Tíminn - 10.12.1938, Page 2

302
TÍMIINN, laMgardaginn 10. des. 1938
76. Mað
Ameríkuskip
‘gtminn
Laugardaginn 10. des.
Að fínna Island - -
Um það hefir verið talsvert
rætt í bæjarblöðunum, að margt
af ungu fólki hér hafi ráðgert
að fara til Nýja Sjálands, er
fréttir bárust um að stjórnin
þar vildi fá innflytjendur frá
Norðurlöndum og Englandi.
Seinustu upplýsingar hafa leitt
í ljós, að það er meiri örðugleik-
um bundið að komast þangað
en menn héldu hér upphaflega
og virðist þessi útflytjendahug-
ur þar með kveðinn niður.
Margar skýringar hafa verið
gefnar á því fyrirbrigði, að tals-
vert af ungu fólki skuli vilja
flytja af landi burt til óþekkts
lands í fjarlægri heimsálfu. í
blöðum kommúnista og íhalds-
manna virðist það algengasta
skýringin, að þessi burtfarar-
hugur eigi rætur sínar fólgnar
í örðugleikum þjóðarinnar, at-
vinnuleysinu í kaupstöðunum,
skuldasöfnuninni við útlönd og
vaxandi vantrú æskunnar á
því, að hér sé unnt að lifa heil-
brigðu og sjálfstæðu menning-
arlífi.
Þessi túlkun byggist vafa-
laust á röngum skilningi á
hugsunarhætti norrænnar
æsku. Það er ekki flóttinn frá
erfiðleikupum, sem hefir verið
mestu ráðandi um landnám
hennar utan heimalandsins.
Landnámsmennirnir fluttu ekki
hingað, sökum þess, að þeir
gerðu sér vonir um erfiðisminni
lífsbaráttu hér. Grænland
byggðist heldur ekki af þeirri á-
stæðu. Svíar og Norðmenn, sem
fluttu vestur um haf í stórum
stíl um sama leyti og íslend-
ingar, gátu sízt vænst minna
erfiðis í hinum nýju heimkynn-
um. Þótt hér væri lífsbaráttan
örðugri, átti það samt ekki
nema nokkurn þátt í vestur-
flutningunum. Orsök þeirra
var að meira leyti sú hin sama,
er jafnan hefir mestu ráðið um
landnám hins norræna kyn-
stofns í framandi löndum og
mestan ljóma hlaut með vík-
ingaferðunum fornu. Það er
löngunin til að kynnast nýju
umhverfi, fást við önnur og
stærri viðfangsefni en þau, sem
bíða heima, og vinna sér til fjár
og frama á annan hátt en for-
feðurnir gerðu. Það er þrá eftir
meiri æfintýrum og meiri sigr-
um en æskunni finnst hún geta
unnið á heimaslóð sinni.
Ekkert sannar betur, að það
var einmitt slík hugsun, sem
réði mestu um ákvarðanir
margra íslenzku vesturfaranna,
en störf þeirra í hinum nýju
heimkynnum. Þeir komu vest-
ur um haf staðráðnir í því
að vera landnámsmenn og gef-
ast ekki upp fyrir neinum
örðugleikum. Þeir voru komnir
til að vinna stóra sigra
og vera þátttakendur í miklu
æfintýri, sem var landnám
hinnar vestlægu heimsálfu.
— Árangur starfs þeirra sýndi
bezt að þeir voru ekki ætt-
lerarnir, sem höfðu flúið
hólmann, þegar erfiðleikarnir
voru mestir, heldur einn bezti
þáttur hins íslenzka kynstofns,
sem leitaði eftir nýjum við-
fangsefnum og sigrum á svip-
aðan hátt og dugmestu synir
Norðurlandanna á víkingatím-
unum.
