Tíminn - 06.12.1938, Síða 2

TÍMIM, þriðjudaginn 6. des. 1938
294
'gíímmn
Þriðjudaginn 29. nóv.
Framsókn
íslendinga
Af öllum þeim fyrirferðar-
miklu hátíðablööum, sem út
komu á 20 ára afmæli fullveld-
isins 1. des. sl. hefir fullveldis-
blað Tímans vakið mesta eftir-
tekt. Þetta blað var gefið út af
Sambandi ungra Framsóknar-
manna. Hinir ungu Framsókn-
armenn önnuðust ritstjórn þess
að öllu leyti og lögðu til efnið.
Tíu ungir menn rituðu greinar
í blaðið. En það, sem mesta at-
hygli vekur á blaðinu, eru 20 ára
íslandssaga í myndum, saga
þeirra helztu framfara, er orðið
hafa hér á landi síðan fullveldi
þjóðarinnar var viðurkennt fyr-
ir 20 árum. Hverri mynd fylgja
stuttorðar hagfræðilegar upp-
lýsingar um þá grein framfar-
anna, sem táknuð er í mynd-
inni.
Þetta er saga, sem ætti að lesa
og læra í öllum landsins skól-
um. Þetta er saga, sem kemur
hinni uppvaxandi kynslóð meira
við en margar horfnar aldir
samanlagt. Þetta er saga um ^f-
rek, sem ein frjáls kynslóð hefir
getað leyst af hendi á hálfri
starfsæfi. Þetta er saga um
möguleika lands, sem einu sinni
átti að leggja í eyði í þeirri trú,
að þar væri ekki búandi fyrir
siðað fólk. Þetta er saga um
glæsilegan arf, sem bjartsýn
kynslóð hefir skapað handa
annari nýrri, sem á eftir að
reyna sig.
Og þessi saga íslenzkra fram-
fara á síðustu 20 árum vekur til
umhugsunar um margt. Maður
hlýtur að spyrja: Er það nokk-
urt undur, þó að þjóð, sem haft
hefir með höndum slíkar fram-
kvæmdir, hafi orðið að taka lán
á síðustu áratugum? Hér var
ekki til neitt auðmagn á nú-
tíma mælikvarða. Öll þjóðin
var fátæk. Hún átti starfsþrek
sitt og starfsvilja, og það hefir
verið hennar framlag til þess,
sem gert hefir verið. Þetta
framlag er ómetanlega mikils
virði, en það var ekki nóg. Ein
kynslóð, hversu mikið, sem hún
leggur á sig, getur ekki unnið
verk margra kynslóða, án þess
að leggja eitthvað af byrðinni
yfir á eftirkomendurna. Og þó
að slíkt þurfi að gera, gefur
það ekkert tilefni til svartsýni.
En nú mun margur hugsa:
Hvert verður okkar starf, ís-
lendinga, á næstu 20 árum?
Þjóðin verður nú að horfast í
augu við tvennskonar verkefni.
Þó að mikið hafi verið að hafst,
er þó menningarlegri viðreisn
landsins hvergi nærri lokið.
Sumstaðar er hún enn tiltölu-
lega stutt á veg komin. Ennþá
búa þúsundir fjölskyldna víðs-
vegar um landið í húsakynnum
sem eru fullkomlega óviðun-
andi á nútíma mælikvarða.
Enn er þörf stórkostlegra á-
taka til að stækka og bæta ak-
vegakerfi landsins. Hér eru
nefnd tvö dæmi. Þetta eru ekki
framkvæmdir, sem gefa beinan
arð, en eigi að síður þurfa þær
að koma. En svo er hin tegund
verkefnanna, sem fyrir liggja:
Það er að auka og efla hina
arðbæru framleiðslu landsins,
og taka gæði þess sem mest og
flest í þjónustu fólksins, sem í
landinu býr. Og á því, að þetta
takist, veltur raunar allt annað.
Fyrsta skilyrði lífsins er dag-
legt brauð. Og skilyrði þess, að
menningarlegar framfarir geti
orðið miklar, er, að áður hafi
verið séð fyrir hinum frum-
stæðari þörfum.
