Tíminn - 18.10.1938, Page 2

TÍMITCN, frrigjjiidagiim 18. okt. 1938
Tolhir. verðlag
Terslunarálag ni ng
I Reykjavík og víðar hefir síð-
ustu vikurnar verið mikið um-
tal um verzlunarhætti í höfuð-
staðnum. Umræður þessar hafa
verið mjög óþægilegar fyrir
k'aupmannavaldið í bænum. í
Reykjavíkurbréfum sínum á
sunnudaginn var, reynir Mbl.
að breiða yfir ófarir sínar og
skjólstæðinga sinna í þessu
máli með því að skýra frá þvi,
sem skrifað hefir verið, á allt
annan veg en rétt er. Á þennan
hátt hugsar blaðið sér að
rugla málið og leiða athyglina
frá þeim atriðum, sem hættu-
legust eru fyrir það sjálft og
málstað þess. Gagnvart þeim,
sem ekkert lesa nema Mbl., get-
ur þessi aðferð kannske borið
einhvern árangur. Hinum, sem
fylgzt hafa með umræðunum,
þýðir ekki að segja ósatt um
það, hvað og hvernig hafi verið
um þetta mál ritað.
Upphaf þessara umræðna var
á þá leið, að Mbl. hélt því fram,
svo sem um óumdeilanlega stað-
reynd væri að ræða, að hið háa
verðlag, sem nú væri á ýmsum
vörum — og er þá sérstaklega
um vefnaðarvörur að ræða —
kæmi af því, að tollar af þess-
um vörum hefðu verið hækkaðir
svo mjög í tíð núverandi ríkis-
stjórnar. Lesendur Mbl. áttu að
trúa því, að mestur hluti af búð-
arverði þessara vara rynni í
ríkissjóðinn. Með þessu ætlaði
blaðið sér að vinna tvennt: í
fyrsta lagi að koma í veg fyrir,
að kaupmönnum yrði kennt um
hið háa vöruverð. í öðru lagi að
„magna“ óvild gegn ríkisstjórn-
inni.
mönnum kaupfélaganna hefir
fjölgað og ný félög tekið til
starfa. Þetta er hin eðlilega
þróun, ekki sízt á slíkum tímum.
Því að þegar innflutningur er
takmarkaður, eru hin félags-
legu samtök kaupendanna eðli-
legast vörn þeirra gegn því, að
höftin séu notuð til óhæfilegrar
álagningar. Tíminn hefir leyft
sér að halda því fram, að inn-
flutningsnefnd hafi fremur
gengið of skammt en of larigt
í því að láta „höfðatölu“-regl-
una ráða. Þetta á sérstaklega við
um vefnaðarvöruinnflutninginn.
Það er ekki fullkomlega réttlátt,
að kaupfélagið í Reykjavik fái
ekki nema 17%, þegar kaup-
mannaverzlanirnar fá 83, eða að
öll kaupfélög og pöntunarfélög
á öllu landinu skuli ekki fá
nema 33%, þegar kaupmanna-
verzlanirnar fá 67%. Álagning-
in á vefnaðarvöruna sýnir sig
líka, svo að ekki þarf um að
deila. Og menn gætu hugsað sér,
hvernig verðlag á ýmsu öðru
Tímanum var hinsvegar kunn.
ugt um, að hér var um óheiðar-
legan áróður að ræða af hálfu
kaupmannavaldsins í Reykjavík,
og taldi ástæðulaust að þola
Morgunblaðinu og ísafold að
halda slíkum málflutningi á-
fram. Þessvegna lét Tíminn fara
fram rannsókn í þessu máli.
Blaðinu tókst að fá aðgang að
innkaups- og kostnaðarreikn.
ingum yfir allmargar vöruteg-
undir. Tollur á þessum vörum
var því næst athugaður sérstak-
lega. Loks var athugað útsölu-
verð nákvæmlega sömu vöru-
tegunda í búðum í Reykjavík.
Með því að draga innkaupsverð,
kostnað og toll frá búðarverð-
inu, var svo hægt að finna, hvað
milliliðirnir, heildsalinn og smá.
salinn, höfðu lagt á hverja vöru.
