Tíminn - 15.12.1938, Síða 2

310
TÍMITViy, fimmtnelagmn 15. des. 1938
78. MaSS
^ímtnn
Fimmtuduginn 15. dcs.
Mac Donald og
Morgunblaðið
Síðastliðinn þriðjudag birti
Mbl. forustugrein um hugsan-
legt samstarf milli Pramsókn-
armanna og Mbl.manna um
viðreisn atvinnulifsins við sjó-
inn. Blaðið er fyrir sitt leyti svo
sanngjarnt að vilja unna Fram-
sóknarmönnum í því sama
hluta og enskir íhaldsmenn
veittu Mac Donald 1931. Þetta
er því rausnarlegra boð, þar sem
Mbl.menn hafa áður soðið sér
súpu úr þessu sama efni til lít-
illar uppbyggingar fyrir þjóð-
ina á árunum 1932—34.
Mbl. segir svo frá þessu enska
fordæmi, að Mac Donald hafi
verið búinn að setja landið á
höfuðið. Þá hafi nokkrir vitrir
fjármálamenn, auðvitað úr
enska íhaldinu, komið til hans,
ráðlagt honum að snúast ger-
samlega frá stefnu sinni og
fyrri aðgerðum, og ganga á
hönd ihaldinu. Mbl. bætir því
við, að þar sem Mac Donald
hafi verið mikilmenni, þá hafi
hann strax orðið við þessum til-
mælum, gefist upp fyrir and-
stæðingum, játast undir þeirra
trú, og landið hafi síðan frels-
ast.
Því miður fyrir Mbl. eru ýms-
ar verulegar sögulegar skekkj-
ur í þessu efni. Mac Donald
setti ekki England á höfuðið af
því að hann var verkamanna-
sinni, heldur af því að hann var
sérstakur aumingi og lítil-
menni. Stauning, Per Albin og
Nygaardsvold stýra árum sam-
an frændþjóðum okkar á Norð-
urlöndum með miklum dugn-
aði og atorku og vaxandi við-
urkenningu íhaldsflokkanna í
sínum löndum, en eru hinsveg-
ar eindregnir verkamannasinn-
ar. Um meðalmennsku Mac
Donalds er það að segja, að
hann sagði við Snowden félaga
sinn, eftir að hann var orðinn
forsætisráðherra, að nú væri
tæpast til sú hertogafrú í allri
London, sem ekki sækti fast á
að mega kyssa hann. Litlu síð-
ar, er hann var á ferð í Ame-
ríku, lét hann utanríkisskrif-
stofuna í London síma sér dag-
lega um það, í hverskonar fatn-
aði hann ætti að vera þann dag.
Um þetta og fleira um mikil-
mennsku Mac Donalds getur
ritstjóri Mbl. lesið í síðustu út-
gáfu af hinni heimsfrægu bók:
Inside Europe.
Það er ef til vill erfitt fyrir
Mbl. að fá þá vitneskju, að
maður, sem það heldur að sé
mikilmenni, er svo fyrirlitinn í
sínu landi, að menn vilja helzt
ekki nefna hann, nema sem
aumasta dæmi um auðnuleys-
ingja í hópi stjórnmálamanna,
sem lét hégómleika, tildur og
augnabliksginningar leiða sig
til að taka ákvarðanir, sem
eyðilögðu í sögunni nafn hans
og tiltrú.
Hið vinsamlega boð Mbl. um
að leggja flokki þess til íslenzk-
an Mac Donald, er auk þess, hve
lítið tilboðið freistar út af fyrir
sig, óframkvæmanlegt fyrir
Framsóknarflokkinn, af því
hann á engan mann til í sætið.
