Tíminn - 16.09.1938, Blaðsíða 3

T í M I N N
159
Hefír Kveldúlfur grætt?
Skyldi nokkur hafa látið sér
detta það í hug, að í mörg ár hafi
verið á launum hjá Sölusam-
bandi ísl. fiskframleiðenda mað-
ur, er ekki virðist hafa minnstu
hugmynd um aflaleysi og sölu-
vandræði undanfarinna ára?
En þessi er þó raunin. Árni frá
Múla hefir verið á launum hjá
Fisksölusambandinu í mörg ár.
Það er þó ekki vitanlegt, að hann
vinni þar neitt að gagni. Þeim
stundum, þegar hann er vinnu-
fær, ver hann til að skrifa róg-
greinar um ríkisstjórnina í Mbl.
í skrifum sínum gerir Árni aldrei
tilraun til að rökræða málin. Til
slíks vantar hann áhuga og
dugnað. En hann ritar léttan
stíl og getur stundum verið fynd-
inn, eins og títt er um ýmsa
drykkjumenn. — íhaldsfólkinu
finnast því skrif hans mun
skemmtilegri en pex Jóns og
Valtýs.
í gær hefir Árni valið sér það
hlutverk, að skrifa um skattamál
og atvinnurekstur. Hann kemst
að þeirri niðurstöðu, „að síðasta |
ár mátti heita veltiár og árið
í ár verður ekki undir meðalári“.
En skattarnir, segir hann, hafa
„snúið góðæri í illæri, því sann-
leikurinn er sá, að kreppan er
heimatilbúin vara“.
Það er í sannleika sagt ó-
skemmtilegt að þurfa að eiga í
blaðadeilum við mann, sem ann-
aðhvort reynir ekkert til að
fræðast um ástandið í landinu
eða er yfirleitt þannig fyrir kall-
aður, að hann fylgist ekki með
því, sem gerist í kringum hann,
og er þvi fáanlegur til að skrifa
allt, sem honum er sagt. Það er
líka öllu nær að snúa sér til hús-
bænda hans, sem hafa hann á
launum til að prédika þessar
kenningar og borga honum fyrir
það af fé fyrirtækis, sem hann
vinnur raunverulega ekkert við.
Vilja þessir menn, forstjórar
Sölusambands íslenzkra fisk-
framleiðenda, staðfesta opinber-
lega þá frásögn undirmanns síns
og málgagns, að hér hefði verið
veltiár fyrir sj ávarútveginn á
síðastl. ári, ef ráðið hefði í land-
inu önnur fjár- og skattamála-
stefna? Telja þeir sig geta full-
yrt, að þá hefði fiskaflinn orðið
t. d. helmingi meiri eða eins og
var á meðalári áður? Hefðu þeir
þá getað náð meiri markaöi og
hærra söluverði erlendis? Er
aflaleysið, verðfallið og mark-
aðahrunið ekki öðru að kenna
en fjármálastefnu ríkisstjórn-
arinnar, og því „heimatil-
búin vara“?
Það má spyrja þessa vísu
menn ennfremur: Fyrst það voru
skattarnir, sem sneru góðæri
seinasta árs í illæri, hafa þá ekki
þau útgerðarfyrirtæki grætt, er
ekki hafa þurft að greiða neinn
tekju- og eignarskatt á síðastl.
ári, eins og t. d. Kveldúlfur? Hef-
ir Kveldúlfur kannske grætt og
minnkað skuldir sínar á síðastl.
ári? Er það kannske vegna þessa
gróða, sem einn forstjóri Kveld-
úlfs getur nú byggt einhverja
dýrustu „villu“ landsins og fjöl-
skylda hans getur haft tvo
einkabíla til umráða?
