Tíminn - 22.12.1938, Blaðsíða 2
322
TlMlM, fiinmtnclagiim 22. dcs. 1938,
81. blað
Mýjar bæknr
sem vænta má, að hún verði
notuð við kennslu í alþýðu- og
gagnfræðaskólum, á hún skilið
að ná almennri útbreiðslu.
H. G. Wells, sem er einhver
allra snjallasti rithöfundur og
skáld Englendinga, ritaði fyrst
lengri mannkynssögu „Outline
of History", sem náði miklum
vinsældum. Hann sá að því
myndi þó enn betur tekið, ef
hann skrifaði styttri veraldar-
sögu og varð þessi bók þá til.
Hún náði strax gífurlegri út-
breiðslu í hinum enskumælandi
löndum og hefir síðan verið
þýdd á flest tungumál hins
menntaða heims. Er hún lang-
samlega víðle.snasta mann-
kynssaga, sem enn hefir verið
skrifuð.
Veraldarsaga H. G. Wells er
með talsverðum öðrum hætti en
hjá flestum öðrum, sem fengizt
hafa við slíka sagnaritun. Hún
fjallar minna um einstaka
menn, er gerir þeim mun gleggri
skil þeim stefnum og atburð-
um, sem haft hafa mest áhrif
á þróunarferil mannkynsins.
Höfundurinn er óragur við að
segja álit sitt um hvað eina og
eru athuganir hans jafnan
skarpar og viturlegar, þó um
þær megi náttúrlega deila.
Hefir þess vegna líka verið
talsvert deilt um bókina, þó
langflestir viðurkenni gildi
hennar.
Höf. segir í formála bókarinn-
ar, að ætlun sín sé „að hún
verði lesin viðstöðulaust, svipað
og þegar skáldsaga er lesin.
Hún skýrir frá aðalatriðum
þess, sem nú er vitað um sög-
una, blátt áfram og vafnings-
að geta fengið þá yfirsýn sög-
laust. Af henni ætti lesandinn
unnar, sem nauðsynleg er til
þess að kynna sér sögu sérstaks
tímabils eða sérstaks lands...
En sérstaklega er það tilgangur
hennar, að fullnægja þörfum
alþýðu manna, sem á annríkt,
en vill þó rifja upp og og skýra
máðar eða molakenndar hug-
myndir sínar um hið mikla æf-
intýri mannkynsins".
í bókinni eru um 20 teikning-
ar. Nafn þýðandans ætti að vera
trygging fyrir því, að þýðingin
sé vel af hendi leyst.
ísland, ljósmyndir af
landi og þjóð. ísafoldar-
prentsmiffja gaf út. Verff:
25 krónur.
ísafoldarprentsmiðja réðist í
haust í að gefa út glæsilega
bók, er hefir eingöngu inni að
halda myndir af landi og fólki,
flestar vel og smekklega valdar.
Ekki hefir verið seilzt til að fá
myndir úr sem flestum héröð-
um landsins, heldur sem fall-
egastar, þótt margar væru af
sömu stöðvum.
Ferðafélag íslands hefir keypt
talsverðan hluta upplagsins
handa meðlimum sínum.
Victor Heiser: Læknirinn.
Freysteinn Gunnarsson
þýddi. — ísafoldarprent-
smiffja gaf út. 420 bls.
Verff: 15 krónur ib., 12
krónur ób.
Þessi bók er æfisaga læknis
eins amerísks. Hann var fyrst
læknir við bandaríska sjóflot-
ann, en síðar liggja leiðir hans
víða um heim, þar sem hann
átti í harðri baráttu við marg-
víslegar drepsóttir, svartadauða,
bólusótt, kóleru, malaríu og
holdsveiki, einkum meðal aust-
rænna þjóða. En hann er ekki
aðeins læknir, sem bjargaði ó-
teljandi mannslífum og stöðv-
aði útbreiðslu skæðustu far-
sótta, heldur og maður, sem
átti auðvelt með að semja sig
að siðum hinna fjarskyldustu
þjóðflokka og læra mál þeirra.
