Tíminn - 15.11.1938, Síða 3

66. blað
TtMlNN, briðjndaginn 15. nóv. 1938
263
fi Æ K U R
Morgunn, XIX. árgangur,
2. hefti.
Síðara hefti Morguns er ný-
komið út og hafa þeir séra
Kristinn Daníelsson og Snæ-
björn Jónsson bóksali annast
ritstjórn þess í stað Einars H.
Kvaran, er lézt í vor. Er all-
mikill hluti ritsins helgaður
minningu Einars. Birtist þar
meðal annars ræður þær, er
Kristinn Daníelsson, Árni Sig-
urðsson og Jón Auðuns fluttu við
útför hans, og ræður, sem séra
Kristinn Daníelsson, ísleifur
Jónsson, Einar Loftsson og séra
Jón Auðuns fluttu á minningar-
hátíð, sem Sálarrannsóknarfélag
íslands hélt um hinn látna for-
vígismann.
Samvinnan, XXXII. ár-
gangur, 8. hefti.
Nýútkomin Samvinna hefst á
athyglisverðri grein um vefn-
aðarvöruinnflutninginn. Er þar
sannað, hversu fjarri fer því, að
kaupmenn og enkafyrirtæki hafi
verið misrétti beitt um innflutn-
ingsleyfi á vefnaðarvörum.
Þá er þar grein um kaupfélög-
in á Vestfjörðum og fylgja henni
margar myndir.
Af öðrum greinum má nefna
grein um bætiefni. Fylgir henni
skrá yfir nokkrar bætiefnaríkar
fæðutegundir.
Ein þýdd saga er í heftinu,
Moldin kallar, eftir sænska
skáldkonu, Maja Törnás.
Vínnuskólamálið
í Rangárvallasýslu
(Frh. af 2. síöu.)
og einstökum mönnum, og var
enginn skaði skeður við það,
nema síður sé, og svo það, að
æskan 18 ára mætti aukast að
manndáð og þekkingu og alast
upp undir góðri stjórn. Fyrir
hinum, sem á móti voru, veit ég
ekki hvað vakað hefir.
Ég efast nú ekki um, að þeir,
sem mín megin stóðu í málinu,
muni standa stöðugir og þeim
muni fjölga, sem málinu verða
fylgjandi, því oftax sem kjós-
endur verða spurðir. Um and-
stæðinga get ég ekki vitað hvað
þeir vilja, því þeirra hugarfar
þekki ég ekki. Vilji þeir ekki
neitt og ekki einu sinni gjafir
frá ríki og einstaklingum og
ekki heldur aukinn manndóm
og þekkingu fyrir 18 ára ung-
linga, þá trúir þeim enginn.
Þeim mönnum hlýtur því að
fækka, sem þannig hugsa.
Ég geng því fastlega út frá
því, að heiðruð sýslunefnd vi-lji
halda málinu vakandi, og láti
enn spyrja kjósendur í þriðja
fiEIMIUIÐ
Heimasöltuð
kryddsíld.
Eitt af því, sem heimilin geta
útbúið og veitt sér ódýrara og
eins gott og aðkeypt væri, er
kryddsíld. Uppskriftin, sem hér
fer á eftir, hefir reynzt vel.
40 síldar meðalstórar.
1 kg. salt.
10 gr. saltpétur.
250 gr. sáldsykur.
1 matskeið óst. pipar.
1 matskeið óst. negull.
1 matskeið óst. kryddblanda.
Lárberjablöð.
Síldin er afhöfðuð og maga-
dregin. Hún er ekki þvegin, en
strokið af henni slorið. Þá er
síldin lögð 1 sólarhring í blöndu,
sem er helmingur vatn og
helmingur edik, eða í skyr-
blöndu. Síðan er hún strokin
upp og söltuð þannig, að dálk-
urinn snýr niður og raðað eins
þétt í ílátið og hægt er. Krydd-
inu er blandað saman við saltið
og sykurinn og dreift í hvert
lag, minnst í neðsta lag og mest
efst. Þá er ílátið byrgt og síldin
látin standa eina viku áður en
farið er að nota hana. Þessi
síld geymist mánuðum saman.
S. P.
sinn, hvað þeir vilji.
Fylgjendur málsins, nær 700
að tölu, hljóta að eiga heimt-
ingu á þessu. Fyrir því er hér-
með skorað á sýslunefndina, er
saman kemur í þessum mánuði,
að taka ákvörðun um næstu
atkvæðagreiðslu, sem eðlilegast
væri að færi fram samhliða
næstu alþingiskosningu eða fyrr,
ef hægt væri. Virðist nauðsyn-
legt, að sýslubúum verði gjört
þetta kunnugt sem fyrst og það
brýnt fyrir öllum almenningi að
hafna ekki lengur þvi boði, að
ríkið byggi skólahúsin og æskan
18 ára fái að sýna manndóm
sinn og menningarþrá, sjálfri
sér og sýslubúunum til heilla.