í áframhaldi af þessum skrif-
um um fjármálastefnu ríkis-
stjórnarinnar og útgerðina, er
líka full ástæða til að spyrja
forstjóra Fisksölusambandsins:
Hvað græddu útgerðarmenn
mikið á fjármálastefnu íhalds-
stjórnarinnar 1924—27? Hvað
telst þeim til, að t. d. Kveldúlfur
og Proppé-bræður hafi grætt
mikið á gengishækkuninni 1925
og 1926? Er það helzti viðreisn-
arvegur útgerðarinnar, að taka
þessa stefnu upp aftur og fylgja
henni út í yztu æsar?
Að lokum skulu forstjórar
Fisksölusambandsins spurðir:
Hvaðan kemur þeim heimild til
að nota fé efnalítilla útgerðar-
manna til að framfæra þurftar-
frekan mann, sem ekkert vinnur
við fyrirtækið, en ætti að taka
laun sín hjá Morgunblaðinu? Og
láta þeir sér það raunverulega
til hugar koma, að t. d. sjómenn
fáist til að trúa því, að fiskleysið
sé „heimatilbúin vara“, og stafi
af fjármálastefnu ríkisstjórnar-
innar, enda þótt Árni frá Múla
af þekkingarleysi eða öðrum á-
stæðum fáist til að skrifa um það
í Morgunblaðið?
NOTUÐ
Í8LENZK FRÍMERKI.
kaupi ég hæsta verði. Duglegir
umboðsmenn óskast um allt
land. Innkaupsverðlistar sendir
þeim, sem óska.
Gunnar Guffmundsson,
Laugaveg 42. Pósthólí 551

|Minningarorð|
Þóra Jónsdóttir húsfreyja á
Höfða í Skagafirði lézt að heim-
ili sínu 13. apríl s. 1. Foreldrar
hennar eru Níelsína Kristjáns-
dóttir og Jón Sigurðsson í Stóra-
gerði, mjög vel gefin og merk
sæmdarhjón, komin af góðum
bændaættum. Er ætt Níelsínu
eyfirzk, en Jón er Þingeyingur,
bróðir Þóru sál., konu Sigurðar
fyrverandi búnaðármálastjóra,
hinnar mætustu konu.
Ung fluttist Þóra Jónsdóttir
til Skagafjarðar. Voru foreldrar
hennar allmörg ár á Hólum í
Hjaltadal, og Jón um eitt skeið
smíðakennari við skólann þar.
Bjuggu þau einnig nokkur ár á
Unastöðum og síðar í Stóra-
gerði, þar til Þóra dóttir þeirra
giftist Friðriki Guðmundssyni
á Höfða vorið 1934, hinum mæt-
asta dreng, og tók þar við búi.
Lögðu foreldrar hennar þá nið-
ur búnað og fluttu að Höfða.
Eins og kunnugt er, er Höfði
landnámsjörð og þykir mér ó-
víða fegra þar sem ég hefi kom-
ið, en einmitt þar. Er mér jafn-
an í hug þegar ég kem í Höfða,
að vel hafi Höfða-Þórði verið
farið um margt, sem hann og
átti ætt til. Það sýnir meðal
annars hve vel og smekklega
hann hefir valið sér þar bólstað.
Norðan við bæinn eru hinir
stórskornu Höfðahólar, sem
skýla bænum og túninu fyrir
norðaustanátt, en í vestur og
suðvestur blasir við Þórðarhöfði,
Höfðavatnið, Tindastóll og eyj-
an fræga, en í suðri fjallahring-
urinn, sem umlykur Skagafjörð.
Þóra er fædd 18. september
1908, að Fornastöðum í Fnjóska-
dal. Sá ég hana fyrsta sinn vor-
ið 1910. Foreldrar hennar fluttu
þá að Hólum, frá Fornastöðum.