En seinasti aldarhelmingur-
inn hefir sýnt, að það var ó-
þarft fyrir íslendinga að fara
vestur um haf til að fá æfin-
týraþrá sinni fullnægt. Þjóðin
hefir uppgötvað á seinustu ára-
tugum mörg ný og stór verk-
efni í landinu og við strendur
þess. Þau hafa verið nægilega
stór og erfið til að svala starfs-
þrá og sigurlöngun djaxfrar og
þróttmikillar æsku. Mörg þeirra
hafa verið leyst og miklir sigrar
unnizt. Kjör þjóðarinnar hafa
stórbatnað. En samt eru mörg
stærstu og þýðingarmestu verk-
efnin óleyst enn. Þau bíða hinn-
ar uppvaxandi æsku og krefjast
fullkomlega þeirrar atorku og
ósérplægni, sem æfintýraþráin
lagði á herðar norrænu víking-
unum og íslenzku vesturförun-
um.
Nú þarf enginn ungur maður
að flýja ísland af ótta við at-
Ásmundur Jóhannsson í
Winnipeg hefir tekið upp þann
góða sið að koma á eigin kostn-
að vestan úr Kanada að
minnsta kosti annaöhvert ár,
til að vera fulltrúi landa vest-
an hafs á aðalfundi Eimskipa-
félagsins. Þessi framkvæmd
hans er í samræmi við hug
Vestur-íslendinga, er þeir lögðu
fram stórfé í hlutum, þegar fé-
lagið var stofnað, ekki sér til
fjárgróða, heldur eingöngu af
umhyggju fyrir sæmd og gagni
ættlandsins.
Á ferð sinni hér á íslandi í
sumar sem leið kom Ásmundur
Jóhannsson fram með þá skoð-
un opinberlega, að mesta nauð-
syn íslands í siglingamálum
væri að eignast gott Ameríku-
skip. Hann færði fyrir því mörg
rök og góð. Hvort skoðun hans
hefir haft nokkur áhrif á félaga
hans í stjórn Eimskipafélagsins,
er mér ekki kunnugt um.
Við ferð mína víða um Norð-
ur-Ameríku í sumar sem leið
komst ég nákvæmlega að sömu
niðurstöðu og Ásmundur Jó-
hannsson. Mér var þetta sér-
staklega ljóst síðustu dagana í
september, þegar út leit fyrir að
heimsstyrjöld væri að byrja, svo
að segja með sömu aðstöðu eins
og 1914, með Þjóðverja og Breta
sem höfuðandstæðinga.
Undir þeim kringumstæðum
mun nokkurnveginn ljóst, að
samgöngur eftir hinum venju-
legu leiðum milli íslands ann-
arsvegar og Norðurlanda hins-
vinnuleysi eða öra fólksfjölgun.
Möguleikarnir til að ala hér
miklu mannfleiri þjóð og skapa
henni batnandi lífskjör, eru
hverjum hugsandi manni aug-
ljósir. Þeir, sem treysta sér til
að finna verkefni í fjarlægum
löndum, ættu ekki síður að geta
það hér. Og enginn þarf heldur
að flýja landið vegna þess að
það bjóði ekki nógu stór, erfið
og vegleg viðfangsefni. ísland
hefir vissulega næg verkefni til
að svala þrá þeirrar æsku, sem
vill láta hin fegurstu æfintýri
rætast.
Sé útfararþrá í hugum ísl-
lenzkra æskumanna og finnist
þeim, að löngun þeirra eftir
starfi og sigrum verði ekki full-
nægt hér heima, stafar það af
því, að þeir hafa enn ekki
fundið ísland, ef svo mætti að
orði kveða. íslenzkum skólum og
uppeldisfræðingum verður ekki
ætlað annað hlutverk betra en
að hjálpa æskunni til að finna
ísland og hin óleystu verkefni
þess og kenna henni að svala
starfsþrá sinni við lausn þeirra.
