Tíminn - 24.11.1938, Blaðsíða 3

70. blað
TÍMIM, flmmtndagini 24. nóv. 1938
279
B Æ K U R
Eimreiðin, júlí—september,
3. hefti, XLTV. ár.
í þessu hefti er löng og fróð-
leg grein um „Ullarmálið“ svo-
nefnda eftir dr. Helga P. Briem.
En ullarmál þetta var svo vaxið,
að á stríðsárunum varð íslenzka
ríkisstjórnin, vegna samninga
sinna við Breta, að taka eign-
arnámi allmiklar ullarbirgðir,
er fyrirliggjandi voru í landinu,
og voru þær greiddar samkvæmt
mati. Eigendur að nokkrúm
hluta þessarar ullar, voru
sænskir menn, og gerðu þeir
skaðabótakröfu, að stríðinu
loknu og studdi sænska stjórnin
mál þeirra. Ágreiningurinn var
lagður fyrir sáttanefnd, er skip-
uð var einum íslendingi, einum
Svía og einum Norðmanni, og
varð málstaður íslendinga ofan
á að lokum. — Dr. Stefán Ein-
arsson ritar um Einar H. Kvar-
an og Áskell Löve um háskóla-
bæinn Lund í Svíþjóð, en höf.
stundar þar nú nám í grasa-
fræði. — Smásögur eru þarna
eftir Sigurð Helgason o. fl. Þá
eru hinir venjulegu greinakafl-
ar: Við þjóðveginn, Raddir og
Ritsjá. Og ýmislegt fleira læsi-
legt er að finna í riti þessu.
Þórunn Magnúsdóttir: Líf
annara. — Bókaverzlunin
Mímir h.f. — Reykjavík
1938.
Þetta er skáldsaga, eða þó öllu
heldur þrjár smásögur, lauslega
tengdar saman í heild. Umgerð-
in er þessi: Ung stúlka kemur
heim úr utanför til að stofna
heimili með unnusta sínum á
æskustöðvum sínum í miðlungs-
stórum kaupstað. Hjónaefnin
ungu mæta á götunni ýmsu
fólki, sem stúlkan man óljóst
eftir frá fyrri dögum, en nánari
lýsingu á þessu fólki fær hún að
heyra á heimili frændkonu
sinnar, sem safnar saman kunn-
ingjakonum sínum við kaffi-
borðið. En smásögurnar þrjár,
er á eftir fara, greina frá æfi-
sögu þessa fólks og daglegu lífi
eins og það er í raun og veru.
Aðalpersónurnar tvær, ungl-
ingsstúlkan með hina óslökkv-
andi menntaþrá og konan, sem
felur ógæfusamlega ást á bak
við dagsins önn, verða lesand-
anum minnisstæðar. Móðirin,
sem vitjar mannsins síns dauð-
vona á sjúkrahúsinu, er e. t. v.
nokkuð vafasöm á köflum, en
sumt er þó prýðilegt í þeim
hluta bókarinnar. Val Þorsteins
milli berklanna og krabba-
meinsins, mætti vera söguefni
út af fyrir sig og meir um vert
en þaö, sem frá er sagt.
Lýsingin á því, þegar þau
hjónaefnin mæta Halli í Hreið-
DEIMILIÐ
Grænkálið
í garðinnm.
Það er kominn vetur, en
mildur vetur, enn sem komið er.
Fyrir löngu búið að taka allt
upp úr görððunum, og því ekki
meira þangað að sækja. Veit ég
þó enga skemmtilegri aðdrætti
að eldhúsinu, en í góðu veðri að
sækja matinn út í garðinn sinn.
Það eina, sem kann að vera eft-
ir nú, er grænkálið.
Þetta grænkál er mikils virði,
einmitt á þessum tíma, þegar
sólarljóssins nýtur svo lítið, og
við megum lifa mestallan vet-
urinn í húsum inni. Þess meiri
þörf höfum við á því að hafa
fæðu, sem er auðug af fjörefn-
um, eins og grænkálið er.
Allir, sem hafa gefið því
gaum, hvaða áhrif það hefir á
skepnurnar á vorin, þegar þær
fá nýja grasið, ættu að geta
skilið þetta. Þó skepnur séu eft-
ir veturinn daufar, latar og
silalegar, þá eru þær orðnar
glaðlegri á svip, hraustlegri og
fjörlegrú, þegar þær eru búnar
að bíta grænt grasið svo sem
vikutíma.