Að því var vikið hér að fram-
að, að bjartsýni hefði einkennt
mikinn hluta af sögu hinna 20
fullveldisára. Því skal sízt
neitað, að bjartsýnin geti
stundum orðið helzt til mikil.
En án bjartsýni geta þó fram-
farir ekki dafnað til lengdar
fremur en jurt á sólarlausum
stað. Og bjartsýnin er áreiðan-
lega einn sá eiginleiki, sem
ekki má vanta í fari komandi
kynslóða, ef þær eiga að verða
hamingjusamar og langlífar í
landinu.
Markaðir i Ameriku
Ljótt iiisil
Öllum hugsandi mönnum er
ljóst, að ísland hlýtur á næstu
árum að verða í miklum vanda
með að koma á heppilegan
markað tveim stærstu fram-
leiðsluvörum landsmanna, fisk-
inum og síldinni. Meðan ekki
tekst að_ tryggja sölu á fram-
leiðslu íslendinga á þessum
tveim vörum, verða fjárhags-
mál íslands í óstöðugu jafn-
vægi.
Lítum fyrst á fiskmarkaðinn.
England hefir innflutningstak-
markanir á nýjum fiski og ekki
er sýnilegt að hér sé í bili væn-
legt um markaðsaukningu, þar
sem allmikið af veiðiskipum
Breta liggja í höfn og á nokkr-
um árum hefir enskum fiski-
mönnum fækkað úr 80 þús. í
50 þús. Þjóðverjar hafa um
stund keypt á haustin nokkuð
áf nýjum togarafiski og það
með mjög góðu verði, en líka
borgað með dýrum vörum. En
Þjóðverjar hraðauka fiskiflota
sinn með feikilegum áhuga og
benda allar líkur til að innan
skamms muni þeir hafa nægan
fisk handa sér, og hafa afgang
handa öðrum. Ítalía kaupir enn
allmikið af saltfiski, en þar er
eins og á Þýzkalandi mikill á-
hugi að gera landið óháð er-
lendum fiskframleiðendum. —
Skortir ítali sízt mikinn rösk-
leika í slikum framkvæmdum.
Spánn var stærsti og bezti
markaður íslands með saltfisk-
inn, og enn mun þjóðin hafa
miklar mætur á þeirri vöru. En
þegar borgarastríðinu lýkur,
hver sem þar verða málalok,
mun spánska þjóðin um langa
stund verða lömuð af fátækt og
afleiðingum af gereyðileggingu
atvinnulífsins. Það er tæplega
hugsanlegt, eftir að stríðinu
lýkur, að Spánn geti keypt
fisk, svo að um muni, nema í
vöruskiptum, og því miður hef-
ir Spánn ekki mikið af þeim
vörum, sem ísland þarfnast
með.
Portúgal hefir um stund ver-
ið bezti markaður fyrir íslenzk-
an saltfisk og verður að vænta,
að svo geti orðið framvegis. Þó
má ekki gleyma því, að Portú-
galar hafa mikinn hug á að
veiða fisk sjálfir og hafa nú
þegar nokkurn flota við Ný-
fundnaland. Mér finnst óhjá-
kvæmilegt fyrir landsmenn að
átta sig á þeim bersýnilegu
erfiðleikum, sem eru og hljóta
að verða um fisksölu í hinum
gömlu viðskiptalöndum. Vita-
skuld þarf að leggja mikla á-
herzlu á að halda þeim, og
vinna á með skynsamlegum að-
gerðum, þar sem það er hægt.
En hitt væri fjarstæða að loka
augunum fyrir þróun samtíðar-
innar, t. d. hinum stórkostlega
aukna skipaflota Þjóðverja.
Vissulega kaupa þeir ekki fisk
frá íslandi, þegar þeir fram-
leiða meir en nóg sjálfir. Fyrir
utan hin gömlu markaðslönd í
Evrópu, er vitaskuld nokkur
von um saltfisksölu í Suður-
Ameríku og harðfisksmarkað í
sumum hitabeltislöndum gamla
heimsins. En samt vantar
markaði.