Það eitt vita menn um hann,
að hann hefir viða farið og
þekkir af reynslu það, sem hann
segir frá. En hvað hann heitir
og hverrar þjóðar hann er, hef-
ir ekki orðið uppvíst. Traven
kallar hann sig og skrifar bæk-
ur á þýzku, sem þýddar eru á
tuttugu tungumál. Flestar
skáldsögur hans eru frá Mexi-
kó. Mexikó hefir orðið umtals-
efni síðustu mánuðina, síðan
Cardenas forseti útrýmdi ensku
olíukóngunum og sýndi um-
heiminum, að það er lands-
stjórnin í Mexikó, sem er hús-
bóndi á heimilinu, en ekki er-
lendir auðhringar.'' Það var 1934,
sem Indíáninn Cardenas komst
til valda og tók þá stefnu í
landbúnaðarmálum, að smækka
stórbýlin og útbýta landi meðal
eignalausra. Mátti heita að all-
ar jarðeignir væru í höndum
erlendra og innlendra stór-
bænda. Sem dæmi um skipt-
ingu landsins er sagt frá því að
bóndi nokkur hafi átt jörð, sem
var á stærð við Holland og
Belgíu til samans. Nær helm-
ingur landsbúa er hvorki læs
né skrifandi. Kaþólska kirkjan
er á móti slíku. Áhrif hennar
má marka af því að blaðamað-
ur, sem nýlega ferðaðist í Mexi-
kó, segist hafa talið 365 kirkjur
frá þjóðveginum á 13 km. leið.
Um þetta land skrifar Tra-
vegar, myndu verða afartor-
veldar. Bretar myndu vafalaust
hafa beitt siglingabanni við
Þýzkaland. Þeir myndu með
flota sínum hafa ráðið ofan á
hafinu. Þjóðverjar myndu eins
og í heimsstyrjöldinni hafa
beitt öflugum neðansjávarflota,
og auk þess átt sinn öfluga loft-
flota, sem myndi vera mikil
hindrun fyrir einstök skip, sem
reyndu að halda uppi almenn-
um siglingum til Englands.
Sjálfir myndu Bretar vafalaust
undir þeim kringumstæðum
hafa dregið að sér vörur frá
sínum löndum, með því að hafa
mörg skip saman og láta her-
skip og flugvélar vera til varna.
ísland hefði að vísu vafalaust
reynt að senda sín litlu skip til
Bandaríkjanna eftir vörum eins
og í heimsstyrjöldinni. En þau
eru ekki byggð til þess. Þau eru
kolaskip. Mjög rnikið af hinu
litla farmrúmi myndi hafa far-
ið til kolageymslu fyrir skipið
báðar leiðir. Lítið rúm hefði
orðið fyrir vörur handa lands-
mönnum, undir þeim kringum-
stæðum. Allt öðru máli væri að
gegna um vélskip, sem gat auk
olíu flutt allt að 3000 smálestir.
Með þvílíku skipi myndi vera
hægt að bjarga íslenzku þjóð-
inni á neyðartímum, ef það gæti
starfað á leiðum algerlega utan
við baráttusvæði þeirra stór-
þjóða, sem í fararbroddi stæðu
í þvílíkri styrjöld.
Sem betur fór hélzt friður.
Ef til vill helzt hann lengi, en
því miður benda miklar líkur til
að áður en mjög langur tími líði
hefjist styrjöld, þar sem svo
mjög er kostað kapps um víg-
búnaðinn. Þá kemur að hinu
viturlega ráði Ásmundar Jó-
hannssonar. Ameríkuskip er
hinn skynsamlegi kostnaður ís-
lendinga við að búa þjóðina
undir að geta bjargað lífi sínu
gegnum heimsstyrjöld, ef slík
ógæfa kemur fyrir.
