Tíminn - 21.07.1938, Blaðsíða 1

XXII. ár.
Eyðsla
braskaranna
Morgunblaðið virðist vera far-
ið að sjá, að talsverður hluti
þjóðarinnar hefir lifað um efni
fram á undanförnum árum.
Hinsvegar skortir ritstjóra þess
eins og vænta mátti, manndóm
og sanngirni til að viðurkenna
hvaöa fólk það er, sem lifað hef-
ir um efni fram, og hvaða stjórn-
málaflokkur hefir haldið uppi
vörnum og baráttu fyrir óhófs-
eyðslunni.
Það eru fyrst og fremst aðal-
stoðir og styttur Sjálfstæðis-
flokksins, sem verið hafa for-
kólfar eyðslunnar. Það eru hinar
ýmsu tegundir braskara, sem
sprottið hafa hér upp í verzlun-
inni og stóratvinnurekstrinum á
síðustu áratugum. Þessir menn
hafa oft á skömmum tíma safn-
að miklum auði, og eytt honum
mestum jafnskjótt í dýrar villu-
byggingar, skemmtiferðalög,
stórar veizlur, íburðarmikinn
fatnað og hverskonar annað ó-
hóf.
Eyðslulíf þessa fólks hefir orð-
ið til þess að aðrar stéttir hafa
reynt að koma á eftir og knýja
fram kröfur um hærra kaup-
gjald og meiri fríðindi en þjóðar-
búskapnum hefir verið kleift aö
fulinægja. Það er braskarastétt-
in, sem með óhófslífi sínu og til-
raunum sínum til að undiroka
aðrar stéttir í þágu þess, hefir
skapað og viðheldur stéttabar-
áttunni hér á landi.
Braskarastéttin hefir ekki að-
eins fylgt lögmálum óhófsins í
einkalífi sínu, heldur hefir einn-
ig þrætt þau dyggilega á öllum
sviðum þjóðlífsins, sem hún hef-
ir komið nærri. í þeim atvinnu-
rekstri, sem hún hefir ráðið yfir,
hefir ekki verið hirt um að safna
varasjóðum í góðærinu til að
mæta halla vondu áranna. Þegar
blöð Framsóknarflokksins á ár-
unum 1924—30 bentu hvað eftir
annað á nauðsyn þess að út-
geröarfélögin mynduðu trausta
varasjóði, var því jafnan svarað
með hroka og svívirðingum í
málgögnum braskaranna og hóf-
lausri eyðslu á gróöa útgerðar-
fyrirtækjanna.
Hin pólitísku samtök braskar-
anna, nú seinast Sjálfstæðis-
flokkurinn, hafa fylgt hinni
sömu „línu“ í baráttu sinni.
Þrátt fyrir vaxandi markaðs-
örðugleika og aflabrest á und-
anförnum árum, hefir Sjálf-
stæðisflokkurinn krafizt þess að
innflutningurinn væri ótak-
markaður, þó. slíkt hefði leitt
þjóðina í fjárhagslega niður-
lægingu á 1—2 árum. Til ríkis-
sjóðsins hefir hann jöfnum
höndum gert kröfur um niður-
fellingu skatta á hátekju- og
stóreignamönnum, afhendingu
tóbaks- og áfengisgróðans til
heildsalanna og stórkostleg
fjárframlög til viðreisnar mis-
heppnuðum stórf yrirtækj um
braskaranna og til fullnæging-
ar á dekri íhaldsforkólfanna við
kjósendur. Hefði öllum þessum
kröfum til ríkissjóðsins verið
fullnægt, væri hann fyrir löngu
kominn sömu leiðina og fyrir-
(Framh, á 4. siöu.)
Rvík, fimmtud. 21. júlí 1938
Árásir Mbl. á
Ej ármálar áðherr a
Það er gömul venja Valtýs
Stefánssonar, aö hefja svæsnar
árásir gegn andstæðingum sín-
um, þegar þeir eru fjarverandi
úr bænum og geta ekki sjálfir
verið til andsvara. Þeir, sem eru
orðnir vanir þessum mann-
dómsbrest Valtýs, kippa sér
þess vegna ekkert upp við það,
þó MorgunblaðiÖ sé nú daglega
helgað ósönnum og illgjörnum
rógi um fjármálaráðherrann,
því hann er nýlega farinn af
landi burt.
Þessar árásir á fjármálaráð-
herrann, þegar hann er fjar-
verandi, gera meira en að opin-
bera' ragmennsku Valtýs. Þær
opinbera jafnframt dæmalaus
pólitísk óhyggindi, því ekkert er
flokki Valtýs óhagstæðara en að
gerður sé samanburður á fjár-
málastjórn Eysteins Jónssonar
og fjármálastjórn íhaldsins
sjálfs og þeim fjármálakröfum,
sem það hefir gert á undan-
förnum árum.
