Tíminn - 15.11.1938, Page 2

262
TfMIMV. |>rigjudaginn 15. nóv. 1938
66. blað
^gímtrm
Laugardayinn 12. nóv.
Búnaðarþíngíð
Loðdýraræktin
og Jón Árnason framkvæmdastjóri
Niðurl.
Þá telur J. Á. það hámarks-
skrum, þegar ég skýri frá því, að
ég hafi sent nokkur skinn af
dýrum, sem ekki voru talin
söluhæf og sem fengið höfðu
dauðadóm við merkingu, á upp-
þoði hjá Hudsons Bay Co. Lon-
don og meðalverð á þeim reynd-
ist um 90.00 krónur íslenzkar.
Þetta var meðalverð á uppboði
Hudson’s Bay Co. og nefndi ég
það aðeins til samanburðar við
meðalverð allra silfurrefaskinna,
sem seldir eru á uppboöunum,
don og Oslo, en það er um 115.00
krónur íslenzkar. Er í hvorugu
tilfellinu dregin frá sölulaun á
uppboðunum, sem eru 6% af
söluverði. Enda er það svo, að á
öllum skýrslum frá uppboðum
er gefið upp söluverð, án þess að
draga sölulaun frá. Færi ég
fram sterkar líkur fyrir því, að
meðalverð skinna af öllum ís-
lenzkum silfurrefayrðlingum
hefði oröið allmikið yfir meðal-
verð í Oslo, ef tekinn hefði ver-
ið feldur af þeim öllum á síð-
astliðnu hausti.
Þetta er sá eini rétti saman-
burður, þegar verið er að ræða
um aðstöðu okkar íslendinga til
loðdýraræktar samanborið við
Norðmenn. Að skinnaræflar,
sem seldir eru á uppboðunum
ekki eru taldir með í meðal-
verðinu er afar eðlilegt.
Á einu uppboði, sem ég var á,
þar sem seld voru 10 þús. skinn,
voru seldir 399 skinnaræflar.
Voru það skinnapartar, skott,
snoðskinn og rifin og skemmd
skinn. Var verðið á þessum ræfl-
um frá 1 krónu og hæst 65 krón-
ur. Þessháttar skinnaræfla er
ekki hægt að taka í meðalverð
ógallaðra skinna.
Annars skal ég taka það fram
að 103 kt. norskar meðalverðið
er ekki það rétta meðalverð.
Hið raunverulega meðalverð er
hærra, og hve mikið hærra er
ómögulegt að segja um og stafar
þungt. Þar með var sigur unn-
inn.
Þannig er þá Búnaðarfélag ís-
lands orðinn frjáls félagsskapur
íslenzkra bænda með fullu valdi
yfir málum sínum. Bændurnir í
hreppabúnaðarfélögunum kjósa
sér sjálfir Búnaðarþing. Búnað-
arþingið kýs sjálft stjórn fyrir
allsherjarfélag bændanna án
íhlutunar annara. En ríkisvaldið
veitir bændunum fjárhagslegan
stuðning til að halda uppi stétt-
arfélagi sínu og starfsemi þess.
Hið nýkjörna Búnaðarþing á
að koma saman eftir áramót á
þessum vetri. Megi gifta fylgja
störfum þess!
það af því, sem ég nú í stuttu
máli skal greina:
Sala loðfelda í Noregi er með
öllu frjáls. Fer skinnasalan þar
fram aðallega á þrennan hátt.
a. Á Norrænu skinnauppboð-
unum í Oslo og Stokkholm.
b. Sala gegnum Pelscentralen
L. R., aðallega á uppboðum
í London.
c. Við beina sölu frá fram-
leiðendum til skinnakaup-
manna og umboðsmanna
þeirra.
Meðalverðið, sem ég nefni í
grein minni og sem J. Á. reikn-
ar með, er meðalverð á uppboð-
unum. Eftir því meðalverði er
svo reiknað meðalverð allra
skinna, sem seld eru, hvort sem
þau eru seld einstökum mönn-
um, skinnakaupmönnum og um-
boðsmönnum þeirra.
