Tíminn - 15.12.1938, Síða 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
Edduhúsi, Lindargötu 1 D.
SfMAR: 4373 og 2353.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA,
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
Edduhúsi, Lindargötu 1 D.
Sími: 2323.
PrentsmiÖJan Edda h.f.
Símar: 3943 og 3720.
22. árg.
Rcykjavík, fimmtudagiim 15. dcs. 1938
78. blafS
Fjárpestin á Austurlandi
Víðftal víð Ásgeir Einarsson
dýralækni á Reyðarfirði
Tíðindamaður Tímans
hefir átt viðtal við Ásgeir
Einarsson dýralækni um út-
breiðslu hinnar svonefndu
Johnessýki á Austurlandi,
en hann hefir undanfarið
fengist við rannsóknir á út-
breiðslu hennar.
— Ég fann sýki þessa fyrst 6.
okt. síðastl. í nokkrum kindum
á Selnesi í Breiðdal og síðan
20. okt. í kind frá Útnyrðings-
stöðum á Völlum á Héraði, en
þetta eru 2 af þeim bæjum, sem
karakúlhrútar voru og dráp-
ust á, hér eystra. Það er einnig
sameiginlegt með þessum bæj-
um, að næst á eftir karakúl-
hrútunum drápust gemlingar
þeir, sem með honum höfðu
verið hýstir. Það leikur því eng-
inn vafi á því, að sýki þessi hef-
ir borizt hingað með þeim, því
að veikin er algjörlega óþekkt
áður hér á landi. ,
— Er sjúkdómur þessi al-
gengur í öðrum löndum?
— Fjársýki þessi er heldur
sjaldgæf í öðrum löndum, en
þó vel þekkt þ. á m. í Þýzka-
landi, Bretlandi og víðar, en
veikin verður þar aldrei mikið
útbreidd vegna þess að sauð-
fjár í öðrum löndum er gætt
allan ársins hring, og fær aldrei
að ganga saman frá mörgum
bæjum, en auk þess sem dýra-
læknar eru fleiri og eftirlit
miklu strangara en hér þekkist.
En aftur á móti er sýki þessi
algeng, sem nautgripaveiki, í
öllum löndum Evrópu, en eftir
síðustu rannsóknum virðast
vísindamenn hafa fundið mis-
mun á sýklum þeim, sem sýkja
sauðfé og þeim, sem sýkja naut-
gripi, en sennilegt að þeir sýki
ekki gagnkvæmt. Mætti þar tala
um 2 afbrigði af sama stofni.
— Hvernig lýsir sjúkdómur-
inn sér?
— Þetta er afar-langvinn
uppdráttarsýki, sem endar með
algjörum hor og sinnuleysi,
eftir meira en árið, frá því sýk-
ing fór fram. Þegar langt er lið-
ið á veikina fer að bera mikið
á skitu, oft vatnsþunnri, en þá
er fyrir löngu farið að bera á
miklum holdamissi, sérstaklega
á lendum. Getur verið erfitt að
greina sýki þessa frá megnri
ormapest að ytra útliti, og
stundum fara þessir sjúkdóm-
ar saman. Þá er það nákvæm
smásjárrannsókn, sem sker úr.
Við krufningu sézt mikið af
vatnsglærum vökva í kviðar-
holi, mör að mestu horfinn,
aftari hluti garnanna stokk-
bólginn og 3—6 sinnum þykkari
en eðlilega. Þarmeitlarnir
mörgum sinnum stækkaðir,
mjúkir og vessamiklir, lifrin
gul og bólgin og gallblaðran
mikið stækkuð. Þessi líffæri eru
full af sýklum, sýruföstum
stafbakterium.
Sýki þessi er talin með öllu
ólæknandi.
— Hvernig breiðist veikin út
og hversu víða er hún?
— Sýklarnir berast með fóðr-
inu og við sleikingu niður í
meltingarfærin, og berast siðar,
þegar sýkin er komin á hátt
stig, með taðinu í hús og haga.