Svipaða hollustu höfum við
af grænkáli og grænmeti, og
kemur það að beztum notum sé
það borðað hrátt, eins og það
kemur af jörðinni, ekki að sjóða
það.
Einfaldasta og bezta aðferðin
við notkun grænkáls, er að
borða það niðurskorið með
hafragraut eða skyri.
Saxaö grænkál. Kálið er þveg-
ið og hreinsaðar úr því allar
arsholti, er orð í tíma talað:
„Bóndinn i Hreiðarsholti er
skörulegur maður. Hann er
hvorki axlasiginn né hokinn í
hnjáliðunum, og þó dregur eng-
inn í efa, að hann hafi unnið
sína sveitavinnu frá blautu
barnsbeini. Svona geta sumir
erfiðismenn dregið dár að þeirri
trú, að menn hinna vinnandi
stétta hljóti að vera gengnir úr
öllum líkamlegum skorðum.
Hann tekur ekki upp tóbaks-
punginn og snússar sig beint
fyrir framan ungfrúna sigldu,
heldur ekki snýtir hann sér með
berum fingrunum, og þurkar
sér á buxunum utanfótar. Nei,
því að Hallur í Hreiðarsholti er
mjög venjulegur íslenzkur
bóndi, og hefir andstyggð á
sóðaskap og öllum andhælis-
hætti“. — Réttmæt sneið til
þeirra höfunda, sem gera sér far
um það helzt að draga fram
ýmiskonar afkáraskap í fasi
sveitafólks hér á landi.
Eftir þennan höfund hafa áð-
ur komið út „Dætur Reykjavík-
ur“ og „Að Sólbakka“.
skemmdir. Síðan skorið smátt
niður með járni á fjöl. (Má nota
vel hreinsað tóbaksjárn). Séu
leggirnir orðnir harðir og trén-
aðir utan, eru þeir flysjaðir áð-
ur en þeir eru skornir. Þegar
allt er vel saxað saman, er kálið
lagt upp í skál og borið á borð
með hafragraut og mjólk eða
skyri.
Grænkálssúpa:
2 1. kjöt- eða grænmetissoð,
400 gr. grænkál,
V2 kg. kartöflur,
40 gr. smjör,
40 gr. hveiti, salt.
Smjörið brætt og hveitið
hrært saman við. Þetta þynnt
út með heitu soðinu, og soðið í
10 mín. Grænkálið þvegið og
hreinsað, skorið smátt og sett út
í súpuna, en ekki soðið meir.
Borið á borð vel heitt, með
brúnuðum kartöflum eða brún-
uðum fransbrauðsteningum. —
Súpan söltuð eftir smekk.
Hreinsað, saxað grænkál, er
gott út í allskonar kjötsúpu.
Þeim, sem óvanir eru græn-
káli, þykir það stundum bragð-
betra soðið, og set ég því eina
fyrirsögn með soðnu grænkáli.
Grænkáls jaf ningur:
300 gr. grænkál,
100 gr. smjör,
70 gr. hveiti,
4 desil. mjólk,
Salt, sykur, pipar.
Grænkálið er þvegið og
hreinsað og soðið í litlu salt-
vatni í 20 mínútur. Kálið sett
upp í gatasigti og saxað mjög
smátt. Smjörið brætt, hveitið
hrært út í og þynnt út með
sjóðandi mjólkinni. Jafningur-
inn soðinn í 10 mín. og græn-
kálið sett út í ásamt bragðefn-
unum. Borðað með kjöti og
fiskréttum.
Góðar húsfreyjur, látið ekki
grænkálið standa ónotað i garð-
inum. J. S. L.
Beztu kolin
Síinar: 1964 og 4017.
Útbreiðið TÍMANN
svo hér til viðbótar hinn ugg-
væni flótti íslenzkra bænda og
sveitaæskunnar, úr sveitunum
til strandarinnar, á mölina, í
kaupstaðina, og þó einkum og
sérstaklega hingað til Reykja-
víkur.
