Tíminn - 25.10.1938, Blaðsíða 1
RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOF UR:
Edduhúsi, Lindargötu 1D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
ÚTGEFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA,
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
Edduhúsi, Lindargötu 1 D.
Sími: 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Simar: 3948 og 3720.
22. árg.
Reykjjavík, þrlðjndagmn 25. okt. 1938.
57. blað
Þing Alþýðusambandsins
Kommúnístar og fylgísmenn Héðins Valdi-
marss. sameinast í „marxistiskan ilokk“
Haustplœging.
Utbreiðsla gin- og klaufa-
veikinnar í Evrópu
Þing Alþýðusambands ís-
lands hófst hér í bænum
síðastl. fimmtudag. Lá m.
a. fyrir því að taka endan-
lega ákvörðun um brottvís-
un Héðins Valdimarssonar
og annara deilumála í því
sambandi.
Seinustu vikurnar hefir mátt
marka það á blaði Héðins, Nýju
landi, að hann reiknaði með ó-
sigri á þinginu og teldi því þýð-
ingarlaust að halda brottvísun-
armáli sínu og sameiningu
flokkanna til streitu þar. í þess
stað hefir krafan um aðskilnað
Alþýðusambandsins og Alþýðu-
flokksins verið gerð að aðal-
atriði.
Þetta kom enn greinilegar í
ljós á fyrsta degi þingsins. Barst
stjórn Alþýðusambandsins þá
bréf, undirritað af Héðni og 80
mönnum öðrum, sem töldu sig
fulltrúa á þinginu. í bréfinu
settu þeir það, „að skilyrði fyrir
þátttöku í störfum þingsins“,
að Alþýðusambandið yrði gert að
óháöu og ópólitísku sambandi
verkalýðsfélaganna og „næðist
ekki samkomulag milli deilu-
aðila um sameiningu verkalýðs-
flokkanna, þá taki þingið ekki
afstöðu sem heild í þessu máli,
né öðrum hreinum flokksmál-
um“.
Stjórn Alþýðusambandsins
svaraði þessu bréfi næsta dag.
Segir þar, að aðeins 36 af þeim
mönnum, sem hafi undirritað
bréfið, eigi sæti á þinginu. Hinu
framangreinda skilyrði þeirra
svarar hún á þá leið, að „vænt-
anlega þurfum vér ekki annað
en að vekja athygli yðar á, hví-
líka fjarstæðu þér farið fram á,
að sambandsstjórnin eða nokk-
ur hluti sambandsþingsins úr-
skurði fyrirfram um afstöðu
þingsins til aðaldeilumálanna,
sem fyrir því eiga að liggja, án
þess að bera þau undir þingið
í heild eða eins og þér krefjist,
að „engir þingfundir séu haldnir
meðan á svarinu stendur“. Auk
þess ætti yður að vera Ijóst, að
með kröfum yðar farið þér fram
á skýlaus brot á lögum Alþýðu-
sambandsins".
Þegar Héðni barst þetta svar
efndi hann og fylgismenn hans
til sérstakrar ráðstefnu. All-
margir, sem undirrituðu fram-
angreint bréf, hafa þó horfið
þaðan yfir á Alþýðusambands-
þingið eins og t. d. fulltrúar
Þróttar á Siglufirði og Drífanda
í Vestmannaeyjum.
Alls mæta á Alþýðusambands-
þinginu 193 fulltrúar og er þetta
því fjölmennasta Alþýðusam-
bandsþing, sem haldið hefir ver-
ið. Frá stærsta félaginu í sam-
bandinu, Dagsbrún í Reykjavík,
mæta þar engir fulltrúar með
atkvæðaréttindum. Fékk Héðinn
það samþykkt á félagsfundi, að
ekki yrði greidd framlög félags-
ins til sambandsins, nema áður-
greindum skilyrðum yrði full-
nægt. Vegna þessarar skuldar
geta fulltrúar frá félaginu ekki
mætt á þinginu. Af 17 fulltrúum
frá félaginu munu 11 fylgja
Héðni, en 6 vera á móti honum.
Á Alþýðusambandsþinginu
hefir þegar verið tekin afstaða
til brottvísunar Héðins og Jafn-
aðarmannafélags Reykjavíkur
úr Alþýðusambandinu. Var
brottvísun Jafnaðarmannafé-
lagsins samþykkt með 98:9 at-
kvæðum. Brottvísun Héðins var
samþykkt af 124 fulltrúum, sem
fóru með 8309 atkv. Nei sögðu
7 fulltrúar, sem fóru með
481 atkv., 9 fulltrúar með 621
atkv. greiddu ekki atkvæði, en
47 fulltrúar, sem fóru með 2202
atkv., voru fjarverandl.