Niðurstaðan varð sú, sem
Tíminn hafði búizt við: Að hið
háa verð þessara vörutegunda*)
fólst fyrst og fremst í álagn-
ingu verzlananna, en alls ekki í
tollinum eins og Mbl. og ísafold
höfðu fullyrt. Tollurinn var al-
veg hverfandi upphæð saman-
borið við verzlunarálagninguna.
Á mörgum vörutegundunum
sýndi það sig, að verzlunará-
lagningin var 10—11 sinnum
hærri upphæð en tollurinn.
Til þess að gera nánar grein
fyrir hinu reikningslega hlut-
falli milli tolls og álagningar,
lét Tíminn reikna út hundraðs-
hluta beggja þessara upphæða
af innkaupsverði varanna. Verð-
tollurinn er í lögum miðaður
hefði orðið, t. d. á erlendum
matvörum í Reykjavík*), ef
kaupfélögunum hefði verið
bannað að vaxa á þann hátt,
sem blöð Sjálfstæðisflokksins
vilja vera láta.
En menn ættu að athuga vel
heilindi íhaldsblaðanna, þegar
þau tala um frelsi. Á þeirra
máli er frelsið fólgið í því að
vernda aðstöðu hinna gömlu
verzlana á kostnað hinnar
„frjálsu samkeppni“, að banna
nýjum verzlunum að reyna sig
við hinar eldri og að koma í
veg fyrir, að almenningur geti
flutt viðskipti sín eða gert með
sér samtök til varnar gegn okri
á lífsnauðsynjum.
Þetta er það „verzlunarfrelsi",
sem nú er prédikað á ábyrgð
Sjálfstæðisflokksins.
*) Það er athyglisvert, að verð á
nauðsynlegustu innfluttum matvörum
hefir ekki hœkkað í Reykjavík árum
saman. Þar ræður kaupfélagið verð-
laginu (fær nóg innflutningsleyfi) og
kaupmannaverzlanimar verða að haga
sér eftir því.
við innkaupsverð og þess vegna
var eðlilegt að nota einmitt
innkaupsverðið til að finna
samanburðinn. Það er útúr-
snúningur hjá Mbl. gegn betri
vitund, að innkaupsverðið hafi
verið lagt til grundvallar til að
gera hundraðshluta álagningar-
innar hærri. Það var aðeins
eðlilegasta leiðin til að fá sam-
anburð á því tvennu, sem Tím-
inn vildi bera saman. Önnur
leið er að vísu til, álíka glögg —
að reikna út hundraðshluta tolls
og álagningar af sjálfu búðar-
verðinu. Þetta var líka gert í
Tímanum. Og niðurstaðan, hvað
samanburð snertir á tolli og á-
lagningu, var vitanlega alveg sú
sama.
Hérmeð var í raun og veru
lokið aðaltilgangi Tímans með
því að láta þessa rannsókn fara
fram og birta niðurstöður henn-
ar. Það var búið að sanna það
svo óhrekjanlega, að enginn
hefir reynt að mótmæla, að
verzlunarálagningin en ekki
tollarnir (hvað þá sá hluti
þeirra, sem er hækkun í tíð núv.
stjórnar!) átti sök á hinu háa
verði einstakra vörutegunda.
Blöð kaupmanna og Sjálfstæð-
isflokksins höfðu farið með hina
örgustu ósannsögli í þessu efni,
viljandi eða óviljandi.
En tölurnar, sem Tíminn birti,
leiddu líka annað í ljós. Þær
leiddu það í Ijós, að álagning
verzlananna var í sjálfu sér ó-
hæfilega há. Ef hún var reiknuð,
eins og verzlanirnar sjálfar eru
vanar að gera, af samanlögðu
innkaupsverði og tolli, komst
hún upp í rúml. 200%, og væri
hún reiknuð af innkaupsverð-
inu einu komst hún yfir 250%.*)
Og í sambandi við þetta vakti
Tíminn athygli á því, að full á-
stæða virtist til, samkv. þessum
upplýsingum, að láta koma til
framkvæmda gildandi laga-
heimild frá 31. des. 1937, og setja
hámarksálagningu eða há-
marksverð á ýmsar vörutegund-
ir. Ráðstafanir til þess hafa nú
verið gerðar 'af ríkisstjórninni
með skipun verðlagsnefndar.