Fjöldi af hinum stærri og
betri búum í Noregi, sem hafa
verulega góð skinn, selja þau
miklu hærra verði en meðalverð
skinnauppboðanna, beint til
skinnakaupmanna eða umboðs-
manna þeirra.
Á öllum loðdýrasýningum,
sem haldnar eru í Noregi, en
þær eru um 60—70 árlega, eru
fleiri og færri skinnakaupmenn.
Auglýsa þeir áberandi að silfur-
refaskinn séu keypt háu verði,
gegn staðgreiðslu á tilteknum
stöðum. Margir bændur og loð-
dýraeigendur selja þessum
kaupmönnum skinnin miklu
hærra verði en fæst fyrir þau á
uppboðunum, enda varð ég þess
var, að þessir kaupmenn keyptu
frekast betri tegund af skinn-
um. — Hve mikill hluti af
allri silfurrefaskinnaframleiðslu
Norðmanna er þannig seldur
utan opinberra uppboða, vantar
mig skýrslu yfir, en eftir þeim
upplýsingum, sem ég hefi getað
fengið beztar, þá mun það vera
um y4—y3 af framleiðslunni.
Hitt er aftur á móti áreiðan-
legt, að það er yfirleitt betri
hluti skinnanna, sem seldur er
utan uppboðanna og verðið
hærra en meðalverð uppboð-
anna. Hversu miklu þetta nem-
ur, er því miður ómögulegt að
fá fullnaðarupplýsingar um, en
allt bendir til þess, að utan upp-
boðasalan hækki meðalverð silf-
urrefaskinna allverulega.
Um verð á silfurrefum til lífs
skal ég taka þetta fram.
Fyrsta silfurrefaparið, sem
flutt var hingað til íslands árið
1929 kostaði 6000.00 krónur ísl.
Hvolpar undan þessu pari voru
seldir 1930 fyrir 3000.00 krónur
parið og 1931 1000.00 kr. parið.
Síðan hefir verð á silfurrefum
hér innanlands verið 700—1400
krónur parið, eftir gæðum.
Til þess að koma í veg fyrir að
léleg dýr væru seld til lífs, kom
Loðdýraræktarfélag íslands á
almennri skoðun og merkingu á
öllum silfurrefum félagsmanna
haustið 1936 og fékk til þess að
framkvæma þá skoðun æfðan
sérfræðing frá Noregi, 1937 fékk
L. R. í. aftur norskan sérfræð-
ing til þess að standa fyrir
merkingu og úrvali. Fóru þessir
menn eftir reglum þeim, sem
Norðmenn notuðu á meðan þeir
létu merkja og velja lífdýr sér-
staklega.
Á þessu hausti var þetta starf
orðið svo umfangsmikið, að ó-
hugsandi var að einn maður
gæti framkvæmt það. Hefir því
stjórn félagsins fengið níu af
hinum færustu mönnum á
þessu sviði til að framkvæma
lífdýravalið, í sambandi við
merkingarnar.
Á aðalfundi L. R. í. á síðast-
liðnu sumri var samþykkt til-
laga um að herða mikið á kröf-
um þeim, sem gerðar væru til
lífdýra, fram úr því, sem Norð-
menn hefðu gert. Verður því yf-
irleitt að telja, að kröfur þær,
sem gerðar eru til lífdýra á
þessu hausti, séu strangar, t. d.
er ekkert karldýr merkt sölu-
hæft, hversu gott sem það ann-
ars kann að vera, ef það er
minna en y2 silfur o. s. frv. —
Að hægt er að framfylgja þessu
til fullnustu, er eingöngu að
þakka lögum um loðdýrarækt,
sem vorU'Samin og borin fram á
Alþingi að tilhlutun núverandi
landbúnaðarráðherra. — Þessi
merking og úrval er óneitanlega
afar mikil trygging fyrir því, að
léleg dýr séu ekki seld til lífs.