Samkvæmt skýrslu formanns
eru nú í Alþýðusambandinu 97
stéttarfélög með 13.380 meðlim-
um og 24 flokksfélög með 1969
meðlimum. Alls eru því 15.349
meðlimir í sambandinu, en þess
ber að gæta, að flestir þeirra,
sem eru í flokksfélögum, eru
einnig í einhverju stéttarfélagi,
jafnvel fleiru en einu.
Héðni var boðið að mæta á
fundinum, þegar brottvísunin
var rædd, og þáði hann það.
Talaði hann í stundarfjórðung
og fór síðan. Einn maður, Hall-
björn Halldórsson prentari, mót-
mælti brottrekstri hans.
Gert mun ráð fyrir, að Alþýðu-
sambandsþinginu ljúki ekki fyr
en á föstudag. Fyrir þinginu
liggja m. a. tillögur um breyt-
ingar á lögum sambandsins, og
segir Alþbl. „að þar sé ætlazt
til að meiri aðgreining verði á
hinni faglegu og hinni pólitísku
starfsemi sambandsins og
flokksins“. Auk þess mun það
ræða um stjórnmálaástandið og
ýms verklýðsmál.
Nýl flokkurlnn.
Ráðstefnu Héðins og fylgis-
manna hans, sem greint er frá
hér á undan, er ætlað það hlut-
verk, segir í Þjóðviljanum, blaði
kommúnista, 22. þ. m., „að
breyta Alþýðusambandinu I ó-
háð fagsamband og undirbúa
stofnun hins sameinaða sósíal-
istaflokks“.
Þing Kommúnistaflokksins
hófst um líkt leyti og Alþýðu-
sambandsþingið og segir Þjóð-
viljinn á sunnudaginn, að það
hafi „einhuga fallizt á samein-
ingu verklýðsflokkanna", þ. e.
Kommúnistaflokksins og flokks-
brots Héðins.
í gærdag var boðað með
fregnmiðum og tilkynningu í
útvarpinu, að „stofnþing hins
sameinaða sósíalistaflokks" yrði
sett í Gamla Bíó kl. 6 síðd. og
voru allir, sem vildu gerast
stofnendur flokksins, sagðir vel-
komnir.
Samkvœmt upplýsingum, sem blaðið
hefir aflað sér hjá Theodór Arnbjörns-
syni ráðunaut hefir fóðurbirgðafé-
lögum fjölgað mjög ört hin síðustu
þrjú ár. 27 félög hafa notið styrks
fyrir starfsemi sína árið 1936—37, en
nú eru til yfir 60 félög, sem hafa fengið
samþykktir sínar staðfestar. Hafa
harðindin norðanlands og austan vet-
urinn 1936—37 mjög ýtt undir bændur
um stofnun fóðurbirgðafélaga. Lang-
elzt allra fóðurbirgðafélaganna er fé-
lagið í Bárðardal í Suður-Þingeyjar-
sýslu, meira en 70 ára. Hin eru öll
stofnuð eftir 1922. Félögin njóta lítils-
háttar styrks, er nægir vel til að stand-
ast kostnað, sem leiðir af eftirliti og
skýrslugerð. Félögin hafa, þar sem
þau eru rekin með myndarskap og
kostgæfni, tryggt arðsemi búfjárins og
sumstaðar stóraukið hana. Munu fé-
lögin í Strandasýslu, einkum i Hróf-
bergshreppnum, standa einna fremst,
auk Bárðardalsfélagsins. Skýrslur fé-
lagsins í Hrófbergshreppi sýna m. a. að
einn bóndinn þar fær nú orðið aldrei
undir 49 pundum af kjöti eftir hverja
á til jafnaðar og árið 1934 fékk hann
54 pund. Þó hefir fóðureyðsla hans
verið lítið yfir meðallag og aðstaðan
til sauðfjárræktar ekki betri en víða
annarsstaðar.
t t t
Sauðfjárslátrun í Borgamesi er nú
lokið fyrir nokkru. Þyngstur dilks-
kroppur reyndist 51 pund og átti hann
María Markan
söngkona
María Markan heldur þriðju
cg síðustu söngskemmtun sína
í Gamla Bíó annað kvöld. Mun
hún syngja aríur, meðal annars
úr óperunni Tosca. Auk þess
nokkur vinsæl íslenzk lög, t. d.