En nú vona allir að friður
haldist. Ameríkuskipið er jafn
nauðsynlegt fyrir því. Ég hefi
fyrir skömmu, í grein um mark-
að í Ameríku, leitt rök að því,
að það væri lífsnauðsyn fyrir
okkur íslendinga að geta selt
hraðfrystan, flakaðan fisk og
síld í mörgum myndum í Norð-
ur-Ameríku. Ég hefi játað, að
það væri ekki áhlaupaverk. En
sá sigur yrði að vinnast. í við-
bót við hina eldri markaði okk-
ar á Norðurlöndum, Englandi,
Þýzkalandi og hinum kaþólsku
ríkjum i Suður-Evrópu, væri ís-
landi lífsnauðsyn að geta kom-
ið sívaxandi magni af hrað-
frystum fiski og síld á markað
í Norður-Ameríku. Um leið og
sala á íslenzkum afurðum færi
ven. Með sérstakri alúð og ná-
kvæmni lýsir hann Indíánun-
um. Þeir, sem hafa skemmt sér
við Indíánasögur á unglingsár-
unum og fengið þá hugmynd,
að þeir séu ræningja- og óald-
arlýður, komast að raun um,
að Indíánarnir í Mexíkó eru
nokkrar milljónir bláfátækrka
manna, sem yrkja jörðina með
mörghundruð ára gömlum verk-
færum. En jafnframt eru þeir
sérstakur kynflokkur með eigin
siði og lundarfar.
Traven þreytist aldrei á að
vekja skilning á kjörum þeirra
og eiginleikum. Þó bækur hans
séu fyrst og fremst árás gegn
erlenda og innlenda auðvald-
inu, kemur það fyrir aftur og
aftur, að Indíáninn, sem slíkur,
dregur að sér athygli höfund-
arins. Hann slítur skyndilega
söguþráðinn og nemur staðar
til að vekja eftirtekt á því ein-
kennilega í fari hans, aðstöðu
hans til meðbræðra sinna, for-
eldra, konu og barna. Hvíti
maðurinn skilur hann ekki.
Þegar Indíáni er dreginn fyrir
dómstól, tapar hann alltaf,
segir höf. Ekki vegna þess, að
dómarinn sé vísvitandi rang-
látur, heldur af því að honum
er óskiljanlegt af hvaða hvötum
Indíáninn fremur verknaðinn.
Sakborningur kemur með skýr-
ingar, sem dómarinn fær engan
Oddný Guðmundsdóitir:
Hver er Traven?
stórvaxandi í Bandaríkjunum,
myndu vörukaup aukast þaðan.
Slík kaup eru nú að vísu all-
mikil en vegna þess að beinar
skipaferðir vanta, gerast þau að
nokkru leyti á reikning ann-
arra þjóða.
Bandaríkin munu hafa allar
eða nálega allar vörutegundir,
sem fluttar eru til íslands. Þar
er og mun væntanlega lengi
verða frjáls verzlun, með þeim
þægindum fyrir kaupendur
sem því fylgja.
Sumir kunna ef til vill að á-
líta, að ég geri ráð fyrir að fella
niður gamla markaði í Evrópu.
En því fer fjarri. Viðskipta-
kreppan i landinu stafar af of
þröngum mörkuðum. Og þar
sem fólkinu fjölgar ört í land-
inu, þá er nýr markaður lífs-
nauðsyn fyrir þjóðina.
En fyrir utan þá nauðsyn að
tryggja mikil skipti við Banda-
ríkjn, jafnt á friðar- sem ó-
friðartímum, þá bætast við
önnur rök. í Norður-Ameríku
er um það bil fjórði hver ís-
lendingur. Mjög mikill fjöldi í
þessum hóp vill koma til ís-
„Ok um allar sagnir hallaði
hann mjök til en ló víða
frá“. ‘ (Njála).
Fáar aukapersónur 1 Njálu
hafa kynnt sig eins eftirminni-
lega og Gunnar Lambason.
Hann er mikill í munni og hinn
öruggasti í hóp sinna manna,
en ekki að sama skapi vaskur,
þegar á hólminn er komið. í
hópi brennumanna og ókunn-
ugra, er hann einkar frakkur að
halla réttu máli eða ljúga frá
atburðum. Afdrif hans eru í
senn svipleg og nöpur. En „ekki
gerði Kári þetta um sakleysi“,
sagði Flosi.