Enda viðurkenna allir, sem vit
hafa á þessum málum og hafa
kynnt sér silfurrefaræktina hér
á landi, að framfarir á gæðum
silfurrefastofnsins séu afar-
miklar á þeim tveimur árum,
sem Loðdýraræktarfélag ís-
lands hefir starfað.
Á síðastliðnu hausti voru
fluttir til landsins um 100 úr-
vals silfurrefir. Verð á þessum
dýrum var frá 800—2200 krónur.
Nú í haust var búið að selja fyr-
irfram meginhlutann af þeim
yrðlingum, sem undan þessum
dýrum komu, fyrir miklu lægra
verð en foreldrarnir kostuðu
haustið 1937.
Mörgum kann að þykja verðið
á þeim dýrum hafa verið hátt,
sem flutt voru hingað frá Nor-
egi 1937. En til samanburðar
skal ég geta þess, að á sýningu
í Elverum haustið 1937 var P.
Svarstad boðið fyrir silfurrefa-
hvolp 6000 krónur norskar, en
hann vildi ekki selja dýrið fyrir
það verð. Hingað seldi hann
einn albróður þess hvolps fyrir
1500 norskar krónur og nokkur
hálfsystkini hans fyrir 700—
1500 norskar krónur. Við þetta
bætist svo innflutningskostnað-
ur og tollur. Þá má geta þess, að
Norðmenn seldu svokallaða
platinurefi haustið 1937 fyrir 20
—40 þúsund krónur, en skinn
af platinurefum seldust á upp-
boðum í Oslo frá 600—2100
krónur. Þetta er allt norskar
krónur.
Yfirleitt hefir það verið svo,
að verð á silfurrefum og mink-
um til lífs hér innanlands hefir
verið mun lægra en samskonar
dýr hafa kostað hingað komin
frá Noregi, Svíþjóð eða Canada.
Verulega góð kynbótadýr eru
sjaldan keypt of háu verði, en
hitt skal játað, að í einstökum
tilfellum hafa dökk dýr, sem þó
hafa verið talin lífhæf, verið
seld of háu verði og ekki tekið
nægilegt tillit til gæða dýranna.
Með vaxandi þekkingu í þess-
um efnum og fyrir áhrif L. R. í.
hefir þessum tilfellum stór-
fækkað ár frá ári, og nú er svo
aðgengilegt að afla sér upplýs-
inga um þessi efni, að enginn
af þeim ástæðum þyrfti að
„kaupa köttinn í sekknum." Nú
á síðastliðnu sumri hefi ég kom-
ið á meginþorra allra loðdýra-
búa á landinu. Hefi ég rætt við
menn um hirðingu og fóðrun
dýranna, fyrirkomulag búa og
girðinga, og sýnt, eftir því sem
hægt hefir verið, hvernig góð
dýr eiga að líta út. Ég hefi full-
komna ástæðu til þess að álíta
að slíkar leiðbeiningar komi til
að bera góðan árangur.
Þá endar J. Á. grein sína á því
að minkar séu grimm dýr og
þyki hinir mestu vágestir, ef
þeir komast í varplönd. Ég veit
engin dæmi til þess, að minkar
hafi komizt í varplönd, svo ég
get ekkert um það borið. En
hitt veit ég, að fyrir 3—4 árum
sluppu minkar norður í Húna-
vatnssýslu úr vörzlu og drápust
þeir allir á stuttum tíma. Ég
hefi haft minka í sex ár og af
þeirri reynslu get ég ekki sagt,
að þeir séu mjög grimmir. Hefir
tekizt, þegar ungarnir hafa ver-
ið teknir iitlir, að temja þá al-
veg, svo að það mátti fara með
þá eins og kött. Þá vill J. Á.
mælast til þess, að ég upplýsi,
hvort það sé rétt, að silfurrefir
og minkar hafi sloppið úr búr-
um hér á landi. — Heyrt hefi ég
að svo hafi verið. En hitt mun
rétt, að nú sé enginn silfurrefur
lifandi utan vörzlu, en heyrt
hefi ég, að einn minkur hafi
sézt í Hafnarfjarðarhrauni í
sumar. Tel ég mjög vel hægt að
ná þessum mink þegar snjóar
koma og eru gerðar ráðstafanir
til þess, enda hæpið að hann
muni lifa veturinn af, ef hann
liggur úti.
