Tíminn - 20.09.1938, Blaðsíða 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
Edduhúsi, Lindargötu 1 D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN
22. árg,
Reykjavík, þrlðjudagmii 20. sept. 1938.
Ferðalag Jónasar Jónssonar
um byggðírV estur-Islendinga
Jónas Jónsson þakkar fyrir hring þann hinn góða, er Arinbjörn Bar-
dal (til vinstri) afhenti honum á íslendingadeginum að Gimli, í umboði
íslenzkra Goodtemplara í Manitobafylki, fyrir að hafa fyrirvaralaust skipað
svo fyrir, að áfengisbúðum skyldi lokað meðan Alþingishátíðin stæði yfir á
Þingvöllum 1930. Á hringnum er merki Manitobafylkis. í ávarpinu, sem
Bardal flutti, er hann afhenti gjöf þessa, komst hann að lokum svo að orði:
„Óskum vér og biðjum þess, að vinátta sú, sem tengir saman Austur- og
Vestur-íslendinga, verði endalaus, eins og hringurinn hefir engan enda“.
Tékkoslovakiu fórnað ?
Ferðalag Jónasar Jóns-
sonar alþingismanns um
byggðir íslendinga vestan
hafs vekur hvarvetna hinn
mesta fögnuð, og er aðsókn
að samkomum og hátíða-
höldum, sem efnt er til í
sambandi við heimsókn
hans, allsstaðar mjög mikil.
Heimskringla 31. ágúst, sem
hingað hefir borizt, skýrir all-
nákvæmlega frá ferðum J. J. Er
þá, að því er blaðið greinir, lið-
inn allt að því mánuður, síðan
hann lagði af stað frá Winnipeg
vestur um hinar dreifðu íslend-
ingabyggðir og allt til Kyrra-
hafsstrandar. Sumstaðar voru
hinir svonefndu íslendingadag-
ar, þjóðhátíðadagar landa
vestra, færðir til, svo að Jónas
Jónsson gæti verið á þeim sem
flestum.
Hinn 11. ágúst ferðaðist J. J.
um Markervillebyggð, og kom þá
að gröf Stephans G. Stephans-
sonar, en heimsótti því næst
ekkju skáldsins, frú Helgu, er
býr enn á sinu forna setri, ásamt
yngsta syni þeirra hjóna, Jakob
að nafni.
Til þess að gefa mönnum hug_
mynd um þann blæ, sem er á
viðtökum þeim, sem J. J. á að
mæta vestra, skal hér birt eftir-
farandi bréf, sem sent var
Heimskringlu og prentað þar 31.
ágúst:
Portland, Ore., 27. ág.
Ritstj. Hkr.,
Kæri landi — 24. ágúst verður
framvegis hátíðardagur okkar
íslendinga hér í Portland, því þá
kom fyrv. dómsmálaráðherra
Jónas Jónsson til okkar.
Barði Skúlason og sá, sem
þetta ritar tóku á móti honum
á járnbrautarstöðinni, ásamt
fréttariturum blaðanna, mynda-
smiðum þeirra og útvarpsmönn-
um. Þaðan fórum við þrir til
University Club, þar sem Jónas
gisti, og borðuðum kveldmat,
þaðan fórum við á útvarpsstöð-
ina, þar talaði hann í 15 mín-
útur, síðan var farið á heimili
Jóns G. Gíslasonar, þar voru
saman komnir um 50 manns;
Jónas talaði þar bæði á ensku og
íslenzku og svaraði 10.000 spurn-
ingum! Kl. 3 að morgni vorum
við þremenningar aftur komnir
í herbergi Jónasar, en kl. 8
fylgdi ég honum á járnbrautar-
lestina og fór með honum hálfa
dagleið áleiðis til San Francisco.