Frá öllu þessu er sagt á mjög
skemmtilegan hátt.
Héraffssaga Borgarfjarff-
ar II. bindi, 336 blaðsíður.
Verff: 10 krónur ób.
Fyrir nokkrum árum kom út
fyrsta bindið af héraðssögu
Borgarfjarðar. Nú hafa útgef-
endur ráðizt í að halda áfram
fyrirtækinu.
Þetta bindi hefst á kvæði
eftir Einar Benediktsson,
Haugaeldar, sem ort er á sigl-
ingu um Borgarfjörð. Megin-
hluti bókarinnar eru frásagnir
Kristleifs Þorsteinssonar á
Kroppi og Ásgeirs Bjarnasonar
frá Knarrarnesi, þar sem raktir
eru þættir úr sögu héraðsins.
Aðrir, sem rita þetta bindi
héraðssögunnar, eru Pétur
Þóröarson, Jósef Björnsson,
Kristján F. Björnsson, Sigurður
Fjeldsteð, Pétur G. Guðmunds-
son, Þórunn R. Sívertsen, Björn
Jakobsson og Þorsteinn Jósefs-
son. Eru greinar þeirra um at-
vinnulif héraðsbúa, samgöngur,
framfaramál, náttúrufegurð í
Borgarfirði og andlegt líf.
Bókin er prýdd mörgum
myndum.
fíminn
Fimmtudaginn 22. des.
Ævarandi
vinnufriður
Síðustu fregnir frá Svíþjóð
skýra frá merkilegum viðburð-
um, er orðið hafa þar í landi nú
fyrir nokkrum dögum. Eftir því,
sem þessar fregnir herma, hafa
sænskir verkamenn og atvinnu-
rekendur, gert með sér þann
samning, að hætta með öllu að
beita verkföllum og verkbönn-
um til að útkljá vinnudeilur.
Þegar ekki tekst að semja, á að
útkljá deilumálin með gerðar-
dómi, sem tilnefndur er af báð-
um aðilum, verkamönnum og
atvinnurekendum, samkvæmt
nánari fyrrimælum þar að lút-
andi.
Það þarf ekki að'koma nein-
um á óvart, þó að Svíar verði
til þess að gerast forystuþjóð
um friðsamlega frambúðar-
lausn vinnudeilna. Félagsskap-
ur verkamanna þar í landi er
reyndari og þroskaðri en víðast
annarsstaðar. Það er engin til-
viljun, að þar settist verka-
mannaforingi í forsætisráö-
herrastól fyr en í nokkru öðru
landi Norðurálfunnar. Og um
félagsskap atvinnurekenda í
Svíþjóð má líka að ýmsu leyti
hið sama segja og félagsskap
verkamanna. Þar hefir líka
verið fyrir hendi ríkur skilning-
ur á því að líta þurfi á nauð-
syn þjóðfélagsins og að skyn-
samleg tillit séu hollari en
hlífðarlaus barátta í þessum
viðkvæmu málum.
Vinnulöggjöf Svía hefir bor-
ið greinilegan blæ hins mikla
félagsþroska. Sænska vinnulög-
gjöfin er hófsamleg og mild. Á
bak við hana felst sá hugsun-
arháttur, að þjóðfélagið verði í
lengstu lög að treysta aðilum
vinnudeilnanna til að sjá fótum
sínum forráð og gæta hags
heildarinnar.
Hin sænska aðferð hefir nú
borið glæsilegan árangur. Svo
mikil eru þessi tíðindi, að full-
yrða má, að þau skapi tíma-
mót í sögu lýðræðisins í Norð-
urálfu. Hinar hörðu vinnudeil-
ur hafa um langan aldur ver-
ið einn hinn hættulegasti og e.
t. v. hinn allra hættulegasti
fjandi lýðræðisins í hverju
landi. Átök, sem framin eru á
takmörkum siðmenningar og
hnefaréttar, geta hvenær sem
er, og fyr en varir, riðið hverju
lýðræðislegu þjóðskipulagi að
fullu. Ef samningar eins og þeir,
sem nú hafa verið gerðir í Sví-
þjóð, hefðu orðið almennir
fljótlega eftir heimsstyrjöldina,
væri sennilega hvorki fasismi
né nazismi til í Evrópu nú.