Allar þessar orsakir vinna,
hver um sig og sameiginlega, að
því að skapa og viðhalda því ó-
fremdarástandi, sem nú ríkir
hér í þessum málum. En fæstar
þessara orsaka 'eru þess eðlis,
að líkur bendi til, að bráður
bati komi af sjálfu sér.
Lítil líkindi eru til þess, að
tækniþróunin hafi nú þegar náð
hámarki sínu, hvað þá að al-
mennt verði horfið frá véltækni
til frumstæðari hátta um fram-
leiðslu. Engar likur benda til að
meðalaldur íslenzku þjóðarinn-
ar fari lækkandi, — þvert á
móti. Og flestir munu vera
orðnir lítiltrúaðir á, að hið
sjúklega öfugstreymi í þjóðar-
líkamanum, — flótti bændanna
frá mold til malar, læknist
skyndilega, — nema þá eitt-
hvert kraftaverk gerist með
þjóð vorri. —
Flest rök hníga að því, að
enn um skeið, ef til vill um
langa framtíð, muni haldast
það ástand, að eigi verði unnt,
eins og áður fyr, að fá öllum
þeim bæj arbúum arðbæra,
hæfilega vinnu, sem af barns-
aldri eru komnir. Ráðstafanir
þær, sem hið opinbera gerir til
þess að ráða bót á böli atvinnu-
leysisins, ber því að miða við
það, að meginorsakir núverandi
atvinnuleysis séu langvarandi
fyrirbrigði.
En eins og augljóst má vera
af því, sem áður greinir, eiga
aðgerðir til úrbóta á atvinnu-
og iðjuleysi æskumanna fyrst og
fremst að framkvæmast sem
uppeldismál.
Oftlega hefir verið á það bent
og leidd að því rök, — einnig í
þessari grein, — að þegar svo
er ástatt í landi eða borg, að
eigi er til næg, arðsöm vinna
fyrir alla, sem eru færir og fús-
ir til að vinna, og eigi reynist
kleift að auka markað fyrir
vinnu svo, að allir fái nóg að
gera, þá verður vitanlega fyrst
og fremst að tryggja þeim, sem
þyngstar verða byrðar að bera,
þá atvinnu, sem til er. En þessir
einstaklingar eru þeir, sem hafa
fyrir heimili að sjá, heimilisfeð-
urnir; ennfremur einstæðar
mæður og þeir aðrir, sem vegna
heimilisástæðna verða að vera
forsjá og fyrirvinna systkina,
móður eða föður. En ef nú eigi
er hægt að tryggja þeim þenna
rétt til vinnunnar með öðru
móti en því, að einhverir aðrir,
sem nú keppa við þá um vinnu,
víki af vinnumarkaðinum, þá
verður svo að fara. Meiri þörf
verður að ganga fyrir minni
þörf.
En ef eigi er unnt að fá öllum
þeim mönnum arðbæra vinnu,
sem vinna kunna og vinna vilja,
— en það skal fyrst reynt, —
hverjir eigi þá að hverfa af
vinnumarkaðinum?
Fyrst þeir, sem hvorki kunna,
nenna né vilja vinna, þótt
vinnu hafi. Þá eiginkonur
manna, sem hafa sæmilega eða
góða atvinnu, ef þær eigi hafa
með höndum sérfræðileg störf
eða aðra vinnu, sem auðvelt er
að fá leyst jafn vel af hendi af
öðrum, sem hafa meiri þörf
vinnunnar.
Svo koma þeir, sem vegna
aldurs, að lokinni langri starfs-
æfi, eru vel að hvíldinni komnir.
Loks koma svo æskumennirn-
ir, en þó fyrst og fremst hinir
yngstu þeirra, sem eru á aldrin-
um 14—18 ára.
En hvað á þá að gera við
þenna stóra hóp æskumanna,
ef hann í ríkara mæli en orðið
er, verður að víkja af vinnu-
markaðinum? Því að það væri
vissulega að bæta gráu ofan á
svart og að færa æskuna úr
öskunni í eldinn, að svifta hana
atvinnumöguleikum í ríkara
mæli en orðið er, ef ekkert ann-
að betra kæmi í staðinn.
(Meira).
Ludvig Guðmundsson.
ÚTSÖLUMENN
TÍMANS
Mnnið að gera skil til
innheimtn blaðsins í
Rvík fyrir áramótin.
Innheimtnmenn út nm
land ættu einnig að
senda skilagrein sem
fyrst.