Flokkurinn átti eitt sinn í fór-
um sínum mann, sem gat tek-
ið að sér þetta hlutverk, en
hann er nú farinn úr flokknum,
vel framgenginn að launum,
og hlaðinn krossum frá hvirfli
til ilja. Eftir margskonar um-
skiptileik örlaganna hefir sá
maður nú hafnað í faðmi socia-
lista. Mbl. er því miður litið
betur að sér um innanlands
pólitískar aðstöður heldur en
um sögulega mikilmennsku
hins nafnkenndasta pólitíska
auðnuleysingja á síðasta
mannsaldri. — Forráðamenn
blaðsins virðast ekki vita, að
Framsóknarmenn geta að því
er snertir flokkshagsmuni, lát-
ið sér hægt um meira þjóðlegt
samstarf. Samvinnumenn í
landinu standa fullkomlega á
sjálfbjargargrundvelli. Þeir
leggja megináherzlu á að vera
sjálfbjarga, og eyða ekki yfir
efni fram. Þeir hafa með 60 ára
vinnu byggt sjálfseignarverzl-
un sína, með margháttuðum
iðnaði, vöruvöndun og tryggu
skipulagi um innkaup og sölu.
Vegna hófsemi sinnar, atorku
og framsýni í skipulagsmálum
heldur þessi hluti þjóðarinnar
höfðinu nokkuð lengi upp úr
svaðinu, með þeirri brjóstvörn,
sem Framsóknarfiokkurinn er
fær um að veita. En ef forráða-
menn Mbl. renna augum yfir
ástandið í bæjunum, þar sem
annað fólk en Framsóknar-
menn hafa í mannsaldur ráðið
atvinnu og fjármálum, þá er
sokkið dýpra og dýpra með
hverjum degi. Togaraflotinn
tapar einni miljón króna ár-
lega, eða hvert skip að meðal-
tali 30 þús. kr. Útvegsmenn og
bankarnir eru að örmagnast
undir þessari byrði. í þessum
atvinnulitlu og atvinnulausu
bæjum er fleira og fleira fólk,
sem annaðhvort heimtar að fá
að lifa tilhaldslífi hvern dag
með vín á borðum á kvöldin eða
að vera iðjulaust á þurfamanna
framfæri. Mbl. og Einar Ol-
geirsson halda nú daglega mac-
donaldslegt uppboð um þessa
kjósendur, eftir kjörorðinu:
„Hvað þóknast yður?“ Til að
standa undir þessu undarlega
lífi, er búið að útsjúga bank-
ana svo sem mest má vera, bæði
í miljónatap útgerðarinnar og
í hið skipulagsbundna iðjuleysi.
Hrun atvinnunnar við sjó-
inn getur haldið áfram eitthvað
lengur, þar til þessar mein-
semdir atvinnu- og félagslífsins
við sjóinn eru búnar að eta upp
alla þá, sem þar búa, og Sig-
urður á Veðramóti taldi standa
upp úr „svaðinu".
Framsóknarmenn gera hins-
vegar ekki ráð fyrir því, að það
sé nema örfáir viðvaningar í
Sjálfstæðisflokknum, sem geri
ráð fyrir að öngþveiti bæjanna
verði leyst með „macdonalds-
veiðum“. Við Framsóknarmenn
viljum þar að auki alls ekki fá
neina menn af því tagi til for-
ustu nokkurra mála frá Sjálf-
stæðismönnum. Við vitum að
samvinnumenn landsins hafa
byggt aðstöðu sína í landinu
með dugnaði, sparsemi, hóf-
semi í kröfum, með félagslegri
framsýni og með því að velja
dugandi menn til að standa
fyrir almennum framförum.
Það væri æskilegt vegna
landsins í heild sinni, að Mbl,-
menn geri sér ljóst, hve lengi er
unnt að halda bæjunum fljót-
andi með taprekstrinum,
minnkandi atvinnu og síauknu
iðjuleysi og tilkostnaði við þá
sem ekki vinna. Við Framsókn-
armenn munum fyrir okkar
leyti athuga málin á þeim
grundvelli. Við vitum að dýr-
tíðin verður að minnka, verð-
lag á útflutningsvöru þarf að
hækka. Atvinnan við sjóinn
þarf að byrja að bera sig. Fólk-
ið, sem nú er atvinnu- og iðju-
laust, verður að hverfa inn í
framleiðsluvinnuna. Menn
Enn iiiii loðdýrin
08 II. «1. Ifdlinjárii
Eftir Jón Árnason framkv.stjóra
Á síðastliðnu sumri flutti H.