Það er líka erfitt að hugsa
sér, að deilumál milli þjóð-
flokka og ríkja geti nokkurn-
tíma orðið leyst án styrjalda,
ef stéttir hinna einstöku þjóð-
félaga geta ekki einu sinni kom-
ið sér saman um friðsamlegar
lausnir sinna deilumála á
grundvelli laga og réttar.
Svo veik er aðstaða lýðræðis-
ríkjanna nú um þessar mundir,
að full þörf er þess, að öll að-
gát sé viðhöfð. Og vel færi á
því, að sem flestar lýðræðis-
þjóðir færu nú að dæmi hinna
sænsku verkamanna og at-
vinnurekenda og semdu um að
láta niður falla þær baráttu-
aðferðir í hagsmunamálum
stéttanna, sem lýðræðinu eru
hættulegar.
Hvergi í heiminum á lýðræðið
meira traust en á Norðurlönd-
um. Og engum stendur það því
nær en Norðurlandaþjóðum að
taka upp hið sænska friðar-
merki.
Og þá stendur næst að spyrja:
Hver er þegnskapur íslenzkra
verkamanna og atvinnurekenda
í þessum efnum? Eru þessir að-
ilar fáanlegir til að gera með
sér samning um friðsamlega
lausn deilumála sinna eins og
sænskir stéttarbræður þeirra
hafa gert? Vilja íslenzkir
verkamenn og atvinnurekendur
fórna verkföllunum og verk-
bönnunum til að bjarga lýðræð-
inu og framtíð hins íslenzka
þjóðfélags?
Samningar milli verkamanna
og atvinnurekenda hér á landi
um að grípa ekki til verkfalla
Gunnar Gunnarsson:
Svartfugl. — Þýðandi:
Magnús Ásgeirsson.
Útg. Menningar- og
fræffslusamband alþýffu.
Reykjavík 1938.
Fyrir fáum dögum bárust mér
í hendur fjórar bækur frá þessu
nýja útgáfufélagi. Ég hefi enn
ekki haft tíma til að lesa nema
eina bókina, Svartfugl eftir
Gunnar Gunnarsson. Um hinar
þrjár get ég því ekkert sagt,
nema mér sýnast þær álitlegar
til fróðleiks. Og um Svartfugl
get ég af ýmsum ástæðum eng-
an ritdóm skrifað að þessu
sinni, vegna tíma skorts og ann-
arra anna. Þó get ég ekki stillt
mig um það, að fara nokkrum
orðum um þetta mikla og ein-
kennilega skáldverk, minna
stuttlega á beztu bókina, sem út
kemur á íslenzku á þessu herr-
ans ári. Slíkt er einföld og blá-
ber skylda við skáldið Gunnar
Gunnarsson, hrein og bein
þakklætisskylda, sem allt of
lengi hefir dregizt að gjalda.
Allmörg ár eru nú liðin síðan
ég laí Svartfugl í fyrsta skipti
og mér hafa síðan ekki úr
minni gengið þau hin sterku á-
hrif, sem ég þá varð fyrir. Ég
hefi lesið bókina á ný, í prýði-
legri þýðingu Magnúsar Ás-
geirssonar, og ég hefi fundið
tök hennar jafn þung og sterk
og þegar ég las hana í fyrsta
sinni.
Flestir íslendingar kannast
við Sjöundármorðin og mál það,
sem af þeim reis. Þessir atburð-
ir gerðust á fyrsta áratugi 19.
aldar. Sagan Svartfugl fjallar
um þessi mál. Þetta er því
söguleg skáldsaga, sem svo er
stundum kallað. Hún er meira
að segja að miklu leyti lýsing á
sjálfum réttarhöldunum í
morðmálinu. En þvílík lýsing!