Þegar þessar tölur voru birtar
í Tímanum sló bersýnilega mikl-
um felmtri á kaupsýsluliðið í
Reykjavík. Mbl. og Visir luku
ekki upp sínum munni um þetta
mál í marga daga. En þegar
nærri vika var liðin og hinir
órólegri samherjar farnir að
gefa til kynna óþolinmæði
sína með símahringingum og
*) Það er algerlega þýðingarlaust
fyrir Mbl. að ætla að telja þeim, sem
lesið hafa Tímann, trú um að hann
hafi reynt að gera hlut verzlananna
öðruvísi en hann er. Tölurnar, sem
Tíminn hefir birt eru nákvcemlega
sundurliðaðar. Þar er allt tilgreint
sérstaklega, innkaupsverð, kostnaður,
tollar, búðarverð, verzlunarálagning,
útreikningur hundraðshluta af inn-
kaupsverði, útreikningur hundraðs-
hluta af kostnaðarverði og útreikn-
ingur hundraðshluta af útsöluverði.
Tölurnar tala hér sjálfar sínu máli.
*) Vörutegundirnar, sem rannsak-
aðar voru, eru 15 talsins.
Wílhelmína drottníng
314
^gíminn
Þriðjudatfinn 18. oht.
Kenníng Isafoldar-
manna um »veizlun-
arfrelsí«
Blöð Sjálfstæðisflokksins hafa
gerzt margorð um það, að skipt-
ing vöruinnflutnings milli verzl-
ana eins og hún hefir verið
framkvæmd nú í seinni tíð, eft-
ir fyrirmælum Eysteins Jónsson-
an fjármálaráðherra, sé brot á
verzlunarfrelsi. En sjálf þykjast
þessi blöð geta bent á aðferð til
að framkvæma innflutnings-
höftin án þess að verzlunar-
frelsið sé skert.
Aðferð Sjálfstæðisflokksins til
að láta „verzlunarfrelsið“ njóta
sín er í stuttu máli þessi: Inn-
flutningnum á að skipta milli
þeirra aðila, sem voru innflytj-
endum að erlendum vörum, þeg-
ar innflutningshöftin gengu í
gildi. Sé dregið úr innflutningi
einhverrar vöru, á að gæta þess
að sama innflutningshlutfall
haldist milli innflytjendanna og
áður var. Segjum, að einhver
vara hafi, þegar höftin gengu í
gildi, verið flutt inn fyrir 4
milljónir króna en sé nú flutt
inn fyrir 3 milljónir. Segjum að
tiltekinn innflytjandi hafi áður
flutt inn 25% af þeim 4 millj-
ónum, sem þá voru inn fluttar,
eða 1 millj. krónur, þá á þessi
innflytjandi að fá að flytja inn
25% af þeim 3 millj. kr., sem nú
eru innfluttar eða 750 þús. kr.
Þannig er kenning Sjálfstæðis-
flokksins um frelsi í verzlunar-
málum.
En ef þessi verzlunarfrelsis-
kenning Sjálfstæðisflokksins
væri nákvæmlega framkvæmd
þýðir hún:
Að verzlun, sem fer minnk-
andi á rétt á hlutfallslega sama
innflutningi og áður, enda þótt
þörf hennar á innflutningi til
móts við aðrar verzlanir sé hlut-
fallslega minni en áður var.
Að verzlun, sem er í vexti,
getur ekki fengið hlutfall sitt
í innflutningnum aukið til sam.
ræmis við vöxt sinn, enda þótt
þörfin á innflutningnum sé hlut_
fallslega meiri en áður.
Að nýjar verzlanir geta eng-
an innflutning fengið, og geta
því enga starfsemi rekið nema
því aðeins að kaupa vörur af
hinum gömlu innflytjendum.
Með öðrum orðum: Ef fylgt
væri kenningum Mbl. og ísa-
foldar og Vísis um skiptingu
innflutningsins, væri þar með
sköpuð einokunaraðstaða handa
hinum gömlu innflytjendum.