J. H. ráðunautur útvarpserindi
um loðdýrarækt. Erindi þetta
var svo að beiðni H. J. H. birt
hér í blaðinu. Það var mest-
megnis fleipur um ágæti loð-
dýraeldis, einkum silfurrefa. Af
því mér fannst þetta svo skrum-
kennt, einhliða og jafnframt ó-
fróðlegt, skrifað af manni í
hans núverandi stöðu, gerði ég
við erindið nokkrar athuga-
semdir.
Þetta hefir setzt fyrir brjóstið
á H. J. H. Hefir hann samið
svar til mín, sem birtist hér í
blaðinu 12. og 15. f. m. og er
það æði langt mál, enda tekið
hann langan tíma, því það kem-
ur ekki út fyr en 50 dögum eft-
ir að ég birti athugasemdir
mínar við útvarpserindi hans.
Ég var farinn til útlanda, þeg-
ar svar H. J. H. kom út, og hefi
verið utanlands í rúman mán-
uð, svo ég hefi ekki getað gert
ritsmíðinni nein skil fyr en nú.
Þó þetta svar H. J. H. sé að
mínum dómi ekki merkilegt, þá
er það nokkur framför frá út-
varpserindinu. Hann reynir sem
sé í mjög veigamiklum atriðum
að láta líta svo út, sem hann
hafi sagt nokkuð annað í út-
varpserindi sínu, en hann gerði,
og er það óbein yfirlýsing um,
að hann sjái nú, að hann hafi
þar ofmælt. Skal ég aðeins
nefna um þetta tvö dæmi:
í útvarpserindinu segir H. J.
H., þar sem hann er að reyna
að færa sönnur á, hvað refa-
eldið hækki kjötverðið: „eða
hvernig myndi ykkur þykja,
bændur góðir, að fá þó ekki væri
meira en 90 aura fyrir kílóið af
gamalærk jötinu ?“*)
*) Leturbr. mín. J. Á.
verða um stund að hætta að
byggja íbúðir, sem kosta marg-
falt á við það sem framleiðslu-
stéttirnar geta varið til húsa-
kynna. Vandræði bæjanna
verða aldrei leyst nema Fram-
sóknarmenn leggi þar mikinn
hlut til mála. Fram að þessu
hefir stuðnings okkar ekki ver-
ið óskað, nema með spaugileg-
um macdonalda-tilboðum. —
Nábúar og góðkunningj ar til
hægri og vinstri, geta athugað
hvenær þeim sýnist tími til
kominn að byrja að hefja at-
vinnulíf bæja og kauptúna upp
úr „svaði“ undangenginna ára,
þar sem macdonaldsmennskan
hefir komið fram á eyðileggj-
andi hátt. J. J.
Um þetta atriði, verðið á
gamalærkjötinu, segir H. J. H.
svo í svarinu til mín: „Þá
hneykslast hann (þ. e. J. Á.) á
því, að ég skuli jafna saman
verði á ærkjöti og hvalkjöti" o.
s. frv. Ég hneykslaðist ekki á
því, þó H. J. H. jafni þessu
tvennu saman, heldur á því, að
hann skuli leyfa sér að halda
því fram, að bændur geti feng-
ið 90 aura fyrir kg. af gamal-
ærkjöti, ef það sé notað til refa-
eldis, og færi full rök að því, að
slíkt sé fjarstæða. En H. J. H.
reynir að koma sér úr klípunni
með málæði og vafningum. í
svargrein sinni er hann líka
hættur að tala um að bændur
geti fengið 90 aura fyrir gamal-
ærkjötið til refaeldis, og segir
nú að betra sé að kaupa ærkjöt
á 65 aura en hvalkjöt á 50 aura.
Hvað er nú orðið úr þessu 90
aura verði, sem hann var að
tala um í útvarpserindinu?
í útvarpserindinu segir H. J.