Væri ekki réttast að orða þetta
eða verkbanna, þyrftu ekki a.
m. k. fyrst í stað að vera fyrir
alla framtíð. Þeir gætu fyrst
um sinn gilt um tiltekið ára-
bil. Slíkt myndi vafalaust koma
í sama stað niður. Hinar úreltu
baráttuaðferðir yrðu tæplega
teknar upp á ný, svo framar-
lega, sem íslendingar halda á-
fram að vera siðmenningar-
þjóð og lýðræðisþjóð.
Jónas Jónsson:
svo, að hér sé svipt tjaldi frá
leiksviði og lesandanum opnist
sýn að stórfelldum harmleik,
þar sem persónurnar koma ljós-
lifandi fram og birta manni hin
leyndustu og römmustu rök
mannlegs lífs í neyð og þján-
ingu haturs og ástar, í hetju-
skap og aumlegri bleyði-
mennsku, í lygi og fálmandi ó-
vissu og óbifanlegri festu og
trúnaði við hina æðstu og
þyngstu skyldu, í lífi og dauða.
Svartfugl. — Gnæfandi, brim-
barinn hamraveggur, sem
sýndist úr ruggandi bátskel
samrunninn sjálfum himninum.
Fárviðri af háværum fuglum —
glithvítt, tinnublikandi löður af
svartfugli, sem þyrlaðist eins
og áframhald af brimöldunni
upp eftir svörtum klettunum og
hvarf í móðu bjargsins. — —
Jafnvel í fyrra hafði farið um
mig einhver kaldur hrollur,
þegar ég stóð andspænis hinu
dulramma, miskunnarlausa og
ódrepandi lífi fuglabj argsins,
þessum stormi og lífi þar sem
tilveran hrósar sigri í gargi, ó-
daun og saurindum, lífið end-
urnýjar sig, sprettur ungt og
ferskt og blóðheitt upp úr
berri klöppinni. Á hverju sumri!
Þannig kemur sögumannin-
um, séra Eyjólfi Kolbeinssyni,
tollheimtumanninum, fugla-
bjargið fyrir sjónir. Og þannig
birtist honum mannlífið, þess-
um sí-viðkvæma og þó stranga
og eftirgangssama tollheimtu-
manni drottins í Saurbæjar-
sókn á Rauðasandi. Bókin er
skriftamál hans yfir líki einka-
sonarins, reikningagerð hins ó-
fullkomna tollþjóns frammi
fyrir hinum mikla tollstjóra,
sjálfum guði.
— Hér em eg þá Herra. Styrk
þú hönd mína, að henni megi
auðnast að slá gneista sann-
leikans úr þeim dimma steini,
sem ég ber í brjósti mínu.
Þorkell Jóhannesson.
H. G. Wells: Veraldar-
saga. Guffm. Finnboga-
son íslenzkaffi. Bókadeild
Menningarsjóðs. Reykja-
vík 1928. Bls. 316. Verff:
ib. 9.00, ób. 6.00.
Þetta er tvímælalaust ein
hver bezta og gagnlegasta bók-
in, sem um lengri tíma hefir
verið þýdd á íslenzku. Auk þess,
þrifnað, eins og venjulegt er í
hafnarborgum. Á þrjá vegu við
Manhattan eru undirborgir
miklar og fjölmennar. Þar hefir
borgarmúgurinn heimili sín. En
verzlun og auðmagn býr í eyj-
unni með þeim háreistu turn-
um. París, London og New York
eru megin heimkynni nútíma
borgarmenningar. Þær eru
geysilega ólíkar, en hver þeirra
endurspeglar glögglega styrk
og veikleika lands og þjóðar.
En því er hér sérstaklega
minnst á New York, að hún er
megin inngangur að verzlun í
Norður-Ameríku. Ef íslending-
um auðnast að tengja við—
skipta- og kynningarbönd
vestur um haf, þá verða að
hefjast beinar skipaferðir frá
Reykjavík til New York borgar.