Og verzlun, sem var stór fyrir
mörgum árum fengi þá aðstöðu
sína verndaða af ríkisvaldinu og
eins þótt hún af einum eða öðr-
um ástæðum, hafi ekki lengur
tök á að standast hina „frjálsu
samkeppni".
Þetta kalla blöð Sjálfstæðis-
flokksins frelsi í verzlunarmál-
um!
En Framsóknarmenn hafa
haft annan skilning á þessum
málum. Þeir vilja reyna að koma
i veg fyrir það, að innflutnings-
höftin verði til þess að vernda
sérstaklega hagsmuni einstakra
verzlana. Þeir álíta rangt að
nota hina óhjákvæmilegu tak-
mörkun innflutningsins til að
taka fyrir kverkarnar á nýj-
um, lífvænlegum verzlunarfyr-
irtækjum. Og þeir álíta fyrst og
fremst, að almenningur í land-
inu verði að fá að ráða því
sjálfur, hvar hann kaupir nauð-
synjar sínar.
Þess vegna hefir nýjum verzl-
unarfyrirtækjum verið veitt
hlutdeild í innfjutningi, eftir
því, sem sanngjarnt þótti á
hverjum tíma. Og þessvegna
hefir verið tekin upp sú regla, að
félög neytendanna sjálfra —
kaupfélögin — geti fengið inn-
flutning að meira eða minna
leyti í hlutfalli við félagsmanna-
tölu sína. Ef félagsmannafjöldi
kaupfélaganna eykst, þá á inn-
flutningshlutfall þeirra að
stækka, en fækki félagsmönn-
unum, er á sama hátt eðlilegt,
að innflutningurinn minnki.
Þessi regla um innflutning í
samræmi við félagsmannatölu
hefir verið málgögnum kaup-
mannastéttarinnar sár þyrnir í
augum. Því að reynsla undan-
farinna ára er sú, að félags-
og ríki
í síðastl. mánuði fóru fram
mikil hátíðahöld í Hollandi í til-
efni af því, að liðin voru 40 ár
síðan Wilhelmina drottning tók
formlega við völdum. Stríðs-
hættan, sem þá hvíldi yfir Ev-
rópu, brá nokkrum skugéa yfir
þessi hátíðahöld og olli því, að
þau gleymdust að mestu öðrum
en Hollendingum.
Wilhelmina Hel-
Wilhelmina ena Paulina Mar-
drottning. ia af Orange-Nar-
sau er fædd 31. á-
gúst 1880. Faðir hennar, Wil-
helm m„ dó, þegar hún var
tíu ára gömul. Næstu átta árin
gegndi móðír hennar ríkis-
stjórastörfum eða á meðan Wil-
helmina var ómyndug. í septem-
ber 1898 var Wilhelmina krýnd
sem drottning og hefir hún því
farið lengur með völd en nokkur
annar núlifandi þjóðhöfðingi.
Árið 1901 giftist Wilhelmina
prinsi frá einu minnsta smárík-
inu í Þýzkalandi. Maður hennar
ávann sér fljótt vinsældir í
landinu, en hafði þó sama og
engin skipti af þjóðmálum. Wil-
helmina líktist í þeim efnum
Viktoríu Englandsdrottningu.
Hún vildi stjórna sjálf og þótt
hún ynni manni sínum hugást-
um, gætti hún þess, að hann
yrði aldrei meira en maður
drottningarinnar. Hann dó 1934.
Wilhelmina drottning og mað-
hennar
Wilhelmína drottning.
ur hennar eignuðust engan son,
en eina dóttur, Juliönu, sem er
fædd 1909. Það eru því horfur
fyrir, að Hollandi verði enn um
skeið stjórnað af kvenmanni.
Fyrir fáum árum síðan fór Juli-
ana að dæmi móður sinnar og
giftist þýzkum prinsi. Hafa þau
nýlega eignast dóttur.