Mamma eftir Sigurð Þórðar-
son, Heimir, eftir Sigv. Kalda-
lóns, og ennfremur alveg nýtt
lag eftir Árna Björnsson, Rökk-
ursöng.
Þrjú ár eru liðin síðan María
Markan kom síðast heim. Hefir
hún lengst af dvalizt í Þýzka-
landi, þar sem hún hefir verið
fastráðin óperusöngkoua. — í
fyrravetur hélt hún söng-
skemmtanir i Oslo og hlaut á-
gæta aðsókn og hina beztu
dóma.
María Markan
'i
í sumar tók hún þátt í nor-
rænu tónlistarhátíðinni í Kaup-
mannahöfn og voru biaöadómar
er hún fékk mjög á einn veg og
framúrskarandi lofsamlegir.
María Markan fer utan með
Gullfossi 3. nóvember. Er ráðin
til að syngja aðalhlutverkið í
óperunni Brúðkaup Figaros, við
Konunglega leikhúsið í Kaup-
mannahöfn-. Munu æfingar hefj_
ast strax og hún kemur til Kaup-
mannahafnar, en byrjað verður
að sýna í janúarmánuði. Einnig
er í ráði að hún leiki í annarri
óperu við sama leikhús.
Krlstján Gestsson á HreSavatni. Tveir
dilkar höfðu 48 pund kjöts, annar frá
Bakkakoti í Stafholtstungum, hinn
eign Ólafs bónda Tómassonar í Desey.
Þegar slátrun hófst, tók til starfa nýtt
og myndarlegt frystihús, og var kjötið
nú í fyrsta skipti flokkað með tilliti til
brezks markaðar. Kjötmatsmaður var
Sigurjón Kristjánsson bóndi í
Krummshólum, og hefir hann haft
þau störf með höndum i þrjátíu ár
samfellt. Sláturhúsið hefir hinsvegar
verið starfrækt í 31 ár. Menn af Akur-
eyri voru að þessu sinni fengnir til
þess að leiðbeina um flokkunina fyrir
Bretlandsmarkaðinn, frystiaðferðir og
fJáningu.
t t r
í sumar, sem leið fóru tvær bif-
reiðar yfir Öxarfjarðarheiði úr Núpa-
sveit til Þistilfjarðar, en sú leið er
nú með öllu veglaus og órudd. Þegar
vegur verður ruddur yfir heiðina,
kemst austurhluti Norður-Þingeyjar-
sýslu í samband við akvegakerfi lands-
ins, en þar eystra má nú heita b0-
fært eftir Þistilfirði og nokkrum hluta
af Langanesi. í sumar var unnið að
nýbyggíngu í Raufarhafnarvegi,
Brekknaheiðarvegi og lítilsháttar 1
Kópaskersvegi, en sá vegur, ásamt
Austurlandsveginum yfir Hólssand, er
upphaflega aí vanefnum ruddur og
þolir illa þá miklu umferð, sem um
hann er, einkum á síðustu árum. Brýr
hafa nýlega verið byggðar á Sauða-
Gin- og klaufaveiki hefir
undanfarna mánuði valdið stór-
felldu tjóni víðsvegar í Evrópu.
Árið 1936 og fyrstu mánuði
ársins 1937 varð veikinnar sama
og ekkert vart í Evrópu. En í
maímánuði 1937 fluttist hún
með sauðfé og svínum, sem
flutt voru frá Marokko til
Frakklands. Veikin breiddist á
næstum mánuði út um mestallt
Frakkland og þaðan fljótlega
til Hollands og Belgíu. Yfir
vetrarmánuðina rénaði veikin
mjög mikið í þessum löndum,
en jókst aftur í sumar. Hún er
þar þó í verulegri rénun mið-
að við sumarið og haustið 1937
og er talið að mesta hættan sé
nú liðin hjá, þar sem veikin
geysar sjaldan til langframa á
sama stað.
Til Englands barst veikin
haustið 1937. Gerði stjórnin taf-
arlaust strangar varúðarráð-
stafanir. Var bannaður inn-
flutningur frá sýktum löndum á
dýrum og fjölmörgum vörum,
sem líklegt þykir að veikin geti
borizt með. Á þeim stöðum, sem
veikinnar varð vart, voru allar
nessós á Langanesi og Hólselskfl á
Fjöllum.
t t r
Hákon Flnnsson, bóndi á Borgum í
Homafirði, hefir skýrt blaðinu svo frá,
að kartöfluuppskera í Hornafirði muni
hafa orðið frá %—minni að vöxt-
um í haust en í fyrra. Stafar það eink-
um af næturfrostum, sem voru um 20.