Fjármaðurinn, sem gengur um
króna, fyrst þegar hann kem-
ur í húsin, og gengur síðan á
sömu skónum um garðann
endilangann, þegar hann gef-
ur, ber sýklana ekki hvað
minnst í féð. Það verður því að
heimta af fjármönnum okkar,
aukið hreinlæti eða aðra húsa-
skipan fjárhúsa eða breytingu
á þessu gamla, sóðalega gjafa-
lagi. Ekki hefi ég enn fundið
nein dæmi þess, að fé hafi sýkzt
af haga; sýking fer einkum
fram í húsum á lengri tíma.
Enn verður ekki séð, hversu
víða sýki þessi er, en bæirnir,
sem hún hefir nú verið á um
all-langan tíma munu fxekar
vera 6 en 4, og svo er eftir að
rannsaka umhverfi þeirra. En
það er miklum erfiðleikum
bundið að finna lítið sýktar
kindur, því að bóluefni það, er
fengið var frá Englandi og á
að leiða í ljós, hvort féð er
sýkt, er hvergi öruggt. Eina ör-
ugga ráðið er að slátra grun-
uðum kindum og rannsaka þær
nákvæmlega með smásjánni.
En það kostar aftur það erfiði
að ferðast með smásjána og
margskonar hluti til litunar o.
þ. 1. um allar sveitir, þar sem
hvergi er rafmagn að fá, sem
þó er mjög nauðsynlegt fyrir
smásj árrannsóknirnar.
Enn hefi ég ekki fundið veik-
ina, nema á einum bæ á Hér-
aði, Útnyrðingsstöðum og hjá
tveim bændum á Breiðdalsvík.
Álítið þér að hægt sé að taka
fyrir veikina með niðurskurði?
— Veikin er þannig í eðli sínu
og útbreiðslu, að ég álít, að það
megi takast, en kostnaðarhlið-
in er annað mál, því að ekki
verður ennþá séð, hve víða
veikin er. Það getur einnig tek-
izt, þótt það verði dregið fram
á sláturtið næsta haust, en þá
þarf líka strax að gera sérstak-
ar ráðstafanir, banna öll fjár-
kaup frá sýktum bæjum og ná-
grenni, einnig banna að taka á
fóður fé frá sýktum bæjum og
nágrannabæjum og svo öfugt,
að leyfa ekki þessum bæjum að
taka annað fé á fóður! Þá skal
og banna að hýsa annarra fé á
sýktum bæjum o. s. frv. Þótt
skorið yrði niður í haust eða
næsta haust, er nauðsynlegt að
hafa nákvæmt eftirlit með fé
úr umhverfi sýktra bæja næstu
ár á eftir.
Eins og áður hefir verið skýrt
frá, hefir veiki þessarar einnig
orðið vart á Hólum í Hjaltadal
og Hæli í Gnúpverjahreppi, en
þar hafa verið karakúlhrútar.
(Framh. á 4. síðu)
Atvínnubótavinnan
Ráðstafanirríkisstjórn
arinnar til að auka
hana í pessum mánuði
Eins og skýrt var frá í sein-
asta blaði, er í fjárlögum þessa
árs ákveðið að verja 500 þús. kr.
til atvinnubóta í kaupstöðum
og kauptúnum. Af þessu fé
hefir Reykjavíkurbær fengið
um 290 þús. kr. Nokkur hluti
þess fjár hefir farið til greiðslu
á kostnaði við unglingavinnu og
hefir ríkisstjórnin þar fylgt
þeirri reglu að krefjast ekki
mótframlags frá bænum nema
að hálfu. Þegar það er athugað
ætti bærinn að leggja fram 542
þús. kr. til að fullnægja skil-
yrði fjárlaganna um tvöfalt
framlag móti ríkinu (talan, sem
tilgreind var í síðasta blaði, 520
þús. kr., var miðuð við upp-
gjör í fyrra mánuði).
Samkvæmt yfirliti borgar-
stjóra 9. þ. m. er ráðgert að
framlag bæjarins verði 488 þús.
kr. og vantar því yfir 50 þús.
kr. framlag frá bænum til þess
að fullnægt verði skilyrði fjár-
laganna. Þar sem svo virðist, að
bæinn skorti nú getu til að
uppfylla þetta skilyrði, en at-
vinnuleysi er nú með mesta
móti í bænum, hefir ríkisstjórn-
in ákveðið að fjölga um 25 menn
í atvinnubótavinnu sinni frá
15.—31. þ. m. Kostnaðurinn við
þessa vinnu verður um 4000 kr.
og verður hann greiddur af
næsta árs atvinnubótaframlagi
til Reykjavíkurbæjar og þess
jafnframt krafizt að tvöfallt
framlag komi þá á móti eins og
lög ákveða. Ei' ríkisstjórnin
fastráðin í því að eyða ekki
meira til atvinnubóta á þessu
ári en fjárlög heimila.