H. ennfremur: „Af þessum lé-
legu skinnum sendi ég nokkur á
uppboð Hudson Bay Co., Lon-
don. Meðalverð á þessum lélegu
skinnum reyndist um 90 kr. og
þegar þetta verð fékkst fyrir
allélegasta úrhrakið, sem til er
hér á landi“*) ....
Um þetta atriði farast svo H.
J. H. orð á þessa leið í svarinu:
„Þá telur J. Á. það hámarks-
skrum, þegar ég skýri frá því,
að ég hafi sent nokkur skinn af
dýrum, sem ekki voru talin
söluhæf, og sem fengið höfðu
dauðadóm við merkingu" ....
og segist aðeins hafa getið
þessara skinna, sem seldust á
90 kr., til samanburðar við með-
alverð allra silfurrefaskinna,
sem seld voru á uppboðum í
London og Oslo á 115 kr.
Hér er H. J. H. hættur að
tala um, að þessi 90 króna
skinn hans hafi verið „alléleg-
asta úrhrakið, sem til er hér á
landi“, og er með því búinn að
viðurkenna, þó óbeint sé, að
hann hafi farið með skrum í
útvarpserindi sínu.
Ég mun síðar víkja að sölu-
verði silfurrefaskinna. Hér skal
aðeins á það minnst, að verð á
silfurrefaskinnunum hefir ver-
ið sífallandi ár frá ári í mörg
undanfarin ár. Kemur þetta
meðal annars fram í grein
Þorbergs alþm. Þorleifssonar í
67. tbl. Tímans, (þó Þorbergur
virðist annars haldinn af sama
trúboðsákafanum og H. J. H. í
*) Leturbrevting mín J. Á.
þessum loðdýramálum) og að
H. J. H. reynir ekki að standa
við fyrri staðhæfingu sína um
það, að silfurrefaskinn séu ekki
frekar háð verðsveiflum og
verðlækkun, heldur en t. d. ull
og gærur.
Þá gerir H. J. H. ógurlegt
veður út af því, að ég segi í at-
hugasemdum mínum við út-
varpserindi hans, að hann skýri
rangt frá kjötverði í Noregi.
Birtir hann um þetta ljósmynd
af prentuðum heimildum og
símskeyti frá Fællesslagteriet í
Oslo. Á þetta svo sem að vera
rothögg á ummæli mín. Reynd-
ar var nú ritstjóri Tímans bú-
inn að leiðrétta H. J. H. á undan
mér, en ég skal þó fúslega svara
þessu.
H. J. H. segir, að ég komi með
þá leiðréttingu, að hann hafi
tilgreint kjötverðið, þegar það
sé hæst í Noregi. Þetta stendur
hvergi í grein minni, og fer H.
J. H. hér með vísvitandi ósann-
indi, en mér blöskrar það nú
ekkert, eins og hann umgengst
sannleikann í þessum skrifum
sínum. — Hinsvegar er það rétt,
að kjötverð er að öllum jafnaði
hæst í Noregi á sumrin.
H. J. H. segir í útvarpserindi
sínu: „Við skulum nú athuga
hvað norski bóndinn fær fyrir
kjöt af húsdýrum sínum á
heimsmarkaðinum". — Hvað
meinar maðurinn með þessu?
Ef hann hefir nokkra hugmynd
um kjötverzlun í Noregi, hvað
ég efa, þá veit hann líklega, að
Norðmenn flytja ekkert kjöt út,
framleiða ekki nægilegt kjöt til
eigin þarfa, og að landið er því
nær lokað fyrir kjötinnflutn-
ingi með innflutningsbönnum
og háum tollum. Það eru þessar
ráðstafanir, sem aðallega valda
því, að kjötverð er hátt í Nor-
egi.
Þegar H. J. H. vill fræða landa
sína um kjötverð í Noregi, tek-
ur hann vikuskýrslu um kjöt-
verðið frá Landbrugets Pris-
central í Oslo. Nú ætti H. J. H.
að vita það, að verðlag L. P. er
hámarksverð, enda segir í sím-
skeyti því, sem hann birtir frá
Fællesslagteriet, að verðið sé
„toppris" — hæsta verð. Ef H.