Það er ekki sæmandi, að það
dragist lengur, að kjósendurnir
átti sig á þessu.“
í máli þessu gerði sýslunefnd-
in þá ályktun með öllum at-
kvæðum, að láta fram fara at-
kvæðagreiðslu í sýslunni við
næstu alþingiskosningar um
það, hvort sýslubúar vildu
stofna lýðskóla með skyldu-
vinnu nemenda, samkvæmt 1.
nr. 28 frá 1936.
Kopar
keyptur í Landssmiðjunni.
Kauptu Kelvin og þú verður
ríkur eins og Skoti.
mest fram í því að stemma stigu
kommúnismans.
Reynslan sýndi, að Mustafa
Kemal hafði reiknað rétt. Tyrk-
neski herinn hrakti Grikki
burtu úr Litlu-Asíu og vann þar
á ný þau lönd, sem frá Tyrkjum
höfðu verið tekin. Stórveldin
létu þetta afskiptalaust að
mestu. Sumarið 1923 voru gerð-
ir nýir friðarsamningar við
stjórn Mustafa Kemals í An-
gora, en þingið þar var þá búið
að svipta soldáninn völdum og
hann flúinn úr landi. Sam-
kvæmt þeim fengu Tyrkir yfir-
ráð allrar Litlu-Asíu, alþjóða-
eftirlitið með Marmarahafinu
var afnumið, enska herliðið
yfirgaf Konstantinopel og Tyrk-
ir fengu sjálfir að ákveða
hversu fjölmennur herinn skyldi
vera. Sigur Mustafa Kemals
var meiri en landar hans höfðu
gert sér von um.
í lok októbermánaðar var
tyrkneska lýðveldið stofnað og
Mustafa Kemal kosinn forseti
þess. Hann hefir verið endur-
kosinn forseti jafnan síðan.
Jafnframt hafði hann áfram
yfirstjórn hersins. Angora var
gerð að höfuðborg ríkisins,
því heppilegra þótti að hafa
aðsetursstað stjórnarinnar í
Litlu-Asíu en í Evrópu, vegna
þess hvað land Tyrkja var orðið
lítið þar.
Verkefnin, sem
Margþætt biðu hinna nýju
verkefni. valdhafa, reynd-
ust erfið og marg-
þætt. í verklegum framförum
stóðu Tyrkir öðrum þjóðum að
baki. Landbúnaðurinn, sem var
langsamlega stærsti atvinnu-
vegur landsins, var rekinn með
aldagömlu fyrirkomulagi. Iðn-
aður var sáralítill og samgöngur
mjög slæmar. í andlegum efn-
um var ástandið þó enn verra.
Hinir herskáu Tyrkir höfðu
litla rækt lagt við slíka hluti.
Þeir höfðu gleypt arabiska
menningu ómelta og tileinkað
sér trúarbrögð þeirra, Múham-
edstrú. Kóraninn var allt í senn,
biblía, lagabók og helztu bók-
menntir Tyrkja. Meginþorri al-
mennings var ólæs og óskrifandi
og skólamenntun sama og
engin.
í stjórnartíð Mustafa Kemals
hafa orðið ótrúlega miklar verk-
legar framfarir. Landbúnaður-
inn hefir að verulegu leyti tekið
stakkaskiptum og notið til þess
mikils stuðnings ríkisins. Iðn-
aður hefir risið upp í stórum
stíl, járnbrautir verið lagðar
fram og aftur um landið o. s.
frv. Með fullum rétti má segja,
að orðið hafi stórfelld bylting á
flestum sviðum verklegra fram-
kvæmda.
Hinar verklegu framfarir ein-
ar gefa til kynna, að Mustafa
Kemal var sízt lakari stjórn-
andi á friðartímum en styrj-
alda. En athafnir hans í félags-
og menningarmálum þjóðarinn-
ar verður þó sennilega sá þátt-
urinn af æfistarfi hans, sem
lengst heldur nafni hans á lofti
og bezt sýnir vitsmuni hans og
foringjahæfileika.
Er mjúk sem rjómi og
hefir yndislegan rósailm.
Fæst í öllnm verslunum,
sem leggja áherslu á vöru-
gæði.
Húðir og skinn.