Hitar, ilmar, heillar drótt,
hressir, styrkir, kætir.
Fegrar, yngir, færir þrótt
Freyju-kaffibætir.
Þið, sem enn ekki hafið reynt Freyjju-
kaffibæti, ættuð að gera það sem fyrst,
og þér munuð komast að sömu niðnr-
stöðu og Maja.
„Já, þetta er hinn rétti ilm-
ur“, sagði Gunna, þegar
Maja opnaði „Freyju“-
kaffibætispakkann.
„Nú geturðú verið viss um
að fá gott kaffi, því að nú
höfum við hinn rétta kaffi-
bæti. Ég hefi sannfærzt um
það eftir mikla reynslu að
með því að nota kaffibætir-
inn „Freyja“, fæst lang-
bezta kaffið.
- Kaup og sala -
Ullarefni og silki,
margar tegundir. BLÚSSUR,
KJÓLAR o. H. nýkomið.
SAUMASTOFAN UPPSÖLUM.
Sírni 2744.
Bezta
Munnfóbakið
Brödrene Braun
KAUPMANNAHÖFN
Biðjið kaupmann yðar um
B.B. mnnntóbakið
Fœat allsstaðar.
120 Andreas Poltzer:
minnsta kosti þóttist blaðið hafa fundið
skýringuna. Það flutti svolátandi eftir-
tektarverða grein:
Þjófurinn er ekki listelskur maður í
venjulegum skilningi. Hann er ekki á
hnotskóg eftir fallegum arinhillum yfir-
leitt, heldur er hann að leita að einni
ákveðinni hillu, sem týndist fyrir 155 ár-
um, og sem þá var eign hins fræga leik-
ara David Garrick, sem átti heima í húsi
við Adelphi Terrace. Hús þetta höfðu
þeir Adams-öræður byggt og eins höfðu
þeir smíðað hina fögru arinhillu i dag-
stofunni, sem Garrick hélt afar mikið
upp á.
Þegar Garrick dó, árið 1779 arfleiddi
hann einn af beztu vinum sínum, Palmer
leikara, að arinhillunni. Palmer dvaldi
uppi í sveit, þegar Garrick dó, og kom
ekki til London fyr en sex vikum eftir
andlát hans. Þegar heim kom sagði systir
Palmers honum, að arinhillan frá Gar-
rick hefði verið send þangað heim, en
hún hefði verið svo fyrirferðarmikil, að
systirin seldi hana í fornsölu fyrir fáeina
shillinga.
Palmer œtlaði af göflunum að ganga
yfir þessu hugsunarleysi systur sinnar.
Hann leitaði að horfnu arinhillunni um
alla London, en tókst ekki að finna hana.
En ástœðan til þess, að Garrick hafði
Patricia 117
þegar hann kom í fyrra skiptið. ... ? Sir
William brann af forvitni.
— Þér vitið, Sir William, að þessi kyn-
legi þjófur stal alltaf svokölluðum Ad-
ams-arinhillum. Ég tók þegar í stað eftir,
að arininn á skrifstofu Kingsley lávarð-
ar var af þessari gerð. En vitanlega var
það lítil sönnun fyrir tilgátunni. Rauðu
blettirnir á símatækinu — ég sá undir
eins að þeir voru ekki blóð- heldur litar-
blettir — komu mér á sporið. Þegar ég
athugaöi arinhilluna betur, sá ég að
platan undir henni var máluð með rauð-
um lit.
Eins og þér munið, var arininn nálega
aldrei notaður. Þegar nú, aldrei þessu
vant, var kveikt upp í honum þetta kvöld,
bráðnaði rauði liturinn. Ég hefi athugað,
að þetta getur komið fyrir um ýmsan lit,
jafnvel þótt hann hafi verið þurr árum
saman.
Þjófurinn hafði þá reynt að ná hill-
unni af, en hann varð fyrir óvæntum
erfiðleikum. í fyrsta lagi var hillan ærið
föst og í öðru lagi var eldur í arninum.
Samt myndi honum hafa tekizt þetta —
við megum ekki gleyma því, að hann var
nautsterkur, eins og marka mátti af þeim
þungu arinhillum, sem hann hafði stolið
áður — en hann var ónáðaður við verkið
þegar ungfrú Holm kom ipn.