Og í þeim efnum er ekki
nema í eitt hús að venda: Til
Bandaríkjanna, bæði með fisk
og síld, og til Kanada að ein-
hverju litlu leyti með síld.
Nú er síður en svo, að auð-
hlaupið sé að því að vinna
stóran markað í Bandaríkjun-
um, og allra sízt má senda
þangað mikið í einu á lítt und-
irbúinn markað. Þróunin um
sölu þangað getur orðið örugg,
en hún verður ekki hraðfara.
í Bandaríkjunum eru um 130
milljónir manna. Landið er svo
sem allir vita, auðugt að nátt-
úrugæðum, og auðugt að fé. En
ef frá eru talin fiskimiðin við
Nýfundnaland, sem tilheyra
Bretaveldi, þá eru síldar- og
fiskimið ekki sérstaklega mikil
við Norður-Ameríku.
Hinsvegar er margt sem
bendir til að íslendingar geti,
ef þeir sýna þrautseigju og
dugnað, unnið sér varanlegan
og mikinn markað fyrir hrað-
frystan fisk, nokkurn markað
fyrir saltfisk, og mikinn markað
fyrir síld í ýmsum myndum.
Bandarikjaþjóðin er fjöl-
menn. Hún er auðug. Kaup-
geta er mikil. Þjóðin metur
mikils góða vöru. Hraðfrystur
íslenzkur fiskur er ágæt vara.
Bandaríkjamenn standa fram-
ar öllum öðrum þjóðum í kæli-
málum. Þeir hafa mikil kæli-
hús. Þeir kæla loftið í járn-
brautarvögnum og mörgum
byggingum í hitatíðinni. Þar
eru kæliskápar í fleiri heimil-
um en nokkru öðru landi. —
Vegna kaupdýrleika er erfitt að
fá þjónustufólk til heimilis-
starfa. Húsmóðir í Bandaríkj-
unum metur mikils að fá góða
matvöru í heimilið, sem unnt
er að gera að góðum rétti fljótt
og með lítilli fyrirhöfn. Hrað-
frysti fiskurinn er einmitt slík
vara. Auk þess er mikið af ka-
þólsku fólki í Bandaríkjunum,
sem kann að meta góðan salt-
fisk. Ég sá í Boston í haust
saltfisk í litlum öskjum, sem
ung húsmóðir hafði keypt og
taldi góða vöru. Gyðingar eru
fjölmennir vestan hafs og þeir
Á sl. vetri var sú fregn birt
opinberlega í blöðum í Rvík,
að hinn ágæti söngflokkur
„Karlakór Reykjavíkur" undir
stjórn Sigurðar Þórðarsonar
tónskálds væri ráðinn til söng-
farar vestur um haf á árinu
1939, og að um þetta hefðu
náðst samningar við firmað
Columbia Concert Corporation
í Bandaríkjunum. Vöktu þessi
tíðindi almenna ánægju hér á
landi, því að ætla mátti að
söngur kórsins um sama leyti
og hin mikla heimssýning
stendur í New York myndi
vekja athygli á íslandi og verða
þjóðinni til sóma.
Samkomulags umtal um
vesturför þessa mun hafa haf-
izt fyrir alllöngu síðan að til-
hlutun tveggja ágætra Vestur-
íslendinga, þeirra Ásmundar
unna mikið saltsíld. í einni ís-
lendingabyggð í Kanada seldi
mjög duglegur íslenzkur kaup-
maður hollenzka síld til Rússa
sem bjuggu í nábýli við hann.
Hann gat ekki fengið hentuga
íslenzka síld handa þessum við-
skiptamönnum.