Þar vórum við Þóra samtíða til
vorsins 1911 og nágrannar
lengi síðan. Ég hefi alltaf haft
gaman af að kynnast ungum
börnum, þótt nokkuð mismun-
andi sé. En kynning mín við
Þóru er mér hugstæðust slíkra
kynna, þegar undanskilin eru
mín eigin börn. Hún var sér-
staklega fallegt og elskulegt
barn, fullorðinsleg í framkomu
og háttum, prýðilega gefin, dul
í skapi og trygglynd. Eftir að
Þóra fluttist úr nágrenninu, sá
ég hana sjaldan, þar til hún
kom í Höfða. Seinast kom ég
þangaö á útmánuðum 1936,
rúmu ári áður en þeir sorglegu
atburðir gerðust, sem því eru
valdandi, að ég skrifa þessar
línur. Þá gisti ég þar göngu-
móður og mætti þar, eins og
jafnan áður, frábærum viðtök-
um og nærgætni, svo að allt illt
var gleymt. Ekki gat það farið
fram hjá mér hve heimilið var
um allt aðlaðandi og vel við
hæfi hins fagra landnámsstað-
ar. Framkvæmdir allar gerðar
með hagsýni, öll umgengni hin
smekklegasta, fólkið samstillt
og allt greri á þjóðlegri rót. Ég
er þess fullviss, að þegar Þóra
settist þar að, hefir það verið
mesta áhugamál hennar að
stofna þar ágætt heimili eigin-
manni, foreldum, tengdamóð-
ur og tengdaföður, og fyrst og
fremst þeirra vegna. Hin mikla
fórnfýsi hennar var engin til-
gerð. Hún var líka svo gæfusöm
að njóta gagnkvæms atbeina
aeirra, sem hún vildi starfa fyr-
ir og vann með.
Þóra var hin fríðasta sýnum,
svo að hún hlaut að vekja eft-
irtekt, jafnvel ókunnugra, þótt
séð væri í fjölmennri sveit. Þá
er mér svipur hennar einkum
hugstæður, er sameinaði tign
og göfgi á hinn fegursta hátt.
Kom mér oft í hug, að slíkan
svip hlytu að hafa haft mæður
hinna mætustu og þjóðlegustu
manna, er sagan geymir og okk-
ur eru hugþekkastir. En þrátt
fyrir óvenjulegan glæsileik og
látlausa og geðfellda framkomu,
mun eigindir hennar og skap-
höfn bera hærra i minningu
okkar, sem kynntumst henni.
Hún var umfram allt vorsins og
Ijóssins barn, stefndi mót sól og
sumri og vildi um allt vinna með
þeim öflum, er hún þekkti feg-
urst. Og það er fullvissa mín,
meir en trú, að öllum slíkum
vorsálum muni hlotnazt sumar
— gott og sólríkt sumar. Traust
hennar á gróðrarmagni mold-
ar og lífmagni ljóss og yls var
takmarkalaust. Hún hafði
starfað að garðyrkju áður en
hún kom í Höfða og byrjaði
þar þegar á fyrsta ári, og hélt
áfram síðan, ræktun ýmsra
nytjajurta og skrautplantna,
sem hér höfðu ekki áður þekkzt,
með ágætum árangri. Hún hafði
einnig mikinn áhuga á heimil-
(Framh. á 4. síðu.)
Lykíllínn
að hagkvœmum viðskiptum
í Reykjavík
er að fara Syrst í
RETKIÐ
J. GRUNO’S
ágæta holienzka reyktóbak
TlBPi
AROMATIBCHER 8HAQ koetar kr. 1.15 7*» kfi.
FEINREECHBNDER 8HAG — — 1.26---
Fait í öllttm verzltmum.
Bezta
Munntóbakið
er frá
Brödrene Braun
KAUPMANNAHÖF N
Biðjið kaupmann yðar um
B. B. munntóbakið
Fœst allastaðar.
Gæta þarf mikillar varúðar
með að láta lömbin ekki hlaupa
á gaddavírsgirðingar. Það
skemmir skinnin og fellir oftast
kroppana frá því að verða
metnir hæfir í freðkjöt. Við
öll hlið, sem fé er oft rekið í
gegnum, ætti að vera nokkurra
metra netgirðing til beggja
handa. Illt er að hafa gadda-
virsgirðingar meðfram vegum
einkum þeim, sem mikil bíla-
umferð er eftir. Þegar bílamir
aka öskrandi gegnum rekstrana,
er oft ómögulegt að hindra að
féð hlaupi á girðingarnar, enda
sézt oft ullin flaksa, hvar sem
litið er á girðingar meðfram
þjóðvegunum eftir að fjár-
rekstrarnir hafa farið þar um.