Ég get sagt fyrir alla sem kynnt-
ust honum hér, að við teljum
okkur langtum ríkari fyrir það,
og óskum honum allrar ham-
ingju og að ísland megi njóta
dugnaðar hans og framsýni í
mörg ókomin ár.
Guðmundur Thorsteinsson.
Að því er Heimskringla grein-
ir, var áætlað að J. J. kæmi aft-
ur til Winnipeg úr förinni vestur
að Kyrrahafi, hinn 5. september.
(Framh. á 4. síðu.)
í vikulokin var síldveiðin orðin sem
hér segir: Saltsíldin 325.337 tunnur,
bræðslusíldin 1.523.704 hl. Hliðstæðar
tölur í fyrra voru 206.144 tn. og 2.165.640
hl. og 1936 242.746 tn. og 1.069.670 hl.
Bræðslusíldin mun ekki aukast úr
þessu svo teljandi sé, en reknetabátar,
sem ganga frá Siglufirði, halda enn á-
fram veiðum og er síldin söltuð. Var
afli þeirra um 16 þús. tn. sl. viku. Sama
og engin veiði var í vikunni við Faxa-
flóa, en heimild er til að salta þar um
12 þús. tn. Er nú búið að sálta um 2400
tn. og hafa Akranesbátar nær eingöngu
fengið þann afla. Reknetabátarnir
nyrðra hafa fengið góða veiði sein-
ustu daga.
t r r
Sveinn Guðmundsson bæjarfulltrúi í
Vestmannaeyjum er hér á ferð. Telur
hann þetta bezta árið hvað afkomu
snertir í Eyjum síðan hann fluttist
þangað 1931. Vertíðin varð í góðu með-
allagi, þrátt fyrir almennan aflabrest
í flestum verstöðvum. Dragnótaveiði
hefir verið mikið stunduð frá Eyjum í
vor og sumar, mátti teljast góð til
júníloka, lök í júlí, en betri í ágúst.
Afli dragnótabátanna er fluttur ís-
varinn til Skotlands. Skipaferðir all-
tíðar. Hyllast bátarnir til að koma að
morgni dags, þegar ferðir falla, aflinn
þá ísaður á bryggju samstundis og
hann er fluttur í millilandaskip. Með
þessu móti er komizt hjá frystihúsa-
kostnaði. Dragnótaveiði þykir svara
kostnaði, fáist 9—12 körfur af kola
á sólarhring. Oft er aflinn meiri. Nokk-
ur þorskveiði hefir verið við Vest-
mannaeyjar síðari hluta sumarsins.
Mæðíveíkín vestan
víð Reykjanes-
girðíngu
Smölun fór fram á Reykjanes-
skaganum á sunnudag og voru
réttir þar í gær. í leitinni fund-
ust fimm eða sex dauðar eða
dauðvona kindur og lék strax
grunur á, að um mæðiveiki væri
að ræða. Voru rannsóknarstofu
háskólans send lungun til athug-
unar og féll úrskurður hennar i
gærkvöldi og var á þá leið, að
kindurnar hefðu verið sýktar af
mæðiveiki.
Á síðastliðnu vori var Reykja-
nesskaginn girtur af til varnar
gegn þessum vágesti og kostaði
girðingin um 30 þúsund krónur.
Hinar sýktu kindur voru frá
Óttarsstöðum og Straumi.
Jardarför
Bjarna í Hólmi
Jarðárför Bjarna Runólfsson-
ar í Hólmi fór fram síðastl.
sunnudag, að viðstöddu marg-
menn, þrátt fyrir óhagstætt
veður.
Auk héraðsbúa voru viðstaddir
ir jarðarförina allmargir Rang-
æingar og ennfremur 8 alþingis-
menn og miðstjórnarmenn
Framsóknarflokksins, en Bjarni
heitinn var fulltrúi Vestur-
Skaftfellinga í miðstjórninni.