í þessu mikla landi búa 30—
40 þúsundir manna af íslenzk-
um stofni. Langflestir á sléttu-
landinu, frá Dakota um Argyle,
Winnipegborg og á ströndum
Winnipeg- og Manitobavatns.
Vel má sjá hve þéttbyggðin er
mikil á því, að á þjóðhátið að
Gimli koma saman um 4000
manns ár hvert, en á íslandi
er ekki hægt að halda svo fjöl-
menna samkomu nema í
Reykjavík. En fyrir utan þenn-
an meginkjarna eru hópar ís-
lendinga í flestum borgum í
Norður-Ameriku, einkum þó á
vesturströndinni. Þar eru 200—
600 manns í nokkrum helztu
bæjunum. Landar vestra skipt-
ast í þrjár kynslóðir: Hin
fyrsta voru landnemarnir, sem
fluttu vestur með litlar eignir
nema Vidalinspostillu, passíu-
sálmana, fornsögurnar og ljóð
skáldanna. Með afburða dugn-
aði tókst landnemunum að
skapa sér heimili, verða sjálf-
bjarga og stundum efnaðir.
Þeir settu markið hátt, en
hæst þá ósk, að vera frjálsir,
sjálfbjarga, og til sóma fyrir
ættland sitt. Þeir efndu vel
þessi heit og komu því orði á
þjóð sína, að heit íslendings
væri jafngilt vottföstum samn-
ingi og að íslendingar væru í
fremstu röð allra innflytjenda
sökum eljusemi, menningar og
drengskapar í allri framkomu.
Börn landnemanna eru önn-
ur kynslóðin. Þau hafa fetað í
spor foreldra sinna, með mikla
eljusemi og dugnað, ekki sízt
við nám í skólum landsins. Um
skeið hlutu íslenzkir unglingar
tiltölulega mest af námsverð-
launum vestanhafs. Önnur
kynslóð talar yfirleitt bæði
ensku og íslenzku ágætlega og
hefir sýnt yfirburði í marghátt-
uðum vandasömum störfum.
Mun hlutur landnemanna og
barna þeirra þykja því betri
hér á landi, sem sú saga er
meira skýrð og rakin.
Þriðja kynslóð er tæplega
komin út í lífsbaráttuna.
Enskan sækir fast að henni
eins og frumskógur að ungum
gróðri. En þó að margir af 3.
kynslóð eigi erfiðara með ís-
lenzkuna heldur en feður
þeirra og afar, þá er þjóðrækni
þeirra og ást á íslandi svo
sterk, að furðu gegnir. Má og
á það lita, að engin skipulögð
hjálp hefir komið frá íslandi
til að létta þriðju kynslóð bar-
áttuna að halda við máli feðra
sinna. Glöggt dæmi um hina
sterku þjóðrækni er úr fá-
mennri nýlendu úr Klettafjöll-
unum, sem myndaðist um 1860.
Þeir landar hafa í 80 ár verið
mjög einangraðir frá íslending-
um vestan hafs og austan. En
þó að enskan hafi náð undir-
tökunum í málfari þeirra, þá
minnast þeir með einlægri til-
finningu uppruna síns, halda
íslendingadag 2. ágúst hvert
ár, og reistu í sumar sem leið
glæsilegt minnismerki um land-
nám íslendinga í þessari byggð.
Má af þessu marka hve lengi
muni gæta íslenzkrar þjóðrækni
í Vesturheimi.
Ég álít höfuðnauðsyn að auka
Jón Magnússon: Bjöm á
Reyðarfelli. 140 bls. Verff:
6,50 ib., 5 kr. ób.
Jón Magnússon hefir fyrir
löngu tekið sér sæti meðal
beztu skálda þjóðarinnar. —
Ljóðabók sú, er hann sendir nú
frá sér, hefir inni að halda
kvæðaflokk mikinn og er efnið
sótt í íslenzkt þjóðlíf. Er þar
lýst fátækum bónda af góðum
ættum, sem heyir lífsbaráttu
sína á dalajörð og lætur hvergi
bugast, hvað sem mætir honum.