Ef bændur nota ekki til eigin þarfa allar
HÚÐIR og SKIW. sem falla tU á heimilum
þeirra, ættu þeir að biðja KAIPFÉLAG sitt
að koma þessum vörum í verð= - SAMRAAD
ÍSU. SAMVIWIFÉUAGA selur IWUTGRIPA-
HÚÐIR, HROSSHÚÐIR, KÁLFSKIW, UAMR-
SKIW og SEUSKIAIV til útlanda OG KAUPIR
ÞESSAR VÖIUR TIU SÚTUNAR. - IVAUT-
GRIPAHÚÐIR, HROSSHÚÐIR og KÁUFSKEW
er bezt að salta, en gera verður það strax að
lokinni slátrun. Fláningu verður að vanda
sem bezt og þvo óhreinindi og blóð af skinn-
unum, bæði úr holdrosa og hári, áður en salt-
að er. Góð og hreinleg meðferð, á þessum
vörum sem öðrum, borgar sig.
Nauðsyn sannmælís
Einhverntíma vildi svo til, að
ég sá ritað um mann, sem ég
eftir langa viðkynningu, hik-
laust taldi vera mesta óhræsið,
sem ég hafði fyrirhitt, svo sem
væri þetta mannkostamaður og
menningarfrömuður. Mér virtist
hin mesta nauðsyn á að mót-
mæla slíkum öfugmælum, og
gerði það mjög hógværlega; en
ekki fékk ég þau mótmæli
prentuð. Nú ætla ég að vona, að
betur takist, þegar ég er að
reyna til að leiðrétta á hinn
veginn. Mig hefir satt að segja
furðað á þvi, að sjá ekki koma
fram nein mótmæli þegar því
hafði verið haldið fram á prenti,
að Jón Eyþórsson veðurfræðing-
ur, væri ekki einungis leiðinleg-
asti ræðumaður Útvarpsins,
heldur j afnvel leiðinlegasti
maður á íslandi. Verð ég að
segja, að mér hefir fundizt mjög
á hinn veginn, því að Jón Ey-
þórsson hefir verið í tölu þeirra
starfsmanna Útvarpsins, sem ég
vildi einna sízt missa af að
hlýða á. Kemur þar til mikil
þekking hans í náttúrufræði og
á landinu, og að því er mér virð-
ist, ótvíræðir hæfileikar til að
segja ljóst og skemmtilega frá.
í eitt skipti er ég hefi á hann
hlýtt, varð honum skyssa á eða
smekkleysa, sem þó ekki virtist
ástæða til að gera mikið veður
út af, og ég furðaði mig síður á,
vegna þess að Útvarpsráð hafði
þá nokkru áður, hafnað erindi
Eins og áður segir
Kóraninn voru Tyrkir full-
og komlega undir á-
kvenfólkið. hrifum frá Aröb-
um í menningar-
legum efnum. Þeir hlýddu fyrir-
mælum Kóransins út í yztu æs-
ar og að hagga við því, sem
Múhamed hafði sagt, var full-
komin dauðasök. Trúarbrögðin
áttu óvíða dýpri og rótgrónari
ítök en í tyrknesku þjóðinni og
gilti það sama um allar stéttir
hennar.
Eitt fyrsta verk Mustafa Ke-
mals var að rjúfa sambandið
milli ríkisins og kirkjunnar,
taka allt skólahald úr höndum
hennar og leggja það undir rík-
isvaldið. Síðar var fyrirskipað
almennt trúarbragðafrelsi, og
næstum öll hin víðtæku sérrétt-
indi, sem Múhamedstrúin hafði,
afnumin. Jafnframt hefir Kór-
aninn algerlega misst gildi sitt
sem lagabók. Á fyrstu stjórnar-
árum sínum lét Kemal setja lög
um réttarfar, borgaraleg rétt-
indi og verzlun eftir evrópiskum
fyrirmyndum. Meginhluti þess-
aTa laga var í fyllstu mótsetn-
ingu við Kóraninn. Sunnudag-
urinn var gerður að helgidegi, í
stað föstudagsins, sem Muha-
meðstrúarmenn halda heilagan.
Einna stórfelldasta breytingin,
sem þessi löggjöf hafði í för með
sér, var á afstöðu konunnar.
Samkvæmt kóraninum var
hún nokkurskonar þræll
manns síns og hafði engin
borgaraleg réttindi. Hún mátti
hvergi koma fram opinber-
(Framh. á 4. slðu.)
hreínlxfr
(, (srðbréfabankL
V( /.usturstr. 5 sími 3652.0pi6 kl.11-12og5-^
nrv
o qb-bj
Annast kaup og sölu verðbréfa.
sem ég bauð því. En slíkt er ekki
giftusamlegt, og mér er kunnugt
um, að ýmsir þeir vinir minir,
sem ég treysti bezt til greindar,
líta svo á sem Útvarpinu muni
varla hafa betra boðist en ein-
mitt það erindi.