Nokkur bót er þó, ef girðing-
arnar standa nokkuð frá veg-
inum báðu megin.
Hugsanlegt er, að það gæti
borgað sig að flytja dilkana úr
sumum sveitum, þeim sem
lengst eiga að sækja i kaupstað,
á bíl til sláturhúsanna. Það þarf
að gera nákvæma athugun með
þetta sem fyrst.
Slátruiiiii «íí meðferð
afurðaiina.
Hvíla þarf féð eftir rekstur-
inn áður en því er slátrað. Bezt
er þó að láta það ekki vera á
beit síðustu 8—10 klukkutím-
ana sem það lifir. Verður þá
auðveldara að gera það til.
Strax og kindin hefir verið
skotin eða rotuð, skal stinga
hana á háls og þrýsta um leið á
mænuna í banakringlunni, við
það tekur kindin viðbrögð og
rennur þá blóðið betur úr vöðv-
unum en ella.
Kroppana verður svo að flá
þannig, að hvergi rifni himna,
og láta þá óhreinkast sem allra
minnst.
Strax að lokinni fláningunni
verður að þvo kroppana vand-
lega upp úr volgu vatni. Forð-
ast skal að nota mikinn vatns-
austur. Nota skal mjúkan, voð-
feldan klút til þess að þvo með
kroppinn, en forðast að nota
þétt léreft eða bursta.
Hæklajárnin verða að vera öll
hæfilega löng, svo að bilið milli
hæklanna á kroppnum verði
5—6 þumlungar. Þetta hefir
verið í megnu ólagi að undan-
förnu hjá sumum sláturhús-
unum.
Bringukollinn þarf að saga
nettlega í sundur, eftir miðlín-
unni, en sarga ekki bringu-
beinið eínhvernveginn i sundur
með bitlausum hnífum.
Bógana þarf að binda upp,
þannig, að þeir verði jafn-
krepptir beggja vegna, og ekkl
bundnir upp þéttara en svo, að
hálsinn standi beint fram.
Kjötið verður að kæla mjög
vel áður en það er fryst.
Bændur ættu sjálfir að skoða
kjöt sitt hangandi í gálga að
slátrun lokinni, hvenær sem
þeir geta komið því við. Á því
geta þeir lært ýmislegt. Fyrst og
fremst sjá þeir þá hvort kjötið
er skemmt, af hundbiti, gadda-
vírsgirðingum, eða vegna þess,
að tekið hefir verið í ullina á
dilkunum. Sömuleiðis hvort það
hefir verið skemmt við slátrun-
ina, t. d. við fláningu. Vilji það
til, eiga þeir umsvifalaust að
kæra slikt fyrir viðkomandi
sláturhússtjóra, sem verður að
sjá til þess, að það komi ekki
fyrir aftur. Bændur, sem kaupa
dýru verði slátrun á fé sínu,
eiga fulla kröfu á þvi að það sé
alveg óaðfinnanlega gert.
Einnig geta bændur séð
nauðsynina á því að gelda hrút-
lömbin, með því að gera saman-
burð á gimbra og hrútakropp-
unum í gálganum og sjá hve
gimbrarnar eru mun feitari. En
eins og vitað er, þá líkjast geld-
ingakroppar meira gimbra- en
hrútakroppum.
Kjötmatið er enn ekki eins
gott og æskilegt væri. Ber of
mikið á ósamræmi í mati hjá
hinum ýmsu sláturfélögum.
Hætt er við, að þar sem fé er
rýrt, sé of mikið af kjötinu sett
i fyrsta flokk o. s. frv. Yfirkjöt-
matsmennirnir verða að taka
þetta mjög föstum tökum og
heldur ganga í þá átt, að herða
á kjötmatinu en hitt.