Eysteinn Jónsson hefir hlotið
það vandasama hlutverk, að
stjórna fjármálum þjóðarinnar
á einhverjum hinum mestu erf-
iðleikatímum. Hann hefir gert
þaö með slíkri festu og dugnaði,
að óhætt má segja, að enginn
maður hafi getið sér meira álit
hérlendis í þessu starfi og að
enginn maður nýtur nú al-
mennara trausts í landinu en
hann, til aö hafa forsjá þess-
ara mála áfram, þegar erfið-
leikarnir virðast enn fara vax-
andi.
Mönnum verða yfirþurðirnir
á starfi og stefnu Eysteins Jóns-
sonar enn ljósari með því að
athuga hvernig farið hefði á
undanförnum árum, ef fylgt
hefði verið stjórnarstefnu íhalds
ins frá 1924—27. Er þá líka
tekin til samanburðar stjórn
þess manns, sem íhaldið viöur-
kennir að hafi verið þess mesti
fjármálaspekingur, en ekki val-
inn neinn óhappamaður af lak-
ari endanum eins og Copland,
Stefán Th., Sæmundur í Stykk-
ishólmi eöa Kveldúlfsbræður.
íhaldsstjórnin 1924—27 hafði
það markmið, að hafa innflutn-
inginn ótakmarkaðan og láta
heildsalana flytja inn vörur
eins og þeim þóknaðist. Meðal-
innflutningurinn á ári í stjórn-
artíð hans var 61.2 millj. kr.
Veena versnandi markaða og
aflabrests í stjórnartíð Eysteins
Jónssonar, hefir meðalútflutn-
ingurinn á ári ekki numiö nema
52 millj. kr. Ef Jón Þorláksson
hefði búið við jafn óhagstæðan
útflutning myndi hallinn á
verzlunarjöfnuðinum í stjórn-
artíð hans hafa numið 9.2 millj.
kr. til jafnaðar á ári eða 36.8
millj. kr. öll árin. í þrjú ár, eða
sem svarar stjórnartíð Eysteins
Jónssonar, hefði þessi halli
numið 27.6 millj. kr., en vegna
forsjár og aðgerða hans í þess-
um málum, var verzlunarjöfn-
uðurinn hagstæður samanlagt
á árunum 1935—37 um 16 millj.
kr.
Útflutningur áranna 1935—37
liefði þó orðið enn minni, ef
ríkisstjórnin hefði ekki beitt sér
(Framhald á 4. siöu.)
Fyrsta flugsýning á íslandi var lialdin á Sandskeiðinu, skammt frá Reykjavík, siðastiiðinn sunnudag. Gekkst fyrir
lienni fyýzkur svifflugleiðangur, sem verið hejir liér heima í sumar. Voru þarna alls 8 flugtœki, 2 flugvélar og 6
svifflugur og renniflugur. Áhorfendur voru á fimmta þúsund. Má óhœtt fullyrða að sýningin hafi orðið til þess að
auka mjög mikið áhuga fyrir fluglistinni og trú á framtið liennar liér á landi. — Mennirnir, sem sjást fyrir framan
liljóðnemann til hœgri á myndinni, eru Guðbrandur Magnússon forstjóri og Agnar Kofoed-Hansen, flugmaður. —
A víðavangi j
i
Hitaveitulánið fæst ekki.
i
Morgunblaöiö tilkynnir þaö í i
gærmorgun, að ekkert lán muni
fást í Svíþjóð til hitaveitunnar
að svo stöddu.
Blaðið gefur hinsvegar engar
upplýsingar um það, af hverju
þessi synjun muni stafa. Það
reynir aö vísu að læða inn þeim
grun, að aðalástæðan sé vantrú
erlendis á fjárhag þjóðarinnar.
En þessi röksemd fellur ómerk
þegar þess er gætt, að ríkið
sjálft og ýms fyrirtæki (Útvegs-
bankinn, Akureyrarbær, síldar-
verksmiðjurnar), sem hafa rík-
isábyrgð, hafa um líkt leyti
fengiö samtals um 6 millj. kr.
aö láni erlendis. Synjun hefði
ekki síður átt að ná til þessara
lána en hitaveitunnar, ef slíkri
ástæðu væri til aö dreifa.
Það er víst, að þessi málalok
munu yfirleitt þykja hin verstu.
En vel má minnast þess, að
Morgunblaðið myndi hafa rekið
upp mikiö fagnaðaróp og haft j
feitletraöar fyrirsagnir yfir alla
síðuna, ef slíkt óhapp hefði
hent ríkisstjórnina og nú hefir
hent Pétur borgarstjóra í ann-
að sinn. Illviljinn og meinfýsn-
in hefir jafnan ráðið meiru hjá
því blaði en áhugi fyrir málun-
um.