J. H. vildi fræða landa sína um
kjötverðið eins og það er í Nor-
egi, á þeim tíma, sem hann
velur, finnst mér heiðarlegra,
að hann hefði tekið hinar dag-
legu markaðsskráningar, en
ekki hámarksverð á I. fl. kjöti
eingöngu. Þess vegna leyfði ég
mér að segja, að H. J. H. hefði
farið rangt með kjötverðið.
Þann 16. júní þ. á. er kjöt-
verðið í Oslo, sem hér segir:(það
er því nær alveg óbreytt alla
vikuna og þess vegna hægt að
bera það saman við ljósmynd
Hólmjárns):
Nautakjöt
Kýrkjöt
Með húð og hári
n. kr. 1,55—1,78
— 1,36—1,51
Eingöngu kjöt
— 0,70—0,95
— 1,35—1,80
— 1,50—2,60
Hrossakjöt
Kindakjöt
Lambakj öt
Veturgamalt:
(Aarslam) — 2,50—3,30
Alikálfar — 1,45—1,90
Ungkálfar — 1,20—1,30
Svín — 1,20—1,53
Ég sé enga ástæðu til að fjöl-
yrða mikið meira um kjötverðið.
Eins og áður er sagt, er hið háa
kjötverð í Noregi miklu frekar
sprottið af öðrum ástæðum en
refaeldi, enda mun of dýrt að
fóðra refi á öðru en kjötúrgangi,
og sézt það bezt á því, hvað
Norðmenn leggja mikla áherzlu
á að nota annað fóður til refa-
eldis, en kjöt af húsdýrum. í
grein minni er fjarri því, að ég
neiti, að hærra verð fáist fyrir
ýmiskonar lélegt kjöt og úr-
gang með því að leggja stund
á refaeldi. Ég legg beinlínis á-
herzlu á þetta, en af því að
enginn ágreiningur getur verið
hér um, vítti ég H. J. H. í sam-
bandi við 90 aura veröið, sem
hann ætlaði að útvega bændum
fyrir gamalærkjötið, og fyrir
villandi frásögn hans af kjöt-
verði í Noregi í sambandi við
refaeldi.
Ég skal þó geta þess, um not-
kun innýfla til refaeldis, að við
íslendingar hagnýtum áreiðan-
lega miklu betur það sem hér er
í daglegu tali nefnt slátur, held-
ur en Norðmenn gerðu, áður en
þeir byrjuðu refaeldi. Er slátur
mjög notað til manneldis hér á
landi, bæði í sveitum og bæjum,
og auk þess hefir S. í. S. flutt
út undanfarin ár mikið af sauð-
fjárinnýflum (gaxnir, lifrar,
eistu, hjörtu, nýru og bris) og
selt erlendis fyrir gott verð.
í svari sínu til mín, telur H.
J. H. upp ýmislegt, sem hann
hafi gert síðan hann gerðist
ráðunautur. Hann segist vera
búinn að selja silfurrefi sína
(en minnist ekki á hvort hann
eigi eftir nokkra minka) og svo
hafi hann skrifað nokkrar
greinar til leiðbeiningar um
refarækt og það, sem þar að lýt-
ur. Ég efast ekki um, að H. J.
H. geti gert refaræktinni mikið
gagn, ef hann . vill. En hann
verður að afsaka það, þó að ég
dragi nokkuð í efa sérþekkingu
hans á þessu sviði svona í byrj-
un starfsins, af því hann hefir
fengizt við dálítið óskyld störf,
fram að þessu. Álít ég því rétt
fyrir hann að fara ekki mjög
geystur, því loðdýraræktinni er
áreiðanlega ekkert gagn gert
með því, að formælendur henn-
ar hagi sér eins og hjálpræðis-
hermenn á vakningasamkomu.
Mundi ég engu hafa svarað H.
J. H„ ef hann væri ekki ráðu-
(Framh. d 3. síðu)
Scra Haíldór Jónsson, Reynívöllum:
Um samtakamáttinn
NIÐURLAG
VIII.