Gærurnar eru oft mjög verð-
mætar. íslenzk sauðskinn eru
talin mjög góð til þess að vinna
úr þeim ýmsan leðurfatnað, t.
d. hanzka. En því fer ver, að
þau eru oft gölluð og skemmd.
Hefir það komið æ betur og
betur í ljós síðan farið var að
vinna úr skinnunum hér heima.
Óþrif í kindum svo sem kláði og
lús, spilla mjög skinnunum.
Kláðagærur eru eiginlega ó-
nýtar, og þvi ekki teknar til
innleggs, verði kláðans vart.
Bændur þurfa því að kappkosta
að útrýma öllum slíkum óþrif-
um úr fé sínu. Mörg skinn eru
gölluð eftir gaddavirsstungur
eða hundsbit. Er það oft mjög
til þess að fella verðgildi þeirra.
Algengustu skemmdir á
skinnunum orsakast af því að
tekið hefir verið í ullina á kind-
inni, lifandi eða dauöri. Sé tek-
ið allfast í ullina, sérstaklega ef
hár slitna upp úr hörundinu,
þá skemmist hárramurinn að
mun. Þess vegna þarf að forð-
ast að taka í ull á lifandi fé eins
og áður er getið. Ennfremur má
ekki kasta kindunum upp á
skurðarborðið, eftir að þær hafa
verið skotnar eða rotaðar, með
því að halda í ullina á mölun-
um, eins og venja er til, a. m.
k. á mörgum sláturhúsum, held-
ur á að halda í afturfæturna.
Fláningsmenn mega heldur ekki
halda í ullina þegar þeir bera
kindurnar af skurðarborðinu á
fláningsbekkinn. Þeir þurfa lika
að gæta þess að halda aldrei í
ullina eina saman, heldur hafa
skinnið lika í greipinni, þegar
þeir halda á móti við fláning-
una.
Nú síðustu árin hefir allmikið
af innýflum, þ. e. lifrum og
hjörtum og líka eistum, verið
fryst til útflutnings. Allhátt
verð hefir fengizt fyrir eistun
og lifrarnar, en hjörtun hafa
verið svo verðlág, að vafasamt
er að rétt sé að flytja þau út.
Er betra að fylla þann „quota“,
sem við höfum ráð á, með eist-
um, sem yfirleitt eru lítið hirt
til manneldis hér á landi.
Þótt mikilsvert sé að fá mark-
að fyrir þessar afurðir erlendis,
þá má ekki taka því of fegins
hendi.
Lifrarnar eru mjög góður og
hollur matur. Ættu því bændur
að varast að selja meira af þeim
úr búi en góðu hófi gegnir, þótt
nokkrir aurar séu í boði. Öðru
máli gegnir með eistun, eins og
áður er vikið að.
Bændur! Ég geri ráð fyrir að
þótt þið viðurkennið, að nauð-
synlegt væri að gera flest eða
allt sem ég hefi bent á í þess-
ari grein, til þess að bæta með-
ferð sláturfjárins og afurða
þess og auka þannig verðmæti
þeirra, þá teljið þið sumt af
því lítt framkvæmanlegt, eða of
kostnaðarsamt, þ. e. að það
kosti of mikinn tíma. Ég hygg
aftur á móti að það sem ávinnst
við umbæturnar gefi yfirleitt
mun meira í aðra hönd en
kostnaðinn við að koma þeim í
framkvæmd, og sumt kostar
ekkert nema sjálfsagða vand-
virkni og umhugsun.
Að síðustu vil ég biðja alla
sem hér eiga hlut að máli, að
hafa það hugfast, að nú á tím-
um er vöruvöndun fyrsta skil-
yrðið til þess að auka vinsældir
og sölumöguleika hvaða vöru
sem er.
Trúlofunnar-
hrínga
smíðar Jón Dalmannsson gull-
smiður, Vitastíg 20, Reykjavílc.
Sími 4563. — Reykjavlk.