Voru það þeir Bjarni Bjarnason,
Bjarni Ásgeirsson, Helgi Jónas-
son, Páll Zophoniasson, Pálmi
Hannesson, Skúli Guðmundsson,
Steingrímur Steinþórsson og
Sveinbjörn Högnason.
Ræður fluttu sóknarprestur-
inn, séra Gísli Brynjólfsson, séra
Sveinbjörn Högnason, Gísli
Sveinsson sýslumaður og Skúli
Guðmundsson atvinnumálaráð-
herra. Karlakór úr Reykjavík
hélt uppi söng. Jarðsett var í
grafreit, sem nýlega hafði verið
gerður heima í Hólmi, og var
hann vígður við þetta tækifæri.
Gengu þaðan nokkrir trillubátar og
voru dæmi til að þeir fengju 6—7 skpd.
í róðri, af ungum þorski. Er þetta ó-
venjulegt um þetta leyti ársins. Hey-
öflun gekk ágætlega í Eyjum í sumar,
allgóður grasvöxtur og nýting sérstak-
lega góð. Hinsvegar er búizt við að
kartöfluuppskera verði léleg. Gerði
storm af austri í ágústmánuði, sem
skemmdi garða.
/ r r
Blaðið hefir leitað sér frétta um hey-
afla á nokkrum stórbúum. Á Hvann-
eyri varð taðan um 1200 hestburðir og
úthey um 2500 og er það meðal hey-
fengur. Á Hólum heyjuðust 2000 hest-
burðir töðu og 900 hestburðir útheys
og er það í meira lagi. Á Vífilsstöð-
um var heyfengur í góðu meðallagi,
1900 hestburðir af töðu. Á Kleppsbúinu
fengust 1600 hestburðir af töðu. Það
er með mesta móti. Á búum Lórents
Thors í Mosfellssveit, Lágafelli, Korp-
úlfsstöðum, Varmá og Lambhaga heyj-
uðust 9000—10000 hestburðir töðu, sem
þó er ekki nema meðalfengur.
r r r
Ágætur þorskafli hefir verið í mörg-
um verstöðvum norðanlands og á Aust-
fjörðum undanfarna daga. Sérstaklega
hefir aflinn verið góður við Eyjafjörð
og hafa bátar frá Ólafsfirði fengið
mestan afla. Ganga þaðan um 20 opnir
vélbátar og 8 stærri bátar. Á Húsavík
hefir einnig aflazt vel. Bátar frá Nes-
kaupstað fengu góðan afla, þegar á sjó
gaf, í seinustu viku, en afli var tregari
á Fáskrúðsfirði og Eskifirði. Á Aust-
fjörðum hefir verið mun betri afli í sum-
ar en mörg undanfarin sumur. Á Vest-
Viðræðufundur frönsku og
ensku ráðherranna í London á
sunnudaginn er helzti atburð-
urinn í alþjóðamálum síðan
þeir ræddust við Hitler og
Chamberlain. Fundur þessi
stóð allan daginn og tóku þátt
í honum af hálfu Frakka Dala-
dier forsætisráðherra, Bonnet
utanríkismálaráðherra og þrír
háttsettir menn úr utanríkis-
ráðuneytinu, en af hálfu Breta
Chamberlain forsætisráðherra,
Halifax utanríkismálaráðherra,
John Simon fjármálaráðherra,
Samuel Hoare innanríkisráð-
herra og tveir embættismenn
úr utanríkisráðuneytinu. Að
fundinum loknum var tilkynnt
að ráðherrarnir hefðu orðið
sammála um tillögur til lausn-
ar deilumálum Súdeta og Tékka.
Tillögur þessar hafa nú verið
lagðar fyrir ríkisstjórnir beggja
landanna og hlotið þar einróma
samþykktir.