í lögum og reglugerð um loð-
dýrarækt eru greinileg fyrir-
mæli um það, hvernig varzla loð-
dýra skuli vera, til þess að hún
sé talin örugg og er hreppstjór-
um og lögreglustjórum gert að
skyldu að sjá um að lögum þess-
um sé fylgt. Aftur á móti hefir
ráðunautur ríkisstjórnarinnar í
loðdýrarækt ekkert lögreglu-
Víimuskólamálið
í Rangárvallasýslu
Eftirfarandi bréf ritaði Björg-
vin Vigfússon fyrv. sýslumaður
til sýslunefndar Rangárvalla-
sýslu 1938:
„Eins og hinni heiðruðu sýslu-
nefnd er kunnugt, hefir tvívegis
samkvæmt lögum nr. 28, frá 1.
febr. 1936, að tilhlutun nefndar-
innar farið fram atkvæða-
greiðsla í skólamáli sýslunnar,
með þeim árangri, að tilskilið at-
kvæðamagn náðist ekki í hvor-
ugt sinni.
f fyrra skiptið, 24. október
1926, urðu fylgjendur málsins
378 að tölu, en andstæðingar
346. í síðara skiptið, 20. júní
1937, urðu fylgjendur málsins
682, en andstæðingar 863. Það
má alveg undrun sæta, að svo
fór í bæði skiptin, af þeirri á-
stæðu, að sýslunefndin stóð sem
einn maður að þessu máli á
fundinum 21. apríl 1936, og taldi
þá rétt, samkvæmt 2. grein áð-
urnefndra laga, að starfrækja
lýðskóla í sýslunni með skyldu-
vinnufyrirkomulaginu, gang-
andi út frá, að kjósendur
mundu verða sýslunefndinni
sammála í jafnmiklu hags-
munamáli fyrir sýslubúana. En
það sem sýslunefndin má áklaga
sig fyrir, er það, að hún þá ekki
sendi nógu marga áhrifamenn
út af örkinni á undan atkvæða-
greiðslunni í hverjum hreppi, til
þess að skýra þetta mál.
En hvað á sýslunefndin nú að
gera? Það dugir ekki að benda
á tölur eftir meirahluta. Kjós-
endur voru við báðar atkvæða-
greiðslurnar um 2.029. Hjá
hvorugum flokki játenda eða
neitenda þýðir að benda á tölur,
sem nálgist meirahluta kjós-
enda. Liggur nær að athuga,
hvað vakað hefir fyrir þátttak-
endum í hvorum flokki.
Fyrir mér, sem stuðnings-
manni, vakti það, að sýslufélag-
ið mætti þiggja gjafir frá ríki
(Framhald á 3. síðu.)
vald, en getur aðeins kært fyrir
brot á lögum eins og hver annar
borgari.
Að síðustu skal ég taka það
fram, að ég á enga silfurrefi né
blárefi. Seldi ég þá alla, þegar
ég tók við ráðunautsstörfum, til
þess eingöngu að forðast að-
dróttanir um hlutdrægni frá
miður velviljuðum mönnum,
sem alltaf er einhver slatti til
af.
Þetta verður þá að nægja, sem
svar til J. Á. í bráðina, en ég er
alltaf tilbúinn að ræða þessi
mál á faglegum grundvelli. Um
persónulegar hnútur og stór-
yrði í minn garð hirði ég aftur
á móti ekki neitt.