Wilhelmina drottning er tví-
mælalaust með vinsælustu
þjóðhöfðingjum, sem nú eru
uppi, og hefir að ýmsu leyti
haft meiri áhrif á stjórn lands
síns en venjulegt er með þjóð-
höfðingja nú á dögum. Hún
hefir lifað mjög fábrotnu og í-
burðarlitlu lífi og hefir það
treyst vinsældir hennar. Hún
er trúrækin og fellur það Hol-
lendingum vel í geð. Hún hefir
veitt hverskonar góðgerðar-
starfsemi stuðning sinn og er ó-
sérhlífin í því, að mæta við
vígsluhátíðir og önnur tækifæri,
sem nokkru þykja skipta. En
það hefir vitanlega gert starf
hennar erfiðismeira og er vafa-
samt, ef menn kynntu sér öll
smá og stór skyldustörf, sem
drottningartigninni fylgja,
hvort þeim þætti drottningin
vera neitt sérstaklega öfunds-
verð fyrir metorð sín.
Wilhelmina er sögð mjög hag-
sýn í fjármálum. Faðir hennar
lagði 6 millj. kr. í hollenzka
Indlandseyjaverzlunarfélagið. --
Sú upphæð hefir gefið góðan
arð og drottningin hefir kunn-
að að ráðstafa honum á réttan
hátt. Eignir hennar eru nú
metnar á 30 milljónir kr.
í utanríkismálastefnu sinni
hefir drottning lagt mikla á-
herzlu á hlutleysi landsins. Á
heimsstyrj aldarárunum reyndi
hún eftir megni að sameina
þjóðina um hlutleysisstefnuna.
Það heppnaðist og Hollendingar
komust hjá þátttöku í styrjöld-
inni. Er það einkum þakkað
drottningunni og þáverandi for-
sætisráðherra, Hendrikus Coli-
jn. Hann hefir nú aftur gegnt
forsætisráðherraembættinu síð-
astl. fimm ár og er réttilega
kallaður „hinn sterki maður
Hollands". Milli hans og drottn-
ingarinnar hefir jafnan verið
mikil vinátta og mun drottning-
fótasparki um ritstjórnarskrif-
stofurnar, byrjaði Mbl. að klóra
í bakkann. En svör þess voru
strax frá upphafi alveg út í hött.
Það birti gamlar tölur um
meðalálagningu, sem reiknaðar
höfðu verið út fyrir þrem árum,
og barmaði sér hástöfum út af
því, að Tíminn væri enn á ný
farinn að „ofsækja kaupmenn"!
•Það átti með öðrum orðum að
vera „ofsókn“ gegn kaupmönn-
um að auglýsa fyrir þá vöru-
verð í búðum þeirra og birta
fyrir þá í tölum, hvað þeir
þyrftu að greiða fyrir vörurnar
í innkaupi, tolli til ríkissjóðs og
öðrum kostnaði! Aðalatriðinu,
samanburðinum á tolli og verzl-
unarálagningu, var ekki reynt
að svara og hefir ekki verið
reynt siðan. Hinum gömlu ó-
sannindum Mbl. og ísafoldar
um þau efni, var rennt þegjandi
niður.
En nú byrjuðu Mbl. og Vísir
að tala um ýmislegt annað í
þessu sambandi. Mbl. fór að
fræða fólk um það, að kaup-
mannaverzlanir í Rvík fengju
ekki nema 19% af vefnaðar-
vöruinnflutningnum í landinu.
En auðvitað kom það ekki mál-
inu við hvað kaupmenn í Rvík
fengu mikið af innflutningi alls
landsins, heldur hvað þeir fengu
mikið af innflutningi Reykja-
víkur. Og Tíminn gat strax birt
upplýsingar um það, að af vefn-
aðarvöruinnflutningi reyk-
vískra verzlana nú í ár höfðu
kaupmenn fengið 83% en kaup-
félagið í Rvík aðeins 17%. En af
vefnaðarvöruinnflutningnum til
verzlana í öllu landinu höfðu
kaupmenn fengið 67%, en kaup-
félög og pöntunarfélög innan
Sambandsins og utan aðeins
33%. Þar að auki hafa svo ýms
iðnaðarfyrirtæki (sjóklæðagerð,
vinnufatagerð, húsgagnavinnu-
stofur o. fl.) fengið allmikinn
vefnaðarvöruinnflutning á ár-
inu. Þessi fyrirtæki má með
fullri sanngirni telja til einka-
rekstursins, og yfirleitt munu
þau afhenda heildsölum inn-
flutningsleyfi sín og panta vör-
urnar hjá þeim. Mætti þá telja
innflutning þeirra hjá kaup-
mannaverzlununum. Engu af
þessu hafa blöð Sjálfstæðis-
manna treyst sér til að neita.