Ég álít að jafnhliða sýning-
unni í New York og þegar henni
er lokið, verði frá hálfu íslend-
inga að leggja megináhrezlu á
að skapa stóran og varanlegan
markað fyrir fisk og síld í
Norður-Ameríku, jafnhliða því
að allt er gert til að vernda og
ef unnt er, auka Evrópumark-
aðinn. En Bandaríkin eru nýr
heimur. Þar er unnt að byrja
ný og mikil skipti, ef varan er
góð og myndarlega haldið á
málum.
fslendingar vestan hafs
mundu af hreinni frændsemis-
tilfinningu geta haft mikil á-
hrif að skapa íslenzkum vörum
álit. Þeir eru að vísu ekki
margmennir. En þeir eru dreifð-
ir mjög víða, og hvarvetna vel
metnir. Einn af auðugustu ís-
lendingum vestan hafs, Zofóní-
as Þorkelsson úr Svarfaðardal,
ætlaði að hætta stórri fjárhæð
til tryggingar fisksölu vestra, en
það var aldrei notað af ástæð-
um, sem ekki snerta hann.
Ég álít, að öll íslenzka þjóðin
verði að sameinast um það, að
opna mikil og varanleg verzl-
unarskipti við Norður-Ameríku,
og að vinna að því máli með
óbilandi festu og þrautseigju,
unz fullur sigur er unninn. En
það er sigur, þegar við höfum
beinar ferðir til New York allt
árið, seljum þangað stöðugt
vöru og fáum í staðinn hinn
góða og fjölbreytta varning frá
Ameríkumönnum. J. J.
Jóhannssonar í Winnipeg og
Árna Helgasonar í Chicago. í
skýrslu, sem stjórn Karlakórs
Reykjavíkur hefir sent blöðun-
um nú nýlega, segir ennfrem-
ur um það mál á þessa leið:
„Árangurinn af þessum mála-
leitunum varð sá, að C. C. C.
fékk áhuga fyrir förinni, eftir
að hafa kynnt sér blaðaum-
mæli um kórinn frá söngför
hans um Norðurlönd og heyrt
söng hans á grammofónplötum.
Hins vegar taldi þó félagið
blaðadóma frá Norðurlöndum
ekki hafa mikið gildi þar vestra,
en benti á, að miklu vænlegar
mundi horfa um samninga, ef
fyrir lægju lofsamleg ummæli
frá hinum kunnu tónlistar-
löndum Mið-Evrópu. Hóf þá K.
R. þegar í stað undirbúning að
söngför þeirri, sem farin var
til Mið-Evrópu á sl. ári og flest-
um mun kunn. Hafði kórinn
stöðugt samband við C. C. C.,
sem hvatti mjög til fararinnar
og kvaðst mundi láta umboðs-
mann sinn í Vín hlusta á kór-
inn þar.
3. ág. 1937 hefjast svo samn-
ingaumleitanir með því, að
kórinn fær bréf frá umboðs-
manni C. C. C. í Vín, hr. André
Mertens, þar sem hann fer þess
á leit, að K. R. veiti C.C.C. einka-
umboð til þess að ráða kórinn
til söngfarar um Norður-Ame-
ríku. Þessu svaraði K. R. ját-
andi, að því tilskildu, að að-
gengilegir samningar næðust.
Þegar kórinn svo síðar um
haustið var staddur í Vín, kom
umboðsmaðurinn að máli við
stjórn kórsins og spurðist fyrir
um, með hvaða kjörum kórinn
mundi fáanlegur til Ameríku-
farar. Var honum tjáð, að höf-
uðskilyrði fyrir förinni væri
það, að C. C. C. greiddi allan
ferðakostnað ásamt dvöl kórs-
ins vestra.
Þegar heim kom, eða 28. des.,
sendi K. R., samkv. tilmælum
umboðsmannsins í Vín, C. C. C.
blaðaummæli frá för kórsins,
ásamt óskum um það, að hin
fyrirhugaða Ameríkuför mætti
takast. Nokkru síðar berast K.
R. tilboð úr öðrum áttum, þar
sem óskað er eftir svari svo
fljótt sem unnt sé. Sendir því
K. R. 18. febr. svohljóðandi
skeyti til C. C. C.: „Gjörið svo
vel upplýsa hvort hér hafið á-
kveðinn áhuga fyrir Ameríku-
för.“ Þessu svarar C. C. C. um
hæl með skeyti: „Höfum ákveð-
inn áhuga fyrir söngför um
alla Norður-Ameriku sé kórinn
í þjóðbúningi. Gjörið svo vel
skrifa skilmála." Þrem dögum
síðar, eða 21. febr., svarar K. R.
með eftirfarandi skeyti: „Ame-
74. blað
ríkuför 1939. Skilmálar: Allur
ferða- og uppihaldskostnaður
greiðist frá því kórinn fer frá
íslandi þar til hann kemur aft-
ur. Samþykkjum þjóðbúninga.