H. J. Hólmjárn.
Mustaía Kemal Atatiirk
Kosningu fulltrúa til Búnað-
arþings er nú að fullu lokið. Síð-
ustu úrslitin urðu kunn á sunnu-
daginn var, en þá fór fram taln_
ing atkvæða í Búnaðarsambandi
Suðurlands. Þessari kosningu
lauk svo, að listi Framsóknar-
manna fékk mun fleiri atkvæði
en listar Sjálfstæðisflokksins og
„Bændaflokksins“ til samans og
kom að þrem mönnum af fimm,
er kjósa átti: Sjálfstæðismenn
komu að tveim, en „Bænda-
flokkurinn" engum. Og mikið af
þeim atkvæðum, sem listi
„Bændafl.“ fékk, hefir honum
vafalaust áskotnazt vegna per-
sónulegs fylgis við þann mæta
mann, sem efstur var á listan-
um, Klemens Kristjánsson korn-
ræktarmann á Sámsstöðum. Ber
þessi kosning því vitni um það,
að af fylgi Bændaflokksins á
Suðurlandi er nauðalítið eftir
orðið.
Kosning hins nýja Búnaðar-
þings er merkur áfangi í sögu ís-
lenzkrar bændastéttar. Búnað-
arþingið er nú í fyrsta sinn kosið
beinni, almennri kosningu meðal
allra bænda landsins.
Hið nýja Búnaðarþing verður
vegleg samkoma og vel mönnum
skipuð. Það er skipað 25 fulltrú-
um i stað 13 áður. Flestar sýslur
landsins eiga þar nú fulltrúa. í
Búnaðarþingi verður fyrir hendi
raunhæf þekking á búnaðar-
háttum og áhugamálum bænda í
öllurn héröðum landsins.
Framsóknarflokkurinn ákvað
á 4. flokksþingi sínu árið 1934 að
beita sér fyrir því, að Búnaðar-
félagið yrði gert að algerlega
sjálfstæðri stofnun og fengið í
hendur sjálfri bændastéttinni.
Áður var það svo, að Alþingi
skipaði tvo af þrem stjórnar-
nefndarmönnum félagsins, en
stjórnin þannig skipuð, réð
framkvæmdastjóra þess (búnað-
armálastjórann). Fulltrúarnir
þrettán á Búnaðarþingi voru
kosnir óbeinni kosningu í búnað-
arsamböndunum, og bændur al-
mennt höfðu því yfirleitt ekki
tækifæri til eða áhuga fyrir að
láta sig slíka kosningu neinu
verulegu skipta. Þannig var
Búnaðarþingið og Búnaðarfé-
lagið raunverulega slitið úr öllu
lífrænu sambandi við bænda-
stéttina og í rauninni lítið annað
en opinber stofnun undir umsjá
þings og stjórnarvalda ríkis. Og
þótt sú stofnun hafa margt og
merkilegt unnið og ýmsir mætir
menn ættu sæti á hinu gamla
Búnaðarþingi, þá var hún ekki
að formi og vinnubrögðum það,
sem hún fyrst og fremst átti að
vera: Félag íslenzkra bænda.
Marki því, er Framsóknar-
flokkurinn setti sér í þessu efni,
er nú náð. En á sínum tíma kost-
aði það harða baráttu. Það var
baráttan um jarðræktarlögin
nýju. Andstæðingar Framsókn-
arflokksins börðust gegn því með
hnúum og hnefum, að bændum
væri afhentur beinn kosningar-
réttur til Búnaðarþings. Þeir
áttu af sérstökum og óeðlilegum
ástæðum ríflegan pólitískan
meirahluta í hinu gamla Búnað-
arþingi, og þeir óttuðust, að sá
meirihluti myndi tapast, ef
bændur fengi sjálfir að ráða.
Þessvegna var hin mikla herferð
hafin gegn jarðræktarlögunum
nýju. Þeirri herferð var að vísu
jafnframt beint gegn öðrum ný_
mælum laganna. En það var að
verulegu leyti yfirskin. Beini
kosningarrétturinn handa bænd
unum var hin raunverulega á-
stæða til þess, að stjórnarand-
stæðingar snerust svo hatram-
lega gegn lögunum, sem raun
varð á.