Til þess nú að draga athygli
manna frá hrakförum sínum í
öllu því, er nú hefir nefnt verið,
sneru Mbl. og Vísir nú vopnum
sínum gegn kaupfélaginu í Rvík.
— Það er vitað, að innsti
hringur Mbl.-liðsins hefir lagt
mikla óvild á þetta fyrirtæki,
vegna þess, hve það hefir selt
brýnustu nauðsynjavörur ódýrt
og vaxið fljótt. Hinsvegar hafa
Mbl. og Vísir veigrað sér við að
ráðast á það opinberlega sakir
vinsælda þess meðal almennings
í bænum. Margir Sjálfstæðis-
menn eru í félaginu og hafa við-
skipti sín þar. En nú voru góð
ráð dýr. Og nú voru sendiboðar
in ekki treysta öðrum manni
betur.
Stj órnmálaf erill Wilhelminu
hefir ekki alltaf verið blómum
skreyttur. Stofnun margra
nýrra lýðvelda eftir heims-
styrjöldina skapaði lýðveldis-
sinnum í Hollandi mikið fylgi á
tímabili, einkum í borgunum.
Sýndu þeir drottningunni oft
fullan fjandskap. Hún lét það
ekkert á sig fá, en ferðaðist
jafnvel öllu meira en áður, iðu-
lega í fylgd með dóttur sinni
einni. Þótti það lýsa svo miklu
hugrekki, að því er að verulegu
leyti þakkað það, að drottning-
in vann hylli sína aftur og lýð-
veldishreyfingin hjaðnaði. Juli-
ana reyndist móður sinni mikill
styrkur á þessum árum, enda er
hún sögð lík henni um marga
hluti, vel gefin og dugmikil.
Stjórn Wilhelminu drottning-
ar þykir góð sönnun þess, að
konur séu ekki verr til þess
fallnar en karlmenn að gegna
störfum þjóðhöfðingja. Ríki
hennar er miklu minna og van-
máttugra en brezka heimsveld-
ið og hún mun því ekki hljóta
eins veglegan sess í sögunni og
Englandsdrottningarnar, Elísa-
bet og Viktoria, en það hefir
eigi að síður þurft mikinn dugn-
að, gætni og festu til að fara
með æðstu völd þess í meira en
fjörutíu ár.
Holland sjálft er
Holland og meira en þrisvar
nýlendumar. sinnum minna en
ísland, en íbúa-
tala þess er þó um 8 y2 millj.
Aðalatvinnuvegur landsins er
54. blað
gerðir út af örkinni til að kaupa
dýrustu vefnaðarvörurnar, sem
fyrirfyndust í sölubúð kaupfé-
lagsins 'og heimta nótur yfir út-
tektina. Innkaupsverðin, sem
birt voru í Tímanum voru svo
dregin frá og það, sem afgangs
var talið álagning kaupfélags-
ins! Meira að segja tollurinn var
nú talinn með álagningunni(!)
í stað þess að reikna álagning-
una af innkaupsverði, tolli og
öðrum kostnaði eins og verzlan-
ir eru vanar að gera.