Nánar í bréfi.“ — 1. marz kem-
ur svohljóðandi svarskeyti frá
C. C. C. dags. 28/2:
„Accept your terms for
thirtyfive persons including
tenor Islandi and conductor
Thordarson and three differ-
ent programs subject to
contract fixing further de-
tails througth our European
representative André Mer-
tens Vienna/“
í ísl. þýð.:
„Samþykkjum skilmála yðar
fyrir þrjátíu og fimm menn að
meðtöldum tenór Islandi, söng-
stjóra Þórðarson og þrjú mis-
munandi prógrömm, enda sé
gerður samningur um viðbót-
aratriði við Evrópufulltrúa
vorn, André Mertens, Vín.“
Þegar K. R. hafði móttekið
þetta skeyti C. C. C., leit hann
svo á, að um þau atriði, sem
fram voru tekin í skeytunum,
væri kominn á endanlegur
samningur, bindandi fyrir báða
aðila, og staðfesti það af sinni
hálfu með bréfi samdægurs,
þar sem greint er frá samn-
ingsákvæðum og meðal annars
mælst til þess, að kórnum verði
heimilað að syngja á heims-
sýningunni í New York á veg-
um ísl. sýningarnefndarinnar,
ef þess verði óskað. Afrit af
bréfinu var sent hr. Mertens í
Vín.
15. marz kemur bréf frá hr.
A. Mertens í Vín, þar sem hann
spyrst frekar fyrir um það,
hvort byggja megi samninga á
áðurnefndu skeyti frá C. C. C.
dags. 18/2. Þessu svarar K. R.
játandi. 4. maí kemur sem svar
við fyrirspurn frá K. R. svo-
hljóðandi skeyti frá hr. A. Mer-
tnes: „Samningur tilbúinn,
mun sendur bráðlega.“-------“
Þrátt fyrir þau gögn og yfir-
lýsingar, sem fyrir liggja, er nú
svo undarlega komið þessu máli,
að hið ameríska félag hefir
gengið frá öllum samningum
við K. R. — en í þess stað berst
sú fregn hingað með formanni
íslenzku sýningarnefndarinnar,
að félagið sé búið að semja við
annan söngflokk, Karlakórinn
Fóstbræður í Rvík, undir stjóm
Jóns Halldórssonar banka-
manns, að koma vestur um haf
í stað K. R. og á næsta ári og
syngja þar á vegum félagsins.
Samkvæmt skýrslu K. R. hef-
ir aðdragandi þessara einkenni-
legu samningarofa hafizt í
aprílmánuði í vor. C. C. C. ritar
K. R. þá bréf, þar sem tilkynnt
er, að nýr umboðsmaður sé kom-
inn í málið af þess hálfu. Er
það maður af íslenzkum ætt-
(Framh. á 3. síðu)
Þar sem hínir særðu dóu,
skal ný kynslóð upp rísa
Gunnar Guðmundsson:
í þorpinu Pontigny er nokkuð
sem kallað er „L’Abbay de Pon-
tigny“. Orðið „abbé“ þýðir ábóti
og „abbaye“ ábóta- eða munka-
klaustur. „L’Abbaye de Ponti-
gny“ er gamalt Bernhards-
klaustur, og þar átti hinn heilagi
Bernhard heima í mörg ár. Þetta
klaustur var stofnað fyrir nær
900 árum. Þá gekk kreppa yfir
nær alla Evrópu og allt var að
falla í rústir. Þetta klaustur var
stofnað til þess að ryðja skóg og
rækta land. Það var hreyfing svo
sterk, að áhrifa hennar gætti um
nær alla hina bágstöddu álfu.