En þessi pólitíska andstaða
varð til einskis. Framsóknar.
menn heimtuðu, að atkvæða-
greiðsla um þessi efni færi fram
í öllum búnaðarfélögum lands-
ins. Sú atkvæðagreiðlsa gekk ó-
tvírætt Framsóknarflokknum í
vil. Og á næsta Búnaðarþingi
létu andstæðingarnir undan og
buðust til að taka hin nýju
ákvæði um beinan kosningarrétt
inn í lög Búnaðarfélagsins sjálfs.
Almenningsálitið varð þeim of
í síðastl. viku lézt sá maður,
sem komið hefir fram stór-
felldari breytingum í ættlandi
sínu en nokkur annar samtíð-
armaður hans. Það var Mustafa
Kemal Atatúrk, forseti Tyrk-
lands.
Tyrkir hafa haft
Heimsveldi það orð á sér, að
Tyrkja. þeir væru her-
skáasti þjóðflokk-
ur heimsins. Litla Asía er heim-
kynni þeirra. Þaðan hófu þeir
miklar herferðir á 13. og 14. öld,
bæði í suður- og vesturátt. Á
16. öld náði ríki þeirra orðið
yfir Litlu-Asíu alla, Sýrland,
Gyðingaland, Mesapótamíu,
Arabíu, Egyptaland, norður-
strönd Afríku, Grikkland, Ser-
bíu, Búlgaríu, Rúmeníu og
nokkurn hluta Ungverjalands
og Ukrainíu. Landvinningarnir
reyndust þeim auðveldir, en
þeim tókst að sama skapi illa að
ávaxta sigrana. Stjórn þeirra
mátti heita skipulagslaus með
öllu og.fól ekkert það í sér, sem
skapaði samstæða ríkisheild.
Þeir fluttu ekki með sér nein
menningarleg áhrif, enda stóðu
þeir flestum þjóðum að baki í
þeim efnum. Þeim var því held-
ur ekki ljós þýðing þess, að hin-
ar undirokuðu þjóðir fengu að-
stöðu til að vernda séreinkenni
sín og menningu og voru þær
því stöðugt reiðubúnir til að
berjast fyrir frelsi sitt, er tæki-
færi gafst. Ekkert stórveldi get-
ur til langframa grundvallazt
á hervaldi, ef engin menn-
ingarleg tengsli binda það jafn-
framt saman, og þess vegna gat
heimsveldi Tyrkja ekki átt sér
langan aldur.
í byrjun heimsstyrj aldarinn-
ar var svo komið, að Tyrkir
höfðu tapað öllum löndum sín-
um í Evrópu, nema lítilli sneið
við Marmarahafið. — Egypta-
land hafði losnað undan yfir-
ráðum þeirra, en í Asíu réðu
þeir enn að nafninu til mestu
af þeim löndum, sem þeir höfðu
unnið þar. í heimsstyrjöldinni
börðust þeir með Þjóðverjum og
höfðu misst öll lönd sín, nema
litla landræmu í Evrópu og
nokkurn hluta Litlu-Asíu, þeg-
ar henni lauk.
Eftir að friður
Kemal hafði verið sam-
kemur til inn, sendi tyrk-
sögunnar. neska stjórnineinn
hershöfðingja sinn
frá Konstantinopel til Litlu As-
íu í þeim erindum að afvopna*
hinar tyrknesku hersveitir þar,
samkvæmt boði sigurvegaranna.
Þessi hershöfðingi var Mustafa
Kemal.
Mustafa Kemal var fæddur í
Saloniki 1880. Hann missti ung-
ur föður sinn og ólst upp hjá
frænda sínum, sem var bóndi.