Ég tók t. d. Austur-Skaftfell-
ingana, þeirra merkilegu ó-
skráðu lög, sem hafa hjá þeim
orðið til að firra mörgum vand-
kvæðum. Dæmi þeirra er þess
vert að því sé á lofti haldið. Ef
menn hefði hvarvetna um land
hagað sér á svipaðan hátt,
mundi vafalaust hafa verið
komizt hjá miklum vandræð-
um, eigi aðeins mikils fjölda
einstaklinga, heldur einnig al-
þjóðar yfirleitt.
Það er þessi stefna, sem þarf
að takast upp í hverri sveit, í
kaupstöðum og sjávarþorpum.
Að vísu kemur hún fram t. d.
í ýmsri félagsstarfsemi meðal
ungmennafélaga, íþróttafélaga
o. s. frv., en hún þarf að verða
víðtækari, og það víðtæk, að
allsstaðar verði hennar eigi að-
eins vart, heldur verði eins og
fastur liður í athafnalífi þjóð-
arinnar yfirleitt. Hún mundi
skapa stórhug og framkvæmda-
þrá fram yfir það sem er, og fá
mjög miklu áorkað, en með
viðráðanlegri kjörum og kostn-
aði en er og verið hefir.
Hér er þó vitanlega ekki gert
ráð fyrir flaustri og funi, held-
ur hinu, að til alls sé vandað
vel og betur af hendi leyst en
fjölmörg fljótaskrift liðinna ára
og síðustu áratuga.
IX.
Ég tek dæmi af bónda í sveit.
Hann er efnalítill, liðfár, hefir
máske sér einum á að skipa,
eins og algengt er. Hann þarf
nauðsynlega að byggja yfir
sig, fénað sinn eða heyjaforð-
ann. Túnskækillinn er of lít-
ill. Honum er lífsnauðsyn að
stækka hann. Hann þarf að
þurka upp mýrarblett fyrir
túnstæði, veita burtu vatninu
með skurðum og ræsum. Hann
getur þó ekki alla hluti gert með
Sínum höndum eigin, sízt nema
á löngum tíma, helzt mörgum
árum. En þetta þolir enga bið
eða sem minnsta bið.
En setjum nú svo, að þá
komi nágrannar og sveitungar,
helzt nokkuð margir, og hjálpi
honum til ókeypis. Þá er verkið
framkvæmt, sem ella hefði ver-
ið ógert, eða hleypt hinum
efnalitla bónda í stærri skuldir
en hann hefði fengið undir ris-
ið, ef hann hefði ráðizt í fyrir-
tækið, en orðið að borga alla
þessa vinnu. Með þessu móti
var verið að hjálpa þessum
manni til að verða sjálfbjarga,
annarra stoð og stytta síðar-
meir. Þetta var eigi lítilsvert.
Umræddur bóndi var ekki los-
aður við allan kostnað, en svo
mikinn hluta hans, að miklu
um munaði. Það er sjálfgefið,
að sá bóndi, sem þannig er
hjálpað, er manna fúsastur til
að hjálpa einnig öðrum, þegar
hann verður þess umkominn.
Á þenna hátt verður hjálpin, er
fram líða stundir, gagnkvæm
eins og vera ber. Má og á það
líta, að sá sem hjálpar, er í
rauninni að hjálpa sjálfum sér,
sveitarfélagi sínu, þjóðfélaginu.
X.
Nú má segja, að bændur
landsins hafi yfirleitt svo litl-
um mannafla á að skipa, að
hver eigi nóg með sig. Að vísu
er mikið hæft í því, en svo er
þó eigi ávallt. Og mikið má, ef
vel vill.
Annarsvegar má nú haga
þessari hjálp þannig, oft og
tíðum, að hún sé í té látin á
ódýrum tíma að nokkru eða
stundum að öllu leyti, hinsveg-
ar má líta svo á, að það sjái
ekki til neinna muna á afkomu
neins bónda, þótt hann inni af
hendi 2—3 dagsverk árlega í
hjálparskyni, þegar þess enn-
fremur er gætt, að sú hjálp,
sem þannig er í té látin, kemur
einatt aftur á sínum tíma.