Þeir voru iðjusamir munkarnir
í „L’Abbaye de Pontigny", og sér
þess glögg merki enn í dag.
Klaustrið, ásamt trjágarðinum
og allmiklu landi, er afgirt með
gríðar öflugum steinmúr, sem er
hlaðinn úr grjóti, límdu saman
með kalki. Múrinn er um þriggja
metra hár, og á að gizka 2 km.
á lengd. Hann hefir kostað mörg
handtök, og góðan vilja. Um
langt skeið fékk klaustrið að
blómgast og munkarnir að starfa
í friði. En svo komu tímar hörm-
unga og niðurníðslu. Klaustrið
hrörnaði og skógurinn fékk aftur
að vaxa í friði á landinu, sem
munkarnir höfðu rutt og ræktað.
Og nú voru það höfðingjarnir
við hirðina í Versailles, sem
höfðu þar sín beztu veiðilönd.
Svo kom stjórnarbyltingin 1789;
þá átti að sópa burtu öllu hinu
óhreina og spillta í Pontigny.
Byrjað var á að rífa klausturs-
byggingarnar, og grjótið var not-
að til þess að byggja hús yfir
fólkið í hinu litla þorpi, sem var
að vaxa upp rétt við klaustur-
múrinn. En þegar farið var að
rífa síðustu álmuna, varð það
augljóst, að ef hún yrði rifin, þá
myndi hin gamla og veglega
kirkja líka falla. En þetta var
eina kirkjan í nágrenninu, og
hana vildi fólkið ekki missa, svo
að álman fékk að standa.
Þessi kirkja er byggð snemma
á 12. öld. Hún er einkennileg að
því leyti, að hún er byggö bæði í
rómverskum og gotneskum stíl.
Mér hefir verið sagt, að hún sé
það fyrsta, sem byggt var í got-
neskum stíl hér í Frakklandi. í
800 ár hefir þessi kirkja staðið
af sér hina hörðu storma tilver-
unnar, og lætur lítið á sér sjá
aldanna tannaför. Mér verður að
efast um, að hinar veglegu hall-
ir, er byggingaverkfræðingar
vorrar aldar eru að reisa, með
hjálp þeirrar tækni, sem nútím-
inn hefir yfir að ráða, láti svo
lítið á sér sjá eftir storma og
stórviðri 800 ára sem þessi gamla
kirkja hér í Pontigny, sem byggð
er úr grjóti og kalki.--------
En „L’Abbaye de Pontigny" er
ekki lengur klaustur. Öll eignin
er nú í höndum hinna óguðlegu
manna, sem hvorki ganga í guðs-
hús né til bænagerðar. Munk-
arnir, sem ekki eru margir hér
nú orðið, hafast við utan klaust-
urmúranna, og maður mætir
þeim öðru hvoru, þegar þeir eru
á leið til kirkjunnar með sálma-
og bænabækurnar í höndunum;
klæddir skósíðum, svörtum
hempum. Maður sér þá líka af
og til á öðrum vettvangi, meðal
smádrengja á fótboltavellinum.
Eg er nú svo óguðlegur, að ég
get ekki varizt hlátri, þegar ég
sé þá vera að elta boltann í þess-
um skósíðu flíkum sínum. Land-
ið innan klausturmúranna er
sem óhreint í þeirra augum, og
þeir stíga þar aldrei fæti, og
þeir elztu að minnsta kosti, vilja
sem minnst við það fólk tala,
sem á heima innan klaustur-
múranna. Ástæðan er sú, að
þeim finnst að þeir hafi verið
rangindum beittir, þegar ríkið
seldi klaustrið í hendur leik-
manna.
En hverjir eru það, sem ráða
húsum í „L’Abbaye de Pontig-
ny“? Til þess að gera grein fyrir
því, þarf að hverfa aftur til
þeirra tíma, þegar franska þjóð-
in kastaði sér inn í hin víðkunnu
Dreyfus-málaferli. Tortryggnin
óx, og vantraustið gegn valdhöf-
unum dafnaði með hverjum degi.
Nokkur skjöl höfðu verið föls-
uð, og eftir þeim var saklaus
maður dæmdur fyrir landráð.