Auk þess mun ríkisstjórnin
láta 25 menn úr Reykjavík og
10 menn úr Hafnarfirði fá
vinnu í sama tíma við Krísu-
víkurveginn eða Hafnarfjarðar-
veginn. Verður unnið fyrir tekj-
ur af benzinskatti eins og fyrir
er mælt í fjárlögum.
Hefir ríkisstjórnin þannig
reynt að bæta úr sárasta at-
vinnuleysinu hér í bænum, án
þess að brjóta fyrirmæli fjár-
laganna um framlag í þessu
skyni.
Signr lýðræðisins A víðavangi
i Frakklantli
Kommúnistar biðu svipaðan ósigur i allsherj-
arverkiallinu og Sasistar í uppreisnínni 1934
Sigurður Einarsson hefir fyrir
nokkru skrifað grein um Dala-
dier. Lýsir hann þar m.a. hin-
um blóðugu óeirðum í París 6.
febr. 1934, þegar fasistar ætl-
uðu að gera uppreisn. Fylking-
ar fasista lögðu undir sig götur
borgarinnar. Undir herópinu:
„Niður með stjórnskipulagið",
héldu fylkingarnar áleiðis til
þinghússins. „Á þessari úrslita-
stund franska lýðveldisins valt
allt á forsætisráðherranum,
æðsta manni landsins“, segir
Sigurður. Hann lét hermenn
mæta uppreisnarmúgnum með
skothríð á Concordbrúnni. Þrjá-
tíu menn féllu og nokkur
hundruð særðust. Fasistarnir
flýðu og sókn fasismans í
Frakklandi var endanlega
stöðvuð. En forsætisráðherrann
varð að leggja niður völd og
hann gat gert það með góðri
samvizku, því „hann hafði
bjargað franska lýðveldinu".
Þessi forsætisráðherra var
Edmond Daladier.
Það hefir nú fallið í hlut
Daladier að bjarga franska
lýðræðinu í annað sinn. En í
þetta skiptið fyrir ásókn öfga-
mannanna til vinstri.
Allsherjarverkfallið, sem háð
var 31. nóv. síðastl. í Frakk-
landi, var raunverulega fyrst
og fremst beint gegn stjórn-
skipulaginu. Með hótunum um
ofbeldi og eyðileggingu fram-
leiðslunnar ætlaði stéttarfé-
lagsskapur, sem ekki náði til
nema lítils hluta þjóðarinnar,
að ráða því hvaða lög yrðu sett
í landinu og taka þannig vald-
ið frá þinginu. Á þessum grund-
velli markaði Daladier réttilega
afstöðu sína til verkfallsins.
Það er þingið, sem á að ráða
því, hvort viðreisnarstarfsemi
mín, sagði hann í útvarpsræðu
skömmu fyrir verkfallið, verð-
ur stöðvuð eða nær fram að
ganga. Meðan ég er forsætis-
ráðherra mun ég gera mitt ít-
rasta til að verja þetta vald
yTtgS
A. KROSSG-ÖTUM
Fundir í Borgarfjarðarsýslu. — Baðstofa við Reynisskóla. — Skóggræðslu-
girðingar Hafnfirðinga. — Úr Dýrafirði. — Góður afli við Önundarfjörð. —
Framsóknarmenn efndu til þriggja
flokksfunda í Borgarfjarðarsýslu sunn-
an Skarðsheiðar, síðastliðinn sunnu-
dag Voru fundimir haldnir að Fer-
stiklu á Hvalfjarðarströnd, Lambhaga
í Skilmannahreppi og á Akranesi. —
Fundurinn á Akranesi var fjölmenn-
astur og stóð hann fullar fjórar klukk-
ustundir. Skúli Guðmundsson atvinnu-
málaráðherra og Þórarinn Þórarinsson
ritstjóri fluttu þar langar og ítarlegar
ræður, en úr hópi heimamanna töluðu
Sigurður Símonarson oddviti, Þórhall-
ur Sæmundsson lögreglustjóri, Hall-
björn Oddsson verkamaður, Arnmund-
ur Gíslason verkamaður, Oddur Sveins
son bóndi, Björn Stefánsson, kaupfé-
félagsstjóri og Guðmundur Björnsson
kennari. Að Ferstiklu fluttu ræður
Valdemar Jóhannsson kennari og
Magnús Gíslason frá Eyhildarholti, en
af heimamönnum töluðu Guðmundur
Brynjólfsson á Hrafnabjörgum og Guð-
mundur Jónasson bóndi á Bjarteyjar-
sandi, — í Lambhaga fluttu Skúli Guð-
mundsson og Þórarinn Þórarinsson að-
alræðurnar.