Enn hefir ekkert verið birt um
efni tillagnanna. Þær hafa þeg-
ar verið sendar tékknesku
stjórninni, en verða sennilega
ekki lagðar fyrir Hitler fyr en
þeir hittast aftur, hann og
Chamberlain, en það mun eiga
að verða mjög fljótlega. Senni-
lega verður það þó ekki fyr en
kunnugt er um svar tékknesku
stjórnarinnar. Verða tillögurnar
vafalaust ekki birtar .opinber-
lega fyr en viðræðum Hitlers og
Chamberlains er lokið.
Heimsblöðin telja sig þó hafa
komizt á snoðir um aðalefni
tillagnanna, sem sé í stuttu máli
þetta:
1. Sá hluti Sudetahéraðanna,
þar sem Sudetar eru í yfir-
gnæfandi meirihluta verði
sameinaður Þýzkalandi.
2. Tékkar segi upp hernaðar-
samningum við Rússa og
Frakka.
3. Stórveldin ábyrgist hlut-
leysi og landamæri hinnar nýju
Tékkóslóvakíu.
í tilefni af þessum frétta-
flutningi hefir brezka stjórnin
varað menn við, að taka mark
á óstaðfestum fréttum. En sé
þessi orðrómur réttur, ætla
stórveldin auðsjáanlega að
fjörðum eru bátar nú að búast á þorsk-
veiðar. Eftirspurn er nú mikil eftir ó-
verkuðum saltfiski og verður fiskurinn
fluttur út jafnóðum. Togararnir stunda
nú aðallega veiðar á svonefndum Hala-
miðum og hafa margir þeirra fengið
ágætan afla á skömmum tíma.
r r r
Bændaskólarnir taka til starfa um
veturnæturnar og verða báðir fullskip-
aðir. Hefir orðið að vísa allmörgum
umsækjendum frá vegna þrengsla. Á
Hólum verða 42 nemendur, en 60 að
Hvanneyri. Hafa í sumar verið byggð-
ir tveir nýir kennarabústaðir að Hvann
eyri og hefir við það fjölgað nemenda-
íbúðum, svo að þar komast tíu fleiri
en undanfarin ár.
rrr
Á Hvanneyri var í vor sáð korni,
bæði byggi og höfrum, í 7—8 dagsláttur
lands. Tíð var köld í vor og hamlaði
það sprettunni. Kornakrarnir hafa nú
verið slegnir að mestu og kornið stakk-
að, en þresking hefir ekki enn farið
fram. Byggið er talið hafa náð sæmi-
legum þroska, en hafrarnir eru heldur
illa þroskaðir.
r r r
Athugun fer nú fram á lendingar-
stöðum fyrir landflugvélar á Norður-
og Austurlandi. Taka tvær flugvélar
þátt í þessum athugunum og er Agnar
Kofoed-Hansen flugmaður stjórnandi
leiðangursins. Önnur flugvélin er eign
ríkisins og Flugmálafélags íslands, en
hin eign nokkurra manna í Reykjavík.
Rannsóknir þessar eru gerðar að til-
hlutun ríkisstjórnarinnar og mun Tím-
inn skýra frá niðurstöðunum síðar.
fórna hernaðarlegu og fjár-
hagslegu sjálfstæði Tékkósló-
vakíu til að kaupa sér frið. Af-
leiðingin verður sú, að veldi
Þjóðverja, bæði stjórnmálalegt
og viöskiptalegt, mun stórauk-
ast í Mið- og Austur-Evrópu, en
ýmsir áhrifamiklir brezkir
stjórnmálamenn, þeirra á með-
al John Simon, telja það ekki
beint veikja hagsmuni enska
heimsveldisins og þess vegna
eigi það ekki að fara í ófrið af
þeim ástæðum. Hinsvegar fækk-
ar þetta bandamönnum Frakka
á meginlandi Evrópu og því er
vafalaust, að þeir ganga ekki að
þessari lausn, nema gegn
auknum loforöum um stuðning
Breta, ef þeir lenda í ófriði.