Þetta vildu valdhafarnir dylja
fyrir augum almennings. Þá var
það, að hópur franskra manna
krafðist þess, að sannleikurinn
yrði leiddur í ljós, og sannleiks-
gildi áðurnefndra skjala rann-
sakað ýtarlega. Heiður þjóðar-
innar var í veði og sannleikurinn
varð að komast upp, svo hægt
væri að grafa fyrir rætur þess
illkynjaða máls.
Þá var það próf. Paul Desjar-
dins, sem stofnaði félagsskapinn
„L’Union pour la vérité“. Félag
í þjónustu sannleikans, gæti það
kallazt á íslenzku. En þessi bar-
átta jókst og harðnaði, og hún
hélt áfram lengi eftir að Dreyfus
málið var til lykta leitt, með
sigri þeirra, sem fyrir sannleik-
anum höfðu barizt.
En Dreyfus-málið var ekki að-
eins óréttlæti, sem beitt var gegn
einum manni. Það var bending
um önnur stærri og dýpri óheil-
indi í þjóðlífinu, virðingarleysi
fyrir því sem rétt var, og snið-
ganga við lög og rétt. Þessa spill-
ingu í þjóðfélaginu varð að upp-
ræta. Það varð að glæða aftur
heilbrigða röksemdafærslu og
ærleg vinnubrögð meðal þjóðar-
innar og hennar leiðandi manna.
Og umfram allt, það varð áð
veita hinni uppvaxandi kynslóð
gott og heilbrigt uppeldi. Það
varð að rannsaka þjóðlífið og
það á vísindalegum grundvelli.
En það starf átti ekki vel heima
í hinni stóru og hávaðasömu
heimsborg, París. Það krafðist
kyrrðarinnar úti á milli lauf-
skóganna í hinni frönsku nátt-
úru.
Þá var það að próf. Paul Des-
jardins flutti til Pontigny og
keypti klaustrið, sem þá var eign
ríkisins.
Þegar hann fór að láta grafa
í klausturrústunum, uppgötvaði
hann smámsaman, að St. Bern-
ard og félagar hans höfðu barizt
á móti svipuðum öflum og óheil-
indum á löngu liðinni tíð. En
þeir höfðu tapað. Próf.. Desjar-
dins setti sína baráttu í samband
við baráttu St. Bernards. Ósigri
varð að breyta í sigur. Hægt og
hægt hélt hann áfram, með
stuðningi nokkurra vina, að
koma í lag hinu gamla klaustri,
sem rifið hafði verið. Hann
mætti mörgum erfiðleikum og
jafnvel ofsóknum af hendi
munkanna og fólksins, sem þeir
æstu óspart upp á móti þessum
„heiðingja", sem kominn var til
Pontigny, þessum sannleiksleit-
anda frá París.
-----Svo kom stríðið.---------
„L’Abbaye de Pontigny“ varð
sjúkrahús fyrir særða hermenn
frá vígvellinum. Mun hafa verið
hér rúm fyrir um 250 sjúklinga.
í einum sal, „La halle romane"
(rómverska salnum) svonefnda,
var komið fyrir 120 rúmum.
Mannslífin, sem slokknað hafa
hér á þessum 4 árum, eru víst
ótalin, og það er kannske bezt
að vita ekki þá tölu.
Þessi ár voru örlagarík fyrir
próf. Desjardins og konu hans,
og þeirra hvíta hár talar sínu
máli um atburðina.
Tíminn leið — eitt — tvö —
þrjú ár liðu. — Og svo kom 18.
júlí 1918.
Það var þann dag, sem gömlu
hjónin í „Abbaye de Pontigny“
færðu slna fórn „fyrir fóstur-
landið“. Það var þann dag, sem
þau fengu þá frétt, að nú hefði
það verið þeirra sonur, sem varð
fyrir einni af hinum þýzku kúl-
um.... Maður segir „þýzku“.
Kannske hún hafi líka verið
frönsk, gerð í franskri verk-
smiðju, af frönskum höndum...
Svona var lífið! Hvernig er það