r t t
Baðstofa, gerð að sænskri fyrirmynd,
var tekin til afnota við barnaskólann
að Reyni í Mýrdal, stuttu fyrir síðustu
mánaðamót. Hefir ungmennafélag
sveitarinnar mest beitt sér fyrir bygg-
ingu baðstofunnar. Efni og áhöld til
baðstofunnar hafa kostað um 1000 kr.
en vinnu alla hafa félagsmenn lagt
fram ókeypis. Félagið fékk nokkum
styrk frá ríki og sveitarfélagi til þess
að koma baðstofunni upp. Aðalfor-
göngumaður um framkvæmd þessa var
Haukur Magnússon i Reynisdal og
smíðaði hann talsvert af áhöldunum,
allt endurgjaldslaust.
r t t
Árið 1927 byrjuðu Hafnfirðingar að
friða skóglendi, sem var eign kaupstað-
arins.i Undirhlíðum, alllangt norðan
við Kleifarvatn. Þrem árum síðar var
tekið að planta furu og greni í þennan
friðaða reit og hefir því verið haldið
áfram á hverju vori síðan Hafa börn
úr barnaskólanum einkum imnið að
þessu í umsjá kennaranna og alls verið
settar niður rösklega þúsund plöntur á
hverju vori. Vorið 1937 var byrjað á
nýrri skóggirðingu í Sléttuhlíð til muna
nær Hafnarfjarðarkaupstað heldur en
gamla girðingin og var henni lokið á
þessu ári. Hefir verið plantað þar furu
og greni tvö síðastliðin vor. Skógarleif-
ar voru minni í Sléttuhlíð en Undir-
hlíðum, en þó vel lífvænlegar. Gamla
girðingin er um 4 hektarar að stærð,
en nýja 3—4 ha. Hið friðaða land í
Undirhlíðum hefir tekið miklum
stakkaskiptum þessi tíu ár. Skógar-
kjarrið, sem áður var kræklótt og lág-
vaxið, hefir rétt mikið við og landið
gróið óðfluga upp. Eru glögg umskiptin
á gróðurlaginu utan girðingarinnar og
innan. Útlendu tráplönturnar hafa
einnig þroskazt vel og engan hnekki
beðið. Furuplöntur, er gróðursettar
voru vorið 1930, þá 10—12 sentimetra
háar, eru nú rösklega einn meter á
hæð. —
t t t
Jóhannes Davíðsson, bóndi í Hjarð-
ardal í Dýrafirði, var nýlega á ferð hér
í bænum. Sagði hann Tímanum ýms
tíðindi úr byggðarlagi sínu. Vorið var
kalt og sumarið þurrviðrasamt. Spruttu
tún frekar illa, en engjar þó verr. Varð
heyfengur í minna lagi, en góður.
Garðávextir spruttu talsvert verr en í
meðallagi, sökum kulda. Skepnuhöld
hafa verið góð og sjúkdómar engir.
Þrjú íbúðarhús hafa verið byggð í sum-
ar í Þingeyrarhreppi, að Hofi, Bakka
og Hvammi. Talsvert hefir verið unnið
að nýrækt og túnasléttun, og girðingar
auknar á nokkrum stöðmn. Unnið hefir
verið að þurrkun á Glámumýrum í
Sandalandi, en Þingeyrarhreppur
keypti þá jörð fyrir nokkru af kirkju-
jarðasjóði og eiga þorpsbúar að fá þar
lönd til ræktunar. Er þegar búið að út-
hluta og afgirða nokkrar landspildur.