Hugur hans hneigðist snemma
til hermennsku og með miklum
dugnaði tókst honum að komast
í herforingjaskóla. Um tíma
tók hann nokkurn þátt í stjórn-
málum og var þá fylgismaður
Ung-Tyrkja. Var hann sökum
þess hafður í fangelsi í nokkra
mánuði. Fljótlega skildu þó
leiðir hans og Ung-Tyrkja, því
Kemal var andvígur pólitískum
undirróðri í hernum. í Balkan-
styrjöldinni 1912 gat hann sér
góðan orðstír, en mesta frægð
hlaut hann þó í heimsstyrjöld-
inni,því honum er einkum þakk-
aður ósigur Englendinga við
Gallapoli. Það var eini sigurinn,
sem Tyrkir unnu í styrjöldinni,
og vegna hans átti Kemal orðið
sterk ítök í þjóðinni, þegar
stjórnin sendi hann til Litlu-
Asíu, eins og áður segir. En
þangað var hann sendur vegna
þess, að stjórnin taldi líklegt, að
hann yrði andvígur auðmýkj-
andi friðarsamningum, en hún
áleit nauðsynlegt, að fá frið sem
fyrst til að tryggja soldáninn í
sessi. Þess vegna var heppilegast
að hafa Kemal fjarverandi
meðan gengið var frá þeim mál-
um.
Um líkt leyti og Kemal kom
til Litlu-Asíu, séttu Grikkir þar
her á land og tóku borgina
Smyrna herskildi. Skömmu síð-
ar settist enskt herlið að í Kon-
stantinopel. í ágúst 1920 undir-
rituðu Tyrkir friðarsamninginn
við Bandamenn í Sevres. Sam-
kvæmt honum héldu þeir aðeins
Konstantinopel, ásamt lítilli
landræmu í Evrópu. í Asíu
misstu þeir ekki aðeins öll hin
arabiskmælandi lönd, heldur
einnig verulegan hluta af Litlu-
Asíu. Landherinn mátti ekki
vera fjölmennari en 50 þús.
manns og þeir máttu hvorki
hafa sjóher eða lofther. Marm-
arahafið var sett undir alþjóð-
legt eftirlit.
Mustafa K e m a 1
Fyrstu hafði séð það fyr-
baráttuárin. irfram, hvílíkum
afarkostum Tyrkir
myndu sæta. Hann hafði því
búið sig undir að geta mótmælt
þeim á viðeigandi hátt. í stað
þess að afvopna herinn, sam-
einaði hann hinar dreifðu her-
deildir og skapaði fjölmennari
og öflugri her en Tyrkir höfðu
áður haft. Þegar stjórnin and-
mælti þessu framferði hans,
sagði hann sig úr þjónustu
hennar og hélt starfinu áfram.
Jafnframt stofnaði hann ný
þjóðleg samtök og fékk því til
leiðar komið, að kallað var sam-
an einskonar þjóðþing í Angora,
án vilja og samþykkis stjórnar-
innar í Konstantinopel. Kemal
var sjálfur kosinn forseti þess.
Eftir þetta hafði Tyrkland
raunverulega tvær stjórnir og
höfuðborgir, stjórn soldánsins í
Konstantinopel og stjórn Mu-
stafa Kemals í Angora.
Það var ekkert auðveldara
fyrir Mustafa Kemal en að víkja
soldáninum strax frá völdum,
stofna lýðveldi og láta kjósa
sjálfan sig forseta. En hann
gerði það ekki og sýnir fátt bet-
ur hyggindi hans. Hann vildi
láta soldáninn áður brjóta sem
mest af sér í augum þjóðarinnar
og opinbera undirlægjuhátt
sinn við erlent vald. Þess vegna
viðurkenndi þingið í Angora
stöðugt yfirráð soldánsins, enda
þótt það fylgdi í engu ráðum
hans.
Mustafa Kemal var það ljóst,
að það var minni erfiðleikum
bundið að hnekkja afarkostum
friðarsamninganna, en flestum
virtist. Evrópuþj óðirnar höfðu
fengið nóg af styrjöldum. Þær
voru ólíklegar til að vilja hefja
kostnaðarsaman ófrið á ný í
annari heimsálfu, nema þeim
þætti mikið við liggja. Grikkir
voru hernaðarlega veikari en
Tyrkir, enda þótt þeir hefðu
stuðning Englendinga. Frá
Rússum fengu Tyrkir vopn, því
þeir gerðu sér von um Mustafa
Kemal, sem bandamann á móti
Englendingum, er þá gengu