Nú hafði Tíminn ekkert um
það sagt, hvorki til né frá, hvort
álagning á téðar vörutegundir
væri öðruvísi hjá kaupfélaginu
í Reykjavík en hjá kaupmönn-
um þar. Hitt hefir verið fullyrt
hér í blaðinu, að á nauðsynleg-
ustu innfluttum matvörum, þar
sem félagið fær ný innflutnings-
leyfi og ræður verðinu, hafi það
haldið verðinu mjög niðri. Og
á almanna vitorði er það í bæn-
um, að fjöldamargar aðrar vörur
hefir félagið selt svo ódýrt, að
eftirtekt hefir. vakið. Tíminn
hefir aldréi ætlað sér að verja
óhæfilega álagningu í kaupfé-
laginu, ef hún ætti sér þar stað
á einhverjum vörum. En Mbl. og
Vísi hefir heldur ekki tekizt að
sanna að svo sé. Af sumum vör-'
unum hafa þau tekið upp út-
söluverð á dýrari tegnndum en
þeim, sem innkaupsverð var til-
greint á í Tímanum. Og það
kemur í ljós, að þær vörutegund-
ir, sem þeir tilgreina, hefir kaup-
félagið yfirleitt orðið að kaupa
hjá heildsölum í Rvík og það eru
heildsalarnir sem fyrst og fremst
hafa matað krókinn á þessari
verzlun. Mbl. ætlaði í fyrstu að
neita því, að vörurnar gætu hafa
verið keyptar hjá heildsölum,
með því að þeir hefðu engin inn-
flutningsleyfi fengið nú í seinni
tíð. En nú hefir verið birt stað-
fest „notarial“ vottorð um reikn-
ingana frá heildsölunum.*) Er
þá fokið í það skjólið. Samhliða
hefir svo verið birtur (í Alþýðu-
blaðinu) samanburður á verði
ýmsra samskonar vefnaðarvara
hjá Kaupfélaginu og hjá kaup-
mönnum, og sýnir sá saman-
burður, það sem flestum mun
hafa þótt trúlegast, að kaupfé-
lagsverðið er miklu lægra.
(Framh. á 4. síðu.J
*) Það er að vísu rétt, að innflutn-
ingsleyfi fyrir vefnaðarvörum tvö síð-
ustu árin hafa ekki verið stíluð á nöfn
heildsöluverzlana, heldur eru þau
veitt smásöluverzlunum og iðnaðar-
fyrirtækjum. En siðan er mikill hluti
þessara leyfa afhentur heildsölunum,
sem hafa umtaoð og aðstöðu til að út-
vega vörurnar. Vörurnar eru svo tekn-
ar af „lager“ hjá heildsölunum, sem
nokkuð ráða því, hvað hver smásölu-
verzlun fær af vörumagni út á sín
leyfi, og leggja á þær sinn skerf. Þar
sem Kaupfélagið hefir ekki fengið
nema 17% af innflutningi til verzlana
í Rvík, en þarf á meiru að halda, er
aðstaða þess gagnvart heildsölunum í
þessari vörugrein vitanlega mjög veik.
Selji það mjög ódýrt, getur það t. d.
átt á hættu að vörurnar séu keyptar
upp í búðunum og seldar öðrum.
landbúnaður og eru Hollending-
ar meðal fremstu landbúnaðar-
þjóða heimsins. Kvikfjárræktin
fullnægir algerlega þörfum
landsmanna, en aftur á móti
verða þeir að flytja inn talsvert
af kornvörum. Iðnaður er mik-
ill, en landið hefir sama og ekk-
ert af nauðsynlegum hráefnum.
Náttúruskilyrðum og atvinnu-
vegum landsins er því þann-
ig háttað, að þjóðin getur ekki
framfleytt sér, án mikilla við-
skipta við önnur ríki. Af þessum
ástæðum hefir viðskiptakreppa
undanfarinna ára skapað þar
meira atvinnuleysi en víðast
annarsstaðar, þrátt fyrir stór-
kostlegar opinberar fram-
kvæmdir, eins og t. d. þurrkun
Zuyderflóans.
Afkoma og fjárhagslegt sjálf-
stæði þjóðarinnar byggist því
fyrst og fremst á nýlendunum.
Holland er þriðja mesta ný-
lenduríki heimsins. Nýlendur
þess eru 788 þús. fermilur, en
heimalandið er 12.582 fermílur..
íbúatala nýlendnanna er um 60
millj. Aðalnýlendurnar eru Ind-
landseyjar (Java, Sumatra, Bo-
rneo, Célebes o. s. frv.). Náttúru-
auðlegð er þar mikil. Java er t.
d. mesta sykurframleiðsluland
heimsins. Á Borneo eru auðugar
olíulindir og kola- og kopar-
námur. Á eyjunum er framleitt
90% af allri kínín-framleiðslu
heimsins. Þaðan er einnig flutt
út mikið af kaffi, te, tóbaki,
baunum, tini o. s. frv. Auk Ind-
landseyja eiga Hollendingar ný-
lendur í Suður-Ameríku.
Hin mikla auðlegð Indlands-