* * *
Þegar ég var á ferð í borginni
hér á dögunum las ég í „Vísi“
ræðu þá, sem Gunnar Thor-
oddsen kvað nýlega hafa flutt
yfir liðsmönnum sínum í Heim-
dalli. Við lesturinn kom mér í
hug eftirmæli Njálu um Gunn-
ar Lambason. Líklega af því,
hve óbágur nafni hans er á að
halla til um flestar sagnir. í
hópi sinna fáfróðu samherja er
hann hvergi smeykur við að slá
fram órökstuddum fullyrðing-
um — og víða ló hann þá. Hann
er tölugur og gunnreifur, þeg-
ar hann veit engra andmæla
eða gagnrýni von. Hann fræðir
áheyrendur sína um „afdrif“
Alþýðuflokksins með oflátungs-
hætti, sem ekki mirmir lítið á
frásögn Gunnars Lambasonar
um Skarphéðinn. Hann hallar
botn í, eða engar alls. Hegn-
ingu og dauða tekur hann með
ró, sem hvítum manni er ó-
skiljanleg. Traven vill ekki
nefna það hugrekki. Öllu frem-
ur ástand, þar sem tilfinninga-
lífið er hætt að starfa. Svo full-
komlega getur sá dæmdi sætt
sig við orðinn hlut. Skyndilegri
náðun tekur hann með sömu
köldu ró.
Þegar Indláninn lætur í ljós,
hvað honum er innanbrjósts, er
það ófalsað. Hann hefir ekki
náð því stigi menningarinnar,
þar sem látbragð og hreyfing-
ar eru aðferðir, sem menn nota
í ávinningsskyni til að sýna
öðrum, hvað þeim er í huga.
Og Indíáninn er friðsamur.
Það eru allir, sem yrkja jörð-
ina með eigin höndum og bera
umhyggju fyrir dýrum og börn-
um. En sé raskað rétti hans til
gróðurmoldarinnar, er sjálfs-
vörn hans hltfðarlaus.
Ein af skáJdsögum Travens
heitir „Kerran“. Þar er sagt frá
lestaferð, vöruflutningum á
uxakerrum yfir sléttur og
skóga vikum saman. Þar koma
margir við sögu, karlar og kon-
ur, sem taka þátt í förinni. Það
er frumlegt fólk, barnslegt í
lund og laust við taugaveiklun
og yfirborðssiðgæiði menning-
arinnar. Söguhetjan er ungur
Indiáni, sem hefir það fram yf-
ir samferðamenn sína, að hann
kann að lesa og skrifa, en lífs-
speki hans er ekki flóknari en
þeirra.
Svo fer höfundurinn að segja
ástarsögu á óvenju fallegan
hátt. Sambandi Indíánapiltsins
lands um stundarsakir, dvelja
nokkrar vikur, missiri eða ár.
Á sama hátt myndi fólk héðan
fara vestur kynningar- og
námsferðir. Frændur og vinir
myndu skiptast á um börn og
unglinga til námsdvalar. f
skjóli við hina myndarlegu
frændur myndu Austur-íslend-
ingar leggja leið sína til náms-
dvalar vestur um haf. ísland
liggur mitt á milli Evrópu og
Ameríku, og við höfum bezt af
að hafa jöfnum höndum andleg
og fjármunaleg skipti í báðum
álfunum. Það er mikið ólán fyr-
ir okkur íslendinga, að hafa ná-
lega engin bein skipti haft við
Vesturheim á undangengnum
áratugum.
Ameríkuskipið þarf að nota
olíu en ekki kol. Það þarf að
geta flutt í einu allt að 3000
smálestir af vörum. Það ætti að
hafa nokkurt farþegarúm, án
þess að þrengja um of að vöru-
rúminu. Þetta skip ætti að hafa
fastar ferðir milli Reykjavíkur
og New York. Með því skipi
byrjum við í þriðja sinn land-
nám í Améríku. J. J.
sögninni á Alþýðuflokkinn, en
gerir þeim mun meira úr gengi
kommúnista og Sjálfstæðis-
manna innan verkalýðssam-
takanna. Sjálfstæðismenn hafa
hallað metum í „Dagsbrún”
kommúnistum til framdráttar.