Að endingu skal ég geta þess,
að ég hefi þá sérstöku ástæðu
til að vilja leggja Jóni Eyþórs-
syni liðsyrði þegar á hann er
ráðizt, að hann hefir unnið að
og staðið fyrir verki, sem ég tel
mjög mikilsvert að fá fram-
kvæmt. En það er að mæla þær
merkilegu og bráðu breytingar,
sem nú eru að verða á skriðjökl-
unum hér á landi.
2. nóv.
Helgi Pjeturss
Ath. Blaðið Vísir hefir und-
anfarið lagt Jón mjög í einelti,
og mun ekki hafa viljað birta
þessa grein, þó að dr. Helgi
skrifi að staðaldri í það blað.

2 0 S T K. PAKKEVN KOSTAR K R . 1.70
„GANGLERI"
Tímarit um guðspeki og andleg mál. Útgefandi: íslandsdeild
Guðspekifélagsins. Ritstjóri Grétar Fells. Kemur út tvisvar á ári.
Verð árg., 10—12 arkir, 5 kr. Nýir kaupendur að yfirstandandi árg.,
sem senda andvirðið (kr. 5,00) með pöntun,
fá tvo síðustu árg., í kaupbæti, svo lengi sem upplagið endist. —
Duglegir útsölumenn óskast sem víðast á landinu. Sölulaun 20%.
Kynnist hinni merkilegu lífs- og heimspekistefnu Guðspekinnar
með því að kaupa Ganglera og lesa. Skrifið til afgreiðslumanns-
ins: Guðbrandar Guðjónssonar, Hverfisgötu 104 C, Rvík„ sem gef-
ur allar nánari upplýsingar um ritð.
• ÚTBREIÐIÐ TÍMANN •
104 Andreas Poltzer:
garðinn og inn í næsta hús. Þetta var
hornhús og þess vegna varð hann ekki
forviða, er hann sá, að þeir komu út í
York Street. Á þessari stuttu leið um tvo
dimma húsagarða, hafði Whinstone
fengið mikilsverða upplýsingu.
Hann stakk peningi í lófann á þjón-
inum og sagði:
— Ég varð viðskila við stúlkuna, sem
með mér var. Ég var svo niðursokkinn í
spilin — vitið þér, hvort ung stúlka hefir
farið héðan út síðasta hálftímann? Og
Whinstone gaf nákvæma lýsingu á ó-
kunnu stúlkunni, sem hann hafði séð,
og hélt að væri ungfrú Bradford.
Þjónninn fullyrti, að stúlkan væri ekki
farin.
— Getur hugsazt, að hún hafi farið
út í Jermyn Street? spurði fulltrúinn
til vonar og vara.
— Það kemur ekki til mála, herra! Það
fær enginn maður að ganga út um inn-
göngudyrnar. Ef dyravörðurinn hleypti
nokkrum manni út þá leiðina, myndi
hann verða rekinn úr vistinni formála-
laust.
Fyrst hafði Whinstone hugsað sér að
ná í þessa stúlku, sem hann hélt vera
ungfrú Bradford, undir eins og hún kæmi
út úr Old Man’s Club. En svo datt honum
betra ráð í hug. Ef stúlkan með ljósa
Patricia 101
bakið á honum og göngulagið, kom hon-
um svo kunnuglega fyrir sjónir.
Hann lét klúbbstjórann eiga sig og
flýtti sér ofan stigann á eftir manninum.
Hann náði í hann rétt áður en þeir kom_
ust ofan á aðra hæð og leit framan í
hann, en kannaðist ekkert við andlitið.
Eigi að síður heilsaði hann:
— Gott kvöld, herra!
—■ Gott kvöld, svaraði hinn stutt og
hélt áfram.
Whinstone horfði á eftir honum og
hristi höfuðið. Hafði honum skjátlazt í
annað skipti í kvöld? Meðan hann gekk
niður stigann, ákvað hann með sjálfum
sér, að láta klúbbstjórann í friði fyrst
um sinn. Fulltrúann langaði ekki til að
fara að moka flórinn í Old Man’s Club
að svo stöddu.
En hann ákvað að koma oftar í nætur-
klúbbinn eftirleiðis.
Fulltrúinn tók við yfirhöfninni sinni.
Þegar hann kom ofan, sá hann bergris-
ann hvergi.
— Útgöngudyrnar eru hérna, Sir!
heyrði hann sagt bak við sig.
Einkennisbúinn þjónn — eins og allir
aðrir starfsmenn í náttklúbbnum, var
hann að minnsta kosti 180 centimetra
hár — benti honum á dyr. Það voru ekki
dyrnar, sem Whinstone hafði komið inn