Hinu verður ekki neitað, aö
þessi málalok koma ekki á ó-
vart, eins og aö málinu hefir
verið unnið af hálfu bæjar-
stjórnarmeirihlutans. Hann
hefir reynt að pukrast með það
á bak við alla aöila, sem veitt
gátu málinu lið, og jafnvel
gengið svo langt í því að reyna
að hafa flokkshagnað af mál-
inu, að því var haldið hiklaust
fram í seinustu bæjarstjórnar-
kosningum að lánið væri feng-
ið þá.
Meðan bæjarstjórnarmeiri-
hlutinn hefir ekki annan áhuga
fyrir málinu, en að hafa af því
pólitískan hagnað, er ekki von
að hann vandi svo vel til sendi-
manna sinna og annars undir-
búnings, að búast megi við góð-
um málalokum.
Nefndarskipun
vegna stríðshættunnar.
Ríkisstjórnin hefir í samráði
viö utanríkismálanefnd skipað
7 manna nefnd til að rannsaka
og gera tillögur um hvaða ráð-
stafanir íslendingum sé nauð-
synlegt og fært að gera til þess
að búa þjóðina undir afleiðing-
ar ófriðar, ef til kæmi.
Nefndarmenn eru skipaðir
sarnkvæmt tilnefningu eftir-
taldra ^.ðila. Einn frá hverjum
þriggj a stærstu þingflokkanna,
frá Landsbankanum og Útvegs-
bankanum, Sambandi íslenzkra
samvinnufélaga og Verzlunar-
ráöinu.
Nefndina skipa: Georg Ólafs-
son bankastjóri, Hallgrímur
Benediktsson stórkaupmaöur,
Haraldur Guðmundsson fyrv.
ráðherra, Helgi Guömundsson
bankastjóri, Sigurður Kristins-
son forstjóri, Richard Thors for-
stjóri, og Sigurður Jónasson
forstjóri, sem hefir verið skip-
aður formaður nefndarinnar.
Síldveiðin.
Undanfarna daga hefir verið
gott veiðiveður nyrðra, en síld-
veiði hefir samt verið lítil. Helzt
hefir síldar orðið vart á Húna-
flóa og Skagafirði. Alls var
bræösiusíldaraflinn í lok sein-
ustu viku orðinn 153.437 hl. og
er það næstum því fjórum sinn-
um minni afli en verið hefir tvö
undanfarin ár. 1937 var
bræðslusíldaraflinn á þessum
tíma oi’ðinn 568.039 hl., og 1936
593.436 hl.
Fiskaflinn.
Hann var um síðustu mán-
aðamót orðinn samtals 31.300
smál., miðað við fullverkaðan
fisk. Er þetta rúmum 6 þús.
smál. meiri afli en á sama
tíma í fyrra.
Auk þessa hefir verið veidd-
ur ufsi og þorskur til herzlu,
3419 smál. og 622 smál. af ufsa
til flökunar, hvorutveggja mið-
að við slægðan fisk.
Á vetrarvertíð var algert
aflaleysi við Austurland, en í
vor hefir verið þar allgóður
afli, og svo, að afli í þeim fjórð-
ungi er nú engu minni en um
sama leyti í fyrra.
Allt bendir til, að eitthvað sé
rýmra en verið hefir á saltfisk-
markaðinum. Veldur því m. a.
að tekizt hefir sala á talsverðu
af saltfiski héðan til Barcelona.
Gagnleg bók, sem bændur
þurfa að eignast.
Atvinnudeild Háskólans, Bún-
aðardeildin, sendir nú frá sér
fyrstu alþýðlegu fræðibókina.
Heitir bókin „Plöntusjúkdóm-
ar og varnir gegn þeim“, samin
I Veslur-íslenzkl
skáld í heimsókn
Guttormur J. Gottormsson.
Vestur-íslenzka skáldið Gutt-
ormur J. Guttormsson kom
hingað siðastl. þriðjudag. Hann
er búsettur í íslendingabyggð-
inni Riverton í Canada og hafði
verið 13 daga á leiöinni hingað.
Ferð vesturfaranna gömlu tók
oft marga mánuði.
Guttormur er helzta skáld
Vestur-íslendinga, síðan Step-
han G. Stephanson leið. Hann
er fæddur vestanhafs, en for-
eldrar hans voru frá Arnheiðar-
stöðum í Norður-Múlasýslu.
Faðir hans var sonur Guttorms
Vigfússonar alþm. eldra.