Orðrómurinn um þetta inni-
hald tillagnanna hefir vakið
Benes forseti Tékkóslóvakíu.
talsverðan ugg í Tékkóslóvakíu.
í ræðu, sem Hodza forsætisráð-
herra hélt á sunnudaginn, var
beinum orðum sagt, að þjóðar-
atkvæðagreiðsla leysti ekki örð-
ugleikana og gefið í skyn, að
Tékkar myndu aldrei að henni
ganga. Svipaðar eru undirtektir
tékkneskra blaða. í frönskum,
enskum og amerískum blöðum
virðist yfirleitt haldið fram
þeirri skoðun, að Tékkar eigi að
ganga að tillögunum, enda þótt
sömu blöð hafi haldið því fram
fyrir nokkrum dögum, að Tékk-
ar hefðu þá gengið eins langt
og sjálfstæði þjóðarinnar leyfði.
Mahchester Guardian lýsir þó
andstöðu sinni við tillögurnar,
þar sem Tékkar verði þá varn-
arlausir fyrir Þjóðverjum.
Til að vera við öllu búin, hef-
ir stjórn Tékkóslóvakíu lýst
landinu í umsátursástand og
látið flytja varalið til landa-
mæranna. Fullkomin ró virðist
þó ríkja í landinu og í Súdeta-
héruðunum hafa verið minni
æsingar en áður. Hinar nýju
sjálfboðaliðasveitir, sem Hen-
lein hefir látið stofna, reyna þó
að koma á uppþotum hér og
þar. Flestir þeir, sem mynda
þessar sveitir, eru flúnir til
Þýzkalands, og er talið, að um
100 þús. Súdetar séu nú komn-
ir þangað. Henlein, sem er í
Þýzkalandi, hefir enn einu
sinni reynt að koma af stað æs-
ingum með því að skora á liðs-
menn sína að veita „kommún-
istaglæpamönnunum í Prag“
fulla mótstöðu. Á svipaða leið,
er tónn þýzkra blaða. Bæði
Þjóðverjar og Pólverjar hafa
aukið herlið sitt við tékknesku
landamærin undanfarna daga.
Mussolini hélt ræðu á sunnu-
daginn og túlka ítölsk blöð hana
á þá leið, að ítalir muni berjast
með Þjóðverjum, ef til ófriðar
komi. Mussolini lagði til, að allir
minnahlutaþjóðflokkar í Tékkó-
slóvakíu fengju að greiða at-
kvæði um það, hvort þeir vildu
sameinast öðru ríki. Hafa full-
trúar pólska minnihlutans tekið
kröftuglega undir þá tillögu, og
sagt er að Horthy ríkisstjóri
muni fara á fund Hitlers og
biðja hann um liðveizlu til þess
að Ungverjaland fái þann hluta
Tékkóslóvakíu, þar sem Ung-
verjar eru aðallega búsettir.
Seinustu fréttir herma, að
ráðherrafundur í Prag hafi
A. KROSSaÖTIJM
Síldveiðin. — Afkoma í Vestm.eyjum. — Heyskapur á stórbúum. — Góður
þorskafli. — Bændaskólarnir. —'Kornyrkja á Hvanneyri. — Flugskilyrði.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA,
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA
Edduhúsi, Lindargötu 1 D.
Sími: 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Símar: 3948 og 3720.
42. blað
A víðavangi
Blaðómynd Jóns í Stóradal, er
enn hjarir af náö reykvískra
heildsala, er byrjuð að endur-
taka gamlan og marghrakinn
Dvætting um lög Framsóknar-
flokksins og hin svokölluðu
„handjárn“. Ákvæðin, sem blað-
ið talar um, eru á þá leið, að ef
meirihluti miðstjórnar ogr meiri-
hluti þingsflokks geri þingmál að
flokksmáli, séu þingmenn
flokksins bundnir við þá ákvörð-
un, meðan þeir eru í flokknum,
og ákvörðunum yfirleitt innan
flokksins skuli meirihluti ráða.