Setjum svo, að í einhverri
sveit séu 50 bændur og hver
fyrir sig leggi fram til jafnað-
ar 3 dagsverk árlega. Það verða
árlega 150 dagsverk, og 1500
dagsverk á 10 árum.
Sé nú t. d. 3 bændum í senn
hjálpað með allt að 50 dags-
verkum hverjum, þá ætti það að
sjá talsverða staði og vera
þeim mikil hjálp og bæta úr
tilfinnanlegustu þörfum þeirra.
Þó fáir geti í senn notið
slíkrar hjálpar, yrði til að
byrja með að hjálpa þeim, er
teldust í það sinn helzt þurf-
andi. Næsta ár yrði öðrum
hjálpað og svo koll af kolli.
Einhversstaðar yrði að byrja,
og er þess eigi að vænta, að
teljandi ágreiningur yrði um,
hvar væri byrjað. Og ef einhver
teldi sig hafa orðið útundan í
eitt sinn, gæti hann glatt sig
við, að röðin kæmi síðar að
honum. Allir geta vitanlega ekki
orðið fyrstir. Hitt yrði að skoða
sem eðlilega misfellu til að
byrja með, ef jafnvel hinn mak-
legasti yrði útundan, enda
væri slíkt álitamál.
XI.
Ef sú stefna, sem um ræðir
yrði eins og meginstefna, eins
og óskráð lög meðal bænda-
lýðsins í landi voru, mundi
hennar einnig gæta að meir eða
minna leyti í kaupstöðum og
sjávarþorpum. Þangað flytzt
ávalt nýtt blóð úr sveitum
landsins. Með slíku stöðugu að-
streymi mundi flytjast hinn
nýi og holli félagsandi, ný
hvatning til hjálparstarfs, einn-
ig í margmenninu, er tímar liðu
fram. í kaupstöðum og sjávar-
þorpum eru verkefnin ótæm-
andi, og ef lánið yrði með, ætti
einmitt í margmenni að sjá
staði enn stórfenglegri hjálp-
arstarfsemi til handa einstakl-
ingum og bæjarfélögum, öllum
til ómetanlegrar blessunar.
Mætti svo fara, að fækkaði
hinum óvirku höndum, að meiri
sanngirni fengi að ráða og
hvers virði væri það?
XII.
Að koma slíku á, mætti virð-
ast þyngri þrautin. Það er satt.
En það sem sumstaðar hefir
tekizt með giftusamlegum á-
rangri, á að geta tekizt annars-
staðar. Hvers vegna þá eigi að
reyna að vinna i þá átt? Ætt-
jörðin þarf á öllu sínu að halda,
samstarfi og samhug sinna sona
og dætra. Verkefnin eru fram-
undan, óteljandi, takmarka-
laus.
Samtakamættinum virðast
lítil takmörk sett. Samtaka-
mátturinn nýtur sín í skjóli
samhugs og sátta og líknarhug-
ans. Og sú starfsemi, sem á hef-
ir verið bent, er fyrst og fremst
líknarstarfsemi, fólgin í þeirri
stefnu, að hver beri annars
byrðar, fús og reiðubúinn, án
nokkurrar lagaþvingunar.
Það er í rauninni bæði óþarft
og ófyrirgefanlegt vantraust á
þjóðinni, ef eigi mætti trúa því,
að margir góðir menn risu upp
hvarvetna til að koma slíkri
starfsemi á og halda í henni líf-
inu með orðum og áhrifum. Að
svo stöddu er engin ástæða,
hvorki til að efast né van-
treysta. Svo mikið er víst, að
eitthvað verður að gerast, sem
um munar til að ráða fram úr
vandræðunum. Þessi starfsemi
er einföld og hún er handhæg
það sem hún nær.
XIII.
Sú hjálparstarfsemi, sem um
hefir verið rætt, er hafin yfir
allar deilur stjórnmálaflokk-
anna. Það er hlutlaus stefna og