Á síðastliðnum vetri keypti Kaupfélag
Dýrfirðinga jarðirnar Dranga og Botn
í Dýrafirði og ætlar það m. a. að koma
upp laxaklaki í Botnsá. Nú er stunduð
fiskirækt bæði í Núpsá og Haukadalsá.
Á Núpi er nú verið að byggja kirkju
og prestsseturshús.
r t t
Þrír bátar, allir innan við tuttugu
smálestir að stærð, stunda veiðar frá
Flateyri við Önundarfjörð um þessar
mundir. Hafa þeir aflað vel og miklu
betur en undanfarin haust.
Paul Reynaud,
fjármálaráðherra Fi-akka og höfundur
viðreisnarlaganna.
þingsins. í nafni lýðræðisins
mun ég því ekkert láta ógert
til að hindra það, að ein eða
önnur stétt geti með hótunum
um ofbeldi eða iðjuleysi hrifs-
að vald þingsins í sínar hendur.
Daladier stóð við þessi orð
sín. Öllum starfsmönnum hins
opinbera var gert aðvart um að
þeir yrðu kvaddir til herskyldu
og kæmust því undir herlög, ef
þeir neituðu að vinna . Her og
lögregla var allsstaðar á varð-
bergi til að taka að sér hin
nauðsynlegustu störf, ef á
þyrfti að halda. Öryggisráð-
stafanir voru gerðar til að bæla
allar óeirðir niður með harðri
hendi.
Hinn mikli sigur Daladiers
yfir verkfallsforsprökkunum
var þó ekki nema að nokkru
leyti fólginn í þessum ráðstöf-
unum. Hitt hafði meira að segja,
að meginþorri þjóðarinnar stóð
að baki honum. Millistéttirnar
nær óskiptar og meirihluti
verkamanna viðurkenndu það
sjónarmið Daladiers, að hér
væri að ræða um tilraun lítils
minnahluta til að traðka á
helgasta rétti lýðræðisins,
þingræðisvaldinu. Þess vegna
fengu verklýðssamtökin ekki
nema 25% af liðsmönnum sín-
um undir merki sín þennan
dag. Franskir verkamenn settu
lýðræðið ofar stéttarhagsmun-
um eins og þjóð þeirra hafði
oft áður gert.
Allsherjarverkfallið varð jafn-
mikill ósigur fyrir æsingamenn-
ina til vinstri og febrúarupp-
reisnin 1934 varð fyrir fasista.
Það voru kommúnistar, sem
manna mest hvöttu til verk-
fallsins og er talið, að þeim hafi
verið fyrirskipað það frá
Moskva. Þau fagsambönd, sem
voru undir yfirráðum þeirra,
— hótuðu úrsögn úr lands-
samtökunum, ef ekki yrði grip-
ið til slíkra ráðstafana. Undan
farin 2y2 ár höfðu verklýðssam-
tökin eflzt gífurlega fyrir at-
beina Blumsstjórnarinnar og
félagsmenn þeirra margfaldast
Kommúnistar töldu eins og fas-
istar 1934, að þeir myndu vinna
auðveldan sigur. Blum og hinir
gætnari jafnaðarmenn vöruðu
við verkfallinu í lengstu lög. En
þeir voru ofurliði bornir. Kom-
múnistar fengu vilja sínum
framgengt. Ef tilgangur verk
fallsíns hefði náðst, myndi
hann hafa orðið vatn á myllu
þeirra og aukið áhrif þeirra
stórkostlega. En þegar þeir
fundu, að fótfestan riðaði, voru
þeir fyrstu menn til að leggja
á flóttann. Hvergi var þátt-
takan minni en við járnbraut-
irnar, en kommúnistar hafa
haft töglin og hagldirnar
fagsambandi járnbrautar
(Framh. á 4. síðu)
Nokkrir Sjálfstæðismenn hafa
beðið Tímann aö vekja athygli á
því, að fullveldisdagsræða Péturs
Magnússonar hafi enn ekki verið
birt í Mbl. eða ísafold, en hún
sé þó einhver bezta og viturleg-
asta ræðan, sem leiðtogi í þeirra
flokki hafi flutt um langt skeið.