Þeir hafa tekið fegins hendi
„arfasátu“ Alþýðuflokksins —
Héðinn Valdimarsson — og
reynzt hún þeim mun betri til
íkveikju, en arfasátan fræga,
sem hún er meira olíuborin.
Þykir Gunnari sem nú taki
mjög að loga hús þeirra Al-
þýðuflokksmanna. Sjálfur kann
hann vel við sig í hópi brennu-
manna og þykist öruggur uppi
á veggnum.
* * *
Hér skulu fáein dæmi nefnd
um málflutning þessa unga
lögfræðings, sem taldi sig hæf-
an til þess að kenna lög við
Háskóla íslands.
Ekki kannast ég við að hafa
nokkursstaðar séð eða heyrt því
lýst yfir, að Alþýðuflokkurinn
hefði valið sér að kjörorði
„stétt gegn stétt“ eins og G.
Th. heldur fram.
„Allir flokkar, nema Sjálf-
stæðisflokkurinn, hafa byggt
tilveru sína á þeirri falskenn-
ingu, að stéttirnar eigi að berj-
ast hver gegn annari“. — Þar
ló Gunnar að minnsta kosti
upp á Framsóknarflokkinn, eða
hvar hafa t. d. lesendur Tím-
ans séð stéttahatur prédikað í
blaðinu? En í hvaða skyni hafa
blöð Sjálfstæðismanna, hvað
eftir annað, smánað bændur og
verkamenn? í hvaða skyni hafa
þau ofsótt kaupfélögin og gera
enn? í hvaða skyni hafa þau
einbeitt áhrifum sínum gegn
afurðasölu bænda? í hvaða
skyni styðja þau kommúnista í
því að sundra samtökum verka-
manna?
„Við höfum nú haft social-
ismann ríkjandi hér í valda-
sessi um ellefu ára skeið, hann
hefir verið framkvæmdur að
meira eða minna leyti, í formi
ríkisrekstrar, einkasala og ein-
okunar og margvíslegra af-
skipta hins opinbera“.
Þar ló Gunnar enn — vísvit-
andi. —
Er það ríkisrekstur síldar-
verksmiðjanna, sem hann á
við?
Er það einkasala á víni og tó-
baki, sem hann telur social-
isma? Er það kreppulán bænda
og skuldaskil vélbáta, sem hann
telur socialistisk afskipti hins
opinbera?
Gunnar veit vel að enginn
socialismi hefir hér verið fram-
kvæmdur, en allt virðist mega
bera á borð fyrir Heimdellinga.
Gunnar þekkir sína!
* * *
Það yrði of langt mál og ó-
merkilegt að rekja fleiri full-
yrðingar og firrur G. Th. —
enda skiptir það litlu. En það
er þess vert að vekja athygli á
því, hvernig þessi hálaunaði
erindreki Sjálfstæðisflokksins
flytur mál sitt í Reykjavík. Þess
á milli læðist hann um sveitir
og sjávarþorp og segir fréttir
af stjórnmálum. Hann segir frá
því, hvernig Framsóknarflokk-
urinn hafi þjóðnýtt allan
sveitabúskap, þegar hann er við
sjó, en sjávarútveginn þegar
hann talar við bændur. Hann
segir frá því, hvernig stjórnar-
flokkarnir hafi hlaðið dráps-
klyfjum af sköttum og tollum
á atvinnuvegina. Hann segir
frá því, að Framsóknarflokkur-
inn sé eitt og hið sama og kom-
múnistaflokkurinn, sem Sjálf-
stæðfsflokkurinn fyrirlíti eins
og sjálfan skrattann, samtím-
is því, sem þeir styðja hann í
baráttu um yfirráð í verka-
mannafélögunum. Hann segir
að stjórnarflokkarnir hafi
skapað stétt atvinnuleysingja í
þjóðfélaginu.
Bændur munu yfirleitt taka
þessum snotra og tungulipra
pilti vel, veita honum beina og
hýsa hann án manngreinará-
lits, svo að hann þurfi ekki að
paufast of langar dagleiðir til
þess að leita uppi þær íhalds-
glórur, sem hann kann bezt við
sig í.