Hann berst stórum meira á en
fjárhagskringumstæður leyfa
og lætur vel yfir sér, þótt fast
sverfi að. Þessi mannlýsing er
mjög sönn og á Björn á Reyð-
arfelli marga sína líka með
þjóðinni.
Þessum kvæðaflokki Jóns
Magnússonar má hiklaust skipa
á bekk með hinum beztu bók-
um.
Stefán Jónsson: Sagan af
Gutta og sjö önnur ljóff.
Söngtextar barna. Meff
myndum eftir Tryggva
Magnússon. Útgefandi:
Þórh. Bjarnason, Reykja-
vík. Félagsprentsmiffjan
h.f. Bls. 32. Verff: 1,50.
Ljóð þessi eru ætluð yngstu
lesendunum og hefir því sér-
staklega verið reynt að sníða
þau við þeirra hæfi. Virðist það
hafa tekizt mjög sæmilega.
Teikningarnar eru góðar. Letrið
er stórt og frágangur allur hinn
bezti. Er þetta án efa mjög á-
kjósanleg smábarnabók.
Nutidens Island (ísland
nútímans). — Reykjavík
1938.
Þetta er falleg bók með fjölda
stórra og glæsilegrá, íslenzkra
mynda, gefin út í tilefni af 20
ára fullveldisafmæli íslands.
Útgefendur eru Skúli Skúlason
og Vilhjálmur Finsen. Bókin en
ætluð til að fræða frændþjóðir
vorar á Norðurlöndum um ís-
land og íslendinga, og flytur
fjölda stuttra en glöggra rit-
gerða í því skyni, þar eru m. a.
greinar eftir Hermann Jónasson
forsætisráðh. og Svein Björns-
son sendiherra íslands í Khöfn.
Er grein forsætisráðherra á ís-
lenzku með danskri þýðingu. Að
öðru leyti er bókin rituð á
sænsku, dönsku og norsku. ís-
lendingar, sem vilja auka þekk-
ingu kunningja sinna annars-
staðar á Norðurlöndum um ís-
land, ættu að senda þeim þessa
bók. (Verð kr. 3,50).
skipti og kynni milli íslendinga
yfir hafið, bæði til að fullnægja
eðlilegri manndómsskyldu og
til að hjálpa löndum vestra að
halda þar við íslenzkri menn-
ingu. En takist það, munum
við sem búum í gamla landinu,
fá að vestan margfaldan and-
legan og mannlegan stuðning
við að endurreisa aftur hið
frjálsa lýðríki á íslandi.
Mér mundi standa til boða að
halda fleiri fyrirlestra í útvarp-
ið um vesturför mína. Ég
mundi auk þess geta skrifað um
hana nokkrar blaðagreinar. En
ég mun þó ekki nota þessi
tækifæri. Ég finn að efnið er of
stórt til að geta gert löndum
mínum grein fyrir því í svo
stuttu rúmi. Hvort mér tekst að
fá tíma og tækifæri til að
skrifa svo ítarlega um líf ís-
lendinga í Vesturheimi, um
þjóðrækni þeirra, atorku og
framfarahug er meira en vafa-
samt. En til að gera þó nokk-
urskonar yfirlit um ferð mína,
mun ég innan skamms birta í
Tímanum tillögur um allmarga
þætti í samstarfi íslendinga
yfir hafið. Að líkindum verða
þær tillögur síðar birtar í ís-
lenzku blöðunum vestra. Þær
verða einskonar frumdrættir að
starfsskrá fyrir þjóðrækna ís-
lendinga bæði hér og í Vestur-
heimi.
Ég hefi auk þess lokið við
stutta grein um andlega
strauma í félagsmálum íslend-
inga í Vesturheimi. Sú grein
kemur út innan skamms í rit-
gerðasafni því, sem ungir sam-
herjar mínir gefa út um þess-
ar mundir.