Guttormur hefir engrar sér-
stakrar skólamenntunar notið
og er því sjálfmenntaður. Hann
hefir verið bóndi eins og Step-
han G. Stephanson. Það er
eins hjá íslendingum vestan
hafs og austan, að bændurnir
leggja drýgsta og bezta skerfinn
til bókmenntanna.
Guttormur hefir gefið út
þrjár ljóðabækur og leikrita-
safn.
Seinasta Alþingi samþykkti
að veita 4000 kr. til kynningar-
starfsemi íslendinga vestan
hafs og austan og er ætlazt til
að þetta verði framvegis fastur
liður í fjárlögunum. Ríkis-
stjórnin hefir ráðstafað þessu
fé til að tryggja heimsókn Gutt-
orms J . Guttormssonar.
Guttormur mun a. m. k.
dvelja hér í iy2 mánuð og ætlar
m. a. að nota tímann til þess að
heimsækja ættstöðvar sínar á
Austurlandi.
af Ingólfi Davíðssyni náttúru-
fræðingi.
Garðyrkjan er ungur atvinnu-
(Framhald á 4. síðu).
30. blað.
Uían úv heimi
Henlein.
Undanfarna mánuði hafa fáir
stjórnmálamenn verið oftar
nefndir í fréttaskeytum stór-
blaöanna, en Konrad Henlein,
foringi Sudetta í Tékkóslóvakíu.
Konrad Henlein er nú fertug-
ur að aldri. Hann er austurrísk-
ur að uppruna. Kornungur gelck
hann í austurríska herinn og
barðist á ítölsku vígstöðvunum.
Hann sýndi þar mikinn rösk-
leika og haföi hlotið nokkrar
viðurkenningar, þegar ítalir
tóku hann til fanga og héldu
honum í fangabúðum á Sardiniu
þangað til heimsstyrjöldinni
lauk. Eftir heimkomuna fékkst'
hann fyrst við verzlunarstörf, en
leiddist þau, og tók þá að stunda
íþróttir. Varð hann skjótt þekkt-
ur íþróttakennari og eftir nokk-
urra ára starf var hann gerður
að yfirmanni íþróttakennslunn-
ar meðal Þjóðverja í Tékkosló-
vakíu. Það var í sambandi við
stórt íþróttamót, er haldið var
haustið 1933, sem Henlein til-
kynnti stofnun flokks síns. —
Menn bjuggust ekki við miklu af
honum fyrst í stað, en úrslit
þingkosninganna, sem fóru
fram tveim árum seinna, sýndu
ljóslega að Henlein hafði fengið
góðan byr í seglin. Flokkur hans
fékk þá 1.300.000 atkvæði og 44
þingmenn kosna. Síðan hefir
fylgi hans aukizt mikið og nú
hafa allir þýzku flokkarnir,
sem áður störfuðu í Sudetta-
héruðunum, sameinást flokki
hans, nema jafnaðarmanna-
flokkurinn.
Það, sem Henlein krefst fyrst
og fremst er einskonar sjálf-
stjórn fyrir Þjóðverja í Tékkó-
slóvakíu, en hann segist ekki
vilja aðskilnað við Tékkósló-
vakíu, nema Þjóðverjum verði
neitað um sjálfstjórnina. Verði
tékkneska stjórnin ekki við
þeirri kröfu segist Henlein muni
óska eftir atkvæðagreiðslu í
Sudettahéruðunum um það,
hvort þeim beri heldur að fylgja
Þýzkalandi eða Tékkóslóvakíu,
og hann segist ekki vera í nein-
um vafa um, hver endalok þeirra
atkvæðagreiðslu muni verða.
Andstæðingar Henleins telja,
að hann sé ekkert annað en
erindreki Hitlers og þó lcröfum
hans að þessu sinni yrði full-
nægt myndi ekki nást neinn
varanlegur friður milli tékk-
nesku stjórnarinnar og Sudetta,
heldur myndu þeir siðarnefndu
byrja með róttækari kröfur á
ný, því takmark þeirra sé að
sameinast Þýzkalandi. Hinsveg-
ar virðast ýmsir áhrifamiklir er-
lendir stjórnmálamenn trúa á
einlægni Henleins og að ekki
vaki fyrir honum að rjúfa sam-
bandið við Tékka. Meðal þeirra
virðast m. a. ýmsir af frjáls-
lyndari stjórnmálamönnum
Englendinga, en Henlein hefir
nokkuru sinnum ferðast til
London og þá rætt við ýmsa
áhrifamestu andstæðinga brezlcu
stjórnarinnar um þessi mál, en
aldrei við fulltrúa stjórnarinnar
sjálfrar.
Henlein er enginn áróðurs-
maður á borð við Hitler eða
Goebbels, hvorki í ræðu eða riti.
(Framh. á 4. síðu.)