En jafnframt mun þeim oft
koma til hugar ferill Gunnars
Lambasonar og eftirmæli. „Ok
um allar sagnir hallaði hann
mjög til en ló víða frá.“ Kári.
Andreo og barnungrar Indí-
ánastúlku, sem flýði harðstjórn
húsbænda sinna og leitaði hæl-
is hjá lestafólkinu, er lýst af
svo mikilli viðkvæmni, að það er
líkara ljóði en sögu.
Örlögin gerðu þó skjótan
enda á þeim þætti. En þau „ör-
lög“ voru hvorki duttlungar
himnaföðurins eða einhverrar
fjarlægrar og vafasamrar
handleiðslu, heldur blátt áfram
ráðstöfun þeirra, sem hafa
eignarrétt á vinnu og kröftum
annarra. Til frumskóganna
þurfti sterkar hendur. En það
var ekki nóg. Þeir, sem unnu
þar þyrstir í brennandi hita,
máttu ekki fá lífvænleg laun og
því urðU það að vera menn, sem
ekki krefjast réttar síns, nátt-
úrubörn, sem skoða harðstjórn
og kúgun hvítu húsbændanna
eins og eitthvað óumflýjanlegt,
líkt og skógareld eða slöngubit.
Og þannig eru Indiánarnir. Að
fá þá til frumskóganna er auð-
velt: Þeim er gert það kostaboð
að vinna þar af sér skuldir sín-
ar eða ættingja sinna. Þeir
fara. Ganga langar leiðir til á-
fangastaðarins, þar sem þeir
eiga nokkur ár framundan, ef
þeir þá lifa af.
Höfundurinn skilur við And-
reo, þar sem hann er lagður af
stað til að vinna fyrir skuld
föður síns. Sjálfur gat hann
ekki gizkað á hvaða gildrur yrðu
lagðar fyrir frelsi hans að því
loknu. Það var sjálfsögð eign
hvers, sem átti peninga og vél-
ráð í nógu ríkum mæli.
Sagan gerist á einræðistíma-
bilinu, þegar Porfirio Diaz fór
með völd.
„Baðmull“ er saga um þá, sem
leggja fyrstu hönd að þeirri
auðsuppsprettu, sem heitir
baðmull.
Það er brennheitur sumar-
dagur. Sex menn hittast á lít-
illi járnbrautarstöð og spyrja
hver annan til vegar. Þeir eru
af fjórum kynflokkum, en „for-
lögin“ hafa beint leið þeirra í
sömu átt. Til baðmullarekr-
anna. Enginn þeirra veit betra
úrræði til að lifa, en að tína
baðmull fyrir sex centavos kíló-
ið. Allir hafa þeir sama mark-
mið: að vinna fyrir klæðnaði,
sem þeir geta lýtalaust farið í
til annarra byggða og leitað
nýrrar atvinnu.
Eitt kíló af baðmull er á stærð
við heysátu og centavo jafn-
gildir 1—2 aurum. Vinnuveit-
andinn leggur ekki til fæði,
aðeins glóðvolgt vatn úr þorn-
andi brunni og trégólf til að
sofa á, þar sem fljúgandi og
skríðandi skorkvikindi ásækja
þann, sem sefur. Kaupgjaldið
útrýmir að sjálfsögðu sunnu-
dögum og öðru, sem gefur til-
verunni litbrigði.
Á baðmullarekrunni vinnur
fjöldi.manns. Einn þeirra kann
söng um manninn, sem hálf
klæðlaus safnar hráefni í dýr-
mætar vefnaðarvörur, sem seld-
ar 'eru um allan heim til ágóða
fyrir nokkra auðkýfinga. Allir
hinir skilja að þetta er ljóð um
þá sjálfa, þó enginn þeirra hafi
heyrt getið um verkamanna-
félag. Átta centavos í stað sex!
Þeir leggja niður vinnu og fá
6nnnar LambaNon
- Gunnar Thoroddsen