ágúst, og gerðu víða mikinn skaða. Auk
þess var sumarið í kaldara lagi.
r r r
Á sunnudagsmorgun fóru tveir menn
á opnum vélbáti héðan úr Reykjavík
og munu sennflega hafa ætlað á fugla-
veiðar. Seinni hluta dagsins sást frá
Brautarholti á Kjalarnesi bátur á reki
á milli Andríðseyjar og lands. Virtist
vélin samt I lagi, þótt báturinn drægi
eigi á móti storminum. Var Slysa-
varnafélaginu gert aðvart og sendi
það samstundis vélbát á vettvang. En
þrátt fyrir alllanga leit, gat hann eigi
fundíð hina nauðstöddu menn. í gær-
kvöldi kom sú fregn frá Akranesi, að
þar væri að byrja að reka úr bát og er
þá talið líklegt, að þeir hafi farizt.
Mennlrnir voru Sigurþór Guðmunds-
son, starfsmaður hjá Reykjavíkurbæ,
og Albert Ólafsson, múrari. Þeir voru
báðir kvæntir og eiga tvö börn hvor.
Leit er þó haldið áfram í dag, bæði á
sjó og með ströndinnl, uppi á Kjalar-
nesi.
r t t
Á sunnudaginn gerði mikið brim við
(Framh. á 4. síSu.J
skepnur óðar drepnar. Frá því
veikin gerði fyrst vart við sig og
til 31. marz 1938 varð hennar
vart á 297 stöðum og voru
drepnir af þeim ástæðum 13.800
nautgripir, 10,000 svín og 23.000
sauðkindur. Greiddi ríkið í
skaðabætur og kostnað við
þessar ráðstafanir um 9 millj.
kr. í sumar hefir veikinnar
sama og ekkert orðið vart í Eng-
landi.
Til Þýzkalands barst veikin
með sýktum dýrum, sem höfðu
verið flutt til Schleswig. Breidd-
ist veikin síðan óðfluga út um
allt Norður- og Vestur-Þýzka-
land. Gefur það nokkra hug-
mynd um hina miklu útbreiðslu
veikinnar, að frá þeim tíma,
sem veikin byrjaði að þessu
sinni og til 1. júlí síðastl. var
kunnugt um 292,000 tilfelli í
Þýzkalandi.
Til Danmerkur mun veikin
hafa borizt frá Þýzkalandi,
þrátt fyrir ítrustu varúðarráð-
stafanir. Seint í júlí var orðið
kunnugt þar um 423 tilfelli. Síð-
an hafa allmörg tilfelli bætzt
við. Á þeim stöðum, sem veik-
innar hefir orðið vart, hafa all-
ar skepnur verið drepnar, og
greiðir ríkið eigendum þeirra
skaðabætur. Nemur sá kostn-
aður, sem ríkið hefir þurft að
greiða vegna þessara ráðstaf-
ana, orðið mörgum millj. króna.
Svíar settu hjá sér öflugar
varúðarráðstafanir strax og
kunnugt varð um veikina. Þær
hafa þó ekki komið að fullu
haldi. í maílok í vor var kunn-
ugt um eitt tilfelli þar, en síðan
varð veikinnar ekki aftur vart
fyr en í júlílok. Um síðastl.
mánaðamót var orðið kunnugt
um veikina á 102 stöðum á
Skáni og voru allar skepnur
drepnar þar jafnóðum og kunn-
ugt varð um veikina. Alls hafa
verið drepnir af þessum ástæð-
um í Svíþjóð 3.972 nautgripir,
3.307 svin og 350 sauðkindur.
Hefir ríkið greitt í skaðabætur
um 1.3 millj. kr.
Til Noregs hefir veikin enn
ekki borizt. Hafa Norðmenn
bannað innflutning á öllum
þeim vörum, (heyi, hálmi, not-
uðum pokum o. s. frv.) og dýr-
um, sem líklegt þykir að veikin
geti borizt með.
Það hefir enn ekki tekizt að
fá áreiðanlega vitneskju um
smitbera veikinnar, ellegar að
búa til öruggt varnarlyf gegn
henni. Að vísu hefir tekizt að
framleiða lyf, sem gera skepnur
ómóttækilegar fyrir veikina um
nokkurn tíma. Er fefnið I þetta
lyf unnið úr sýktum dýrum og
er framleiðsla þess því miklum
takmörkum háð. Nýlega hefir
dönskum manni, Schmidt, tek-
ist að finna nýtt lyf, sem þykir
(Framh. á 4. síðu.)