Álítur Jón í Dal, að minnihlutinn
eigi að ráða? Eða finnst honum
enn eðlilegt, að flokkur vilji hafa
þá þingmenn innan sinna vé-
banda, sem hvorki viljá taka til-
lit til meirahluta miðstjórnar
eða þingmanna? Tilvera flokka
byggist auðvitað á því, að menn
standi saman eftir einhverjum
ákveðum reglum. Og vel á
minnzt: Hverjir vildu reka
Magnús Torfason af þingi, af
því að hann heimtaði „sannfær-
ingarfrelsi“ í „Bændaflokkn-
um“?
* * *
Einar Ásmundsson skrifar um
vinnulöggjöfina í Vísi 16. þ. m.
Þar gætir nokkurs misskilnings.
T. d. segir höf. að öllum „sekta-
dómum“, sem kveðnir eru upp af
félagsdómi, mega áfrýja til
hæstaréttar. Þetta er rangt. Lög_
in (67. gr.) ákveða, að „úrskurð-
um“ um sektir fyrir vítaverða
framkomu í dómnum, megi á-
frýja til hæstaréttar, en þetta
tekur vitanlega ekki til „sekta-
dóma“ almennt. Það er líka ein-
hver misskilningur, að ekki sé
hægt að leggja fyrir félagsdóm
„ágreining um, hvort tiltekið
verkfall eða verksvifting sé lög-
mæt“. Þá er E. Á. undrandi yfir
því, að kommúnistum skuli ekki
vera tryggt sæti í dómnum. Öðru
vísi mér áður brá!
* * *
Árna frá Múla langar til að
sanna, að margt sé „sambæri-
legt“ i fari Framsóknarmanna
og Sjálfstæðismanna og telur sig
þar með gera hinum síðarnefnda
mikinn greiða. Vera má að svo
sé. En samanburðarhæfileikum
í. J. er áreiðanlega nokkuð á-
oótavant. M. a. má benda Á. J.
á, að það er engan veginn sam-
bærilegt, annarsvegar að byggja
sér íbúðarhús — jafnvel þótt
vandað sé — fyrir eigið fé, og
hinsvegar að byggja 5—6 fyrsta
flokks skrauthýsi handa ein-
staklingum fyrir almannafé,
sem lánað hefir verið tilteknu
firma til að framleiða saltfisk
og síldarafurðir.
* * *
Á. J. kvartar yfir því, að
„Tímamenn“ þykist „eiga meiri
rétt en aðrir borgarar þjóðfé-
lagsins“ og „telji sig réttborna
til ríkis“. Er það kannske
misminni, að þegar íhaldið
hrökklaðist frá völdum 1927, hafi
ekki verið nema einn Framsókn-
armaður í sýslumannsembætti á
íslandi? Og myndu þeir ekki
hafa talið sjálfa sig „réttborna
til ríkis“, sem árið 1931 lýstu
komu Framsóknarbændanna til
Reykjavíkur sem „hungurgöngu“
óþvegins lýðs með „fiðrið í tötr-
unum og mosann í skegginu“?
Hvort hafa nú þrengingar
margra ósigra kennt tindátum
Morgunblaðsins að bera höfuðið
lægra en þeir áður gerðu?
gengið að tillögum ensku og
frönsku stjórnanna. Þessi frétt
er þó ekki staðfest.
Kosningar í Svíþjóð.
Síðastl. sunnudag fóru fram
kosningar til efri deildar sænska
þingsins. Jafnaðarmenn hafa
unnið mest á, en íhaldsmenn
tapað. Er jafnvel útlit fyrir
að jafnaðarmenn fái meira-
hluta í deildinni og hafa þeir þá
orðið meirahluta í báðum þing-
deildum. Mun Tíminn segja nán_
ar frá þessum kosningum síðar.