Hinsvegar virðast þessi blöð hafa
haft nægilegt rúm undanfarna
daga til að birta greinar, sem
ganga í gagnstæða átt við ræðu
Péturs og hvetja til aukinnar
úlfúðar og sundurlyndis í þjóð-
félaginu. Hvað veldur þessu,
hafa þessir menn spurt. Halda
blöðin kannske að flokksmenn
þéirra séu yfirleitt andvígir
meira starfsfriði og sameigin-
legum átökum til viðreisnar
framleiðslunni? Eða er það ein-
hver fámennur hópur, sem ræð-
ur hér á bak við tjöldin, hópur,
sem óttast að viðreisnin tak-
marki gróðamöguleika hans,
óskar þess vegna ekki eftir
vinnufriði og heldur að hann
geti svínbeygt flokksmennina
eins og hann hefir með auglýs-
ingavaldi sinu lagt flokksblöðin
undir sig?
* * *
Kommúnistar virðast vel á-
nægðir yfir hinum nýja bæjar-
stjóra, sem íhaldið hefir lánað
þeim á Norðfirði. Skrifar einn
forsprakki kommúnista þar
eystra um hann langa grein i
annað kommúnistablaðið og
segir að það geri ekkert til þó
hann sé Sjálfstæðismaður og
nefnir því til sönnunar, að hann
hafi sungið í kór með kommún-
istum á skemmtun, sem þeir
héldu 1. maí í vor! Virðist hann
líka ætla að halda þannig áfram
að vera þægt verkfæri í höndum
kommúnista, því nánasti að-
stoðarmaður hans og sá, sem er
hinn eiginlegi bæjarstjóri, er
Jóhannes nokkur Stefánsson,
sem verið hefir aðalsprauta
kommúnista. Mun sú ánægja
geta orðið nokkuð vafasöm, sem
íhaldið fær áður en lýkur, af
þessu samstarfi sínu við komm-
únista á Norðfirði.
* * *
Spekingur Héðins í Nýju landi
líkir því við meðferðina á Gyð-
ingum í Þýzkalandi, ef láta á
vinnufæra þurfamenn fara að
vinna! Skorar hann á alla
frjálslynda menn að skipast
saman i eina fylkingu gegn
slíku nazistisku grimmdaræði
hér á landi!
* * *
Sjálfstæðisbóndi hefir nýlega
fært það í tal við einn starfs-
mann Tímans, hvernig standi á
því að ísafold skuli telja komm-
únista fjandmenn þjóðarinnar,
en síðan geri Sjálfstæðisflokk-
urinn opinbert bandalag við þá
bæði í Dagsbrún og á Norðfirði.
Álítur Sjálfstæðisflokkurinn það
virkilega samboðið virðingu
sinni, að gera bandalag við
fjandmenn þjóðarinnar? Ef
hann heldur að slíkt bandalag
styrki hann í baráttunni við
aðra andstæðinga hans, þá
skjátlast honum a. m. k. um
hug flokksmanna sinna í sveit-
um landsins, og það munu for-
ingjar flokksins komast að raun
um fyrr en varir.
* * *
Hvers vegna gerðu Sjálfstæð-
ismenn bandalag við kommún-
ista í Dagsbrún? Til þess að
koma á óháðu fagsambandi,
segja blöð þeirra. En í hinu nýja
bandalagi myndu kommúnistar
hafa meirahluta og heldur
nokkur, sem þekkir afskipti
þeirra af verkalýðsmálum, að
slíkt fagsamband yrði ópóli-
tískt undir stjórn þeirra? Nei,
tilgangur þeirra Sjálfstæðis-
manna, sem standa að þessu
bandalagi, er ekki ópólitískt
fagsamband, heldur aukin ring-
ulreið í verklýðsfélögunum og
aukinn glundroði í þjóðfélag-
inu, sem leiðir af vaxandi ítök-
um kommúnista þar. Þetta vax-
andi sundurlyndi og innbyrðis-
(Framh. á 4. síðu)