Ég mun hér nefna tvær af
tillögum mínum um aUkið
samband við landa í Vestur-
heimi. Hin fyrri er sú, að þjóðin
leggi megin áherzlu á að byggja
stórt skip, sem haldi uppi föst-
um ferðum milli New York og
Reykjavíkur, í því skyni að
(Framh. á 4. slðu)
Fáein orð írá Ameríku
(Utvarpseríndi)
NIÐURLAG
Hollywood er hluti af Los An-
gelos eins og Grímsstaðaholt
er partur af Reykjavík. Lofts-
lagið þar er líkt og á austur-
strönd Spánar, heitt og blá-
móðukent á sumrin en þó með
svala frá sjónum. En á veturna
er loftið tært og hlýtt. Menn
þurfa sjaldan að leggja í ofna
í húsum sínum. Efnað fólk
k-emur víða úr Ameríku og býr
í Los Angelos á veturna. Þá er
líka uppskerutíð kvikmynda-
leikaranna að því leyti sem
þeir taka myndir undir berum
himni. Flestir halda að borgar-
búar lifi af góða loftinu og
,,stjörnunum“, en þar eru líka
óteljandi olíubrunnar og eru
járnvirkin yfir lindunum eins
og þéttur skógur tilsýndar. Los
Angelos og New York eru mest-
ar tilhalds- og tízkuborgir í
Ameríku.
Washington og New York eru
skemmtilegar systur, nokkurs-
konar Marta og María, sem
skipta með sér hugsjóna- og
hagsmunastarfi. Washington er
stjórnarsetrið með engum
verksmiðjum en fögrum
skemmtigörðum, marmarahöll-
um og súlnagöngum. En New
York er höfuðborg í heimi pen-
inganna. Hvergi í öllum heimi
eru þvílík skilyrði fyrir glæsi-
lega verzlunarborg eins og þar.
New York liggur á miðri aust-
urströnd Bandaríkjanna, við
hafið. Rík og frjó lönd eru til
beggja hliða. Málmauðug fjöll
á bak við, þá koma hin miklu
akurlönd í miðri álfunni, en
síðar Klettafjöllin og hin milda
vesturströnd með skógum,
námum, olíulindum, tröllaukn-
um fossum og grænum aldin-
lundum. Heimsborgin New York
teygir arma sína út yfir þetta
mikla land og dregur þaðan
næringu eins og risavaxið tré
með rótargreinum, sem standa
djúpt í mjúkri jörð. Tvö stór-
fljót, lygn og skipgeng renna
til sjávar um sama ós við New
York borg. Þau lykja um all-
stóra eyju með klettagrunni.
Eyjan heitir Manhattan. Hún
er sennilega um 8 kílómetra á
lengd og 5 kilom. á breidd. Á
þessari eyju er aðsetur hins
mikla auðsafns í Bandaríkjun-
um. Þar eru hundruð skýja-
kljúfa, hinn hæsti er 100 hæð-
ir. Þeir bera við heiðan himinn
á strætunum, eins og Hraun-
drangi af veginum í Öxnadal.
Nálega öll 'stræti eru bein og
hornrétt þvert yfir eylendið.
Allar götur eru nefndar eftir
hækkandi töluröðum og furðar
alla sem þangað koma, að sú
tilhögun skuli ekki vera í öllum
borgum. Hudsonfljótið rennur
sunnanvert við Manhattan,
bæði djúpt og breitt. Ganga
stærstu úthafsskip eftir því
gegnum borgina. Eftir suður-
bakka eyjarinnar liggur breið
steinsteypt hábraut fyrir bif-
reiðar, sem tefjast þar ekki af
þvervegum. Er furðuleg sjón að
aka eftir þeirri braut og hafa á
aðra hönd kjarna hinnar miklu
verzlunarborgar, með óteljandi
skýjakljúfum, en hinumegin
fljótið þar sem úthafsdrekarn-
ir liggja hlið við hlið eins og
bátar í nausti. Það virðist auð-
velt að afgreiða í einu mörg
hundruð hafskip við þennan
eina fljótsbakka. Engar eru þar
kolalyftur eða merki um ó-