kynna sér stjórnmálin eftir
beztu föngum og að lokinni
slíkri athugun mynda sér skoð-
un um það hvaða flokkur er
líklegastur til þess að koma á
þeim umbótum, sem þeir þrá og
framkvæmanlegar eru?
Það getur verið freistandi
fyrir þróttleysingja að fylgja
þeim, sem hæst gala og ekki
bera ábyrgð á neinu. Það er
léttara en að taka þátt í starf-
inu sjálfu með því að fylgja
þeim flokki, sem á sig tekur á-
byrgð á lausn erfiðra viðfangs-
efna á erfiðum tímum. En heil-
brigður, tápmikill æskulýður
skorast ekki undan þátttöku í
þeirri viðreisnarbaráttu, sem
óumflýjanlega verður að halda
uppi, þótt hann þurfi með því
að taka á sig pólitíska ábyrgð.
Leiðin fyrir hina ungu, sem
vilja taka þátt í þessu starfi, er
ekki sú, að aðhyllast öfga- og
einræðisflokkana, sem miða all-
ar tillögur sínar við það, sem
óframkvæmanlegt er, til þess
að þurfa hvergi nærri neinu á-
byrgu starfi að koma, án þess
að þora að segja slíkt berum
orðum. Leið þeirra er samleið
með Framsóknarflokknum.
Allir þróttmiklir æskumenn
hafa áhuga fyrir umbótum og
nýjungum. Framsóknarflokk-
urinn hefir nóg rúm fyrir slíka
menn. Þeir eiga að koma á-
hugamálum sínum á framfæri
í flokknum — hafa áhrif á
stefnu hans — flytja inn í hann
fjör og þrótt. Þeir eiga að vera
samvizka flokksins.
Öfgaflokkarnlr að
tapa álieyrn.
Undanfarin ár hefir sú pré-
dikun verið stunduð af fulltrú-
um öfgaflokkanna að þjóðfé-
lagið væri rotið og spillt — svo
rotið og spillt, að fyrir það sem
heild væri ekkert gerandi. All-
ir þeir, sem leyfðu sér að fara
fram á að einhverjir gerðu eitt-
hvað, legöu eitthvað á sig, sem
þjóðfélagið í heild hefði gagn
af sérstaklega, hafa verið
stimplaðir af þessum prédikur-
um, sem erindrekar auðvalds-
ins, útsendir til þess að fá
menn til að vinna fyrir auð-
valdið án sanngjarns endur-
gjalds — fyrir neðan taxta.
Nái þessi prédikun markmiði
sínu, grefur hún undan sjálf-
stæði íslenzku þjóðarinnar fyr
en okkur varir. Hvar erum við
staddir ef því verður komið inn
hjá miklum hluta æskunnar,
að hana varði ekkert um af-
komu þjóðarheildarinnar. Hún
þurfi ekki að miða störf sín
eða framkvæmdir við þarfir
þjóðfélagsins — heldur að eins
hitt að hrifsa til sín sem mesta
fjármuni fyrir sem minnsta
fyrirhöfn.
Það er ómögulegt að neita því,
að áróður af þessari tegund
hefir sett mót sitt á starfsemi
nokkurs hluta af ungu fólki í
landinu. Það hefir tekizt með
þessum áróðri að gera marga
efnilega og gáfaða unga menn
og konur óvirk í þeirri baráttu,
sem þjóðin hefir háð við erfið-
leikana undanfarin ár. Það hef-
ir meira að segja tekizt að gera
harðduglegt fólk að dragbítum
í þeirri baráttu.
Á þessu er að verða og þarf
að verða gjörbreyting. Þjóðin
þarfnast æskumanna karla og
kvenna, sem ekki líta á þjóðfé-
lagið sem gjörspilltan fjand-
samlegan „Kólumkilla", heldur
gjörþekkja skyldur sínar við
heildina og miða störf • sín við
það. Unga menn, sem hafa opin
augun fyrir mistökum þeim og
göllum, sem óneitanlega eru á
ýmsum málum, og vilja vinna
aö endurbótum, en láta það
ekki verða til að draga úr starfi
sínu fyrir heildina.