A víðavangi
Héðinn Valdimarsson og kom-
múnistar eru nú að rugla saman
reitum sínum. Er það nú til-
kynnt í „Þjóðviljanum", að
kommúnistaflokkurinn hafi
verið lagður niður, en að stofn-
fundur nýs flokks hafi hafizt í
Gúmla Bíó í Rvík í gær. Var
Héðinn Valdimarsson kosinn
forseti fundarins í einu hljóði.
Lítur út fyrir, að kommúnistar
séu nú búnir að gleyma hinum
gömlu, kj arnyrtu lýsingum
Verklýðsblaðsins sáluga á „auð-
valdsbullunni“ Héðni og fjand-
skap hans við verkamenn!
* * *
Annars er breyting sú, sem nú
verður, aðallega í því fólgin, að
kommúnistaflokkurinn skiptir
um nafn. Sagt er, að margir
þeirra, sem fylgt hafa Héðni að
málum innan Alþýðuflokksins
og voru mótfallnir brottrekstri
hans, hafi nú skilið við hann
og að sú sveit, sem honum fylg-
ir yfir í hinar nýju herbúðir,
verði næsta rýr. Hinsvegar er
svo talið af ýmsum, að sumir
hinna róttækustu kommúnista
muni vera óánægðir með nafn-
breytinguna og hafa við orð að
gera nýja „sprengingu“. Ekki
hefir enn frétzt, hvað flokkur-
inn eigi að heita eða hver eigi
að vera formaður hans, en til-
nefndir eru Sigfús Sigurhjart-
arson, Arnór Sigurjónsson, Pét-
ur G. Guðmundsson, Halldór
Kiljan Laxness og jafnvel fleiri.
* * *
Mbl. heldur þvi nú fram, að
verðhækkun sú, sem orðið hefir
á tóbaki, muni leiða það af sér,
að tóbaki verði smyglað inn í
landið. Vera má, að svo reynist,
þótt enn sé of snemmt að full-
yrða um slík,t. En hvernig myndi
bá fara, ef innflutningur á tó-
baki og víni væri stórlega tak-
markaður eða bannaður um
hríð eins og Mbl. hefir þótzt vilja
í öðru orðinu? Myndi þá ekki
hætta á, að þessum vörum yrði
smyglað inn í landið? Vilja rit-
stjórar Mbl. ekki gera svo vel og
svara þeirri spurningu?
* * *
Mbl. (og ísafold) hafa orð á
bví, að Framsóknarmenn hafi
sótt búnaðarþingskosningar með
..hinu mesta kappi“ á þessu ári.
.,Kappið“ er þó ekki meira en
svo, að í 6 búnaðarsamböndum
af 9, þar sem búið er að ákveða
fulltrúa, hafa fulltrúarnir orðið
sjálfkjörnir án kosninga, af þvi
að ekki var nema einn (sam-
komulags-) listi í kjöri. Hinsveg-
ar má búast við nokkru kappi 1
kosningunni í Búnaðarsambandi
Suðurlands á sunnudaginn kem-
ur. Vonast Sjálfstæðis- og
Bændaflokksmenn eftir því að
sögn, að atkvæðin úr Vest-
mannaeyjum muni verða úr-
slita lóðið á vogarskálinni þeim
í hag. En vel mætti á það minna
nú, að bæði Sjálfstæðisflokk-
urinn og Bændaflokkurinn
börðust gegn því með hnúum
og hnefum á sínum tima, að
bændur fengju hinn almenna
kosningarrétt til Búnaðarþings.
* * *
Mbl. í dag er þeirrar skoðun-
ar, að aðaláhuginn fyrir því, að
auka kartöfluræktina í landinu,
sé hjá kaupmönnum, sem lifa
á því að selja erlendar kartöfl-
ur!
* * *
Mbl. í dag lýsir stjórnarfari
Framsóknarflokksins og Al-
þýðuflokksins á þá leið, að þeir
hafi verið (orðrétt) „samtaka
um að sitja yfir hlut manna,
samtaka í níði og rógi um ein-
staka menn og stéttir, samtaka
um að skara eldinn að sinni
eigin köku, samtaka um að
bruðla fé almennings, samtaka
um yfirgang og rangsleitni,
samtaka um yfirdrepsskap og
hræsni“. — Þetta er vist áfram-
hald af „röksemdunum frá
Múla“!
(Framh. á 4. síSu.J
A. KROSSGÖTTJM
Fóðurbirgðafélög. — Frá Borgarnesi. — Vegir í Norður-Þingeyjarsýslu. — Upp-
skerubrestur í Hornafirði. — Tveir menn drukkna. — Sjógangur á Stokkseyri