Þjóðin þarfnast nú ungra
manna og kvenna, með metnað
og áhuga, sem ekki er sama
hvort þau starfa að verkum,
sem eru gagnleg þjóðarheild-
inni og aðkallandi eða miður
gagnlegum. Hún þarfnast ungra
manna, sem heldur vilja róa á
sjó til fiskjar eða stunda garð-
rækt og hvaða sveitavinnu sem
er, heldur en stunda atvinnu-
bótavinnu eða ganga iðjulaus-
ir og kvarta yfir því að hvergi
sé rúm fyrir þá eða starf sem
biði þeirra.
Lamlnemar skapa sér
sjálfir síarf.
Við búum í lítt numdu landi.
Alstaðar blasa verkefnin við.
Landið verður hinsvegar aldreí
unnið til fulls, ef æskulýðurinn
aðhyllist einhliða kenningar
kröfumannanna.
Verulegt landnám og nýsköp-
un getur ekki átt sér stað nerna
æska landsins sé þess reiðubú-
in að leggja að sér nokkurt
erfiði og skapa sér þannig
starf þeirrar tegundar, sem
þjóðarheildin þarfnast mest.
ísland hefði aldrei byggst ef
landnámsmennirnir hefðu ekki
sjálfir skapað sér starf — þótt
í byrjun væri örðugt, ef þeir
hefðu t. d. ekki byrjað á land-
náminu fyr en þeim voru
tryggðar fastar tekjur eftir
kaupgjaldsreglum nútíðarinnar.
Á sama hátt verður landnámi
hér ekki haldið áfram, ef unga
fólkið bíður og bíður eftir því
að fyrir það opnist starf með
taxtakaupi kaupstaðanna, ef
unga fólkið er ekki reiðubúið til
þess að leggja á sig erfiði til
þess að skapa sér rúm og starf
í framleiöslunni eins og forfeð-
urnir hafa gert. Þjóðin þarfn-
ast ungra manna, sem vilja og
þora að sækja brauð sitt í skaut
íslenzkrar náttúru.
Framsóknarflokkurinn lítur
á það, sem eina sína höfuð-
skyldu, að styðja slíka æsku-
menn og starfsemi þeirra. Hann
mun framvegis sem hingað til
líta á það, sem sitt hlutverk, að
standa á verði gegn þeim, sem
seilast eftir arðinum af starfi
þeirra.
Ekki töfrar — eii
þrautreyml lirræði.
Við Framsóknarmenn höld-
um því ekki fram, að við eig-
um neinn töfrasprota, og að
allt sem aflaga fer og erfitt
reynist, geti lagast af hans
völdum án fyrirhafnar.
Við höldum aftur á móti hinu
fram, að meginúrræði þau, sem
við bendum á, séu duglegum
mönnum samboðin og hafi ver-
ið reynd undir erfiðum kring-
umstæðum með góðum árangri.
Við viljum að veitt sé aðstoð
til þess að dugandi fólk geti
bjargazt af dugnaði sínum, en
ekki gæla við þann hugsunar-
hátt, að rétt sé að heimta allt
af öðrum en ekkert af sjálfum
sér.
Þetta getum við sagt hiklaust,
án þess að vera með nokkr-
um rétti tortryggðir um það
að misnota þessar röksemdir á
sama hátt og íhaldsflokkar
hafa þrásinnis gert, af því að
meginstefna Framsóknarflokks-
ins hefir verið og er við það
miðuð, að vernda þá, sem þann-
ig vilja starfa, frá því að tapa
arðinum af vinnu sinni til
þeirra, sem ekki vilja aðhyllast
þessa meginreglu.
Að svo mæltu óska ég ykkur,
ungir Framsóknarmenn, hjart-
anlega til hamingju með ykkar
fyrsta landsmót.
Verið árvakrir í flokksstarf-
inu og munið það að áður en
varir verðið þið að taka við
störfum af þeim, sem eldri eru
og bera aöalábyrgðina nú sem
stendur.
Ég er þess fullviss að þetta
landsmót mun skapa tímamót í
sögu Framsóknarflokksins og
þá um leið marka spor í sögu
þjóðarinnar.
Trálofunar-
hringa
smilar Jón Dalmannsson gull-
smíður, Vitastlg 20, Reykjavlk
Ritstjóri Gísli Guðmundsson.
Prentsm. Edda h.f.